دوست خوب از نظر روايات معصومين كسي است كه ويژگي‏هاي ذيل را دارا باشد:
1 - عقل و خرد:
در روايات بر هم‏نشيني با دوستان خردمند تأكيد شده است. امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:
"هم نشيني با دوست خردمند، زندگي بخش جان و روح است". (1) اين موضوع به حدي مهم است كه دشمن‏ خردمند بر دولت نادان ترجيح داده شده است.
امام علي مي‏فرمايد: "دشمن با خرد براي تو از دوست نادان مطمئن‏تر است". (2)
دوستي با مردم دانا نكوست دشمن دانا به از نادان دوست
دشمن دانا بلندت مي‏كند بر زمينت مي‏زند نادان دوست
2 - صلاحيت اخلاقي:
دوست خوب كسي است كه از رذايل اخلاقي و شرارت باطني به دور باشد.
در روايات معصومين از دوستي با اشرار و اهل فسق و فجور به شدت منع شده است. امام علي مي‏فرمايد: "همنشيني با تباهكاران مايه تباهي است، همانند باد كه وقتي بر مردار مي‏وزد، با خود بوي بد به‏ همراه دارد". (3) افرادي كه با دوستان نااهل رفت و آمد مي‏كنند، هر چند بتوانند مراقب خويش باشند، اما هرگز نخواهند توانست خود را از رسوايي و ننگ و بدنامي اجتماعي محفوظ بدارند.
پيامبر مي‏فرمايد: "شايسته‏ترين مردم براي بدنامي كسي است كه با بدنام‏ها همنشين باشد". (4)
تا تواني مي‏گريز از يار بد يار بد بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند يار بد بر جان و هم ايمان زند
3 - پاي بندي به تعهدات:
دوست خوب كسي است كه به آداب دوستي متعهد باشد. امام صادق‏عليه‏السلام مي‏فرمايد:
"دوستي حد و مرزي دارد. هر كس آن‏ها را مراعات كرد، دوست حقيقي است و گرنه نسبت دوستي به او نده. حدود دوستي عبارتند از:
1 - آن كه نهان و آشكارش براي تو يكسان باشد.
2 - زينت تو را زينت خود و عيب تو را عيب خويش شمارد.
3 - اگر به رياست و ثروت و پست و مقام برسد، رفتارش عوض نشود.
4 - اگر تمكن پيدا كرد، از آن چه دارد، نسبت به تو دريغ نورزد.
5 - تو را در گرفتاري‏ها رها نكند و تنها نگذارد". (5)
4 - همطراز بودن:
دوست خوب كسي است كه از جهت مالي و اجتماعي همطراز و همسنگ انسان باشد. امام باقر عليه‏السلام مي‏فرمايد: "هرگاه خواستي با كسي هم‏نشين شوي، با كسي كه مثل تو است، رفيق شو و با كسي كه‏ متكفل تو شود، رفاقت نكن كه اين دوستي ماية ذلت و خواري است". (6)
دوست بد كسي است كه ويژگي‏هاي فوق را دارا نباشد، يعني از عقل و خرد برخوردار نباشد . صلاحيت اخلاقي نداشته باشد.به تعهدات پاي بند و همطراز آدمي نباشد. در پاره‏اي از روايات از دوستي با بعضي از افراد نهي شده كه به روايتي جامع در اين باره اشاره مي‏كنيم.
امام سجاد عليه‏السلام مردم را از رفاقت با پنج دسته برحذر داشته است:
اي فرزندم، به پنج گروه نظر كن و با آن‏ها رفاقت نكن و سخن نگو و همراه آن‏ها نشو:
1 - از رفاقت با دروغ‏گو بپرهيز كه او مانند سراب است كه نزديك را دور و دور را نزديك جلوه مي‏دهد.
2 - از دوستي با گناهكار اجتناب كن كه تو را به يك لقمه يا كم‏تر مي‏فروشد.
3 - از رفاقت با بخيل خودداري كن كه تو را در زماني كه نياز به او داري، رها مي‏كند.
4 - از مصاحبت با نادان بپرهيز كه او مي‏خواهد به تو نفع رساند اما ضرر مي‏رساند.
