اين روايت در كلامي از امام حسن عسگري (ع) نقل شده است:

مَنْ لَمْ يُحْسِنْ أَنْ يَمْنَعَ لَمْ يُحْسِنْ أَنْ يُعْطِي‏: (1) كسي كه ممانعت از (بدي) را نيكو نداند، نيكو  نمي داند كه به ديگري عطا كند. يعني هر كس در نگه داري مال كوتاهي كند به يقين در بخشيدن آن هم كوتاهي مي كند و آن را عطاء نمي كند.

 پي نوشت:

1. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، علامه مجلسي‏، ناشر اسلاميه، ‏تهران، ‏سال چاپ، نوبت چاپ، ج‏75، ص 380.

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مركز

 مراد از علم  چیست؟ اگر  علم  به معنای آگاهی مطلق است، پس دایره ای بسیار وسیع تر از آن چه ما فكر می كنیم دارد و شامل تمام علومی می شود كه از قبل تاكنون و در همه زمینه ها وجود داشته و خواهد داشت.

در فرهنگ قرآن، علم و جهل معنايي گسترده‏تر از دانستن و ندانستن دارد. عالم كسي است كه انديشه و عمل او بر اساس حقّ و حقيقت باشد، گرچه قدرت خواندن و نوشتن هم نداشته باشد . جاهل كسي است كه فكر و عمل او بر باطل باشد، گرچه همه‏ علوم را بداند.(1)

از نظر قرآن و روایات، علم وسیله است، نه هدف؛ آن هم وسیله‏ای كه انسان را به كمال می‏رساند . دنیا و آخرت او را آباد می‏كند. 

ارزش هر علم به ارزش موضوع آن  است . در این جهت علوم الهی و دینی( با توجه به موضوع آن ) از سایر علوم اشرف و برتر است؛ ولی این بدین‏ معنا نیست كه علوم دیگر بی‏اهمیت و بدون ارزش است و علم نیست. در نگاه كلی قرآن، هر علمی كه انسان را به دنیاپرستی سوق دهد ، به چنگال مادیات بسپرد ، فهم و شعور او را به طرف خواب و عیش و نوش بكشاند، هدف نهایی او را تنها وصول به مادیات قرار دهد، چیزی جز ضلالت و گمراهی نیست ،هر چند علمی باشد كه به طور مستقیم با عقاید و احكام دینی  سر و كار داشته باشد.

قرآن فرمود:ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدي‏ (2) ؛ حال كه چنين است، از كسي كه از ياد ما روي مي‏گرداند و جز زندگي مادي دنيا را نمي‏طلبد، اعراض كن!

پس این آخرین حد آگاهی آن ها است . خداوند به حال آن كه از راه حق گمراه شده آگاه است.

علوم بشری نیز می‏تواند نقش‏آفرین بوده و موجبات سعادت آدمی را فراهم كند. این در صورتی است كه هدف تلقی نشود،بلكه وسیله پیشرفت و رسیدن به كمال باشد.

 علمی كه در روایات و آیات بر آن تأكید شده و از آن ستایش گشته و به عنوان برترین علوم محسوب می گردد، علم خداشناسی است، زیرا معلومات این علم از معلومات سایر علوم برتر  است .

امام موسی ابن جعفر سلام الله علیه فرمود:

علم واقعي آن است كه از نزد عالم ربّاني رسيده باشد.(3) 

در عین حال، هر علمی به اندازه معلومات خود ارزش دارد . روشن است كه كسب معرفت و جهان بینی و خداشناسی منحصر به یك رشته نیست.

شخصی ممكن است از علم شیمی چنان خدا را بشناسد كه از مطالعه كتاب های دینی نشناسد . پس آن چه مهم است ،شناخت كیمیای هستی است . البته باید پذیرفت بعضی از علوم و رشته ها به این هدف نزدیك تر و كم واسطه ترند. در غیر این صورت از علوم مختلف به عنوان فضل نام برده شده ،نه كمال.

علم و دانشی كه ثمره دنیوی دارد و آن عبارت است از: آثار و نتایجی كه بر هر علمی متناسب با رشته خاص خود مترتب می شود، مانند حل مسایل فلسفی برای علم فلسفه، معالجه بیماران در دانش پزشكی، طرح نقشه های خوب در رشته معماری. یك ثمره اُخروی دارد كه عبارت است از نعمت های جاویدان بهشت و رضوان الهی. داشتن این ثمره برای هر دانشی، بسته به این است كه طالب علم نیّتش رضای خدا باشد.

هر علمی كه به حال اسلام و مسلمانان سودمند باشد و دردی را دوا كند، تحصیل این علم اگر برای خدمت و همراه با اخلاص باشد، دارای ثمره بزرگ اُخروی است. مشمول اجر و ثواب هایی است كه در تحصیل علم وارد شده است. حضرت فرمود:  طلب العلم فریضة علی كل مسلم، ألا انّ الله یحب بغاة العلم.(4) یعنی طلب علم بر هر مسلمانی واجب است. خدا دانشجویان را دوست دارد.

 آن چه در بعضی از احادیث از جمله احادیث مورد سوال در مورد بیانات مختلف در باره علم  آمده، این است كه امامان معصوم سلام الله علیهم اجمعین وقتی سخن از علم و دانش به میان می آمد و یا در این زمینه ها مورد سوال واقع می شدند، نسبت به هر سوالی پاسخ مخصوص به  سوال را می دادند. تعابیر متفاوت از علم، از این جهت ناشی می شود، یعنی پاسخ امام متناسب با سوال پرسشگر و یا وضع و حال جلسه است . تفاوت علوم موجب تفاوت تعبیر می شود.

از این قبیل تعابیر متفاوت اما همسو در مورد علم فراوان در قرآن دیده می شود كه به چند مورد اشاره می شود.

1. علم واقعي، انسان را به سوي آخرت و تقوي و عمل صالح سوق مي‏دهد.

 "قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوابُ اللَّهِ خَيْرٌ" (5) عالم آگاه كسي است كه زرق و برق دنيا او را مجذوب نسازد و دنياگرايان را تحقير كند.

2. علم خشيت آور است و موجب خدا ترسی می شود :

"إِنَّما يَخْشَي اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ"(6) یعنی، تنها عالمان از خدا مي‏ترسند.

