ماجراي تهمت تصوف به عالمان بزرگوار شيعه توسط برخي ايراد شده بود كه نقد آن  در سايت سمات تحت عنوان مقاله پاسخي به اتهام تصوف و صوفي گري به تشيع و علماي شيعه ارائه گرديده كه ما برخي از مطالب آن را خدمتتان بيان ميكنيم و شما را به مطالعه آن توصيه مي نماييم.(1)

قرن ششم تا دهم ،اين فاصله، اوج شكوفايي تصوف در جهان اسلام است و در اين دوره، حكمت و عرفان وارد جهان اسلام شده است و به شكل وسيعي علماي ما را تحت تأثير قرار داده است.

شما اگر كتاب هاي سيد بن طاووس را به وسيله رايانه جستجو كنيد، شايد به ندرت برخورد كنيد كه مرحوم سيد از تصوف مدحي كرده باشد يا اسمي از صوفيه آورده باشد.

بلكه يك مورد هم پيدا نمي شود، و مطلب ( بدعت گزاري و انحرافات صوفيه و طرفداران ايشان) هم براي همه اهل علم واضح است تا چه رسد به امثال سيد بزرگوار! و هيچ سرّي در كار نيست!

صوفيه براي رواج كالاي فاسد خويش خود را به امامان معصوم عليهم السلام مي بندند و گاهي علماي ما مانند علامه حلي در شرح تجريد، و سيد بن طاووس در طرائف، بدون اينكه ايشان را كمترين تأييدي كنند، از باب احتجاج، كلمات آنان را بر ضد خودشان مي آورند تا ايشان را از زبان خودشان محكوم كنند.

ولي برخي م به امثال همين كلمات استشهاد كرده و خيال مي كنند كه علماي ما واقعا صوفيه را به امامان معصوم مستند مي دانند،

و چنان كه بيان خواهيم كرد مرحوم سيد بن طاووس هم در كتاب طرائف از قول امام سنيان فخر رازي نقل مي كند كه تمام علوم و معارف به علي بن ابي طالب مي رسد، و در اين ميان صوفيه را نيز نام مي برد، ولي ايشان خيال مي كنند كه اين مطالب عقيده خود سيد بن طاووس است! و اصلا توجه ندارند كه ذكر اين مطالب از باب احتجاج و استدلال بر ضد خصم، به كلماتي است كه خودش قبول دارد.

مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني مي نويسد كه رحمت علي‏ شاه نعمت اللهي شيرازي (از اقطاب صوفيه)، در كتاب طرائق الحقائق كه آن را در احوال مشايخ صوفيه، و احياي رسوم ايشان نوشته است، سيد ابن طاوس و برادرش أحمد و فرزندش عبد الكريم و ابن فهد و شهيد و مجلسي اول و دوم و غير ايشان را از صوفيه شمرده است! سپس مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني، در مورد كساني كه اين بزرگان را به تصوف نسبت داده اند مي فرمايد: اين مطلب امر بسيار عجيب و شگفتي است كه از ايشان سر زده است! زيرا تصوفي كه به اين بزرگان مثل ابن فهد و ابن طاوس و خواجه نصير الدين و شهيد ثاني و بهائي و غيرهم نسبت داده مي شود جز انقطاع به سوي خالق جل شانه، و زهد در دنيا، و استغراق در حب خداوند تعالي و أشباه آن چيز ديگري نيست، و آن تصوفي نيست كه به بعضي از صوفيه نسبت داده مي شود كه به فساد اعتقاد مانند قول به حلول و وحدت وجود و شبه آن معتقدند، و يا اعمال مخالف شرع فاسدي دارند كه بسياري از ايشان در مقام رياضت يا عبادت و غير آن مرتكب آنها مي شوند! (2)

تكمله امل الآمل مي نويسد:«ما با تأخري كه از عصر صفويه داريم مي دانيم كه همين مشايخ رضي الله تعالي عنهم توانستند احكام شرعيه را نشر دهند و دولت صفويه را كه شعار سلطنتشان تصوف بود و ايشان و همه وزرا و لشكرشان صوفي بودند و جز طريقت صوفيان چيزي نمي دانستند، شيخ بهائي و أمثال ايشان با روش و جدال و مماشاة أحسن و حضور در مجالس ذكر ايشان، آنان را به سوي تشرع و أخذ به شريعت و تقليد و تعبد به احكام بكشانند... تا جايي كه از ايشان دولتي متشرع و پرورش دهنده فقهاء و محدثين، و مروج طريقه أهل البيت عليهم السلام ساختند.(3)

پي نوشت ها :

1. لينك  http://sematmag.com/index.php?option=com_contentview=articleid=212:2011-...

2.  آقا بزرگ تهراني، الذريعه الي تصانيف الشيعه، ناشر بيروت 1403 چاپ21، ج‏15، ص 57.

3. صدر، حسن، تكمله امل الآمل، ناشر مركز اطلاعات و مدارك اسلامي، ص 184.

بخش اول

قرآن با صراحت سازنده­ی کعبه را ابراهیم و اسماعیل می­داند: «هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه­های خانه (کعبه) را بالا می­بردند «می­گفتند» پروردگارا! ! (این عمل را) از ما بپذیر، تو شنوا و دانایی».(1)

گروهی بر این باورند كه كعبه نخست به دست حضرت آدم(ع) ساخته شد، سپس در طوفان نوح(ع) فروریخت و بعد به دست ابراهیم و اسماعیل تجدید بنا گردید.(2)

بخش دوم

در مورد اصل پیدایش حجر ، دو گروه از روایات داریم، دریك گروه، چنین وارد شده كه حجر الاسود ازسنگ های بهشتی بوده بعد ازاخراج آدم ازبهشت، خداوند آن را به زمین فرستاد. در گروه دیگراز روایات چنین آمده كه حجر، فرشته ای  از فرشتگان بزرگ، در نزد خداوند بود. بعد ازاخراج آدم تبدیل به حجر گردانید.(3)

صاحب تفسیر المناردراینجا شبهه ای مطرح كردند و آن اینكه، این گونه روایات را ضعیف السند، مخالف با قرآن و عقل و معارض با یكد یگر و جزو اسرائلیات شمرده است. مرحوم علامه طبا طبایی به آن، پاسخ مفصل ومتقن داده است. (4)

بسيار زيباست كه حجرالاسود سنگ ميثاق است ؛ ميثاقي كه خداوند در عالم الست از بندگان گرفت. بني آدم اين سنگ را لمس مي كنند تا يادآور عهد و پيماني باشد كه آنان با خدا بستند . امام باقر (ع) فرمود:

« الْحَجَرُ كَالْمِيثَاقِ وَاسْتِلاَمُهُ كَالْبَيْعَةِ وَكَانَ إِذَا اسْتَلَمَهُ قَالَ : اللَّهُمَّ أَمَانَتِي أَدَّيْتُهَا وَمِيثَاقِي تَعَاهَدْتُهُ لِيَشْهَدَ لِي عِنْدَكَ بِالْبَلاَغِ ». (5)

« حجرالاسود، مانند پيمان است و دست كشيدن بر آن مثل بيعت. آن حضرت هر گاه دست بر آن مي كشيد، مي گفت: خدايا، اين امانت من است كه ادا كردم و پيمان من است كه بستم، تا نزد تو براي من گواهي دهد كه رساندم.»

