در کتب روایی اهل تسنّن، گاهی پس از نقل یک حدیث آمده «حدیثٌ غریبٌ» و یا «حدیثٌ مرسل». منظور از غریب و مرسل در این موارد چیست؟

پاسخ:

حدیث غریب به حدیثی می‌گویند که متن آن شامل لفظی خاص و مشکل و پیچیده باشد که به خاطر کمی استعمال دور از فهم باشد.(1) همچنین به حدیثی که آن را فقط یکی از راویان روایت کرده باشد حدیث غریب می‌گویند.(2)
کلمه مُرْسل از حیث لغوی، از «إرسال الدابه» به معنای رها نمودن و برداشتن قیدوبند از چهارپا آمده است و در اصطلاح، به حدیثی گفته می‌شود که راوی آن از معصوم (علیه‌السلام) روایتی را نقل می‌کند؛ درحالی‌که محضر معصوم را درک نکرده، اعم از این‌که واسطه‌هایی که در سلسله سند ذکر نکرده، یک نفر باشد یا بیش‌تر و در سلسله سند واسطه را اصلاً ذکر نکرده باشد یا این‌که با عبارات مبهمی همچون «عن رجل» یا «عن بعض اصحابنا» بیان کرده باشد.
این معنای عام مرسل بود که این معنا شامل مرفوع و موقوف و معلق و مقطوع و معضل در تقسیمات حدیثی می‌باشد.
اما معنای خاص مرسل این است که یکی از تابعین (کسانی که پیغمبر را درک نکرده‌اند، ولی صحابه را درک کرده‏‌اند) روایتی را از رسول خدا (صلی‌‍الله‌علیه‌وآله) نقل کند؛ بدون این‌که واسطه را ذکر کند؛ مثلاً سعید بن مسیب که از تابعان است، بگوید که پیامبر خدا این‌چنین گفته است. (3)
البته معنای متداول این اصطلاح مرسل، همین معنای خاص است. (4)

معرفی منابع بیشتر جهت مطالعه:
کتاب آشنایی با علوم حدیث، نوشته علی نصیری

پی‌نوشت:
1. حسینی قزوینی، محمد، المدخل الی علم الرجال و الدرایه، انتشارات موسسه ولی‌عصر، ص191.
2. همان.
3. جدیدی نژاد، محمدرضا، معجم مصطلحات الرجال والدرایه، انتشارات دارالحدیث، ص 1552.
4. نصیری، علی، آشنایی با علوم حدیث، ناشر انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ چهارم، سال 1383ش، ص 188.

سوال:

1_ اینكه می‌گویند فلان حدیث با سند صحیح است یعنی چه؟ این سند كه به اعتبار آن صحیح بودن حدیث ثابت می‌شود چطور سندی است ؟ نسخه خطی است یا اینكه با توجه به اشخاصی كه آن را نقل کرده‌اند صحیح می‌شود؟
2_ رجالی كه این احادیث را نقل می‌کرده‌اند جزو عوام جامعه و صحابه خوش‌نام رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بوده‌اند یا اینكه در دربار خلفا پست و مقامی داشته‌اند؟
3_ قبل و بعد از وفات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) یهودیان تا چه اندازه در جعل حدیث توانمند بوده‌اند و یا اینكه اصلاً توان این کار را داشته‌اند؟ این سؤال من به این خاطر است كه در حال حاضر جهان امروز شدیداً تحت تأثیر تصمیمات یهودیان صهیونیست است و می‌خواستم بدانم در هنگام ظهور اسلام آن‌ها همین قدرت را داشته‌اند و یهودیان بعد از ظهور اسلام توان تحریف شدید در دین را داشته‌اند و یا اینكه این تحریفات در پی دنیاطلبی برخی از اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و دشمنی آن‌ها با امیر مؤمنان (علیه‌السلام) بوده ؟

پاسخ:

علمای شیعه در علم حدیث، احادیث را از حیث میزان اعتبار و حجیت دسته‌بندی کرده‌اند و حدیث صحیح در میان انواع روایات در عالی‏ترین درجه اعتبار و حجّیت قرار دارد و همگان در پذیرش آن اتفاق‌نظر دارند.
ازنظر علمای علم حدیث شیعه حدیثی صحیح است كه: تمامی سلسله‌ سند آن تا معصوم متصل باشد و راویان آن در تمام طبقات ثقه و دوازده‌امامی باشند.(1)
بنابراین نسخه خطی بودن یا صحابه پیامبر بودن یا پست و مقام داشتن و غیره در میزان اعتبار یا عدم اعتبار احادیث نقشی ندارد، بلكه راوی كه از لحاظ اخلاقی مورد اطمینان بوده و اهل كذب نبوده و ازنظر اعتقادی دوازده امام را قبول داشته، اگر در سند حدیث باشد آن حدیث صحیح و معتبر است.
اما اینكه احادیثی كه از ائمه اطهار رسیده تا چه اندازه صحیح هستند، نمی‌توان دقیق مشخص كرد. زیرا اولاً مبانی رجالی علمای حدیث مختلف است و مثلاً ممكن است یك نفر فلان راوی را ثقه بداند و یك نفر ثقه نداند. ثانیاً علمای علم حدیث به احادیثی هم كه تمام راویان آن ثقه هستند ولی دوازده‌امامی نیستند عمل كرده و آن را معتبر می‌دانند یا بعضی احادیث ضعیف را به خاطر عمل علما معتبر می‌دانند ولی با همه این‌ها در مذهب شیعه چهار كتاب معتبر روایی از قدما( كافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحكام و استبصار) و چهار كتاب معتبر روایی از متأخرین( وسائل الشیعه، بحار الانوار، مستدرك الوسائل و الوافی)وجود دارد كه بیشتر احادیث این كتب معتبر و قابل‌اعتماد است.
بعد از رحلت پیامبر اكرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بحث منع تدوین حدیث و جعل حدیث توسط خلفا رواج یافت و به برخی صحابه و مسلمانان پول می‌دادند تا حدیث بر علیه امیر المومنین(علیه‌السلام) و فرزندانشان جعل كنند و این كار به دستور خلفا انجام می‌گرفت.
اما بعضی داستان‌ها و قصه‌هایی كه در بعضی منابع تاریخی و تفسیری اسلام آمده برخلاف عقل و موازین قطعی اسلام است و به اسرائیلیات معروف است. زیرا این قبیل مطالب به دست یهودیان صدر اسلام كه مسلمان شده‌اند مانند كعب الاحبار وارد كتب اسلامی شده است مانند بعضی مطالب كه در مورد داستان حضرت سلیمان نقل شده و این بدان جهت است كه علمای یهود با كتب تورات و داستان‌های انبیاء گذشته آشنایی داشتند و بعضی مسلمانان تفسیر این آیات را از آنان سؤال می‌کردند و آن‌ها هم آنچه كه در تورات بوده را نقل می‌کردند و همین‌طور به تدریج این داستان‌ها به متون اسلامی راه پیدا كرده است. آیت‌الله مكارم بعد از نقل یكی از این موارد درباره آن چنین می‌نویسد:«چنین به نظر می‌رسد كه این‌گونه افسانه‏ها كه به پاره‏ای از كتب اسلامی نیز راه‌یافته از ساخته‏های بنی‌اسرائیل است كه معمولاً از آن‌ها به‌عنوان اسرائیلیات نام می‌برند، شاهد این سخن این است كه در متن تورات فعلی نیز نمونه‏ای از این افسانه‏ها بچشم می‌خورد.»(2)
ولی تفكیك این مطالب ناموزون و دروغی با مطالب و تفسیر صحیح قرآن با مراجعه به متن قرآن و تفاسیر معتبر و صحیح آسان است و چنین نیست كه بگوییم یهودیان در دین اسلام تحریف شدید ایجاد کرده‌اند.

پی‌نوشت‌ها:
1. نصیری، علی، آشنایی با علوم حدیث، مركز مدیریت حوزه علمیه قم، ص24و25.
2. مكارم شیرازی، تفسیر نمونه، انتشارات اسلامیه، ج‏4، ص 340. 