3. علم به انسان ديد و بينش مي‏دهد. "وَ يَرَي الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ" (7)

4.قرآن علم و دانايي را ريشه‏ ايمان مي‏داند. "أُوتُوا الْعِلْمَ ... يَخِرُّونَ" (8)

5.نشانه‏ علم واقعي دريافتن حقّانيّت قرآن و پذيرفتن آن است. بدون علم و معرفت، حق‏شناسي ممكن نيست. "أُوتُوا الْعِلْمَ ... هُوَ الْحَقَّ"  (9)

6.علم واقعي آن است كه انسان را در برابر حق، به خضوع وادار كند. "أُوتُوا الْعِلْمَ، يَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً" (10)

 اما فراگیری علومی كه به حال جامعه سودمند است، به ترتیب اولویتی كه می توان از پاسخ متوجه شد، واجب كفایی می باشد . اگر  افرادی كه این مهم را به عهده بگیرند نبودند، در صورت داشتن توانایی و استعداد یاد گیری شخص،فراگیری آن علم خصوصا علم پزشكی كه مربوط به نجات جان آدمی است،  واجب می شود.

پس مراد  حضرت علومي است كه رابطه مستقيم با كمال و سعادت انسان دارد و ندانستن آن ها مانع رسيدن  به كمال و سعادت است . همه ما به ارزش و اهميت علوم ديگر از جمله پزشكي آگاهيم. اما علم پزشكي علمي نيست كه دانستن آن براي همه انسان ها ضرورت داشته باشد و ندانستن آن مانع كمال و سعادت انسان بشود.   از اين رو بزرگان فرموده اند منظور از اين سه علم ، علم عقايد و خلاق و احكام است كه رابطه مستقيم با رشد و ترقي انسان دارند .

پی نوشت ها:

1. تفسير نور، ج‏6، ص 385.

2.  نجم(53) آیه 30.

3. الحياة با ترجمه احمد آرام، ج‏1، ص 70.

4. اصول كافی، ج1، ص35، حدیث1،كتاب فضل العلم.

5.  قصص(28) آیه 80  .

6.  فاطر(35) آیه 28  .

7. سبا (34)آیه 6 .

8.  اسراء(17) آیه 107.

9.  سبا ،آیه 6.

10.  اسراء، آیه 107.

در مورد ثواب زيارت ها يا ثواب بعضي اعمال مستحبي يا ثواب بعضي اذكار توجه به چند نكته لازم است:

1. در مورد فضيلت تلاوت سوره ها و اعمال مستحبي اولا بايد سند آن را بررسي كرد .

البته رواياتي داريم به اين مضمون كه اگر بنا بر حديثي از رسول خدا بر انجام عملي وعده پاداشي داده شده باشد و فرد به خاطر وعده پيامبر و براي رسيدن به ثواب موعود آن عمل را انجام دهد، خدا آن ثواب را به وي خواهد داد حتي اگر آن حديث سخن پيامبر نباشد.(1)

با توجه به اين روايات كه متعدد و معتبر هستند، عالمان نسبت به سند روايات ثواب تلاوت سوره ها يا زيارت ها يا اذكار سخت گيري نكرده و مؤمنان را به همان وعده اجمالي وا گذارده اند.

2.  وعده ها اجمالي است و قيد و شرط آن ها در روايات ديگر به صراحت و بارها ذكر شده است. مثلا آيه شريفه مي فرمايد:" َ إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقين‏"(2)؛ خدا فقط از با تقوايان مي پذيرد".

اين آيه قيد عامي را به همه عبادات و اعمال ما مي زند و آن "رعايت تقوا " است. خدا در اين آيه با حصر "انما" اعلام مي كند كه فقط از باتقوا ها مي پذيرد. بنا بر اين اگر كسي تقوا سرلوحه اعمالش نباشد و به جاي يك بار ،هزار بار سوره "يس" بخواند، دردي از او دوا نخواهد كرد.

3. مراد از روايت خواندن به تنهايي نيست. چون در آيات و روايات زيادي كساني كه فقط به خواندن كتب آسماني اكتفا مي كنند، مذمت شده اند، بلكه منظور خواندن به همراه عمل است.

يا گريه بدون معرفت ارزشي ندارد. گريه اي ارزشمند است كه حداقل ناشي از معرفت گريه كننده به مظلوميت امام باشد و گرنه خود سپاه عمر سعد و اهل كوفه هم اشك زيادي بر حضرت ريختند.

كساني كه بعد از كشته شدن امام و يارانش به خيام حرم هجوم بردند، اشك ريزان حرم را غارت كردند، ولي اين گريه آنان را از گناه عظيم شركت در قتل امام پاك نمي كرد.

4. امام خميني در زمينه احاديث چنيني بيان زيبايي دارند:

"هر كس مراجعه كند به وصيت هايي كه رسول اكرم (ص) به حضرت امير المؤمنين(ع) مي‏كردند، و وصيت هاي ائمه بعضي به بعضي، و وصيت هايي كه به خواص شيعيان مي‏فرمودند و تأكيدات و سفارش هاي خيلي بليغي كه مي‏فرمودند و آن ها را از معصيت خداي تعالي بر حذر مي‏نمودند، كه در اصول و فروع تكاليف، كتب اخبار از آن پر است، علم قطعي حاصل مي‏كند كه اگر بعض روايات‏ به حسب صورت و ظاهر مخالف با آن احاديث وارد شده است، ظاهر آن ها مراد نيست. پس، اگر طوري ممكن بود تأويل آن كه منافات با آن احاديث قطعيه صريحه، كه از ضروريات دين است، نداشته باشند، آن را تأويل مي كنيم، يا جمع عرفي داشت جمع مي كنيم، و الا ردّ علم آن به قائلش مي‏نماييم‏...

اين است چند حديث از احاديث شريفه صريحه به اينكه اين اشتهاي كاذبه كه ما اهل دنيا و معصيت داريم( كه با يك عمل جزيي و بدون توبه و تدارك گناهان به ثواب هاي عظيم برسيم و از عذاب و كيفر گناهان مان نجات يابيم) غلط و باطل است، و از هوس هاي شيطاني و مخالف با عقل و نقل است. و ضميمه نما به آن آيات شريفه قرآنيه را، مثل قول خداي تعالي:

كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهينَةٌ. (3) و مثل قوله تعالي: فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ. وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ. (4) و مثل قوله تعالي: لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ(5) و غير اين‏ها از آيات شريفه كه در [هر] صفحه از كتاب الهي موجود است، كه تأويل و تصرف در آن خلاف ضرورت است.