بخش سوم

از آن جا كه خانه خدا در آن زمان كانون بت هاي مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوي بیت المقدس نماز بخوانند. به این ترتیب صفوف خود را از مشركان جدا كنند.گفتنی است كه در ابتدای بعثت مسلمانان رو به بیت المقدس نماز می خواندند. بیت المقدس مسجدی بود كه حضرت داود به امر خدا بنیان گذارد و حضرت سلیمان آن را تكمیل كرد و به اتمام رساند.این مسجد كه به امر خدا و به وسیله دو پیامبر بزرگ خدا ساخته شده، مقدس بوده و هست. خداوند نسبت به آن عنایت ویژه داشته و دارد. رسول خدا بعد از بعثت رو به مسجد الاقصی(بیت المقدس) نماز می خواند. معراج پیامبر هم از مسجدالحرام به مسجد الاقصی و بیت المقدس بود.

 مرحله بعدی یعنی معراج به آسمان ها هم  از آن جا شروع گردید. این كه مسلمانان رو به بیت المقدس نماز می خواندند، بهانه ای به دست یهود می داد تا بر مسلمانان خرده بگیرند كه دین شما اصل و مایه ای ندارد و شما به سوی قبله ما نماز می خوانید و...؛ از طرف دیگر پیامبر علاقه مند بود كه  كعبه قبله باشد. زیرا  اولین خانه ای بود كه برای عبودیت ساخته شده بود. بنیان گذار آن ابراهیم خلیل و پدر پیامبران و پدر توحید بود. تا در مكه بودند به گونه ای به سوی بیت المقدس می ایستادند كه در عین حال به سوی كعبه هم باشند ولی با هجرت به مدینه دیگر این ممكن نبود. خداوند برای اجابت تقاضای رسولش و برای ناكام گذاردن یهود در توطئه علیه مسلمانان، با فرستادن این آیات دستور تغییر قبله از بیت المقدس به سوی كعبه را صادر كرد. به حضرت رسول و دیگر مسلمانان دستور داد از این به بعد هر جا كه بودید به هنگام نماز به سوی كعبه رو كنید و كعبه را قبله قرار دهید. (6)

از آن پس مسجد الاقصي تنها به عنوان يك مسجد ومحل عبادت به حساب آمد و نماز به سوي آن مجاز نبود.

پی‌نوشت‌ها:

1ـ بقره (2) آیه 127.

2ـ تفسیر نمونه، ج 1، ص 455.

3. علل الشرائع، ترجمه ذهني تهراني، ناشر: انتشارات مؤمنين، ‏مكان چاپ قم‏، سال چاپ: 1380 ش‏،نوبت چاپ: اول‏ج‏2، ص 291.

4. رجوع كنید به محمد حسین طباطبایی (ره)، تفسیر المیزان فی القرآن بیروت، دارالمطبوعات اعلی، چاپ اول، ج1/295-292.

5. میرزا حسین نوري، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت ، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ‏اول، ج9 ، ص381.

6. ر. ك: ناصر مكارم، تفسیر نمونه، نشر دار الكتب الاسلامیه، تهران ، ج‏1، ص 507.

دفاع امام از عثمان بدان معنا نيست كه حضرت حكومت وي را قانوني دانسته و بدان جهت از عثمان دفاع كرده و مانع قتل او گرديد.

به نظر مي رسد عوامل زير از اهميت ويژه اي برخوردار است:

1. رفع اتهام:

انتقادهاي شديد امام از عثمان موجب شده بود كه اين نگرش به وجود آيد كه امام مخالف عثمان بوده و ممكن است وي را به قتل برساند. امام بدان جهت به دفاع از عثمان پرداخت تا به قتل وي متهم نشود. دشمنان امام ـ به رغم دفاع ايشان از عثمان ـ وي را متهم به قتل عثمان نموده و از آن استفاده ابزاري كرده و افكار عمومي را منحرف كردند! اگر امام به دفاع از عثمان نمي پرداخت، اين اتهام بسيار پررنگ مي شد. امام سعي كرد با دفاع خود ـ تا اندازه اي ـ از انحراف افكار عمومي جلوگيري كرده و اتهام را كم رنگ نمايد.

در نامه اي كه معاويه بعد از قتل عثمان به امام مي نويسد؛ وي را متهم به قتل عثمان مي كند و امام(ع) در جواب، به رفع اتهام پرداخته و به علل انتقاد خود از عثمان مي پردازد.(1)

2. جلوگيري از خليفه كشي:

امام علي(ع) به رغم آن كه خلافت عثمان را غير قانوني مي دانست، ولي قتل وي را بدين صورت كه انقلابيون به در خانه وي رفته، او را به قتل برسانند، جايز نمي دانست. اگر عثمان بر فرض اين كه مستحق قتل بود، بايد محاكمه و طبق قانون با او رفتار مي شد. هنگامي كه انقلابيون به در خانه امام آمدند و از وي خواستند رهبري انقلاب را به عهده گيرد، امام آنان را از قتل عثمان منصرف نمود، زيرا قتل كسي كه به عنوان خليفه حكومت مي كرد، موجب مي شد كه در حوزه تاريخ اسلام باب خليفه كشي باز شود. باز شدن باب خليفه كشي پيامدها و فتنه هايي را در پي داشت كه به صلاح امت اسلامي نبود.

امام آن گاه كه به عنوان ميانجي، خواسته هاي انقلابيون را براي عثمان مطرح كرد، نگراني خود را از اين كه عثمان در مسندخلافت كشته شود و باب فتنه اي بزرگ باز گردد، به عثمان اعلام كرد: «من تو را به خدا سوگند مي دهم كاري نكني كه پيشواي مقتول اين امت بشوي، زيرا اين سخن گفته مي شود كه در اين امت يك پيشوا كشته خواهد شد كه كشته شدن او درِ كشت و كشتار را بر امت خواهد گشود و كار امت را مشتبه خواهد ساخت و فتنه ها بر خواهد انگيخت، كه حق را از باطل نشناسند و در آن فتنه ها غوطه بخورند».(2)

شهيد مطهري مي نويسد: «... علي(ع) با روش عثمان مخالف است. در عين حال مخالف است كه باب خليفه كشي باز شود. نمي خواهند خليفه را بكشند كه باب فتنه ها بر مسلمانان باز گردد».(3)

3. جلوگيري از فتنه:

 امام با دفاع خود از عثمان در صدد بود كه جريان بدون خونريزي خاتمه يابد و جلو برخي از فتنه ها و توطئه ها گرفته شود. امام دقيقاً پيش بيني مي كرد كه بعد از قتل عثمان برخي از اطرافيان و دوستان او مانند معاويه از قتل او استفاده ابزاري نموده، زمينه هاي فتنه هاي بزرگ را فراهم خواهند كرد. به قول شهيد مطهري قتل عثمان مولود فتنه ها بود كه قرن ها دامنگير اسلام شد و آثار آن هنوز باقي است.(4)

جنگ جمل و صفين و نهروان اولين فتنه هايي بود كه ريشه در قتل عثمان داشت.حضرت علي(ع) با توجه به اين دلايل، بر حسب وظيفه خود در مقابل منافع عموم مسلمانان و اصل اسلام عمل نمود. همان گونه كه يك رهبر موفق و دلسوز مسلمانان براي 25 سال جهت رعايت مصالح اسلامي در برابر خلفا سكوت مي كند و حتي با آنان در برخي از مسايل همكاري كرد.