پاسخ اجمالی:
امام شناسی در تفکر شیعی از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا بدون شناخت امام، خداشناسی و پیامبر شناسی صحیح نیز امکان ندارد؛ چرا که از طریق امام و با ارشاد و راهنمایی او است که می‌توان به شناخت درستی از خدا و رسول او رسید. از این رو بسیاری از کسانی که از شناخت واقعی امام بازمانده‌اند در دیگر اصول عقاید خویش به بیراهه رفته‌اند.
شناخت امام به معنای مشاهده و شناخت فیزیکی و چهره به چهره او نیست. بسیاری از افراد بودند که امام زمان خویش را می‌دیدند، ولی نصیبی از شناخت امام نداشتند. همان‌گونه که درباره پیامبر نیز بسیاری؛ مانند ابوجهل‌ها بودند که او را می‌دیدند و با وی حشر و نشر داشتند، ولی به شناخت پیامبر دست نمی‌یافتند. در مقابل، فردی همچون اویس قرنی با این‌که در طول عمر خود یک‌بار هم پیامبر را مشاهده نکرد. اما از چنان شناختی نسبت به پیامبر برخوردار بود که پیامبر از او تمجید کرد. شناخت امام به معنای شناخت مقام و منزلت او پیش خدا و نقشی است که او در نظام هستی دارد. در این شناخت دیدن امام ضرورت ندارد. امام حسن عسکری (علیه‌السلام) با راهنمایی ها و ارشادات خود و بیان حقایق درباره امام دوازدهم این نوع شناخت را در اختیار مردم و شیعیان قرار داده است.

پاسخ تفصیلی:
امامت در تفکر اسلامی اهمیت بسیاری دارد. از تعالیم قرآن به‌دست می‌آید که مقام امامت برتر از مقام نبوت است؛ زیرا خداوند پس از آن‌که ابراهیم (علیه‌السلام) را در زمان نبوتش مورد آزمایش‌های گوناگون قرار داد، به وی منصب امامت داد: "به یادآور هنگامی را که پروردگار ابراهیم او را به آزمون‌هایی آزمود وی آن آزمون‌ها را به اتمام رساند، خداوند فرمود تو را پیشوای مردم قرار دادم". 1 به خاطر همین جایگاه منبع امامت است که گزینش انتصاب امام از توان عقل بشر بیرون و یک امر الهی است. به همین جهت اختلاف شیعه و سنی در این مسئله تنها اختلاف درباره مصداق امام نیست، که بعضی‌ها تصور می‌کنند. تعریف امامت در نزد دو گروه کاملاً متفاوت است. امامت از دیدگاه شیعه مسئله‌ای کلامی و از اصول دین است؛ زیرا اعتقاد به انتصاب امام از سوی خداوند دارد، ولی اهل تسننان را مسئله‌ای فقهی و از فروع دین می‌داند؛ چون به انتخاب امام از طرف مردم اعتقاد دارند.
در احادیث اسلامی، امامت و امام شناسی جایگاه والایی دارد. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: "کسی که بمیرد و امام زمان خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است". 2 از این روایت و سایر روایت‌هایی که به همین مضمون وارد شده است، وجوب شناخت امام و امام شناسی فهمیده می‌شود؛ زیرا فهم عمیق و کامل از توحید بدون شناخت از طریق امامت (با تعریف شیعه) ممکن نیست. 3 فهم صحیح از اصول عقاید دینی تنها از طریق امامت حاصل می‌شود. ازاین‌رو آنان که از این طریق دورافتاده‌اند، در فهم مسائل اساسی و اصول دین به انحراف رفته‌اند.
اما مراد از این شناخت، رؤیت با چشم و چهره به چهره نیست. هم چنان‌که مراد از پیامبر شناسی، دیدن و مشاهده صورت ظاهری پیامبر نیست. شاید بتوان گفت که رؤیت جسم امام کمترین نقش را در شناخت او دارد. از این‌رو اویس قرنی با وجود این که در تمام عمرش حتی یک بار هم پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را ندید، ولی از معرفت بالایی نسبت به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برخوردار بود. پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از وی بسیار تعریف و تمجید نمود. 4 حدیث "اویس بهترین تابع است" را محدثین و دانشمندان شیعه و اهل سنت از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده‌اند. 5 چنین شخصیتی بعد از رحلت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) همواره از شیعیان و ارادتمندان امام علی (علیه‌السلام) بود و در جنگ صفین در رکاب آن حضرت به شهادت رسید. در مقابل افرادی چون ابوجهل و دیگر کفار که همیشه در کوچه و بازار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را می‌دیدند، از شناخت آن حضرت نصیبی نداشتند و همواره به دنبال آزار و اذیت و حتی درصدد کشتن آن حضرت بودند. همچنین بودند کسانی که امام را بسیار می‌دیدند، ولی شناخت حقیقی نداشتند و پیدا نکردند و حتی قاتل امام شدند.
پس مشاهده جسم و بدن امام، نقشی در شناخت امام ندارد؛ زیرا شناخت امام به معنای شناخت حقیقت امامت و مقام و منزلت او در پیشگاه خداوند، شناخت جایگاه امام در جهان هستی، شناخت وظایف و تکالیف خود در مقابل امام است. به‌عبارت‌دیگر یعنی درک این‌که امام دارای مقام عصمت و وارث پیامبر و جانشین او است و اطاعت او، اطاعت خدا و پیامبر و برطرف‌کننده هرگونه شک و حیرت است. 6 شناخت این‌که امام و پیامبر از یک نور آفریده شده‌اند. چنان چه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: "خداوند تعالی من و علی را از یک نور آفرید". 7 شناخت این‌که امام ترجمان وحی الاهی و بیان‌گر حقایق قرآنی، یگانه زمان و معدن پاکی و قداست است. 8
پس باید گفت که امام حسن عسکری (علیه‌السلام) به‌هیچ‌وجه مردم را از شناخت امام به معنایی که گفته شد منع نکرد. بلکه ایشان به عللی تنها درباره دیدن فرزندش محدودیت ایجاد کرده بود. ازجمله به خاطر ترس از دشمنان که مبادا او را به شهادت برسانند و هم‌چنین به علت این‌که به‌تدریج زمینه را برای غیبت امام مهدی (علیه‌السلام) فراهم سازند. البته این محدودیت هم برای همه نبود و برخی از خواص شیعه، توفیق زیارت حضرت را پیدا می‌کردند.