در مقابل اين‏ها احاديث ديگري است كه آن ها هم در كتب معتبره مذكور است( مشابه حديث بالا با سند معتبر)، ولي نوعا جمع صحيح عرفي دارد. و اگر جمع نيز پسند نيفتد و قابل تأويل نباشند، مقاومت با اين همه حديث صحيحه صريحه متواتره مؤيّده به ظواهر قرانيه و نصوص فرقانيه و عقل سليم و ضرورت مسلمين ننمايد... مردم مطلقا به اعمال خود گرفتارند و مؤاخذ در زشتي ها هستند، مگر آن هايي كه ايمان آورند و توبه از گناهان كنند و عمل صالح به جا آورند. و اين سه در هر كس جمع شود، رستگار و مورد الطاف خداوند است و در پيشگاه مقدس حق محترم است، و سيّئات و گناهان [او] مبدل به حسنات شود...

پس اي عزيز، شيطان تو را مغرور نكند و هواهاي نفسانيه تو را گول نزند. البته انسان تنبل مبتلا به شهوات و حب دنيا و جاه و مال، مثل نويسنده، هميشه دنبال بهانه است از براي تأييد تنبلي خود، و هر چه موافق با شهوات او باشد و مؤيد هواهاي نفسانيه و خيالات شيطانيه او باشد، اقبال به آن نمايد و چشم و گوش خود را به آن باز كند، بدون آنكه فحص از مغزاي آن نمايد يا به مقابلات و معارضات آن نظر نمايد.

بيچاره گمان مي‏كند به مجرد دعوي تشيع و حب اهل بيت طهارت و عصمت(و انجام بعض اعمال مستحب يا تلاوت بعض سور و ادعيه) جواز ارتكاب هر محرّمي را خداي نخواسته دارد و قلم تكليف، نعوذ باللّه، از او برداشته شده! بدبخت نمي‏داند كه شيطان بر او تعميه كرده(بينايي او را گرفته)، و در آخر عمر بيم آن است كه محبت بي مغز بيفايده نيز از دستش برود و با كف تهي در صف نواصب اهل بيت محشور گردد. آخر دعوي محبت كسي [كه‏] بيّنه نداشته باشد پذيرفته نيست.

ممكن نيست من با شما دوست باشم و محبت و اخلاص داشته باشم، و بر خلاف تمام مقاصد و مطلوبات شما اقدام كنم. درخت محبت ثمره و نتيجه‏اش عمل بر طبق آن است، و اگر اين ثمره را نداشته باشد، بايد دانست كه محبت نبوده، خيال محبت بوده.

پيغمبر اكرم و اهل بيت مكرم او، صلوات اللّه عليهم، تمام عمر خود را صرف در بسط احكام و اخلاق و عقايد نمودند و يگانه مقصد آن ها نشر احكام خدا و اصلاح و تهذيب بشر بوده و هر قتل و غارت و ذلت و اهانتي را در راه اين مقصد شريف سهل شمردند و از اقدام باز نماندند، پس محبّ و شيعه آن ها كسي است كه در مقاصد آن ها با آن ها شركت كند و پيروي از آثار و اخبار آن ها كند. اينكه در اخبار شريفه اقرار به لسان و عمل به اركان را از مقوّمات ايمان شمرده ،بيان يك سرّ طبيعي و سنّة اللّه جاريه است، چون كه حقيقت ايمان ملازم با اظهار و عمل است. عاشق در جبلّه طبيعيه اوست. اظهار عشق و تغزّل در شأن معشوق، و عمل به لوازم ايمان و محبت خدا و اولياي او. [اگر] عمل نكرد مؤمن نيست و محبت ندارد. و اين صورت ايمان و محبت بي مغز و معني نيز با جزئي حوادث، و في الجمله فشار، از بين مي‏رود و صفر اليد به دار جزاي اعمال منتقل شود.(6)

بنا بر اين، احاديث وارد شده در ثواب زيارت و گريه بر امام حسين ما را به خوبي تشويق مي كند و وعده اجمالي مي دهد. اگر كسي دنبال اين وعده برود و سعي در تحصيل نمايد، خود را در معرض توبه و هدايت و عمل صالح قرار داده، اميد است كه اصلاح كند و نجات يابد . عملش كيميا شده و همه اعمال بدش را به خوب تبديل كرده، خوبي هايش را خالص ساخته و شايسته برترين ثواب ها گرداند كه خداي بزرگ فرمود:

إلاّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُولئِكَ يُبَدِّلُ اللَّه سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّه غَفوراً رَحيما؛(7)

(زنا كاران و قاتلان و مشركان در جهنم جاويدند.)مگر كسي( از آنان) كه توبه كند و ايمان آورد و عمل صالح به جا آورد كه خدا گناهان اينان را بدل به خوبي مي كند و خدا آمرزنده و مهربان است.

گريه براي اباعبدالله از اين جهت كه مظلوم واقع شد و خود و اصحابش بي گناه به شهادت رسيدند و بر خانواده اش سختي فراوان رفت، عملي ارزشمند است و ثواب دارد.

البته طبيعي است كه هر چه انگيزه فرد عزادار بلند مرتبه تر باشد، ثواب بيش تري دارد. ثواب كسي كه فقط بر مظلوميت اباعبدالله مي گريد، با ثواب كسي كه علاوه بر آن، بر محروميت خود از همراهي با اين قافله هم مي گريد و بر اين كه چرا با اين قافله همراه نيست، اشك مي ريزد و در اين عزا و گريه از خدا توفيق همرنگي و همراهي مي طلبد، به طور طبيعي همسان نيست و ثواب فرد دوم به مراتب بالاتر است؛ ولي همان گريه بر مظلوميت، نهال عشق است كه با اشك چشم آبياري مي شود و تناور مي گردد و عشق به هم رنگي و همراهي را در پي دارد.

در باب گناهان هم اين گونه است. اين وعيدهاي شديد و غليظ براي اين است كه بنده از گناه احتراز كند و حريم بگيرد و گر نه همين خدايي كه اين همه تهديد مي كند و وعيد مي نمايد، به طور اجمال وعده مي دهد كه خدا غير از شرك را اگر بخواهد مي آمرزد و لو اين كه بنده توبه نكرده از دنيا برود:

إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ (8)

خداوند (هرگز) شرك را نمي‏بخشد! و پايين‏تر از آن را براي هر كس (بخواهد و شايسته بداند) مي‏بخشد.

پي نوشت ها:

1. بحارالانوار، ج2، ص256.

2. مائده(5)آيه27.

3. مدثر(74)آيه38.

4. زلزال(99)آيه7-8.

5. بقره(2)آيه286.