پي نوشت ها:

1. نهج البلاغه، نامه 28.

2. مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهري، ج‏16، ص 481 نهج البلاغه، خطبه 162.

3. مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهري، ج‏16، ص 480.

4. همان.

انسان موجودي است برتر از ساير موجودات عالم، با ابزارهاي خارق العاده اي چون عقل و اراده و اختيار. اما همين انسان براي شكوفائي عقل و جهت دهي صحيح به اراده واختيارش، نياز به تعليم وتربيت دارد و به همين دليل تربيت، از اهم مسائل زندگي هر انسان بوده و شكل گيري شخصيت هر انساني وابسته به تربيت اوست. از سوي ديگر با توجه به اين كه خداوند انسان را به گونه اي آفريده است كه براي رفع نيازهاي متعدد خود با اجتماع و در اجتماع زندگي كند. لذا مي توان گفت كه تربيت امري تنها فردي نبوده، بلكه جنبه اجتماعي آن نيز داراي اهميت زيادي مي باشد.

نظام تربيت اجتماعي عبارت است از مجموعه انديشه، نظريه و تدابيري كه به طور منظم و سازمان يافت، موجبات تعالي جامعه و افراد آن را در زمينه هاي مختلف و در راستاي دستيابي به اهداف فراهم مي آورد. اين مجموعه نظريه ها و تدابير را مي توان در قالب مباني، اصول و روش هاي تربيت اجتماعي دسته بندي نمود. بايد توجه داشت كه هر مكتب و انديشه اي داراي ديدگاه هاي خاصي بوده و مباني، اصول و روش هاي متفاوتي را براي تربيت اجتماعي ارائه مي كند، لذا با توجه به اين كه جامعه ما يك جامعه اسلامي است لذا بايد مباني، اصول و روش هاي تربيت اجتماعي متناسب با معيارهاي اسلامي از منظر قرآن و نهج البلاغه مورد بررسي و تبيين قرار گيرد.

از طرفي يكي از اهداف مهم دين و بعثت انبيا(عليهم السلام) تربيت و تزكيه انسان است. دين اسلام نيز در احكام عبادي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي خود، تربيت انسان ها را وجه همت خويش قرار داده است. تربيت انسان در جامعه صورت مي گيرد; زيرا انسان مدني بالطبع است، او در جامعه با نهادهاي خانواده، سياست، اقتصاد، دين و تعليم و تربيت سر و كار دارد و هر يك از آن ها هنجارها و ارزش هاي ويژه اي را از فرد انتظار دارند و اينجاست كه فرد بايد بر اساس فكر و منطق و مقتضيات كنش متقابل تصميم بگيرد. از اين رو، تصور اين كه تربيت فراگردي فردي است فكري خام و بي اساس است. حال كه تربيت در جامعه صورت مي گيرد، بايد ديد كه جامعه چه تأثيراتي را بر فرايند تربيت مي گذارد و متقابلاً، نظام تعليم و تربيت چگونه جامعه را متحول مي سازد.

تربيت اجتماعي در گرو داشتن تصوير روشني است از اين كه اجتماعي بودن، خود به چه معناست. براساس آن كه چه ماهيت يا چه ويژگي هايي را براي اجتماعي بودن لحاظ كنيم، تربيت اجتماعي و اصول و شيوه هاي آن، به گونه خاصي رقم خواهد خورد و هر شكل معيني از تربيت اجتماعي، مبتني و مسبوق به پيش زمينه هاي معيني در باب مفهوم اجتماعي خواهد بود.

- منابعي براي مطالعه و تحقيق بيشتر در زمينه تربيت اجتماع:

1- تربيت اجتماعي سياسي، فصلنامه راه تربيت، شماره 12.

2- زمينه تربيت، نويسنده: علي قائمي، تهران: انتشارات اميري.

3- روابط اجتماعي در اسلام، محمد حسين طباطبايي، مترجم: حجتي كرماني، تهران انتشارات بعثت.

4- آراي دانشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، جلد اول و سوم، چاپ دوم، تهران: انتشارات زيتون.

5- نظريه يادگيري اجتماعي، نويسنده: باندورا، آلبرت، مترجم: فرهاد ماهر، چاپ اول، تهران: نشر راهگشا.

6- نگاهي دوباره به تربيت اسلامي، خسرو باقري، تهران: انتشارات مدرسه.

7- اسلام و تعليم و تربيت جلد 1 و 2، ابراهيم اميني، تهران: انتشارات انجمن اولياء و مربيان.   

8- كتابشناسي توصيفي- تحليلي تعليم و تربيت در اسلام، نويسنده: بهروز رفيعي، ناشر: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

9- تربيت و جامعه شناسي، اميل دوركيم، ترجمه علي محمد كاردان، انتشارات دانشگاه تهران.

10- اصول تربيت، علي اصغر احمدي، انتشارات سازمان انجمن و اولياء.

11- جامعه و تعليم و تربيت، علي شريعتمداري، اميركبير، تهران.

12- تربيت اجتماعي در ادعيه و زيارات، نويسنده: مسيح مهاجري.

13- الگوهاي تربيت اجتماعي، رهنمودهاي مهم تربيتي در قالب تمثيل و حكايت، نويسنده: محمدعلي كريمي نيا.

در آغاز لازم است تعریف و توصیف درستی از نماز داشته باشیم تا بدانیم نمازی كه از آن سخن خواهیم گفت ، صرف خم و راست شدن و چند جمله بدون توجه و حضور قلب بر زبان جاری ساختن نیست.

نماز عالی‌ترین تجلّی پرستش و زیبا‌ترین و شیرین‌ترین لحظه‌های دیدار و رازگویی عاشق با معشوق است.

نماز نیاز روح هر انسان و بلكه هر موجودی است، نماز آرام كننده روان متلاطم، عامل رستگاری، برترین تكیه‌گاه و پشتوانه انسان در سختی‌ها و مصیبت‌ها است، نماز بهترین راه به سوی عرفان الهی، ارزشمندترین سفره رحمت خداوند در زمین، معیار ارزیابی اعمال و سنجش شخصیت و انسانیت انسان است،

اساسی‌ترین ستون نگهدارنده دین، بازدارنده از جرایم عملی و رذایل خُلقی، شوینده گناهان، عصیان علیه همه طاغوت‌ها و شیطان‌های درون و بیرون، انسی و جنّی نماز است، و بالاخره تسلیم و خضوع جان در برابر جانان است.

وقتی آسمان دل، می‌گیرد و ابری می‌شود، تنها حضور در معبد و محراب و سجود در پیشگاه خدا، و سرازیر شدن باران اشك، و وزیدن نسیم نیایش و نماز است كه انسان را سبك می‌كند و كویر دل را به بوستانی مبدل می سازد، آری تنها گل‌های معطر «یاد و ذكر خدا» آرامش را در بوستان دل می‌رویاند.

پیمودن راه دراز «خاك» تا «خدا» با بال نماز و پرواز عشق میسّر است.