پی‌نوشت‌ها:
1. بقره، 124.
2. تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد فی علم الکلام، ج 5، ص 239، چاپ اول، منشورات شریف رضی، قم، 1409 ه. ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 23، ص 76، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه. ق؛ حر عاملی، محمد بن الحسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج 1، ص 112، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1357 ش.
3. مفید، محمد بن محمد نعمان، الحکایات، ص 22، چاپ دوم، دار المفید، بیروت، 1414 ه. ق؛ علم الهدی، سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ج 1، ص 49، چاپ دوم، مؤسسة الصادق، تهران، 1410 ه. ق.
4. قمی، عباس، سفینة البحار، ج 1، ص 199، چاپ دوم، اسوه، قم،1416 ه. ق.
5. نیشابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، ج 1، ح 181، دار الفکر، بیروت، بی تا.
6. بحار الانوار، ج 23، ص 93
7. قندوزی حنفی، شیخ سلیمان، ینابیع المودة، ص 256، مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1418 ه. ق.
8. صدوق، عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 171، منشورات اعلمی، تهران، بی تا.

آيا احاديث، اصالت و واقعيت دارند؟ پس چرا اين همه احاديث درست و غلط وجود دارد؟

پاسخ:

 قرآن اصالت و واقعيت دارد .در جاي خود- با دلايل متقن - اثبات شده است كه قرآن كلام خدا  و محتواي مطابق با واقع مي باشد ، از اين رو است كه يكي از منابع مهم احكام، دستورات و قوانين الهي قرآن مي باشد. نكته قابل دقت اينكه در برخي آيات از قصه هاي قرآني به عنوان" حق" ياد شده كه به معناي واقعيت است.در قرآن مسايل افسانه اي وجود ندارد. قرآن در آيات متعددي ضمن بيان داستان‌ها، روي اين موضوع تأكيد مي‌كند كه اين داستان‌ها حقايقي است كه به چند نمونه اشاره می شود:

 إنّ هذا لهو القصص الحقّ (1) ؛ اين داستان حقيقت است.
نحن نقص نبأهم عليك بالحقّ (2) ؛ داستان آنان را كه حقيقت دارد ، براي تو نقل كرديم.
نتلو عليك من نبأ موسي وفرعون بالحقّ؛(3) داستان موسي و فرعون كه حقيقت دارد ، براي تو بيان كرديم.

