اگر ازدواج كرده ايد نيازي به از بين بردن شهوت نيست و كامجويي شما از همسرتان امري صددرصد مثبت و خداپسندانه است. فقط در اين گونه موارد بايد دقت داشت كه اين كامجويي جنسي يا شبه جنسي به تحريك ساير افراد نينجامد. مثلا گرفتن دست همسر در كوچه و خيابان و آن هم به مدت طولاني امري غيرمتعارف به نظر نمي رسد و به نظر عرف امري غير محرك تلقي مي گردد. همچنين در روي نيمكت هم مي توان به صورت غيرمحرك دست بر شانه همسر گذاشت. در زمينه نوازش آن هم در كوچه خيابان يا جاهاي تاريك هم حكم خاصي نمي توان داد و به شرط اين كه احتمال ديده شدن در حد صفر باشد به نظر مي رسد اين كار نيز بي اشكال باشد.

البته بايد شما كمي ريشه اي تر به حل اين مساله تان بپردازيد و از اين كامجويي هاي پر استرس بكاهيد و به كامجويي با استرس كمتري روي آوريد. مثلا بنده به عنوان روانشناس برخي راه كارهاي مشروع و خداپسندانه در اين زمينه خاص به ذهنم مي آيد كه متاسفانه از گفتن آن در يك سايت عمومي معذوريم، ولي شما مي توانيد با بارش فكري خودتان و مطرح كردن همين سوال با عناوين ديگر با دوستان و آشنايان متاهل به دهها راه كار معقول و مشروع برسيد.

در ابتدا به دو نكته توجه كنيد:

1. به عنوان يك مسلمان معتقديم آنچه خداوند از ما بندگان خواسته و بر ما تكليف نموده است، جز به سود ما و در جهت سعادت و كمال ما نيست. مصالح و منافع  واقعي اجراي احكام و مقررات ديني متوجه خود ما مي شود؛ زيرا نه اعمال نيك ما به خداوند سودي مي رساند و نه اعمال بد، ضرري را متوجه او مي سازد. سود و ضرر همه متوجه خود ما است. خداوند نيز به جهت محبت و عشق به بندگانش و اينكه خواهان سعادت و خوشبختي و كمال آن ها است؛ احكامي را مقرر نموده است و از جمله اين احكام، وجوب رعايت حجاب است.

2. ضعف در خداشناسي و سستي در ايمان به خدا و پيامبر و اهل بيت، ضعف در شناخت حقايق امور و عدم شناخت پيامدهاي ناگوار دنيوي و اخروي ناديده انگاشتن دستورات الهي، ضعف در خودشناسي و نداشتن درك درست از خويشتن و غرق شدن در امور مادي و شهواني ... مجموعه عللي هستند كه موجب مي شوند انسان در انجام احكام الهي سستي كند يا برخي محرمات را مرتكب شود.

با توجه به اين نكته مي گوييم:

بيشتر افرادي كه احكام الهي را رعايت نمي كنند نه به خاطر دشمني با خدا و بلكه به خاطر عللي در ابتداي پاسخ به آن اشاره شد، دچار انحراف و كج روي شده اند. امام علي (ع)مي فرمايد: "الناس أعداء ما جهلوا؛ (1) انسان ها دشمن چيزي هستندكه به آن جهل دارند"

پرسشگر گرامي؛

آن چه در سوال بيان كرده ايد، حاكي از عدم آگاهي همسرتان درباره فوايد و فلسفه حجاب و احكام الهي است. از اين رو لازم است با استفاده از آيات و روايات، متون قوي ديني، اعتقادات ايشان تقويت و ايشان را به فلسفه حجاب آشنا سازيد. براي ترغيب و تشويق به ايشان به رعايت حجاب در آغاز زير بناهاي فكري همسرتان را مورد بررسي قرار داده و در اصلاح آن بكوشيد. ديدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستي، انسان، معاد و ... اموري است كه داراي نتيجه مستقيم بر عملكرد فرد است. پس بايد در تقويت و اصلاح اين مباني بكوشيد. يعني به جاي الزام ايشان سعي كنيد با بالابردن عنصر آگاهي در ايشان،‌به گونه اي برخوزد كنيد كه ايشان با علاقه واختيار خود حجاب و بلكه حجاب برتر را برگزيند. چنان چه ايشان از پشتوانه ايمان و اعتقاد ديني مستحكم برخوردار شوند و با فلسفه حجاب آشنا شوند و گوهر وجودي خويش را بشناسند چنين سخناني را بر زبان جاري نمي سازند. علاوه بر آن كه ايشان بايد توجيه شوند كه با بي توجهي خود به مقوله حجاب زمينه گناه را براي ديگران فراهم مي كنند. پس از اين جهت نيز مقصر و گناه كارند.

البته برخي موارد اشكالي ندارد. مثل رنگ كردن مو، در صورتي كه ايشان حجاب خود را رعايت كنند، از نظر شرعي مانعي ندارد كه ايشان موهاي خود را رنگ كنند و روشن است در حرمت در معرض ديد نامحرم قرار دادن،‌فرقي بين موي رنگ شده و غير آن نيست.

برادر گرامي؛‌

هر شخصي يك نقطه پذيرش و به قول معروف «رگ خوابي» دارد. براي اينكه بفهميم از چه راهي بايد همسرتان را با مسأله آشنا سازيد بايد سعي كنيد اين رگ خواب و نقطه پذيرش را در ايشان به دست آوريد. متناسب با آن، راهي موثر را انتخاب كرد. اما به طور كلي تذكر نبايد در ميان جمع باشد. بايد با زبان نرم و لطيف با او برخورد كنيد.(2) با زبان خوش و شيرين به او متذكر شويد.(3) سعي كنيد از توصيه اي كه نوعي نگاه از بالا به پايين مي‌باشد، كه باعث موضع‌گيري منفي وي شود، پرهيز كنيد، زيرا اثر معكوس خواهد داشت. فراموش نكنيد تذكرات شما براي تبديل به وضعيت بهتر و نيكوتر است. راهنمايي هاي تكميلي در اين زمينه را از همكاران بخش تلفني همين مركز به شماره (096400) جويا شويد.