هرگز به یك «صفر» یعنی هیچ و به «بی نهایت صفر» یعنی «هیچ‌ها» اندیشیده‌ای؟ همه انسان‌ها، و تمامی موجودات و ذرات هستی، همان «صفرها»ی بی‌مفهوم، بی‌خاصیت و هیچند. تنها هنگامی كه صفر یا صفرها بعد از «واحد»(1) ـ یا «یك»كه اساس اعداد و سرچشمه همه «تكثّرها» است، ـ قرار گیرند هستی و مفهوم پیدا می‌كنند.

آن چه این «هیچ» را با آن «همه» پیوند می‌دهد، نماز و نیایش است. از این رو امام صادق(ع) در پاسخ فردی كه پرسیده برترین و ارزشمندترین وسیلة «تقرّب بندگان به خدا چیست؟ فرمود: «ما أعلمُ شیئاً بعد المعرفه أفضل من هذه الصلوه؛ (2) بعد از معرفت به خدا، چیزی برتر و با فضیلت‌تر از نماز نمی‌دانم».

جهت آگاهی بیشتر از تفسیر نماز به كتاب‌های زیر رجوع شود:

1ـ نماز و نمازگزاران، اثر علامه محمدتقی جعفری و آیت الله جوادی آملی؛

2ـ نماز نشانه حكومت صالحان، ستاد اقامه نماز؛

3ـ نماز یعنی رهبری، سید ابوالفتح دعوتی؛

4ـ هزار كتاب و رساله پیرامون نماز، ناصرالدین انصاری، رسول جعفریان و رضا استادی؛

5ـ مجموعه مقالات برگزیده ششمین اجلاس سراسری نماز، ستاد اقامه نماز.

پرسشگر گرامی !

منظورتان از « سود برای دیگران » چیست؟ اگر منظورتان برای غیر، خدا است، تصور و شناخت تان از خداوندی كه بی نیاز مطلق است، نادرست است. زیرا خداوند غنی و بی نیاز از همه چیز است، چون غیر از خدا هر چه هست، همه مخلوق خدا و نیازمند به او  است .

ما انسان‌ها كه یكی از مخلوقات خداییم. سراسر وجودمان را نیاز و احتیاج فرا گرفته است،

یكی از نیازهای ما نیازهای روحی است ، مثل احتیاج به محبت. از این رو بچه‌هایی كه در خانواده خود احساس كمبود محبت می كنند، دچار اختلالات روحی و روانی می‌گردند. یكی از نیازهای واقعی و اساسی روح بشر عبادت و پرستش است، چون خداوند انسان را برای رسیدن به كمال و نزدیك شدن به« كمال مطلق » آفریده است. او می داند كه تكامل انسان جز از راه «عبادت و بندگی» به دست نمی‌آید، در واقع با فرمان نماز راه رسیدن به كمال را به او نشان داده است. و آثار منفی یا كیفر و عذاب هایی كه برای ترك نماز  یا سبك شمردن آن گفته می شود در واقع آثار طبیعی و وضعی آن است.

چنان كه قرآن می فرماید: « هر كسی كفر ورزد و حج را ترك كند، به خود زیان رسانده است. خداوند از همه جهانیان بی نیاز است». (3) و  «كسی كه جهاد و تلاش كند ، برای خود جهاد می‌كند؛ چرا كه خداوند از همه جهانیان بی نیاز است». (4)

در جای دیگر می‌فرماید: « كسی كه عمل صالحی به جا آورد، به سود خود به جا آورده، و كسی كه كار بدی انجام دهد، به زیان خود او است. سپس همه شما به سوی پروردگارتان باز می‌گردید». (5) و  «كسی كه پاكی و راه پاكان را بر گزیند، به نفع خود او است». (6)

پس خداوند نیازی به پرستش ما ندارد. عبادات ما فایده ای به حال او نخواهد داشت ،چنان كه ترك عبادت ما هیچ زیانی به او وارد نمی سازد ؛ بلكه فوائد ظاهری و باطنی عبادات مستقیم و غیر مستقیم به خود ما می رسد؛ فوائد مستقیم آن مانند آرامش روحی وارضای نیاز به پرستش و... فوائد غیر مستقیم در رسیدن به كمال روحی و باطنی است كه هدف خلقت انسان ( هدف فعل) محسوب می شود. در نتیجه مستلزم سعادت و نجات ما در دنیا و آخرت خواهد بود .

و اگر منظورتان از «دیگران » این است كه اقامه نماز چه آثاری در اجتماع دارد، و چه سودی برای دیگر انسان ها دارد؟ پاسخش این است كه نماز و به طور كلی هر عبادتی هم آثار و فواید فردی دارد و هم اجتماعی،هم آثار دنیایی دارد و هم آخرتی ، هم آثار مادی دارد و هم معنوی، هم آثار ظاهری و جزئی دارد و هم آثار باطنی و كلی و كامل. بیان همه آثار نماز نیازمند مقاله ای مفصل و بلكه كتابی مستقل است . ونمی توان در مقام پاسخ به سؤالات به همه آن ها پرداخت. از این رو به برخی از آثار نماز اشاره می كنیم ، برای دریافت پاسخ كامل تر به منابع معرفی شده رجوع كنید. 

پرسشگر گرامی! می دانیم كه اشيا و واقعيات جهان را با «اسم» مي‌شناسند. اسم جز اشاره به واقعیت و  معرّفي  «مسمّا» هيچ اثر و نقشي ندارد مثلاً لفظ آتش نمي‌سوزاند و گرما توليد نمي‌كند.

لفظ «نان» نه طعمي دارد و نه شكم را سير مي‌كند. بلكه تنها انسان را به «واقعيات» يا " مسمّا "راهنمايي مي‌كند. لفظ نان ما را به آن واقعيتي كه غذا است و گرسنگي را فرو مي‌نشاند و لفظ آب به واقعيتي كه رفع تشنگي مي‌كند و لفظ آتش به آن چيزي كه سبب گرمايش است، دلالت مي‌كند . پس آن چه كه اصالت و حقيقت دارد،‌«مسمّا» است ، نه اسم.

نماز، روزه و ساير عبادات ظاهري دارند كه مشاهده مي‌شوند و به منزله «جسم» يا «اسم» اند و باطني دارند كه  «مسمّا» يا حقيقت و روح عمل و عبادت است. اگر نماز گزاری به فلسفه نماز معرفت داشته باشد و به همه اسرار و راز و رمزهای اذكار و افعال نماز شناخت و آگاهی كامل داشته باشد و نماز را با  مقدمات و  آداب و شرایط و لوازمش  بخواند ، قطعا به همه آثار آن دست می یابد و از بصیرت درونی و بینایی ملكوتی خاصی برخوردار می گردد و لذتی را از زندگی و عبادت احساس می كند كه مرحوم آیت الله بهجت می فرمود : « اگر سلاطین عالم می دانستند كه انسان در حال عبادت چه لذت هایی می برد ، هیچ گاه دنبال این مسایل مادی نمی رفتند » (7)