5 - از دوستي با كسي كه از خويشاوندانش بريده، دوري كن كه او را در قرآن ملعون يافته‏ام". (7)
پي­نوشت­ها :
1. تصنيف غرر الحكم، ص 429.
2. غرر الحكم، ج4، ص 611.
3. تصنيف غرر الحكم، ص 431.
4. مستدرك الوسائل، چاپ قديم، ج2، ص 65.
5. اصول كافي، ج4، ص 452.
6. مكارم الاخلاق، ص 131.
7. اصول كافي، ج4، ص 452.
********************
گام اوّل در دوست‌يابي، دوست‌شناسي است اگر اين امر به طور شايسته‌اي انجام نگيرد، مراحل بعدي فرجام خوبي نخواهد داشت.
در پاسخ به اين كه چگونه دوست خوب را از بد بازشناسيم، بايد گفت: تنها با آزمايش و امتحان اين امر ميسر است. پروين اعتصامي مي‌گويد:
پروين، نخست زيور ياران صداقت است باري نيازموده، كسي را مدار دوست
تا دوستي را نيازموده‌ايم، نبايد به او اعتماد كنيم. اكتفا كردن به ظاهر و روي خوش كافي نيست.
براي آزمودن دوستان مهم‌ترين راه، هفت چيز است:
1ـ آزمايش روحي:
اگر روان و عواطف خويش را به خوبي بشناسيم، از راه احساس دروني مي‌توان ميزان محبت ديگري را تشخيص داد. در حديث آمده است: "محبت قلبي برادرت را نسبت به خود، از محبت قلبي خويش نسبت به او بشناس"(1).
2ـ آزمودن به گاه نياز:
در موقع نيازمندي، مي‌توان دوست را شناخت. از لقمان نقل است كه گويد: "برادرت را مشناس مگر در وقت نيازت به او"(2).
دوست مشمار آن كه در نعمت زند لاف ياري و برادر خواندگي
دوست آن دانم كه گيرد دست دوست در پريشان حالي و درماندگي
3ـ آزمودن علاقه دوست به برقراري پيوند نزديك‌تر:
آيا او دوست دارد كه به سخن تو گوش دهد؟ آيا از همنشيني با تو احساس رضايت دارد؟ آيا كارهاي خوب تو را ميان مردم مطرح مي‌كند؟
4ـ آزمودن در سختي‌ها:
دوست خوب كسي است كه در گرفتاري‌ها به ياري‌ات بيايد. امام علي(ع) مي‌فرمايد: "دوست را در هنگام گرفتاري و سختي بيازماي". (3)
5ـ آزمودن به هنگام خشم:
هر انساني چهره واقعي‌اش را در حال خشم آشكار مي‌سازد، از اين رو امام صادق(ع) فرمود: "اگر برادرت سه بار بر تو خشمگين شد و سخن ناخوشايندي درباره‌ات نگفت، او را براي خود حفظ كن"(4).
6ـ آزمودن در سفر:
آدمي در سفر، لباس تكلف و ريا را از تن خود بيرون مي‌آورد . آن طور رفتار مي‌كند كه واقعاً مي‌انديشد، از اين رو مي‌توان دوست را در سفر آزمود. در روايات. يكي از روش‌ها، دوست را آزمودن به هنگام مسافرت دانسته‌اند. (5)
7ـ آزمودن به هنگام زوال قدرت:
دوستي واقعي، ناشي از سِمَت و مقام نيست و با نبود آن ها نيز پابر جاست. امام علي(ع) مي‌فرمايد: "هنگام زوال قدرت، دوست از دشمن شناخته مي‌شود". (6)
پي‌نوشت‌ها:
1. ميزان الحكمه، ج 5، ص 311.
2. همان، ص 312.
3. همان.
4. همان.
5. بحار الانوار، ج 78، ص 10.
6. ميزان الحكمه، ج 5، ص 312.

پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
بنا به فتواي آيت الله نوري همداني اهل کتاب مانند مسيحي ها و يهودي ها پاک هستند .(1) ولي هر چه ارتباط با کفار کمتر باشد بهتر است .