براي آشنا كردن ايشان با فلسفه حجاب و بالا بردن آگاهي هاي ايشان،‌لازم است مطالعاتي داشته باشيد. لذا براي مطالعة بيش تر كتاب هايي را معرفي مي كنيم. البته مي توانيد از خود ايشان نيز بخواهيد آن كتاب ها را مطالعه كنند:

1- مسئلة حجاب، از استاد مطهري؛

2- نظام حقوق زن در اسلام، از استاد مطهري؛

3- حجاب زينت برتر، تأليف عطيه صادق كوهستاني

4- حجاب شناسي، از حسين مهدي زاده

5- حجاب از ديدگاه قرآن و سنت،  خانم فتحيه فتاحي زاده

پي‌نوشت ‌ها:

1. علامه مجلسي، بحارالانوار، مؤسسه الوفا، بيروت، 1404 ه ق، ج1، ص 219.

2. اسراء (17) آيه ‌.

3. طه (16) آيه 43.

یكی از مهمترین علل اختلاف بین همسران، دخالت دیگران و اعمال سلیقه شخصی در زندگی آنهاست. یعنی دخالت های فامیل مثل مادر یا مادر بزرگ پدر یا پدر بزرگ خواهران برادران و یا حتی بیگانگان سبب می شود كه آنها در اموری كه به حسب ظاهر با هم اختلافی نیز ندارند به مرور زمان اختلاف افتد.

از جمله دخالت های تهدید كننده‌ی سلامت روانی خانواده، عدم احترام به استقلال فرزندان پس از ازدواج است. یعنی گاهی والدین به استقلال فرزندانشان احترام نمی گذارند و به خود اجازه هرگونه مداخله را می دهند. دراینگونه موارد والدین به تمایز خود از فرزندان خویش نرسیده اند. البته در مواردی هم مشاهده می شود كه فرزندان به تمایز خود از دیگری نرسیده اند. یعنی برای هر كاری با والدین خود اجازه می گیرند. باید توجه داشت كه نباید مسائل زناشویی را و به قولی مسائل درون خانواده را با خانواده های اصلی در میان گذاشت. زمانی كه مامشكلاتمان را با افراد در میان می گذریم در واقع اجازه دخالت را به آنان می دهیم.

و اما چه باید كرد:

1-خانواده درمانگران سیستمی بر این اعتقادند كه وقتی دختر و پسری با هم ازدواج می‌كنند از سیستم قبلی خود كه خانواده های اصلی هستند جدا می‌شوند و بنای سیستم جدیدی را می ریزند، و بدینسان یك سیستم جدید شكل می گیرد. هر سیستم برای بقاء نیاز به رعایت قوانین خاصی دارد كه اگر رعایت نشود سیستم از هم می پاشد. یكی از قوانین سیستم اینست كه اعضاء نباید اجازه دخالت افراد خارج از سیستم را در سیستم خودشان بدهند، یعنی زن و شوهر باید بطور مودبانه و قاطع به خانواده های خود تفهیم كنند كه اگر دوستشان دارند از دخالت بپرهیزند، و در صورت نیاز به مشورت با آنها حتما اطلاع خواهند داد. در قرآن كریم حتی دادن مشورت به زوجین منوط به تقاضای آنها از دیگران شده است. یعنی هیچ كس نباید به خود حق دهد كه در زندگی دیگران دخالت كند و لو اینكه پدر و یا مادر زن و شوهر باشند. شعار معروف زوج درمانگران اینست كه وقتی دختر و پسری با هم ازدواج كردند به معنی اینست كه به همدیگر سلام می كنند و به پدر و مادر خود می گویند، خداحافظ البته خداحافظ به معنی این نیست كه دیگر آنها را نمی خواهند ببینند، بلكه به این معنی است كه حالت قبلی كه من دختر و یا پسر شما بودم و مطیع شما و هرچه شما می گفتید من باید گوش می كردم به پایان رسید. الان من خودم شوهر و یا زن یك خانه هستم و مستقل شده ام.

2- یكی دیگر از راه حل ها، فرستادن علایم و سیگنال ها از طرف زوجین به خانواده هایشان است. ابراز محبت و علاقه به یكدیگر در مقابل دیگران. مثلا صدا زدن یكدیگر با لغات و كلمات محبت آمیز. البته این، مستلزم خطاب كردن یكدیگر با لغات محبت آمیز در خانه است.

3- علاوه بر اینها نحوه تعامل با خانواده مهم است.افراد مسن دوست دارند به سخنانشان توجه شود. بهتراست به سخنان آنان خوب گوش دهید و حتی خلاصه سخنانشان را مجددا تكرار كنید تا آنها بفهمند كه شما گوش می دادید.قول دهید كه حتما به حرفهایشان فكرمی كنید.گفتن جملاتی مثل:"به حرفهای شما فكرمی كنم. ولی در مورد تصمیم گیری دوست دارم همسرم نیز نظر بدهد. چنانچه مورد توافق ما بود حتما اقدام خواهیم كرد" بسیار مناسب است.