6. شرح چهل حديث، ص568-576.

7. فرقان(25)آيه70.

8. نساء(4) آيه48.

توسل به حضرت امام هادي(ع) با توسل به ساير ائمه عليهم السلام فرقي نمي كند.به طور كلي در توسل به انبياء و ائمه و اولياي الهي، چند نكته را بايد در نظر داشت.

1- اجابت دعا و برآورده شدن حاجات تنها در دست خدا است، هيچ كسي - خواه انبياء و ائمه و فرشتگان باشند يا غير آنان - به طور مستقل نمي تواند كمترين حاجت كسي را برآورده كند. توسل جستن و طلب شفاعت كردن از ائمه و ساير اولياي الهي به اين معنا است كه آنان به دليل شأن و منزلت و مقام قُربي كه در نزد خدا دارند، از خدا مي خواهند كه حاجات توسل جوينده اجابت شود، و يا زودتر به اجابت برسد. البته اگر خير و مصالح توسل جوينده اقتضا كند، با دعا و توسل جستن به ائمه و اولياي الهي، دعا مستجاب و حاجت برآورده مي شود، و اگر خير و صلاحش نباشد، اساسا معصومين عليهم السلام از خدا نمي خواهند، و در حق توسل جوينده شفاعت نمي كنند و واسطه فيض نمي شوند.

2- توسل جستن، نوعي دعا كردن است. بنابراين همه مقدمات و آداب و شرايطي كه براي استجابت دعا وجود دارد، در توسل نيز بايد رعايت شود. از جمله آداب عبارتند از:

- طهارت ظاهري (وضو و غسل) و باطني و قلبي

- رو به قبله ايستادن

- پيش از دعا بسم الله گفتن و صلوات فرستادن و در حق همه زنان و مردان مؤمن دعا كردن

- با حضور قلب و حال اضطرار دعا كردن و اشك ريختن

- هنگام دعا توجه قلبي داشتن و حال اضطرار پيدا كردن

- اصرار بر دعا و توسل و مأيوس نشدن. برخي دعاها بايد حداقل يك سال، هر روز و شب از خدا خواسته شود.

- زمان شناسي در دعا و غنيمت شمردن اوقات شريف مانند: دعا و توسل هنگام سحرگاهان، روز عرفه، ماه رمضان، روز جمعه

- مكان شناسي: دعا در ميان جمع مؤمنان، در مسجد، در حرم ائمه اطهار عليهم السلام مخصوصا در حرم مولانا اباعبدالله الحسين(ع)، در روضه منوره پيامبر اكرم(ص) و در مسجدالحرام و هنگام طواف و سعي صفا و مروه

- هنگام دعا دست ها را به سمت آسمان بلند كردن و در پايان دعا پس از فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد دست ها را به صورت كشيدن.

- ذكر كردن حاجات: خداوند از حاجت دعا كنندگان خبردار است. اما دوست دارد بندگانش خواسته‏هاي خود را ذكر كنند.

- آنچه ذكر شد برخي از آداب ظاهري دعا و توسل بود، دعا و توسل آداب باطني نيز دارد، مهم ترين آن عبارت است از: توبه‏ي از گناه و استغفار، پرداخت حقوق مردم، توجه كامل به ذات مقدس حق تعالي در مواجه شدن با حلال و حرام، پيش از توسل و دعا، دو ركعت نماز خواندن – مخصوصا نماز جعفر طيار – و بعد از سلام نماز خدا را حمد و ستايش كردن،

- پيشنهاد مي كنيم با  خواندن زيارت جامعه كبيره، كه انشاء امام هادي(ع)است، به آن حضرت متوسل شويد.

تذكر: براي امر ازدواج، هر شب سوره يس بخوانيد.

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مركز

مراد پیامبر(ص) این نیست كه  فقط در دنیا همین سه چیز را دوست دارم. بلكه علاوه بر چیزهای دیگر ، این سه چیز را بیش تر دوست دارم . نگاه و برخورد خاصی به این موارد دارم.

2- هر حكمی دارای فلسفه ای است ، حكمت و دلیل خیلی از مسائل دینی در روایات اسلامی و كلام بزرگان دین آمده است كه با دقت  می توان به آن ها پی برد . بعضی از آن ها  را عرض می كنیم :

اما عطر :

 استفاده و به كارگیری بوی خوش «عطر» از سنّت پیامبر است. ایشان هم خود از بوی خوش به طور مدام استفاده می‌كرد و هم به امّت خود سفارش اكید نموده است. در این باره احادیث فراوان به ما رسیده كه در برخی به حكمت و دلیل نیز اشاره شده است، از جمله استفاده از بوی خوش، عقل را كامل می‌كند؛ به وی صورت زیبایی می‌بخشد؛ در سرور و شادابی روح و اخلاق و خویشتن‌داری و صبر تأثیرگذار است.

نیز آمده است بوی خوش قلب را جلا می‌دهد و محكم می‌كند . در تصمیم‌گیری‌های مهم، اراده را قوی و نیرومند می‌نماید.  بوی خوش و عطر، جزئی از نظافت و پاكیزگی است. در احادیث وارد شده كه در هر چیزی اسراف است، ولی برای هزینه بوی خوش، هر  قدر كه باشد اسراف نیست.(1)

 پیامبر  فرموده : «بوی خوش قلب را تقویت می كند و بر نیروی جنسی می افزاید». (2)

اما زن :

 چون در دوران جاهلیت زن از ارزش و جایگاه مناسبی برخوردار نبود ،با این روش می خواست مردم را به جایگاه زن در اسلام آشنا سازد، چون :

 این جوامع  زن را انساني همسطح حیوان و ضعیف مي دانستند كه اگر آزاد و مستقل باشد ، براي جامعه فساد  و تـباهي به بار مي آورد!

 زن را به مثابه خانه یا غذا كه از شرایط لازم براي زندگي است ، به  حـسـاب مـي آوردند ، نه عضو و عنصري سازنده اجتماع ! براي زن هیچ حقي و مالكیتي را به  رسـمیت نمي شناختند ، مگر به تبع مرد و تا آن جا كه براي مرد مفید است ؛

 اساس رفتار با زنان بر سلطه و به كار گیری استوار بود .

 امـا اسـلام زن را مـانند مرد انسان مي داند . همه انسان ها را برابر مي داند، مگر آن كه تقوایش بیش تر  است (  اِنَّ اكرمكم عنداللّه اتقیكم) (3)  .