پي نوشت:
1 . آيت الله نوري همداني ، توضيح المسايل ،م 107 .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
در مورد عمل کردن به فتواي مرجع ديگر بايد طبق نظر مرجع فعليت عمل بکني. بايد ببيني مرجعي که انتخاب کرده اي ، نظرش در مورد معناي تقليد چيست. اگر نظرش اين باشد که تقليد عبارت است از (التزام به عمل کردن از يک مرجع ) نخواهي توانست از مرجع ديگر تقليد بکني مگر در احتياط ها . در فتواها بايد از مرجع خودت تقليد بکني، ولي تقليد به فتواي آيت الله مکارم به معناي( استناد عملي به دستور مجتهد است ). (1) بنا بر نظر آيت الله مکارم در مسايلي که به فتواي ايشان عمل نکرده اي، مي تواني از مرجع ديگر که او را در اين باب اعلم مي داني ،تقليد بکني .
اما چت كردن بارعايت شئونات اسلامي به فتواي تمامي مراجع اشكالي ندارد، يعني اگر دو نفر با اينترنت به بحث و گفتگوهاي لازم و مباحث علمي بپردازند و يا در تالارهاي گفتگو و سخنراني شركت كند، اشكال ندارد، ولي اگر با چت كردن به شهوتراني بپردازند ،جايز نيست. تمامي مراجع چت كردن با نامحرم را اگربه قصد شهوت باشد، جايز نمي دانند .
از آيت الله مكارم سوال شده :
آيا ارتباط نوشتارى و نامه نگارى دختر و پسر بالغ نامحرم از طريق كامپيوتر و شبكه اينترنت جايز است؟
جواب: با توجّه به اين كه اين گونه ارتباط ها غالباً منشأ مفاسدى مى‏شود، جايز نيست. (2)
اگر مرجع انسان در مسئله اي احتياط واجب کرده و مقلد هم مدتي بدان عمل کرده ، مي تواند به مرجع اعلم بعدي که فتوا داده عمل نمايد .
در احتياط واجبي که از مرجع فوت شده اش تقليد مي کرده، بعد از فوت او مي تواند با اجازه از مرجع زنده اش بر همان احتياط واجب باقي بماند . مي تواند به مرجع زنده رجوع نموده و طبق فتواي مرجع زنده عمل کند .(3)
پي نوشت ها:
1 . آيت الله مكارم ؛ توضيح المسايل ،م 2 .
2 . آيت الله مكارم ، استفتائات جديد، ج‏3، ص: 257 ،س 686.و ج1، س819 وج 2، س 1049 .
3 . آيت الله مكارم ؛ توضيح المسايل، م 10 و 9 .

پرسشگر گرامي باسلام و تشکر از ارتباط با اين مرکز.
از آيات و روايات استفاده مى‏شود بهشت براى كسانى است كه ايمان به خدا و پيامبر اسلام (ص) داشته و عمل صالح و تقوا پيشه كرده باشند:
«الذين آمنوا و عملوا الصالحات طوبى لهم و حسن مآب؛ كسانى كه ايمان و عمل صالح دارند، خوشا به حال آنان كه خوش جايگاهى خواهند داشت».(1)
مراد، ايمان به خدا و پيامبر و وحى الهى است . مراد از عمل صالح، عمل به دستورهاى قرآن و اطاعت از پيامبر است كه از جمله دستورها اطاعت از اولى‏ الامر است. محبت و اطاعت از اميرالمؤمنين(ع) و اهل بيت خميره ايمان است.
پيروان اديان الهى هم به حكم كتاب خودشان كه در آن اشاره به آمدن پيامبر اسلام شده و هم به حكم عقل كه بايد به آخرين پيام الهى گوش فرا دهند، بايد دين اسلام را بپذيرند.
خداوند در آيه 85 سوره آل عمران مى‏فرمايد: «و من يبتغ غير الاسلام ديناً فلن يقبل منه و هو فى الاخرة من الخاسرين؛ هر كس غير از اسلام (دين واقعى) دينى را بپذيرد، هرگز از او پذيرفته نيست و او در آخرت از زيانكاران خواهد بود».