با توجه به این نكات می گوییم:

متاسفانه برای ما ننوشته اید كه همسرتان تا چه اندازه از مادرشان تاثیرپذیرند؟ آیا ایشان چون ما و شما بر این عقیده اند كه مسائل درون خانواده را نباید با خانواده های اصلی در میان گذاشت یا نه ؟ آیا ایشان با ما در این كه، در میان گذاشتن مشكلات با افراد مساوی است اجازه دخالت را به آنان، هم نظرند یا نه؟ اگر ایشان دراین موارد و سایر مواردی كه گفتیم با ما و شما هم عقیده و هم نظر باشند، مشكلی نیست. زیرا در فرضی كه مادر ایشان نیز اقدام به تحریك نماید اما از آن جایی كه ایشان آگاه به مسئله هستند با درایتی خاص و نیزكمك شما می توانند از اعمال نظرو دخالت های مادر خود در زندگیتان جلوگیری كند و با گفتن جملاتی نظیر "به حرفهای شما فكرمی كنم. ولی در مورد تصمیم گیری دوست دارم همسرم نیز نظر بدهد. چنانچه مورد توافق ما بود حتما اقدام خواهیم كرد" به ایشان می فهماند كه نباید در زندگیتان دخالت كند.

سخن در مورد برخورد با مادرتان نیز همین است.

اما در صورتی كه همسرتان به تاثیر از مادر در مواردی كه گفتیم با ما و شما هم عقیده و هم نظر نیستند، لازم است ضمن تماس با گروه مشاوره بخش تلفنی به شماره (09640) راهكارهای اقناعی ایشان دراین زمینه و همفكری و همسویی ایشان با خودتان را جویا شوید.

نكته:

در این زمینه فراموش نكنید كه برخورد شما با همسرتان در تمام مراحل زندگی باید به گونه ای باشد كه به هیچ عنوان تحت تاثیر دیگران قرار نگیرد. تنها راه آن هم محبت به ایشان است. یعنی همسرتان را تحسين كنيد. همان گونه كه شما هم به عنوان یك شوهر، آرزو دارید كه ایشان شما را تحسين كند. اين نخستين نياز او در خانه است. او با شما ازدواج كرد ،چون می‌اندیشید بهترين همسر دنيا هستيد. او به حمايت و تمجید شما نياز دارد. براي آن‌كه هميشه با شور و نشاط باشد، و گرنه به زندگی اش بي‌رغبت می‌شود و به دنبال آن دخالت های دیگران سبب مشكلات بعدی می شود. از همين حالا تصميم بگيريد كه وجود شوهر را در منزل جدي بگيريد. هنگامي كه صحبت می‌كند، تحسين‌اش كنيد. به چيزي كه می‌گويد توجه كنيد. اجازه دهيد كه احساس كند خيلي به او اهميت می‌دهيد. همه مردها صفات قابل تحسيني دارند. همچنين می‌توانيد از هوش و عقل و درايتش، از اخلاق خوبش، از وقت‌شناس بودنش و... تعريف و تمجيد كنيد. دراین صورت از مشكلات بعدی نیز جلوگیری كرده اید.

وقتي دو نفر با هم ازدواج مي كنند در واقع گسترۀ وسيعي از ارتباطات اجتماعي را تشكيل مي دهند. بخش عمده اي از اين روابط بين زن و شوهر و سپس اقوام و دوستان و آشنايان و بخشي هم به ارتباطات خانواده هاي زن و شوهر بر مي گردد كه پس از شروع زندگي مشترك خود به خود به هم گره خورده اند. در اين ميان رابطه عروس با خانواده شوهر و داماد با خانواده زن در فرهنگ ما اهميت ويژه اي دارد. طبيعي است كه عضو جديد در هر خانواده بايد پذيرفته شود. اما گاه پيش مي آيد كه به دلايل مختلف، خانواده ها وجوه مشترك كمي با يكديگر دارند.

بنابراين بهتر است عروس و داماد جوان براي پرهيز از به وجود آمدن تنش بين خود و خانواده ها به برخي نكات توجه كنند.

1. اولين گام احترام متقابل است. رابطه اي كه در آن احترام حاكم باشد هرگز به تنش و دعوا و درگيري متمايل نمي شود. طرفين بايد سعي كنند از رفتارهايي كه حساسيت فرد مقابل را برمي انگيزد، خودداري كنند. عروس خانم و آقا داماد بايد سعي كنند با ذكاوت و تيزبيني خود اين موارد را بدون اين كه از زبان همسر بشنوند شناسايي و با رعايت آنها و جلب احترام، از بروز تنشها جلوگيري نمايند.

2. لازم نيست زن و شوهر جوان كوچك ترين اختلاف خود را با پدر و مادر در ميان بگذارند. پدر و مادر از سر محبت و دلسوزي بيش از حد به فرزند، ناراحتي دختر يا پسر خود را فراموش نمي كنند در حالي كه زوج جوان ساعتي بعد، همه چيز را فراموش كرده اند.

3. يكي ديگر از اقدامات اين است كه طرفين نبايد رفتار نادرست والدين همسرشان را به حساب همسرشان بگذارند. آنها بهتر است صبر كنند و در موقعيتي مناسب همسر خود را در جريان آزردگي خاطرشان قرار دهند تا مسئله راحت تر حل و فصل شود.

4. بيان شكايت آميز از رفتار و گفتار خانواده همسر، فقط رنج و ناراحتي فرد مقابل را تشديد مي كند و در طول زمان باعث عميق شدن اختلاف ها مي شود. بهتر است آزردگي هاي تان را  نه به صورت شكايت بلكه به صورت درد دل بيان نماييد.

5. بي اهميتي به والدين همسر ، قطع رابطه با آن ها، كاستن علاقه فرزندان به خانواده فرد مقابل، جبهه گيري در بيشتر موارد، توجه بيش از حد به والدين خود و رفتارهايي از اين دست، فقط در طول زمان به جدايي بيشتر زوج از يكديگر و توجه بيشتر به خانواده ها مي انجامد و زمينه اختلاف هاي بعدي را فراهم مي سازد.