 عشق و علاقه پیامبر به زن، به یقین به هدف شهوترانی و هوسرانی نیست. بلكه محبت و عشقی است كه باید بین زن و شوهر باشد تا زندگی به حد كمال برسد . اگر محبت ویژه و علاقه خاص نباشد، زندگی به مرور زمان از بین می رود و به تبع آن زندگی و جامعه رو به كاستی و نابودی خواهد رفت . پیامبر اسلام نگاه ویژه به زن دارد.  

اما نماز :

نماز مهم ترین و زیباترین روش خدا پرستی و تشكر و قدر دانی از خالق هستی است . اولین سوال الهی در روز قیامت است و جذاب ترین روش مانوس شدن با خدا است

و ده ها دلایل و حكمت های دیگر كه در آن وجود دارد و می شود ارائه داد كه چرا پیامبر به این سه چیز و چیز های دیگر علاقه مند بود و دوست شان داشت و همه این ها از سنت پسندیده پیامبر است كه ما هم باید درس بگیریم و به آن ها عمل كنیم.

البته  مراد حضرت دوست داشتن همسران خودش است نه مطلق زنان زیرا در مقام بیان لذتها است .

پی نوشت­ها:

1. آثار الصادقین، صادق احسان‌بخش، ج 12، ص 106.

2. وسائل الشیعه، ج2، ص143، شماره حدیث 1752؛ مستدرك الوسائل، ج1، ص419، حدیث 1046.

3. حجرات(49) آیه 13.

دوست گرامی یكی ازعوامل مهم تهدیدكننده روابط زناشویی دخالت خانواده های اصلی است. متاسفانه بسیاری از اختلافات زناشویی در نتیجه ی دخالتهای نابجا و غیرمنطقی خانواده های اصلی ایجاد می شود و حتی در موارد زیادی منجر به طلاق می گردد. با كمال تاسف، خانواده های اصلی پس از ازدواج فرزندانشان به استقلال آنها احترام نمی گذارند و به خود اجازه هرگونه مداخله را می دهند. در این گونه موارد والدین به تمایز خود از فرزندان خویش نرسیده اند. در مواردی هم مشاهده می شودكه فرزندان به تمایز خود ازدیگری نرسیده اند. این تمایزبه معنی قطع رابطه نیست. بدین معناست كه والدین و فرزندان ضمن حفظ استقلال خود و احترام به حریم های خصوصی یكدیگر، اجازه دخالت به حریم های خصوصی و زناشویی را ندهند.

می توان گفت مشكلاتی كه باعث دخالت دیگران در زندگی مشترك زوجین می گردد عبارت است از:1- عدم وجود رفتارهای جرات آمیزدرزن یاشوهریا هردو.2- خصوصیت بله گوییyes people)).3- اعتقادات مذهبی با تعابیر غلط از سخنان بزرگان دین(كه احترام به والدین به معنی پذیرش دخالت آنها نیست).4- تمامیت خواهی به طوری كه زوجین درپی راضی نگهداشتن همه ازخویش اند و قادر به هیچگونه مخالفت درمقابل دخالت های دیگران نیستند. 5-فقدان مهارت های اجتماعی لازم برای برخورد با اینگونه دخالت ها.

 و اما چه باید كرد:

1-خانواده درمانگران سیستمی بر این اعتقادند كه وقتی دختر و پسری با هم ازدواج میكنند از سیستم قبلی خود كه خانواده های اصلی هستند جدا می شوند و بنای سیستم جدیدی را می ریزند، و بدینسان یك سیستم جدید شكل می گیرد. هر سیستم برای بقاء نیاز به رعایت قوانین خاصی دارد كه اگر رعایت نشود سیستم از هم می پاشد. یكی از قوانین سیستم اینست كه اعضاء نباید اجازه دخالت افراد خارج از سیستم را در سیستم خودشان بدهند، یعنی زن و شوهر باید بطور مودبانه و قاطع به خانواده های خود تفهیم كنند كه اگر دوستشان دارند از دخالت بپرهیزند، و در صورت نیاز به مشورت با آنها حتما اطلاع خواهند داد. در قرآن كریم حتی دادن مشورت به زوجین منوط به تقاضای آنها از دیگران شده است. یعنی هیچ كس نباید به خود حق دهد كه در زندگی دیگران دخالت كند و لو اینكه پدر و یا مادر زن و شوهر باشند. شعار معروف زوج درمانگران اینست كه وقتی دختر و پسری با هم ازدواج كردند به معنی اینست كه به همدیگر سلام می كنند و به پدر و مادر خود می گویند، خداحافظ البته خداحافظ به معنی این نیست كه دیگر آنها را نمی خواهند ببینند، بلكه به این معنی است كه حالت قبلی كه من دختر و یا پسر شما بودم و مطیع شما و هرچه شما می گفتید من باید گوش می كردم به پایان رسید. الان من خودم شوهر و یا زن یك خانه هستم و مستقل شده ام.

2-یكی از راه حل ها، فرستادن علایم و سیگنال ها از طرف زوجین به خانواده هایشان است. ابراز محبت و علاقه به یكدیگر در مقابل دیگران. مثلا صدازدن یكدیگر با لغات وكلمات محبت آمیز. البته این، مستلزم خطاب كردن یكدیگر با لغات محبت آمیز درخانه است. استفاده از پسوند های جانم و عزیزم و مانند اینها و ابراز علاقه در مقابل دیگران نه تنها آنان را متوجه حریم مستحكم زوجین می كند. بلكه در بسیاری ازموارد به عنوان علامتی برای توقف هرگونه دخالتی در زندگی آنهاست.

3-باید توجه داشت كه نباید مسائل زناشویی را و به قولی مسائل درون سیستمی را با خانواده های اصلی در میان گذاشت. زمانی كه ما مشكلاتمان را با افراد درمیان می گذریم در واقع اجازه دخالت رابه آنان می دهیم.

4- علاوه براینها نحوه تعامل با خانواده مهم است. افراد مسن دوست دارند به سخنانشان توجه شود. بهتر است به سخنان آنان خوب گوش دهید و حتی خلاصه سخنانشان را مجددا تكرار كنید تا آنها بفهمند كه شما گوش می دادید. قول دهید كه حتما به حرفهایشان فكر می كنید. گفتن جملاتی مثل:"به حرفهای شمافكرمی كنم. ولی در مورد تصمیم گیری دوست دارم همسرم نیز نظر بدهد.چنانچه مورد توافق ما بود حتما اقدام خواهیم كرد" بسیار مناسب است.