 قرآن پژوهان نيز يكي از ويژگي‌هاي داستان‌هاي قرآن را حق و راستين بودن آن ها دانسته‌اند، در حالي كه تمامي قصه‌هاي ديگر عالم، آميخته با خيال و دروغ و افسانه است، چون اگر چنين نباشد، زيبايي خود را از دست مي‌دهند، ولي زيبايي قصه‌هاي قرآن به جهت حقانيت و اعجاز آن هاست.(4)، مهم تر از همه اينكه قـرآن تـصـريـح دارد الفاظ و عبارات قرآن و ساختار آن ، از آن خدا است و با دست وحي انجام گـرفـتـه است .عـلاوه بر آن در قرآن از كتاب الهي به عنوان كلام اللّه ياد شده است:
و ان احد من المشركين استجارك فاجره حـتي يسمع كلام اللّه . يريدون ان يبدلوا كلام اللّه .
در حديثي نيز آمده : هو كلام اللّه. (5)

 همين طور احاديث و مسايل تاريخي واقعيت و اصالت دارند ، به عبارت ديگر خيلي از مسايل تاريخي از طريق تواتر به ما رسيده و از مسلمات هستند و اين مطالب در منابع معتبر آمده اند ، البته برخي از موضوعات تاريخي تحريف شده و برخي نيز واقعيت ندارند، اما بدان معنا نيست كه همه مسايل تاريخي واقعيت و اصالت ندارند . اگر اين طور بود ، تدوين ده ها كتاب در باره تاريخ انبيا، اقوام وملل ، و امامان معنا نداشت.

 احاديث نيز واقعيت دارند ، بدين معنا كه آنچه را معصومان گفته اند ،مطابق با واقع هستند، از اين رو است كه يكي از منابع مهم احكام ،روايات مي باشند. اگر احاديث واقعيت نداشتند ، استباط احكام از روايات معنا نداشت . فقها نمي توانستند از آن ها احكام را استنباط نمايند. از همه مهم تر اين كه خود معصومان سفارش نمودند كه كلام و گفتار ما براي شما حجت است و آن ها را الگوي زندگي خود قرار دهيد. اين امر مبتني بر واقع بودن روايات مي باشد . همچنين براي روايات تقسم بندي هايي وجود دارد - از جمله روايات صحيح و مجعول ، روايت قوي و ضعيف(6) . تقسيم بندي نشان از واقعي بودن بعضي روايات دارد. به خاطر تقسيم بندي روايات است كه در علم رجال معيارهايي براي تشخييص روايت ضعيف از غير ضعيف و نادرست از درست وجود دارد. اگر روايات واقعيت نداشت، وجود معيارها بي معنا بود،  وجود اختلاف در روايات معنايش اين نيست كه احاديث واقعيت و اصالت ندارد. علل اختلاف روايات را بايد در عوامل ديگر جستجو نمود. البته يكي از علل اختلاف وجود روايات مجعول است ، اما بدان معنا نيست كه همه آيات و روايات واقعيت ندارند . براي آگاهي بيش تر به كتاب علم حديث از زين العابدين قرباني مراجعه نمائيد .

پي‌نوشت‌ها:

1. آل عمران (3) آيه 62.
2. كهف (18) آيه 13.
3. قصص (28) آيه 3.
4. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهي، خرمشاهي، ج 2، ص 1767.
5.محمد هادي معرفت ، علوم قر آني ، ص47 ، قم ،موسسه فر هنگي  التمهيد،1384، چاپ ششم
6. زين العابدين قرباني، علم الحديث ، ص 109،قم،انتشارات انصاريان،1424ه ؛ كاظم مدير شانه چي، علم الحديث ، ص 179به بعد ، قم، دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين، چاپ شانزدهم