- قوانين كلي و راهگشا درمورد نحوۀ رفتار با خانواده همسر:

1- روان شناسان توصيه مي كنند زن و شوهر پس از ازدواج بايد تفاوت هاي ميان والدين خود و والدين همسر را فراموش كنند و آن ها را همان طور كه هستند بپذيرند. سعي كنيد از خانواده همسرتان درك بهتري پيدا كنيد و آن ‌طور كه هستند آنها را بپذيريد. به آنها نشان بدهيد چقدر از بودن در كنار آنها خوش ‌بختيد. ببينيد از چه بدشان مي‌آيد، آن كار را نكنيد و آن حرف را نزنيد تا آنها را آزار ندهيد.

2- اگر مادر همسرتان به شما بدي مي‌كند و  بد شما را مي‌گويد، شما به او بدي نكنيد و بدش را نگوييد. خيلي سخت است ولي ارزشش را دارد. در روي پدر و مادر همسرتان نايستيد. نگذاريد سيل انتقادات و اختلاف نظرها شما را با خود ببرد. به آنها احترام بگذاريد. حتي اگر لايق آن نيستند.

3- كمي طنز داشتن براي بهتر شدن رابطه با خانواده همسر مي‌تواند خيلي موثر باشد. اگر كنايه‌اي به شما مي زنند سعي كنيد با كمي لبخند و طنز آن را با شوخي رد كنيد. عصبانيت اوضاع را بدتر مي‌كند. لبخند زدن در جواب كنايه‌هايي كه مي‌شنويد باعث مي‌شود كنايه‌ها كمتر شود.

4- ساختن با خانواده همسر به بلوغ فراواني نياز دارد. بايد بپذيريد آنها پدر و مادر شما نيستند پس هميشه كمي فاصله بين شما وجود خواهد داشت. هنگام برخورد با خانواده همسرتان سعي كنيد خودتان را به جاي ‌آنها بگذاريد. به جاي شكايت از اين كه چرا به شما تبعيض مي شود از غريزه‌‌تان كمك بگيريد و هوشمندانه رفتار كنيد.

- نكات پاياني:

1- اين گونه مشكلات و برخوردهاي ناپخته كه بعضاً از خانواده ها و جوانان صادر مي شود، تقريباً در عصر امروز كاملاً طبيعي به نظر مي رسد و با صبر و گذر زمان، رفته رفته مشكل حل خواهد شد، البته به شرطي كه گاهاً با بي تدبيري هاي خود مشكل را دو چندان نكنيم.

2- برخورد برادرخانم با همسرتان را ناديده بگيريد و به حساب دعواي خواهر و برادري بگذاريد؛ نسبت به صحبت هاي پدر خانم و مادر خانم هم حساسيت نشان ندهيد و با برخورد محبت آميز ايشان را از فضاي أخلاقي خود آگاه سازيد.

3- والدين همسرتان را همانند والدين خود بدانيد و رفتارشان را منفي تلقي نكنيد و با كوتاه آمدن در مشكلات ايجاد شده توسط ايشان، به زندگي با همسرتان فكر كنيد. به اين فكر كنيد كه اين مدت كوتاه با صبر و حوصله مي توان تمام كرد و يك عمر به صورت مستقل زندگي كرد.

4- با رفتن به خانۀ همسر و برخورد كاملاً طبيعي و عادي، بدون تنش و برخورد با برادر خانم و والدين همسرتان، قضيه را تمام كنيد. از اين گونه تهديدها و پيغام پسغام ها در روابط دو خانواده زياد ديده مي شود كه عمقي ندارد. اگر هم برخوردي داشتند به خاطر دور انديشي خود كوتاه بياييد.

- معرفي كتاب هايي در مورد همسرداري و روش رفتار با خانواده همسر:

1- آيين همسرداري، نويسنده: ابراهيم اميني، ناشر: انديشه اسلامي.

2- بهشت خانواده، نويسنده: سيد جواد مصطفوي، انتشارات دارلفكر.

3- آيين همسرداري و تدبير خانواده نويسنده: حسن هاشمي داران، انتشارات پرسمان.

پرسش گر گرامي از لحاظ شرعي قطع ارتباط و رفت و آمد با خانواده همسرتان براي شما كار اشتباهي است و اين كه بخواهيد شوهرتان را نيز از رفت و آمد منع كنيد، اصلا جايز نيست و قطع رحم محسوب مي شود، مخصوصا براي شوهرتان قطع ارتباط با والدينش اصلا جايز نيست و حرام است.

ما نمي دانيم به چه علت شما  اختلاف پيدا كرديد، شايد اگر توضيح بيشتري مي داديد، دقيق تر راهنمايي مي كرديم، ولي به طور خلاصه بايد بگوييم كه اين اختلافات كم و بيش در غالب خانواده ها وجود دارد، و نبايد اين اختلاف ها باعث جدايي شوند، فرزندان در مقابل والدين بايد تواضع كنند و با مدارا و بخشش و مهرباني و مديريت رفتارهاي شان، از اين اختلافات كم كنند، البته والدين يا خانواده همسر نيز به خاطر بد رفتاري ها ودخالت هاي بي جا، حتما در پيش گاه خداوند مسئول هستند، ولي از آن جايي كه غالبا تغيير آن ها ممكن نيست، بهتر است با مدارا و بخشش و مديريت رفتار ها از اين اختلافات كم كنيد.

در مكاتبۀ بعدي با توضيح بيشتر و بيان علت ما را در پاسخ گويي بهتر ياري كنيد.