5- همواره پیش چشم خانواده های خودتان در رابطه با امورات مختلف مثل مهمانی رفتن یانرفتن و...حتما از همان ابتدا با همسرتان مشورت كنید. این نیز می تواند راهی برای كاهش دخالت دیگران باشد.

6- راه دیگر برای كاهش مداخلات خانواده ها در زندگی زوجین، افزایش دید و باز دیدها و كم كردن مدت زمان توقوف درخانه های یكدیگراست(كاهش مدت زمان صله رحم و افزایش دفعات آن).

معمولاً خانواده انسان بخشی از وجود فرد به شمار می رود و همان طور كه انسان به خودش عشق می ورزد، خانواده اش را هم دوست دارد بنابراین، این كه می فرمایید:« اون خواهراشو دوست داره و به خانواده ش هم كمك می كنه» چیز عجیبی نیست. اتفاقاً اگر خانواده اش از جهت بضاعت مالی تنگدست و فقیر باشند، وظیفه اخلاقی و گاهی شرعی حكم می كند كه او در حد وسع خود به آنها كمك كند. این كار در حد خودش، كار پسندیده ای است و با این كار اجر و ثواب وافری را نصیب شما می گردانید و بركت زندگی تان را افزایش می دهد بنابراین، بهتر است بی جهت منفی بافی نكنید و ترسی از فردا نداشته باشید البته، ما نیز قبول داریم كه تأمین رفاه و نیازهای مالی شما و همچنین تضمین زندگی آینده در حد متعارف در اولویت نخست قرار داد، به هیچ وجه شوهرتان نمی تواند از حق شما كم بگذارد و از آن بكاهد و بر كمك به خانواده اش بیفزاید.

اگر احساس می كنید كه شوهرتان بیش از آنچه متعارف است به خانواده اش كمك مالی و غیر مالی می كند و یا از تأمین نیازهای شما می كاهد و یا خانواده اش از سادگی او سوء استفاده می كنند، بهتر است در یك فضای آرام و صمیمانه زمینه گفتگوی دوطرفه را فراهم آورید و با او به گفتگو بپردازید. همواره سعی كنید با صداقت كامل به بیان احساسات و انتظارات خود با شوهرتان بپردازید و با او گفتگو كنید و این كار را با رعایت كامل احترام انجام دهید. كلید حل بسیاری از سوءتفاهمات و مشكلات زناشویی، گفتگو و درك متقابل همسران است. ضمن این كه این گونه مسائل به هیچ وجه نباید باعث ایجاد اختلافات خانوادگی و تیرگی روابط بین شما و شوهرتان گردد چرا كه آرامش زندگی و صمیمیت بین شما و شوهرتان در اولویت نخست قرار دارد و تلاش شما بیش از هر چیز باید به این نكته معطوف گردد و در هیچ حالی نباید اصول اساسی زندگی مشترك، فدای چیزهای فرعی دیگر گردد.

توصیه می شود هیچ گاه مستقیماً به خاطر كمك شوهرتان به خانواده اش و مسائل دیگر از شوهرتان انتقاد نكنید چون معمولاً انسان ها در برابر انتقاد مستقیم، احساس حقارت و تحقیر شدن می كنند و موضع دفاعی و یا مقابله ای به خود می گیرند و به جای اینكه مشكل را درك كنند، درصدد دفاع از خود بر می آیند و یا حالت تهاجمی به خود می گیرند و احیاناً رفتارهای نامناسب از خود نشان می دهند كه به هیچ وجه مطلوب نخواهد بود. از طرف دیگر، ممكن است محبت شوهرتان نسبت به شما كاسته شود و او از شما زده شود و بیشتر به خانواده اش جذب شود بنابراین، توصیه می شود كه به جای این كه مستقیماً از شوهرتان انتقاد كنید و یا كار را به آشوب بكشانید، به بحران تبدیل كنید، جنگ و دعوا راه بیندازید،حریم خود و شوهرتان را بشكنید و حس لجاجت او را برانگیزانید؛ همیشه احساس خود را از رویدادها و حوادث زندگی بیان كنید، بدین صورت كه به شوهرتان بگویید: «من وقتی می بینم بیش از این كه به زندگی خودمون اهمیت دهی به خانواده ایت اهمیت می دهی دلگیر و ناراحت می شوم» «از این كه می بینم برای آینده زندگی مون پس اندازی نداری و تمام پول هایت را خرج زندگی امروزمان می كنی احساس خوبی ندارم» وقتی شما انتظارات و احساسات خود را این گونه با شوهرتان در میان می گذارید در واقع، از شوهرتان به صورت مستقیم انتقاد نكرده اید و تنها احساس خود را بیان كرده اید و با این كار حس همدردی و دلسوزی او را برای توجه به احساسات خود بر انگیخته اید و مشاركت او را در حل مشكل جلب نموده اید. ضمن این كه با این كار میزان صمیمیت بین شما افزایش پیدا می كند و توجه شوهرتان را به خود معطوف می كنید به گونه ای كه او بیش از گذشته به سخنان تان گوش فرا دهد و در تأمین نیازهای شما بكوشد.

اگر با این شیوه نتوانستید آن گونه كه انتظار دارید روی شوهرتان تأثیر بگذارید در این صورت، می توانید با مراجعه به كلینیك مشاوره و روانشناسی از كمك خانواده درمانگران و دیگر متخصصین بهره بگیرید و از راهكارهای آنان استفاده كنید.

شاید كمتر زوجی را بتوان یافت كه هیچ گونه اختلافی نداشته باشند . اما نكته مهم  چگونگی مدیریت كردن  اختلافات و مشكلات می باشد . برای موفقیت در این امر ، زوجین نیاز به مهارت هایی دارند ، تا بتوانند ضمن این كه از پیش آمدن مشكلات و اختلافات جلوگیری می كنند ، بهتر بتوانند مشكلات پیش آمده را حل و فصل نمایند و اختلاف سلایق خود را به حداقل برسانند . از جمله مهارت های مهمی كه  نیاز است هر زن و شوهری از آن ها اطلاع داشته باشند و توانایی ارائه آن ها را بسته به شرایط داشته باشند ، مهارت ارتباطی موثر می باشد ، كه شامل :

 مهارت گفتگوی موثر ، مهارت انتقاد موثر ، مهارت كنترل خود ، مهارت جرأت ورزی و ... می باشد . هر چقدر كه زوجین بتوانند در شرایط مختلف از  مهارت ها به نحو مطلوب تری استفاده نمایند ، یقینا بهتر و آسان تر می توانند بر مشكلات فائق آیند و زندگی زناشویی خود را بر یك مسیر صحیح هدایت نمایند .