كسي كه نماز می خواند و «إيّاك نعبد وإيّاك نستعين»او از عمق جانش بر مي خيزد، در انجام و ترك هر كاري،در هر گفتار و رفتاری، در هر سكوت و فريادي، در هر چشم بستن و چشم گشودني، در هر شنيدن و نشنيدني، در معاملات و خرید و فروش، در كارخانه و مزرعه، در اداره و كیفیت پاسخگویی به ارباب رجوع، در هر مدح و ذمي و... توجه می كند كه فرمان خدا چيست؟ او را به چه مأمور ساخته است ؟ رضايت و خشنودي خدا در كدام سو قرار دارد ؟ او وقتی می گوید :« اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ صِراطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ » از خدا می خواهد كه به راه كسانی كه نعمت های واقعی خدا شامل حال آنان شده، برود. و آنان چهار گروهی هستند كه در سوره نساء آیه 69 معرفی شده اند. یعنی نماز گزار از خدا می خواهد او را به راه پیامبران و ائمه (ع) ، صدیقین ، صالحان و شهداء  هدایت كند، و اخلاق و شیوه زندگی و روابطی كه آنان با اجتماع و مردم داشتند، داشته باشد ، و صبر و حوصله و عفو و ایثار و بخشش و روح تعاون و دلسوزی و مهربانی كه آنان با دین داران جبهه توحید و همه مظلومان و مستضعفان دنیا داشتند ، داشته باشد . هنگامی كه می گوید : غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ  وَ لَا الضَّالِّينَ  از خدا می خواهد دست او را بگیرد و به او توفیقی عنایت كند تا همانند خیانت پیشه ها ، دروغ گویان ، ستم گران به مال و جان و آبرو و حیثیت انسان ها نشود و راه بی عفت های مفسد و مستكبران خود خواه و زورگو و سایر گمراهان و منحرفان از خط توحید و خدا پرستی كه به انواع خود پرستی و بت پرستی مدرن و غیر مدرن گرفتارند، نرود و مشمول غضب خدا قرار نگیرد. بلكه در « محراب» كه جایگاه حرب و جنگ با نفس اماره و شیاطین درونی است، توفیق مبارزه با هر گونه انحرافی را در جامعه داشته باشد . 

 اي عزيز تشنه حقيقت! مخاطب ابيات زير من و شما هستيم كه مي‌گويد:

پاك كن دو چشم را از موي عيب          تا ببيني باغ و سروستان غيب

دفع كن از مغز و از بيني زكام                     وآنگهان ديدار قصرش چشم‌دار

بنابر اين اگر می بینی نمازهای ما نه سود محسوسی برای ما دارد و نه برای اجتماع، برای این است كه آن چه ما انجام مي‌دهيم، ظاهر عبادت است

اين نشان ظاهر است،اين هيچ نيست    باطني جوي و به ظاهر بر مأيست

تا كه آن بو جاذب جانت شود                   تا كه آن بو نور چشمانت شود

چشم نابينات را بينا كند                          سينه‌ات را سينه سينا كند.

 البته باید توجه داشته باشیم كه همين عبادات ناقص و ظاهري ما با همه نقايص و نارسايي كه دارد، آثار خاص خود را اگر چه ناقص باشد ،به همراه دارد كه بسياري از ما از آن ها غافليم ؛ چه آثار مشهود و ملموس ظاهري و چه آثار بسيار نامحسوس و پنهاني كه برخي از آنها در روايات بيان شده است.

 زیرا اقامه نماز يك اثر وضعي دارد و آن بازداشتن نمازگزار از نزديك شدن به گناه است.

به پيامبراسلام صلي الله عليه و آله  گفتند: فلان جوان انصاري كه پيوسته در مسجد پشت سر شما نماز جماعت مي‌خواند، آلوده به گناهان زشتي است و از آن دست نمي‌كشد. موقع نماز اهل نماز است، اما در بيرون از مسجد اهل گناه است فرمود: انّ صلاته تنهاه يوماً؛ (8) يك روزي بالاخره همين نمازش او را از گناه باز مي‌دارد و پاكش مي‌كند مدت زمان زيادي نگذشت كه آن جوان از گناهانش توبه كرد».

پی نوشت ها :

1. مضمون: «الهكم اله واحد» ، بیست و دو مورد در قرآن آمده است.

2. ثقه الاسلام كليني، الكافي، الناشر: دار الكتب الاسلاميه، تهران، سنه النشر/1365 ه.ش ، ج 3، ص 264.

3. آل عمران (3) آیه97 .

4. عنكبوت (28) آیه 6.

5. فجر (89) آیه 27-30.

6. ذاریات (51) آیه 56.

7. بهجة القلوب ، ویژه نامه اربعین رحلت آیت الله بهجت ، ناشر:  مؤسسة البهجة- قم ،  ص16 .

8. العلامه المجلسي، بحار الانوار، الناشر: مؤسسه الوفاء، بيروت، لبنان، سنه النشر/1404 ه.ق ، ج 79 ، ص 198 .

برخی از نكات و مبانی كه در اسلام، موجب ساخته شدن یك زندگی ایده آل می شود را بیان می كنیم:

زندگي دینی و اسلامی شما مي‌تواند به زيبايي روياهايتان باشد. فقط بايد باور داشته باشيد كه مي‌توانيد كارهاي سادۀ نیك انجام دهيد. اين كارها موجب مي‌شود شما احساس بسته بودن و گرفتگي نكنيد و به عبارت ديگر با احساسي باز و شاد از زندگي كه اسلام واقعی از آن دم می زند، لذت ببريد. هر كار خوب يا تفكري كه به شما احساس سبك‌باري بدهد در جهت مثبت و خير شما جريان دارد. اول از هر چيز بايد به سلامت خود اهميت بدهيد، زيرا همواره آدم سالم نسبت به فرد بيمار بيشتر لذت مي‌برد.

انرژي، شور، اشتياق، دلسوزي و همدلي روح شما را سالم نگه مي‌دارد. پس مراقب برخورد خود با ديگران باشيد.

زندگي خود را با كسي مقايسه نكنيد، زيرا شما نمي‌دانيد كه بين آنها چه مي‌گذرد.

افكار منفي و تفأل به شرّ (1) نداشته باشيد، در عوض انرژي خود را صرف امور مثبت كنيد.

بيش از حد توان خود كاري انجام ندهيد و انرژي خود را صرف تجسس و فضولي در امور ديگران نكنيد.

حسادت يعني اتلاف وقت، شما هر چه را كه بايد داشته باشيد، داريد.

زندگي كوتاه‌‌تر از آن است كه از ديگران متنفر باشيد. نسبت به ديگران تنفر نداشته باشيد.

هر روز يك چيز خوب به ديگران ببخشيد. اين‌كه ديگران راجع به شما چه فكري مي‌كنند، به شما مربوط نيست.

برای زندگی ایده آل از هر چيز غير مفيد، زشت يا ناخوشي دوري بجوييد.

عشق به خدای متعال، درمانگر هر چيزي است.

هر موقعيتي چه خوب يا بد، گذراست پس بسياري چيزها را به دست زمان بسپاريد. البته كارهای گناه و بد را با توبه به باد فراموشی بسپارید.

همين كه صبح از خواب بيدار مي‌شويد، بايد از هستي‌تان به خاطر نعمت های فراوان شاكر باشيد.

از آنجا كه خلقت انسان هدفدار بوده،(2) بكوشيد وجودتان مايه خير و بركت براي ديگران باشد نه اين‌كه ديگران از غيبت و عدم حضور شما احساس راحتي و آرامش كنند.

برای ایجاد یك زندگی ایده آل؛ معیارهای عقلی، اخلاقی و حقوقی شاخصه اصلی سبك زندگی اسلامی است و مسلمانان باید زندگی خود را بر اساس این معیارها تنظیم كنند.