برادر گرامی! اهميت تبليغات در جهان امروز، وجوه مختلفی دارد كه می‌تواند مورد بررسی قرار بگيرد؛ تبليغات، ابزاری برای انتقال فرهنگ و بيان‌كننده‌ی پيشرفت‌ها و كاركردهای علمی و فرهنگی و بازگو كننده عقايد گروه‌ها و فرهنگ‌ها است. اين تبليغات می‌تواند وحدت آفرين باشد و يا در جامعه هيجان مثبت و منفی ايجاد ‌می‌كند. بنابر اين در وجه مثبت خود ضرورت دارد و باعث ارتباط مستحكم و لازم بين مؤلفه‌های مختلف می‌شود.

اما تبليغات به گروه‌های ديگری نيز تقسيم می‌شود، مثلا تبليغات سفيد كه به تبليغات روشن و مستقيم گفته می‌شود و از طريق راست گويی و بيان حقيقت انجام می‌شود كه متاسفانه اين نوع تبليغات در جهان امروز، بسيار كم رنگ است و جای خود را به تبليغات خاكستری داده كه در آن نوع پيام و منبع پيام، نامشخص و نامفهوم است.

گروه ديگر تبليغات، تبليغات سياه هستند كه پيام‌های ساختگی و نادرست نيرنگ آميز را ارائه می‌كنند كه در بيشتر در جنگ‌های سياسی از اين شيوه استفاده می‌شود. يكی از مخالفان نظام جمهوری اسلامی در تعريف مبارزه با نظام می‌گويد: اگر ما مسير نظام جمهوری اسلامی را 100 كيلومتر فرض كنيم، 90 كيلومتر آن تبليغات است كه اين اهميت بحث تبليغ را نشان می‌دهد.

حال اگر بخواهيم تبليغات را از ديدگاه قرآن بررسی كنيم متوجه اين موضوع خواهيم شد كه انبياء الهی با توجه به مقتضيات زمانی و مكانی و اجتماعی، از انواع مختلف تبليغات استفاده می‌كردند كه می‌توان نزديك به 250 شيوه تبليغی را از قرآن استخراج كرد.

يكی از مهمترين روش‌های تبليغی پيامبران، روش استدلال و منطق است كه حدود 10 آيه قرآن به آن اشاره دارد. بيان صريح عقايد، نصيحت و خير خواهی، مهربانی و شفقت ورزی، يادآوری نعمت‌های الهی، انذار و هشدار، پاسخ آرام و مدارا با تهمت‌ها و خشونت‌هايی كه نسبت به پيامبران و بزرگان روا داشته می‌شد، عدم درخواست مزد و تبيين آن برای مردم، ما از شما مزدی نمی‌خواهيم، مگر اينكه ايمان بياوريد، از ديگر روش‌های تبليغی پيامبران بوده است.

هجرت، برای يافتن عرصه‌های جديد تبليغ در دين كه در 5 آيه قرآن به آن اشاره شده است، به كاربردن روش‌های مقايسه‌ای بين اديان توحيدی و اديان ديگر، تشويق و ترغيب، مرحله بندی دعوت‌ها، اميد بخشی و پرهيز از يأس، استفاده از همه فرصت‌ها، جدال و مناظره نيكو، برائت از مشركان كه در چهار آيه قرآن به آن اشاره شده، از جمله روش‌هايی بوده است كه پيامبران در تبليغ دين از آن استفاده می‌كردند.

همراهی پيامبران با مخالفان و قبول سخنان درست آن‌ها و در مقابل ارشاد آنها در مواضع انحرافی، استفاده از روش تبشير و فعاليت پنهانی، روش مبارزه علنی با شرك، روش خطاب توأم با عقل و فطرت، تحريك ايمان، استقامت، روش نظم و وقت شناسی، دعوت به اصلاح اقتصادی در جامعه، خطابه و سخنوری، بيان حكمت‌های ظريف و دقيق، تكلم به زبان‌های متعدد؛ حتی زبان حيوانات، احقاق حق و داوری عادلانه، شكر دائمی، استفاده از صدای نيكو در تبليغ دين، پيش‌تازی در خيرات و توجه به خانواده،‌تأسيس كعبه، مسجد و مراكز تبليغی، اهتمام به نماز و زكات و احكام الهی، مهمان نوازی، تشكيل كادر اصلی و مركزی برای تبليغ عامه، از جمله‌ی شيوه‌هايی است كه در قرآن كريم برای تبليغ وجود دارد.

تبليغات در جهان امروز، به دليل بهره‌گيری از ره يافت‌های تكنولوژی مدرن و متنوع، بسيار پيچيده و حساس است و متخصصان زيادی در اين امر تلاش می‌كنند كه بعضی از اين روش‌های تبليغی، با قرآن سازگاری دارند و برخی نيز مخالف دستورات قرآنی است. به عنوان مثال برخی از روش استدلالی كه در جهان امروز مورد استفاده قرار می‌گيرد، جای خود را به روش شبه استدلالی و گرفتن ژست استدلال گرايانه داده است.

1) روش تدريجی يا مرحله‌ای، يكی از روش‌های نافذ و بسيار قوی است كه جهان كفر در طول سال‌های متمادی آن را مرحله به مرحله انجام می‌دهد؛ بر خلاف ما كه می‌خواهيم در كارهای خود را يكباره و به روش بلدورزی انجام دهيم.

2) روش شرطی، يكی ديگر از روش‌های تبليغی است كه در تبليغ مسائل فرهنگی و تجاری زياد استفاده می‌شود و عموماً‌برای مسخ فرهنگ جوامع استفاده می‌شود؛ به عنوان مثال جا انداختن اين مطلب در ذهن افراد كه پوشش و حجاب برای افراد سطح پايين جامعه است و افراد با فرهنگ، بايد از پوشش نامناسبی برخوردار باشند كه اين، يك جور شرطی كردن افراد است.