بنابراين كفار و پيروان ساير اديان الهى وظيفه دارند درباره دين خود و دين اسلام تحقيق كنند . دستورهاى اديان را با هم مقايسه كنند. پس از تحقيق دقيق و علمى، به حقيقت اسلام و حقانيت اين دين پى خواهند برد.
حال اگر شرايط تحقيق از اسلام براي آن ها فراهم نبوده ،يا نتوانستند به منابع واقعي اسلام مراجعه نمايند، يا اصلا مسئله تحقيق از دين براي شان مطرح نبوده ، يا پس از تحقيق ( بدون هيچ غرض ، عناد و انگيزه شخصي )به اين نتيجه رسيدند كه دين خودشان درست است و از طرفى به محتواى دين خود عمل كردند و بر كسى ظلم نكردند، چون حجت و دليل بر اعتقاد خود دارند، خداوند آنان را عذاب نمى‏كند . چه بسا به مرتبه اي نائل شوند كه اهل بهشت شوند ، ولى اگر تحقيق نكردند و با لجاجت بر دين خود پا فشارى كردند و با اين كه احتمال دادند دين اسلام دين حقى باشد، به دنبال آن نرفتند، در وظيفه خود كوتاهى كرده، در نتيجه مورد مواخذه قرار مي گيرند.
بنابراين اصل در حق طلبي انسان ها و تسليم در مقابل آن ، يا انکار حقيقت است.
شهيد مطهرى(ره) در اين باره مى‏گويد: «اگر كسى در روايات دقت كند، مى‏يابد كه ائمه(ع) تكيه‏ شان بر اين مطلب بوده كه هر چه بر سر انسان مى آيد، از آن است كه حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و يا لااقل در شرايطى باشد كه مى ‏بايست تحقيق و جستجو كند ، اما افرادى كه ذاتاً و به واسطه قصور فهم و يا به علل ديگر در شرايطى به سر مى‏ برند كه مصداق منكر و يا مقصر به شمار نمى‏ روند، در رديف منكران و مخالفان نيستند.
ائمه اطهار بسيارى از مردم را از اين طبقه مى‏دانند. اين گونه افراد داراى استضعاف و قصور هستند و اميد عفو الهى درباره آنان مى‏رود».
وى از مرحوم علامه طباطبايى نقل مى‏كند: «همان طورى كه ممكن است منشأ استضعاف، عدم امكان تغيير محيط باشد، ممكن است اين جهت باشد كه ذهن انسان متوجه حقيقت نشده باشد و به اين سبب از حقيقت محروم مانده باشد».(2)
بنابراين ، اين امكان وجود دارد كه غير مسلمانان نيز داخل بهشت شوند .اين ها گروهي هستند كه به عنوان مستضعفان شناخته مي شوند ، يا واقعا و حقيقتا دنبال دين حق بودند ، اما به دلائلي بر آن دست نيافتند و نيز انسان هاي درستكار و پاک بودند و طبق فطرت پاک و عقل خود عمل کرده اند.
محاسبه اعمال آنان، بر پايه عدل خداوندى است . بر اساس عقل و فطرت و كردارشان ، هم چنين اعتقادات و باورهاي شان (اگر صحيح و مطابق با اسلام باشد) مورد حساب قرار مى‏گيرند.
در مورد برزخ نيز وضعيت ايشان مانند قيامت است و تفاوتي از اين جهت نمي كند.
جهت مطالعه بيش تر در اين موضوع به كتاب «عدل الهي» ( بخش اعمال خير غير مسلمانان) اثر استاد شهيد مطهري مراجعه فرمائيد.
پى‌نوشت‏ها:
1. رعد (13) آيه 29.
2. مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 1، ص 320 به بعد.

پرسشگرگرامي باسلام و تشکر از ارتباط تان با اين مرکز
اگر براي ضد عفوني کردن، دود کنند، از مصاديق خرافات نيست.
از آيت الله مکارم چنين سوال شده :آيا دود كردن اسپند براى جلوگيرى از چشم بد صحّت دارد؟
جواب: صحّت ندارد؛ ولى مى‌گويند: «دود اسفند فضا را ضدّ عفونى مى‌كند، و مفيد است.»‌(1)
پي نوشت:
1. آيت الله مکارم ،استفتائات ،ج3 ،سؤال 1593.