توجه به ارزش های اسلامی و مذهبی و عمل به قوانین دینی انسان را در مسیر زندگی راهنمایی می كند و هر جا كه انسان نتوانست مشكل خودش را حل كند بداند كه مشكل در شعور و سلوك دینی دارد و باید از لحاظ معنویت خودش را بسازد. تدبر و توكل به خداوند متعال عامل تكامل انسان در زندگی فردی و اجتماعی است.

هدف خلقت انسان رشد و تعالی معنوی همه انسان ها است و در مسیر رسیدن به این مقام جنسیت مطرح نیست، در فرهنگ اسلامی رعایت حقوق و كرامت اعضای خانواده یك اصل محسوب می شود.

فضیلت انسان در دین اسلام بر مبنای ارزش و كمال معنویت است.

و در آخر: سبك زندگی ایده آل خود را با مبانی اسلام تجسم كنید. تغییرات لازم را تعیین كنید و یك برنامه واقع بینانه برای رسیدن به آن تجسم فكری طراحی كنید. بعد فوراً حداقل یك تغییر كوچك در فكر یا رفتارتان ایجاد كنید. این توصیه ها به شما كمك می كند از همین امروز به سمت سبك زندگی ایدآل كه اسلام هم آن را تأیید می كند، حركت كنید.

پی نوشت ها:

1. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی(ره) ج19، تفسیر سوره قمر، آیات 1-8 ، ص 8-13.

2. إنّ اللَّه يقول: عبدي خلقت الأشياء لأجلك و خلقتك لأجلي؛  تمام أشیا به خاطر تو خلق شده است و تو را برای خودش خلق كرد. منبع: محدث عاملي- زين العابدين كاظمي خلخالي، الجواهر السنية- كليات حديث قدسي، ص710، تهران:‏ انتشارات دهقان، چاپ: سوم‏، 1380 ش

با سلام و سپاس از ارتباطتان با مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

اما جواب سوالات متعدد شما به اختصار:

1.بله خداوند همهء بندگانش را دوست دارد و اگر بنده ای گناه كرد دوست دارد كه برگردد و وقتی توبه نمود. گناه او را می بخشد و او را دوست دارد.

2.اگر بنده ای توقع بی حساب و نا صحیح داشته باشد و یا تقاضایش موجب ظلم بر دیگران باشد و یا برای رسیدن به خواستهء درستش اقدام نكند و تنبل باشد و ... خدا توجهی به او نمی كند.

3. متاسفانه اطلاع نداریم كه در مورد شما چه قضیه ای است.

4.خیر؛ خداوند نمی خواهد بنده اش را نابود كند و اگر كسی گناه كرده و توبه نموده او را می بخشد و او را دوست دارد و اهل كینه و لجبازی نیست كه ساحت قدس و مهربانی اش از این امور به دور است؛ اما دادن حاجت او تابع ضوابطی است كه برخی از آنها در بند دوم اشاره شد.

5.شاید خداوند دعای شما را استجابت كرده ولی هنوز زمان تحققش نرسیده.

6.عالم دنیا همیشه به كام آدم های خوب  نبوده و به تعبیر معروف امام حسن مجتبی (ع) ، دنیا زندان مومن است و بهشت كافران و انسان های بد است. مومن در این دنیا بلا دارد و در جهان دیگر كه حیات و زندگی اصلی است، جایگاه بسیار عالی دارد. ضمن این كه در بسیاری از موارد ما خواسته هایی را داریم كه درست به ضرر ما بوده و خود خبر نداریم. ولی خدا خبر دارد.

7.قانون استدراج الهی این است كه برای انسان های بد راه را باز می كند تا خودشان و بدی شان را خوب نشان بدهند.

8.از كجا فهمیده اید كه خدا شما را دوست ندارد؟ خدا همهء ما را دوست دارد.

9.خدا امام حسین(ع) را هم دوست داشت. ولی وقتی آن جنایت بزرگ رخ داد خداوند جلوی آن را نگرفت؛ آیا می توان گفت خدا چون جلوی آنان را نگرفته پس ایشان را دوست نداشته؟

10 .خدا قدرت مطلق دارد. ولی اقداماتش روی مصالح و حساب كتاب و بر اساس خیر و كمال بندگان است. شما لطف كنید مسالهء نامزدتان را به صورت واضح برای ما یا بخش تلفنی مركز(09640 بدون كد) توضیح دهید تا در حد امكان راهنمایی ارائه گردد. موفق باشید و التماس دعا

یكی از روش های دیرینه دشمن برای گسترش سلطه خویش، استفاده از باورهای انحرافی در برابر عقاید و ارزش های اصیل اسلام است. آنان می كوشند مذهب را كه عامل بیداری، پویایی و عامل سعادت در دنیا و آخرت است، به عامل تحقیر، انزوا طلبی، واپس گرایی و امری شخصی تبدیل كنند. در واقع آنان با روش های معین می كوشند تا نسل جوان را به ابتذال بكشانند. كارشناسان نیز پخش برنامه های مبتذل ماهواره ای را اقدامی كاملاً برنامه ریزی شده برای انحراف كشیدن جوانان و تسخیر فرهنگ جامعه می دانند.

لذا، از آن جا كه تسخير فرهنگي يك جامعه امروزه مهمترين استراتژي برای به خاك افكندن حریف است، سال هاست كه شبكه هاي ماهواره اي با حضور گسترده خود در عرصه رسانه اي با تبلیغ و اشاعه فحشا و بی بند و باری، برهنگی و برداشتن حجاب را در راس برنامه های خود قرار داده و در قالب میان برنامه ها و آگهی های ضد اخلاقی، نقش موثري را در فرهنگ سازي و البته از نوع فحشا و بی بند و باری ايفا مي كنند. در این راستا تمام تلاش خود را به شيوه ها و ترفند هاي مختلف به كار گرفته اند تا با هدف قرار دادن مسئله حجاب، به صورت مستقيم و غير مستقيم فرهنگ ضد پوشش را در بين جوانان مسلمان رواج دهند.

فرهنگ بي بند و باري، برهنگی و بی حجابی، انفعال، عافيت طلبي، بي تفاوتي، مد گرايي، بد بيني، ياس، نا اميدي و... از مهمترين فرهنگ هايي بوده كه دشمنان طي سال هاي گذشته به كمك رسانه هايي چون شبكه هاي ماهواره اي، اينترنت و .. سعي بر رواج آن در ميان جوانان داشته است و با زير سئوال بردن فرهنگ حجاب به عنوان يكي از اصلي ترين و اساسي ترين ركن فرهنگ ايراني- اسلامي آثار نامطلوبی را به جای گذارده است.

با توجه به آن چه گذشت، پاسخ سوال  شما روشن می شود. زیرا هيچ كس نمي تواند منكر تاثير اين برنامه ها به خصوص برنامه هاي مروج برهنگی و بی حجابی در شبكه هاي ماهواره اي و نوع پوشش برخي جوانان باشد.برخي تحقيقات نیز نشان داده كه حد زيادي از بد حجابي ها و پوشش هاي نامناسب در بين زنان و دختران و حتي پسران الهام گرفته از شبكه هاي ماهواره اي است.