3) روش نفی و اثبات، يكی ديگر از اين روش‌ها است كه مانند روش استدلال است؛ اما از نوع منفی، كه در واقع می‌توان گفت تبليغ خود به وسيله تخريب شخصيت ديگران است.

4) روش جنگ روانی و تحريك احساسات افراد، سوق دادن روحيه‌ها به جهت خاص، روش طرح ناگهانی كه معمولاً‌در تبليغات تلويزيونی از آن استفاده می‌شود؛ به عنوان مثال پخش آگهی بازرگانی در اواسط يك برنامه تلويزيونی كه در نوع خود بسيار تأثيرگذار است.

5) روش جو سازی، يكی ديگر از اين روش‌ها است؛ مثل بحث تروريست بودن مسلمانان يا بحث انرژی هسته‌ای است كه جهان استكبار از روش جوسازی بر ضد ايران استفاده می‌كند كه البته اين روش در دراز مدت، محكوم به شكست است. اما در كوتاه مدت تأثيرات خود را می‌گذارد.

6) روش تكرار، يكی از روش‌های اثرگذار است كه می‌توان مطلب يا مسأله‌ای را بارها تكرار كرد تا تبديل به باور شود؛ مثل شايعه سازی.

استفاده از ستاره‌های ورزشی، سينمايی، فرهنگی و علمی، يكی ديگر از اين كارها است كه می‌توان برای تبليغ از آن‌ها در جنبه‌های مثبت استفاده كرد. تظاهر كردن و خود را طرفدار ملت‌ها دانستن، يكی ديگر از روش‌های تبليغی امروز است.

 اصول تبليغی قرآنی، می‌تواند بيان‌گر وجه تمايز تبليغات قرآنی از غير قرآنی باشد؛ تعهد به اخلاق و ارزش‌های اسلامی و اين‌كه به آنچه تبليغ می‌كنيم وفادار باشيم، توجه به حكمت، واقع نمايی و پرهيز از بزرگ‌نمايی، همه سونگری و سنجش همه جوانب، مبتنی بودن تبليغات ما بر فطرت انسانی، پيش تازی اسوه‌ها در عمل كه بسيار مهم است و كسانی كه تبليغات كار دينی می‌كنند خود بايد در جلوی ديگران حركت كنند، از جمله‌ی اين اصول قرآنی است.

در مكتب قرآن، توجه به رشد و تعالی همه جانبه انسان است، اما در تبليغات نوع غربی يا هيچ خاصيتی برای رشد و تعالی انسان نيست و يا او را به نقطه نازل‌تری می‌برد و به ابتذال رهنمود می‌كند.

در پايان بايد گفت كه تأثير تبليغات قرآنی، بسيار عميق و پايدار است. اما تبليغات غربی چون با فطرت‌ها سازگاری ندارند، چندان عميق نيست و همان گونه كه قرآن گفته، حيله و مكر شيطان ضعيف است و در دراز مدت خاصيت خود را از دست خواهد داد.

آدرس مراكزی كه در صدد برقراری دوره های آموزشی"مدیریت فرهنگی" هستند:

1. مدیریت فرهنگی: ( <http://www.modirfarhangi.gigfa.com/wordpress/>)

2. مركز آموزش های فرهنگی كاربردی : (<http://www.octc.ir/portal>)

كمك به نیازمند و دستگیری از آنان یكی از كارهای شایسته است كه خشنودی خداوند را در بر دارد.

برای كمك به آنان باید ابتدا نیازشان را شناسایی كنید ،به هر كدام بیشتر نیاز داشتند همان را اهدا كنید. حال با خریدن اقلام غذایی یا هر چیز دیگر باشد. بهترین شیوه، كمك پنهانی است. زیرا باعث حفظ كرامت و عزت نفس آنان می شود، می توانید برای اینكه رو در رو نشوید شماره حساب از آنان دریافت كرده و مبالغ را به حسابشان جاری كنید تا موجب خجالتشان نشود و آنچه خود بیشتر نیاز دارند ، تهیه كنند. و حتی اگر توانستید كاری كنید كه متوجه نشوند كه این كمك  از جانب شما است.

برای توضیحات بیشتر با شماره (09640) تماس بگیرید.

اين پرسش مبتنی بر یكی از مسایلی است كه از قدیم الایام میان فلاسفه و متكلمان مورد اختلاف بوده، يعني مساله حدوث و یا قدیم بودن عالم از جهت زمان .  معمولاً از طرف متكلمان بر حدوث عالم و از طرف فلاسفه بر قدیم بودن عالم از حیث زمان استدلال می‌شود.

حال اگر ثابت كردیم كه عالم همیشه بوده و زمانی نبوده كه در آن زمان خدا وجود داشته و لكن عالم وجود نداشت، به طور طبیعی دیگر شبهه این كه خداوند پیش از آفرینش جهان چگونه بوده و يا به چه كاری مشغول بوده، بی اساس خواهد بود .

