پاسخ:
گرچه برخي روشنفکران معاصر چنين تصوري دارند که اگر پيامبر عمر بيشتري مي کرد، آيات ديگري بر آيات موجود افزوده مي شد، ولي امير مؤمنان(ع) در نهج البلاغه سخني زيباي دارد که گويا در پاسخ چنين پرسشي گفته شده (و يا مي تواند بهترين پاسخ براي سؤال باشد) حضرت فرمود:
«و عمّر فيکم نبيه ازماناً، حتي اکمل له و لکم- فيما اننزل من کتابه- دينه الذي رضي لنفسه؛
پيامبرش را ميان شما عمر داد، تا آن که دينش را (که آن را براي او و براي شما پسنديده) در قرآني که فرستاد کامل نمود»(1)
از کلام حضرت به دست مي آيد که خداوند پيامبر را تا زماني ميان مردم زنده نگاه داشت که آنچه براي بشر در زمينه­ هاي گوناگون زندگي لازم بود، در آيات قرآن نازل گردد، بنابراين اگر پيامبر بيش از اين مقدار(63) عمر مي نمود، گرچه برکات فراواني از ناحيه وجود برکت او نصيب بشر گرديد، ولي هيچ دليل عقلي و يا نقلي در دست نيست ثابت کند که آيات قرآن بيش از اين که هست، نازل مي شد، چون به گفته امير مؤمنان(ع) براي تکميل دين مورد رضاي خداوند با نزول آيات به اندازه کافي به پيامبر عمر داده شد، و دين با نزول آيات کامل گرديد، از اين رو برخي از شارحان نهج البلاغه در توضيح کلام حضرت با اشاره
به آيه «اليوم اکملت لکم دينکم....»(2) بر اين نکته تأکيد کرده اند.
زماني را که پيامبر اکرم ميان مسلمانان گذراند، کم نبود و براي ابلاغ کامل دين الهي (که نجات بخش انسان ها در همه ابعاد مي باشد) کافي بود پيامبر فراگيرترين قوانين حقوقي و اخلاقي و راه هاي هستي شناسي و احکام و تکاليف فقهي در همه امور زندگي را در حد والا تبليغ نمود.(3)
استاد آيت الله جوادي آملي ضمن درس تفسير فرمود:
اگر کسي تصور کند که اگر پيامبر بيشتر عمر مي کرد، بر آيات قرآن افزوده مي شد، گويا پيامبر را مثل نويسنده اي گمان کرده که بيش از اتمام و تکميل کتابش از دنيا رفته و تحقيق و تأليف او پايان نيافته است، در حالي که طبق کلام حضرت امير مؤمنان(ع) قرآن کريم به عنوان آخرين وحي نامه آسماني در مدت عمر حضرت به طور کامل تکميل شد و چيزي باقي نماند که بعد در ادامه عمر حضرت نازل شود.
آيات نظير اکمال دين و اتمام نعمت(که قبلاً اشاره شد) دليل بر اين حقيقت است.
در نتيجه فرض دوم(که اگر عمر پيامبر کمتر مي شد) خلاف چيزي است که واقع شده، چون حضرت به اندازه کافي عمر کرده است، اما فرض اول پاسخش همان است که ذکر شد. قرآن آخرين کتاب آسماني و معجزه جاودان خاتميت است. اگر فرض شود که با رحلت پيامبر(ص) برخي آياتي که بايد نازل مي شد نازل نشده، پي­آمدش اين است که رسول خدا قبل از تکميل دين و به اتمام رسيدن آيات وحي رحلت کرده اين فرض با ضروريات قطعي دين اسلام و مسئله خاتميت ناهمگون است.
دليل عقلي و يا نقلي در دست نيست که در صورت طولاني شدن عمر پيامبر آيات بيشتري بر او نازل مي شد، ولي شواهدي نظير آنچه اشاره شد، در دست است که ثابت مي کند در صورت دوام عمر حضرت نيز بر کتاب آسماني چيزي افزوده نمي شد.
اما کساني که قرآن را کلام محمدي و به پيامبر نقش محوري در پديد آمدن و توليد قرآن مي دهند،(4) ممکن است تصور کنند با طولاني شدن عمر پيامبر، آيات قرآن نيز بيشتر مي گرديد، ولي اين سخن نادرست است و هيچ دليل عقلي و نقلي آن را تأييد نمي کند.
پي­ نوشت­ ها:
1. نهج البلاغه، خطبه86.
2.مائده آيه 3.
3. محمد تقي جعفري، شرح نهج البلاغه، ج13، ض276، نشر دفتر فرهنگ اسلامي، تهران 1362ش.
4. عبدالکريم سروش، آيينه انديشه، شماره 8، ص13، نشر معاونت پژوهشي، دفتر تبليغات، قم تيرماه1387ش.