 يكي از وظائف همسران اين است كه خود را براي شريك زندگي خود آراسته كنند. غريزه جنسي و هم چنين زيبايي طلبي يكديگر را ارضا كنند. زن و شوهر  باید بدانند كه صیّادهاي خطرناك براي صید آنان در كمین مي‏باشند، بنابراین آراستگي و نظافت علاوه بر منافع دیگري كه دارد، زن و شوهر را نیز به یكدیگر علاقه مند مي‏سازد،  بهداشت خانه و لباس و اثاث را تأمین مي‏كند . آنان را از گرفتاري به بیماري‏ها كه عامل اساسي‏اش مراعات نكردن مسائل بهداشتي است ،بیمه مي‏نماید.

 با توجه به اينكه  تازه ازدواج كرده و در  دوران عقد به سر مي بريد، به نظر مي رسد كه اين مسئله، مشكل خاص و بغرنجي نيست و قابل حل است. براي حل اين مسئله موارد زير را به شما پيشنهاد مي كنيم:

1. زن و شوهر نبايد از اينكه مسائل مختلف را به يكديگر تذكر بدهند ،ترس داشته باشند و نگران شوند.

سعی كنید در تمام مدت زندگي زناشوئي خود، هر هفته یك زمان را اختصاص بدهید به بروز احساسات خود، بدون هیچ گونه ارزش گذاری .  در هر ارتباط و تعاملی ( حتی ارتباط زن و شوهری ) ، مطمئناً یكسری احساسات منفی ایجاد می شود كه بایستی احساسات منفی بیرون ریخته شود ، تا آسیب های آن ها از بین برود . بایستی زن و شوهر

 زمانی را در هفته به این امر اختصاص دهند . شروع كنند به بیان احساسات منفی خود در رابطه با طرف مقابل، بدون اینكه طرف مقابل بخواهد توجیه و یا بحثی  داشته باشد . البته بایستی قبل از انجام این كار طرفین به طور كامل توجیه شوند . با بیان این گونه احساسات، به دعوا و مشاجره با هم نپردازند ، بلكه فقط گوش دهند و  هیچ گونه توجیه و بحثی  نداشته باشند. این امر دو خصوصیت مثبت را دارد:

 اول اینكه باعث می شود كه زن و شوهر  احساسات منفی شكل گرفته در وجودشان را، كه بسیار موثر بر رفتار و افكارشان می باشد ،تخلیه  كنند .

 ثانیا طرف مقابل بدون اینكه اجبار  و یا خشونتی ببیند ، به ضعف ها و نقص های خود و یا كوتاهی هایی كه نسبت به طرف مقابل داشته ، پی می برد و در جهت رفع آنان اقدام می نماید.

2.  مي توانيد از يكي از آشنايان ( ترجيحا خانم باشد) خود يا همسرتان، كه  روي همسرتان نفوذ دارد، بخواهيد كه اهميت اين مطلب را از طرف خود ( نه از طرف شما) به همسرتان تذكر بدهد.

3. برای نفوذ و تاثیر گذاری بر هر شخصی خصوصا همسر لازم است كه هم در عمل و هم در گفتار ، عشق و محبت خالصانه خود را در همه حال به او ابراز نمایید ، به گونه ای كه نشان دهید زندگی با او و شریك بودن با او را دوست دارید . حاضرید برای محكم تر شدن پیوندتان هر كاری را انجام دهید . مطمئنا او متوجه خواهد شد و تلاش می كند كه او رفتار محبت آمیز شما را جبران نماید ، خصوصا از راه هايی كه   دوست دارید ، این خود زمینه ای می شود برای ارتباط بیش تر و صحیح تر بین شما و انتقال خواسته های تان به همدیگر در یك مسیر منطقی و محبت آمیز.

4. سعی كنید كه در زندگي روزمره وقتي كه مي خواهيد مطلبي را به همسرتان بيان كنيد، هیچ گاه خواسته های خود را به صورت امری بیان ننمایید ، بلكه به جای آن از جملات سوالی و خبری استفاده كنید . زیرا تاثیر گذاری مثبت این جملات بسیار بیش تر است . هم چنین بازخورد منفی كم تری را به دنبال دارد . برای مثال به جای اینكه به او بگویید : امروز لباس هایم را اتو بكش . بهتر است گفته شود : امروز وقت داری لباس های مرا اتو كنی ؟

5.خواسته ها و احساسات خود را با ضمایر شخصی خودتان ( مفرد و یا جمع ) بیان كنید .  به جای اینكه به او بگویید : این گونه لباس بپوش ، بهتر است مطرح كنید: دوست دارم این گونه لباس بپوشی .

6. سعی كنید شنونده خوبی باشید ، زیرا در بسیاری از موارد زن ها گلایه دارند كه همسران شان اصلا به حرف آن ها گوش نمی دهند و یا به حرف های آنان توجه ندارند . اگر اين طور باشد، همسر شما هم به حرف هاي شما گوش نخواهد كرد.

7. پیش از اینكه به وظایف همسرتان در مقابل خود توجه كنید ، به وظایف و تكالیف خود در مقابل او توجه نمایید . ببینید كه آیا خود شما خواسته های منطقی او را برآورده نموده و یا به گونه ای منطقی و مطلوب با او برخورد داشته اید یا خیر؟ آيا  همسر شما انگيزه براي خودآرايي دارد ؟

 قبل از اين كه تصميم به ازدواج با ايشان گرفته باشيد ،با رفت آمدها مشخص شده  كه تربيت والدين باعث اين مشكل شده است و يا بعد از اينكه با هم عقد كرده ايد اين مشكل را پيدا كرده است؟مطمئنا اگر  تلاش نمایید به گونه ای منطقی با او رفتار نمایید و رابطه عاطفی مناسبی با او داشته باشید ، به مرور زمان او نیز سعی خواهد نمود  خواسته های معقول شما را برآورده نماید و آن گونه رفتار كند كه  دوست دارید .

8.  امام علی(ع) می‏فرمایند: « بِحُسْنِ الاَْخْلاقِ یَطیبُ الْعَیْشُ  ؛ با خوش اخلاقی ، زندگی نیكو و مطلوب می‏گردد». پس به خواسته های شرعی همسرتان احترام بگذارید . با اخلاق خوب و شایسته تقاضاهای او را اجابت نمایید . در برخی مناسبت ها به او هدیه بدهید. محبت و خوش اخلاقی شما زمینه آرامش و پیشرفت و همدلی را در خانواده  فراهم می آورد.