حدیث، در لغت به معنای هر چیز نو و تر و تازه است (1) و بر این اساس، به شخص کم سن و سال «حدیث السن» گفته می‌شود.
واژه حدیث، با توجه به عنصر معنایی خود (تری و تازگی داشتن) دو کارکرد لغوی دارد که عبارت ند از گفتار و رخداد.
به گفتار از آن جهت حدیث می گویند که به جهت صدور تدریجی هر بند و بخش آن نسبت به گذشته از تری و تازگی برخوردار است.
و إطلاق حدیث به رخدادها نیز به دلیل صدور تدریجی و نو به نو شدن آن‌ها در مقایسه با رویدادهای پیشین است.
اما درباره إصطلاح حدیث که شایع‌ترین اصطلاح در علم حدیث است، باید بگوییم که درباره حوزه و دامنه مفهومی آن از جهات مختلف اختلاف شده است؛ اما تعریفی که به نظر ما جامع همه آن‌ها می‌باشد، عبارت است از:
«گفتار غیر قرآنی خداوند، معصومان [أعم از پیامبر (ص) و ائمه (علیهم السلام) و حضرت زهرا (س)]، صحابه، تابعان و حکایت فعل و تقریر ایشان».
با توجه به مقدمه مذکور، باید بگوییم از آن جا که عنصر معنایی حدیث با کردار، گفتار و تقریر رسول خدا (ص) گره خورده است، بسیار طبیعی است که پیدایش حدیث را همزمان با آغاز رسالت آن حضرت بدانیم؛ هر چند به دلیل شرایط زمانی و محدودیت‌های موجود در دوران سیزده ساله مکه، کم‌تر می‌توان نشانی از اهتمام به حدیث یافت؛ زیرا توجه مسلمانان در آغازین روزهای بعثت به آشنایی با اصل رسالت و معارف بنیادین اسلام و چگونگی مقابله با مشرکان معطوف بوده است و با هجرت پیامبر (ص) به مدینه و تشکیل حکومت اسلامی، فضای مناسب برای توجه دادن مسلمانان به ارزش حدیث در کنار قرآن فراهم آمد. از این رو، آنچه در تاریخ از اهتمام رسول خدا (ص) و مسلمانان به ثبت و نشر حدیث گزارش شده، بیش‌تر ناظر به همین دوره است.
اما بعد از رحلت پیامبر (ص) بی مهری‌ها و مخالفت‌های زیادی نسبت به حدیث پیامبر (ص) انجام گرفت و با ممانعت خلفا با کتابت حدیث، صدمات جبران ناپذیری به این میراث فرهنگی مسلمانان وارد آمد.
پس از رحلت پیامبر (ص)، متأسفانه این منبع سرشار اسلامی از سوی گردانندگان دستگاه خلافت مورد بی‌مهری قرار گرفت و حتّی سوزانده شد. این سیاست تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز، یعنی اواخر قرن نخست هجری دنبال شد. در نتیجه، فضای فرهنگی جامعه اسلامی از عطر روح بخش سخنان رسول خدا (ص) و جانشینان آن حضرت تهی گشت.
منع کنندگان از نقل و تدوین حدیث برای توجیه سیاست خود، گاه مسئله بیم اختلاط احادیث با آیات قرآن، و گاه بیم رها کردن قرآن و اشتغال به غیر آن را مطرح می‌کردند؛ ولی عملکرد و حتی سخنان آنان، بیانگر این است که انگیزه اصلی آن‌ها از منع نقل و کتابت حدیث، صرفاً یک انگیزه سیاسی بود و مرتبط با مسائل حکومتی می‌شد.
در مقابل مکتب خلافت، مکتب امامت همواره سعی در نشر احادیث پیامبر (ص) به عنوان میراثی گران قدر داشت و بر تدوین و کتابت آن برای بهره برداری آیندگان تأکید می‌ورزید. از این رو، تاریخ حدیث شیعه تا عصر رسالت و امامت از اتصال کاملی برخوردار بوده و هیچ حلقه‌ای از آن نیفتاده است. گرد آورندگان جوامع حدیثی اولیه اهل سنت، احادیث را بر اساس سنت شفاهی فراهم آوردند. در حقیقت، بخاری و مسلم از روی شنیده‌های روایی که از طریق اساتيد به آن ها منتقل شد، به تدوين صحيحين پرداختند؛ اما گردآورندگان جوامع اوليه حديثي شيعه، با سنت مكتوب رو به رو بوده اند كه ما آن را به عنوان اصول اربعمأة (چهار صد اصل) مي شناسيم و اين، از اختصاصات تاريخ حديث شيعه است. (2)

پي نوشت ها:
1. فراهيدي، خليل بن احمد‌، كتاب العين، قم، نشر هجرت، 1410ق، ج ‏3، ص 177.
2. براي مطالعه بيش تر ر.ك: نصيري، علي، آشنايي با علوم حديث، قم، مركز مديريت حوزه علميه قم، 1382ش، فصل اول تا چهارم.