پاسخ كامل و دقیق در این عرصه ، پاسخ تفصیلی می طلبد كه ورود به آن، نیازمند نوشتن مقاله یا كتابی مستقل است و چون مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی در مقام پاسخگویی به سوالات و مشكلات فردی پرسشگران است، با توجه حجم و تراكم زیاد سوالات كاربران، به همین مقدار در پاسخ به سوالتان بسنده می كنیم و شما را به مطالعۀ مقالات و كتابهایی منتشره در موضوع حجاب ارجاع داده تا پاسخ خود را از این كتاب ها پیدا كنید. مطالعه كتاب های زیر مناسب است:

-در و صدف، محمد شجاعی

-مسئلۀ حجاب، شهید مطهری

-فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي، غلامعلي حداد عادل.

-مجموعه مقالات كنفرانس زن، مقاله حجاب و آزادي.

-نظام حقوق زن در اسلام، مرتضي مطهري، صدرا.

از چند جنبه مي توان پرسش را بررسي كرد:

1 - آيا واقعاً گرايش به مذهب و دين ميان جوانان كم شده است؟

2 - به فرض اثبات مدعا، علل آن چيست؟

3 - راه هاي رويارويي با آن كدام است؟

-ملاك كم تري و بيش تري:

«كمتر شدن» در پرسش با چه زماني مقايسه شده است؟ آيا نسبت به پيش از انقلاب يا پس از پيروزي؟ سال هاي مربوط به دوران جنگ هشت ساله؟ هر وضعيتي پاسخ خود را دارد.

اگر گفته شود نسبت به پيش از انقلاب، معلوم مي شود كسي كه سوال مي كند از اوضاع ايران در پيش از انقلاب و «فرهنگ شدن فساد اجتماعي» در عرصه هاي مختلف اطلاع صحيحي ندارد.

-علل دين گريزي:

عوامل متعددي براي دين‌گريزي يا دين‌زدگي مي‌‌توان پيدا كرد كه به يك سري از آن‌ها اشاره مي‌‌كنيم. قبل از ورود به بحث بايد ابتدا علل دين گريزي جوانان را بشناسيم تا بتوانيم به فكر درمان و معالجه باشيم:

دين گريزي مي‎تواند از نقص در آموزش ديني، كمبودهاي خانواده و مدرسه، ناكار آمدي مبلغان ديني سوء استفاده دولتمردان دولت اسلامي و فساد اجتماعي ناشي شود.

- راه حلهايي در مقابل دين گريزي و دين زدگي:

الف. راه‌حلهاي خانوادگي:

يكي از بزرگترين مشكلات اين است كه خانواده‌ها با تكيه بر محيط اجتماعي از مسئوليت شانه خالي كرده‌اند و فرزندان را در اين مسأله رها كرده‌اند. لذا اين راه‌حلها پيشنهاد مي‌شود:

1. والدين بايد طرح و برنامه براي تربيت مذهبي داشته باشند.

2. ضروري است والدين آگاهي‌هاي مذهبي و روانشناسي برخورد با فرزند را ياد بگيرند.

3. لازم است والدين مذهبي انتقادپذير باشند و از تحكم و زورگويي به جوان پرهيز كنند.

4. برنامه نيايش در خانواده‌ها وجود داشته باشد.(1)

5. والدين مذهبي نبايد جوان را به خاطر عمل نادرستش شديداً سرزنش كنند.

«زيرا بسياري از كارهاي جوانان ناشي از شورو هيجان دوران جواني است پس نبايد عمل آنها را فوراً حمل بر شرارت نمود. لذا بايد جو اعتماد و خوش بيني به جوان وجود داشته باشد».(2)

6. والدين مذهبي بايد محبت خود را به فرزندان ابراز كنند.

7. خود والدين مذهبي بايد در خانه با يكديگر تفاهم داشته باشند و احترام يكديگر را حفظ كنند.

8. پرهيز از روشهاي آمرانه و تحكم آميز براي پذيرش عقيده.(3)

9. در ارتباط با جوان از افراط در عبادت بايد پرهيز كرد.

10. والدين مذهبي تفريح خانوادگي را همراه فرزندان خود جدي بگيرند و فاصلة خود را با فرزندان كم كنند.

ب: راه حلهاي آموزشي:

1. ارائه مفاهيم ديني بايد در قالب نو و جذاب مطرح شوند.(4)

2. ارائه مفاهيم ديني بايد غير مستقيم باشند.

3. روابط آموزش مذهبي بايد براساس انس و الفت، دوستي و محبت اطلاع و آگاهي و استدلال منطقي صورت گيرد.(5)

4. مسائل مذهبي بايد متناسب با دورة جواني مطرح شود در عين حال بايد آن را با زندگي تطبيق داد.

5. فلسفة اصول عبادي براي جوان مطرح شود.

6. عبور دادن منطقي جوانان از احساسات خام مذهبي به بينش مذهبي تثبيت شده كه با تعقل و تفكر همراه باشد.

7. ارائه كردن دين در قالبهاي تنگ و نارساي فكر بشري و تفسيرهاي غيرواقعي موجب آسيب اساسي به دين و دينداري مي‎شود.(6)

8. اگر فهم و ارائه دين در مقام انكار نيازهاي طبيعي و ضروري زندگي بشر برآيد اين فهم آسيب زاست.

9. مطالب ديني بايد به تدريج و متناسب قدرت فهم مخاطب ارائه شود تا موجب دلزدگي نشود.

10. لزوم تسهيل و تيسير در هدايت و تربيت.

11. عقايد خرافي، غلو آميز، بي‎معنا و سست كه به دين بسته شده بايد حذف شوند.

12. ارائه مفاهيم ديني بر پايه منطق و استدلال بدون تحكم و زور.(7)

13. آموزشها بايد در حدي باشد كه جوان را در مقابل شبهات واكسينه كند و او توانايي دفاع از عقايد خود را داشته باشد. زيرا ضعف دفاع از دين و شكست در بحث ناچار جوان را تسليم رأي مخالف مي‎كند.(8)

14. دور نگه داشتن جوان از شبهات يا اگر درگير شبهات مي‎شود بايد جواب آن هم ارائه شود.

15. بايد از سخت گرفتن و احتياطها و حرام كردنهاي بي‌مورد پرهيز كرد.(9)

16. بهتر است تربيت دروني از بنياد، بدون تشويق و تنبيه بيروني باشد تا اين كه در درون ريشه دواند.

17. يافتن كوتاهترين راه؛ مؤثرترين روش و پايدارترين اثر تربيتي در شريطي فراهم مي‌آيد كه از قبل هم شرطي وجود نداشته باشد. هيچ قالبي ساخته نشده و هيچ برنامه‌اي تحميل و اقدام تصنعي صورت نگرفته باشد.

ج. راه حلهايي براي تربيت ديني در مدارس:

1. سرمايه گذاري بيشتر دولت و آموزش و پرورش براي بازنويسي كتب ديني در قالبهاي جذاب و هنري.

2. جذب و پرورش معلمان دلسوز و كاركشته در دروس ديني.

3. ارائه درس ديني در كنار اردوها و برنامه‌هاي جذاب.

4. مشاركت دادن جوانان در كارهاي دسته جمعي، گردشهاي علمي، تفريحي، تحقيقات و مطالعات گروهي با صبغه مذهبي.

د. راه‌حلهايي چند براي مبلغان ديني:

1. لازم است روحانيون حرفهايشان با عملشان يكي باشد و از دنياطلبي دوري كنند. زيرا جوان به اقتضاي طبعش كه آرمانگرا و عدالتخواه است بيش از هر قشر ديگري مراقب وضع زندگي روحانيون محترم است.