برای آگاهی بیش تر مي توانيد به منابع زیر مراجعه نمایید:

-        مهارت های سازگاری ، علی حسین زاده ، انتشارات موسسه امام خمینی (ره)

-        مهارت های ارتباطی ، كول كریس ، ترجمه محمد رضا آل یاسین

-        مهارت های زندگی ، كول كریس ، ترجمه شهرام محمد خانی

-        مردان مریخی- زنان ونوسی ، جان گری ، ترجمه سید رضا نیازی

-        رازهایی درباره زنان ، باربارا دی آنجلیس .

موفق باشيد.

آنطور كه گفتيم براي داشتن زندگي موفق، بايد رابطه هاي خود را اعتدال بخشيد. عدم اشباع همسر نيز همانطور كه به خوبي مي دانيد به معناي اين نخواهد بود كه از ابراز محبت و به چنگ گرفتن قلب او طفره رفته و خدايي ناكرده با كوتاهي در ابراز احساسات زنانه، او را به سمت و سويي ديگر بكشانيد. مصاديق محبت افراطي نيز در نامه قبلي ارائه شد. شما مي توانيد مصاديق ديگر را بر اساس همان كليات كه در نامه قبل ارائه گرديد، به دست آوريد. در ادامه به نكات ذيل توجه كنيد.

1. از ديدگاه شرع مقدس اسلام، پس از خوانده شدن خطبه عقد دختر و پسر به هم محرم بوده و مي توانند هر گونه لذت شرعي را از يكديگر ببرند. اما بهتر است به لحاظ رعايت مسائلي طبق رسومات رايج در جامعه، نزديكي و جماع را به بعد از عروسي موكول كنند.

رعايت اين مسئله به نفع هر دو طرف است. زيرا در صورت خدايي ناكرده طلاق و جدايي، پسر بايد مهر كامل بپردازد و دختر نيز دوشيزه نخواهد بود و احتمالا فرصت هاي ازدواج را از دست خواهد داد.

2. چگونگي روابط و ميزان آن در دوران عقد تابع رسم و رسومات هر شهري است. اما توصيه مي كنيم مسئله اعتدال را هميشه رعايت كنيد. براي رعايت اعتدال و بهره گيري مناسب از اين دوره كه براي اكثر زوج ها دوران شيرين زندگي است، لازم است مرد با همسر خود به مشورت پرداخته و با فضاي فكري و خانواده دختر هر چه بيشتر آشنا شود. توجه پسر به محدوديت هاي اقتصادي، فضاي منزل و وجود فرزندان كوچك در منزل شما را ملزم به رعايت اعتدال در ارتباطات خواهد كرد. عدم رعايت اعتدال مي تواند زمينه ساز اضطراب ها و تنش هاي روحي دختر شود.

3. همسر شما حتما بايد قبل از ملاقات و آمدن به منزلتان به گونه اي برنامه ريزي كند تا هم دختر (براي آرايش) و هم خانواده دختر (براي پذيرايي) آمادگي لازم را كسب كنند.

4. وقتي پسر به منزل دختر مي رود، رفتار و خلوت هاي خود را به گونه اي نكنند كه والدين دختر احساس كنند دختر آنها را گرفته اند. پس لازم است قبل از هر خلوتي چند دقيقه اي در ميان جمع و حضور والدين دختر به خوش و بش و حال و احوال پرسي بگذراند. همچنين اگر خواهر يا برادر مجردي در خانه هست، لازم است رعايت حال آنها بشود.

5. براي رفتن به مسافرت هاي كوتاه و نيم روزي، حتما با والدين شما هماهنگ كند. اين موجب قرب و احترام داماد نيز مي شود.

6. در پايان يكي از بهترين كارهايي كه در دوران عقد و حتي پس از مي توان انجام داد، هديه دادن به يكديگر است (به ويژه از طرف پسر). لذا در مناسبت هاي مختلف، مثل اعياد، سالروز تولد، سالگرد ازدواج و ... هديه اي ولو كوچك به يكديگر تقديم كنيد.

درخواست نامزد (  همسر شرعي و قانوني ) كاملاً به جا و منطقي مي باشد. اين حق مرد است كه شنواي جملات محبت آميز همسرش باشد. بي شك ابراز  علاقه يكي از عوامل استحكام و پايداري زندگي زناشويي مي باشد.

 اين كه گفتيد نمي توانيد ،بايد به عنوان يك ناتواني در شما مورد تجزيه و تحليل قرار بگيرد. بايد ديد چه مانعي بر سر راه اين كار وجود دارد. در بسياري موارد نتوانستن در كار نيست، بلكه  نخواستن است كه به مشكل مي انجامد.

توصيه مي شود به خودنگري دقيق و موشكافانه پرداخته و موانع احتمالي رواني، شخصيتي، عاطفي ، خانوادگي و اجتماعي و ... بر سر راه ابراز علاقه را به دست آوريد.

قطعا يك مانع بر سر راه اين كار وجود دارد . مي توانيد با شناخت آن به رفع تدريجي آن همت گماريد. در برخي خانواده هاي ايراني ابراز علاقه بين مادر و پدر و فرزندان مرسوم نيست . به نوعي آن را زشت و ناپسند مي شمارند. بديهي است با كمي تمرين مي توان اين رسم را در زندگي مشترك جديد حذف نمود.

در هر صورت اين امر صد درصد شدني است. با پرهيز از هرگونه بزرگ نمايي مشكل مي توانيد به راحتي هر چه تمام تر به اين مهم دست يابيد.

اراده و توانايي شما هر چه قدر ضعيف باشد ، براي گفتن يك جمله محبت آميز ساده كفايت مي كند.

 مهارت ارتباط موثر و مذاكره موفق يكي از مهارت هاي زندگي مي باشد.  مي توانيد با شركت در كارگاه هاي آموزشي مهارت زندگي به نيكي اين مهارت را به دست آوريد يا اين كه با ديدن سي دي هاي آموزشي يا مطالعه كتب و مقالات مفيد در اين زمينه به اين مهم دست يابيد.

براي اطلاع از منابع يا كارگاه هاي آموزشي در اين زمينه مي توانيد به اينترنت سري بزنيد يا از طريق ارتباط با مراكزي مانند فرهنگ سراها يا مراكز مشاوره از زمان و مكان برگزاري اين كارگاه ها اطلاع حاصل نماييد.