2. مبلغان و بزرگان ديني از اختلاف و چند دستگي دوري كنند؛ زيرا جوان اگر دريابد كه بين داعيان مذهب اختلاف و درگيري است اگر چه آنان براي اين اختلاف محملي بسازند براي جوانان پذيرفتني نيست.

3. روحانيون بايد ويژگي‌ها، روحيات و نيازهاي جوان را بشناسند و به مقتضاي آن تبليغ كنند.

4. از خشونت و تبليغ آن بپرهيزند. هر وقت و هر زمان كه پيشوايان مذهبي مردم كه در هر حال آنها را نماينده واقعي مذهب تصور مي‌كنند پوست پلنگ مي‌پوشند و دندان ببر نشان مي‌دهند و متوسل به تكفير و تفسيق مي‌شوند، مخصوصاً هنگامي كه اغراض خصوصي به اين صورت در مي‌آيد بزرگترين ضربت بر پيكر دين و مذهب به سود ماديگري وارد مي‌شود.(10)

هـ. راه حلهاي اجتماعي:

1. فضاي اعتماد و خوش بيني در جامعه نسبت به جوانان وجود داشته باشد.

2. از انتشار افكار متضاد و پراكنده كه باعث تحير و سرگرداني جوان مي‌شود جلوگيري شود، ‌يا اين كه براي هر كدام جوابي قانع كننده ارائه گردد (توسط كتابهاي خوب و اساتيد خوب).

3. تضادهاي بين دين و ارزشهاي حاكم بر جامعه را با راه حلهاي منطقي حل كرد.

4. ارائه منطقي اين مطلب كه دين با عقل و علم منافاتي ندارد و دين در تضاد با دستاوردهاي علمي نيست.

و. راه حلهايي مربوط به دولتمردان:

1. دولتمردان اسلامي در عدالت اجتماعي و برآوردن آن تلاش كنند.

2. دولتمردان از استفاده ابزاري از دين دست بردارند.

3. دولتمردان ديني استفاده از خشونت را كنار بگذارند.

4. دولتمردان حقوق شهروندان را رعايت كنند و به آنان ستم نكنند: «و لا تكوننّ عليهم سَبعاً ضارياً تغتنم اكلُهم»(11)

5. فضاي انتقاد سالم را بايد فراهم كنند.

- منابعي براي مطالعه و كسب اطلاعات بيشتر:

1. جوانان و مشكلات فكري، مجموعه سخنراني در سمينار وحدت حوزه و دانشگاه، نشر خرم.

2. رهزنان ديني، آسيب شناسي دين و دينداري در نهج البلاغه، مصطفي دلشاد تهراني، انتشارات دريا.

پي نوشت ها:

1. زرهاني، سيد احمد، تاجيك اسماعيلي، عزيزالله، نگاهي به نقشهاي تربيتي، خانه و مدرسه، انتشارت انجمن اوليا و مربيان، چ چهارم، 1380.

2. پور علي فرد، محمد مهدي، نكته‌اي دربارة روش تربيت ديني نسل جوان و نوجوان، ج 1، انتشارات شاكر، چ اول، 1376، ص 31.

3. ايازي، محمد علي، زمينه‌هاي دين آوري و دين گريزي از ديدگاه قرآن، گلستان قرآن، ص 84.

4. دكتر كريمي، عبدالعظيم، رويكرد نمادين به تربيت ديني، با تأكيد بر روشهاي اكتشافي، انتشارات قدياني، چ 2، 78، ص 123 و 124.

5. خدا ياري فرد، محمد، مسائل نوجوانان و جوانان، انتشارات انجمن اوليا و مربيان، چ 3، 1373.

6. دلشاد تهراني، مصطفي، رهزنان دين، آسيب شناسي دين و دينداري در نهج البلاغه، انتشارات دريا، چ 1، 1379.

7. مكارم شيرازي، ناصر، جوان و مشكلات فكري، مجموعه سخنرانيها در سمينار وحدت حوزه و دانشگاه، نشر خرم، چ 1، 1370.

9. حائري شيرازي، محي الدين، جوان و مشكلات فكري، مجموعه سخنراني در سمينار وحدت حوزه و دانشگاه، نشر خرم، 1375، ص 119.

10. مطهري، شهيد مطهري، علل گرايش به ماديگري، انتشارات صدرا، قم. ص 92.

11. نهج البلاغه، نامه 53

هر مسلماني در برابر افراد گرسنه، تشنه و برهنه و ضعيف در پيشگاه خدا مسؤليت دارد. كوتاهي در برابر مسؤليت ها موجب مؤاخذه است.  پيامبر اكرم (ص) فرمود: ايمان نياورده است آن كسي كه سير و سيراب بخوابد در حالي كه همسايه اش گرسنه، تشنه(1)يا برهنه باشد.(2) و خداوند خطاب مي كند به فرشتگان آسمان و مي فرمايد: اي ملائكه من ! شما را شاهد مي گيرم كه من بندگانم را در مورد افراد گرسنه و تشنه و.. دستوراتي داده ام ولي آنان عصيان ورزيدند و نافرماني كرده اند و از نفس شيطاني خويش اطاعت كرده اند. من آنان را به خودشان واگذار كردم. به مقام عزت و جلال خود سوگند مي خورم كه آنان را نمي آمرزم. (3)  

اما  هميشه دو اصل اساسي را  در همه كارها در نظر داشته باشيد .

1. هر كاري كه براي بدن ضرر داشته باشد، حرام است. بنابراين پاسخ اين قسمت پرسش شما روشن مي شود كه نوشته ايد: آیا گرسنه خوابیدن برای من واجبه؟ یا مكروه ؟ و یا حتی حرام؟ (به دلیل ضررات پزشكیش).

 اصل دوم :« تكليف بر پايه توان و قدرت است ». چنان كه قرآن كريم مي فرمايد : «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها »،(4)خداوند هيچ كس را جز به اندازه توانش تكليف نمي‏كند.

بر اساس اين آيه شريفه خداوند براي هيچ انساني در هيچ زمينه اي - امور عبادي محض باشد يا  مسايل مالي و يا هر موضوع ديگري - وظيفه اي زيادتر از قدرت و توانايي اش تعيين نكرده است. در ارتباط با همسايگان، فقراء، گرسنگان، برهنگان،بيماران،ضعفاء و يا هر انساني كه مشكلي و نيازي يا غم و غصه اي داشته باشد، خداوند براي كساني كه مي توانند به آنان كمكي كنند و قدمي براي حل مشكل آنان بر دارند وظايفي تعيين كرده است.اما هر كسي به اندازه اي كه مي تواند كمك كند و زندگي اش به درد سر و دچار مشكل حاد نشود، تكليف دارد نه بيشتر. با توجه به اين اصل مهم پاسخ بقيه سؤالات شما روشن مي شود .  

پي نوشت ها :

1. مستدرك الوسايل، محدث نوري، ج16، ص264، مؤسسه آل البيت ، قم 1408 ش.

2. همان،ص 265.

3. بحار الانوار ، علامه مجلسي، ج71، ص387، مؤسسه الوفاء بيروت - لبنان، سال انتشار 1404 ق.

4.بقره (2)، آيه 286