البته این كه فلاسفه می‌گویند عالم قدیم زمانی است، منظورشان اصول و كلیات آن است ، نه افراد و جزییات آن، زیرا جزئیات و مصداق‌ها به نوبه خود حادث هستند. علت این كه فلاسفه به این نظریه قایل شده اند، این است كه بر اساس نظر آن ها وقتی كه علتی را تامه فرض كردیم ،دیگر نمی‌توانیم معلولش را از او جدا فرض كنیم. از این رو نمی‌توان فاصله زمانی بین معلول و علت تامه فرض كرد. البته وجود معلول از این جهت كه وجودی وابسته و فقیر دارد ، در همه حال بی نیاز از علت تامه نخواهد بود. پس گرچه عالم همانند خداوند قدیم است اما این تفاوت در بین آن ها هست كه عالم تنها قدیم زمانی است ،ولی خداوند علاوه بر قدیم زمانی بودن ،قدیم ذاتی (وجود غنی و غیر وابسته به دیگری) نیز دارد.(1)

بر اين اساس معناي درستي براي زمان خلقت و زماني قبل از آن نمي توان جست ،زيرا هيچ گاه خداوند از خلق و فيض و ايجاد خالي نبوده و همواره اين عمل از او صادر مي شده است .

از طرف ديگر چنان كه در حكمت و عرفان ثابت گشته، خداوند وجود محض و مطلق است كه هر كمالی را دارا است . امكان ندارد هیچ كمالی را فاقد باشد. نیز به اثبات رسیده است كه افعال چنین وجودی در دایره زمان قرار نگرفته و به اصطلاح زمانی و متغیر نخواهد بود.

  زمان در زمره اعراض ماده محسوب مي شود، يعني كمّ متصل غير قارّ براي جواهر محسوب مي گردد . در نتيجه تنها در خصوص موجودات مادي قابل تصور است ؛ در واقع خلقت زمان همراه با خلقت اصل ماده و موجودات مادي است كه ابتدايي دارد ، اما به معناي ابتدا داشتن خلقت عالم - كه اعم از موجودات مادي و غيرمادي است - نمي باشد . در حقيقت قبل از خلقت زمان و زمانيات به يقين موجودات ممكن اما مجرد از ماده وجود داشتند كه زماني و زمان دار نبوده و به تعبير عرفي شما نمي توان گفت در آن وضعيت هم خداوند تنها بود .

اما به طور كلي بايد خداوند در عدم دسترسي موجودات به حريم ذاتش، همواره در نوعي وحدانيت و احديت محض به سر مي برد كه چه بسا تعبير عرفي تنهايي مورد نظر شما بر آن صادق باشد، هر چند تعبير بهتر تعبير يكتايي است . در حقيقت در مرحله وجود خداوند هيچ موجود ديگري راه ندارد . در كنار وجود او هيچ موجود ديگري قابليت موجوديت به معناي دقيق كلمه را ندارد . بر اين اساس حتي اكنون نيز خداوند در نهايت تنهايي و يكتايي است . به گفته سعدی:

همه هر چه هستند از آن كم ترند  كه با هستیش نام هستی برند

پی‌نوشت‌:

1. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 6، ص 105 ، انتشارات صدرا ، تهران 1374 ش.

از سوال شما دو احتمال به ذهن مي رسد :

1- چرا خدا با وجود صفت رحمانيت و رحيميت خود بندگان خود را نمي بخشد. يعني سوال از اصل بخشش خداوند است كه آيا خدا صفت بخشش دارد يا خير؟

2- چرا خدا همه را نمي بخشد ؟ چه توبه كرده باشند چه توبه نكرده باشند ، چه خوب باشند چه نباشند ، چه به راه خدا برگردند چه برنگردند. و نيز اصل تهديد به عذاب و خود عذاب خداي متعال به چه منظور است و چرا خدا در كنار بهشت ، محلي را به نام جهنم خلق كرده است؟

پاسخ سوال اول :

خدای متعال صفات متعدد دارد كه هر كدام جایگاه مخصوص به خود را دارند. یكی دیگر از صفات خدای متعال در كنار رحیمیت او توابیت و غفاریت او می باشد. به این معنی كه اگر انسان گناه كاری از روی غفلت یا جهل گناهی را مرتكب شد و بعد از گناه خود توبه كرد و اظهار ندامت و پشیمانی كرد خدای متعال او را خواهد بخشید.

این مطلب در جای جای قرآن كریم كه فرموده خدای متعال است ، تصریح شده است :

« فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّابا » " پس به ستايش پروردگارت تسبيح گوي و از او آمرزش بخواه، كه او توبه‏پذير است‏ " (1)

« وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحيماً » " هيچ پيامبري را نفرستاديم جز آنكه ديگران به امر خدا بايد مطيع فرمان او شوند. و اگر به هنگامي كه مرتكب گناهي شدند نزد تو آمده بودند و از خدا آمرزش خواسته بودند و پيامبر برايشان آمرزش خواسته بود، خدا را توبه‏پذير و مهربان مي‏يافتند" (2)

در آیه دیگر از زبان نوح علیه السلام می فرماید كه : 

« فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً » " سپس گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او آمرزنده است‏ " (3)

در جواب كسانی كه ادعای دوستی خدا را دارند. ولی به دستورات او عمل نمی كنند و از گناهان اجتناب نمی كنند و همین دوستی را باعث نجات خود می دانند می فرماید :

« قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُوني‏ يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ» " بگو: اگر خدا را دوست مي‏داريد از من پيروي كنيد تا او نيز شما را دوست بدارد و گناهانتان را بيامرزد، كه آمرزنده و مهربان است."(4)

اما پس چرا خدای متعال وعده عذاب به برخی از انسانها داده است ؟

وعده عذاب مخصوص كسانی است كه گناه كرده و نافرمانی خدای متعال را كرده باشند و از كرده خود نادم و پشیمان نشده و توبه نكرده اند.

در آیات ذیل به این مطلب اشاره می فرماید كه كسانی كه از روی علم و آگاهی و با وجود شناخت حق از دستورات خدای متعال سرپیچی می كنند گرفتار عذاب اعمال خود می شوند. مگر كسانی كه توبه كنند و قبل از مرگ از راه اشتباه خود بازگردند.

« كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانهِِمْ وَ شَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ  وَ اللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ*

أُوْلَئكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَ الْمَلَئكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ*خَالِدِينَ فِيهَا لَا يخَُفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَ لَا هُمْ يُنظَرُونَ*

إِلَّا الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَالِكَ وَ أَصْلَحُواْ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيم‏ * إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَ أُوْلَئكَ هُمُ الضَّالُّون‏»

" چگونه خدا هدايت كند قومي را كه نخست ايمان آوردند و به حقانيت رسول شهادت دادند و دلايل و آيات روشن را مشاهده كردند، سپس كافر شدند؟ خدا ستمكاران را هدايت نمي‏كند. *جزای ايشان اين است كه لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنان است. *جاويد در لعنت بمانند و از عذابشان كاسته نشود و مهلتشان ندهند. * مگر كساني كه پس از آن، توبه كنند و اصلاح نمايند (و در مقام جبران گناهان گذشته برآيند، كه توبه آنها پذيرفته خواهد شد) زيرا خداوند، آمرزنده و بخشنده است. * كساني كه پس از ايمان كافر شدند و سپس بر كفر (خود) افزودند، (و در اين راه اصرار ورزيدند،) هيچ گاه توبه آنان، (كه از روي ناچاري يا در آستانه مرگ صورت مي‏گيرد،) قبول نمي‏شود و آنها گمراهان (واقعي) اند (چرا كه هم راه خدا را گم كرده‏اند، و هم راه توبه را!). "(5)

پس نتیجه این كه خدای متعال نسبت به بندگان خود رحیم و مهربان است و اگر بنده ای را از عذاب جهنم و آخرت می ترساند به خاطر خود بنده است و الا به خدای متعال از عمل و گناه و سرپیچی بنده ، نفع و شری نمی رسد.

بعد از سرپیچی و نافرمانی نیز اگر تا قبل از مرگ توبه كند و اظهار ندامت و پشیمانی كند به خاطر همان رحمت و مهربانی اش آنها را می بخشد و حتی طبق برخی از آیات گناهان آنها را تبدیل به نیكی می كند.

« وَ الَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَاهًا ءَاخَرَ وَ لَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتيِ حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقّ‏ِ وَ لَا يَزْنُونَ  وَ مَن يَفْعَلْ ذَالِكَ يَلْقَ أَثَامًا*

يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ يخَْلُدْ فِيهِ مُهَانًا* إِلَّا مَن تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيَِّاتِهِمْ حَسَنَاتٍ  وَ كاَنَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا »

" و كساني كه معبود ديگري را با خداوند نمي‏خوانند و انساني را كه خداوند خونش را حرام شمرده، جز بحق نمي‏كشند و زنا نمي‏كنند و هر كس چنين كند، مجازات سختي خواهد ديد! * عذاب او در قيامت مضاعف مي‏گردد، و هميشه با خواري در آن خواهد ماند! * مگر كساني كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل مي‏كند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است!"(6)

پاسخ سوال دوم :

ماهيت عذاب و هشدار هاي خداي متعال نسبت به اين عذابها ، با ماهيت مجازات هاي دنيوي متفاوت است.

با اين توضيح كه اگر كسي ظلمي به فردي روا داشت براي او مجازاتهائي از قبيل زندان و قصاص و تنبيه هاي بدني و مالي در نظر گرفته مي شود. ظلم آن شخص با مجازاتي كه براي او در نظر گرفته مي شود رابطه علت و معلولي و يا رابطه ظاهر و باطني ندارد.

برخلاف مجازات هاي خداي متعال كه بسياري از آنها رابطه علت و معلولي و رابطه ظاهر و باطني با اعمال ما دارند. به اين معني كه مجازاتهاي خداي متعال باطن اعمال ما است و خداي متعال ما را از گرفتار شدن به باطن بد و سوزناك عمل خود ما هشدار مي دهد.

وقتي كسي مال يتيمي مي خورد ، اين گونه نيست كه خداي متعال جهنمي را از آتشي پر كرده باشد و مال يتيم خور را در آن آتش بياندازد ، بلكه خوردن مال يتيم باطني آتشي و سوزناك دارد كه در قيامت كه روز پديدار شدن باطن ها است ، باطنش نمايان مي شود و آتشي مي شود كه مال يتيم خور را مي سوزاند. آتش و عذاب آن شخص در آخرت باطن عمل خود او است كه در دنيا با آن زندگي كرده است.

قرآن كريم مي فرمايد : « إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامي‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعيرا» "كساني كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مي‏خورند، (در حقيقت،) تنها آتش مي‏خورند و بزودي در شعله‏هاي آتش (دوزخ) مي‏سوزند." (7)

و نيز در مورد كساني كه دين خود را در مقابل دنيا مي فروشند مي فرمايد : ‌« إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَليلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليم‏» "كساني كه كتمان مي‏كنند آنچه را خدا از كتاب نازل كرده، و آن را به بهاي كمي مي‏فروشند، آنها جز آتش چيزي نمي‏خورند (و هدايا و اموالي كه از اين رهگذر به دست مي‏آورند، در حقيقت آتش سوزاني است.) و خداوند، روز قيامت، با آنها سخن نمي‏گويد و آنان را پاكيزه نمي‏كند و براي آنها عذاب دردناكي است‏" (8)

اگر خدا نسبت به اين عذاب و آتش خبر مي دهد در حقيقت هشدار از گرفتار شدن به باطن و نتيجه اعمال خود ما مي دهد و ما نبايد به خدا اعتراض كنيم كه چرا اين هشدار را به ما دادي و آتش را به او نسبت دهيم و بگوئيم كه خدايا چرا ما را به خاطر مثلا خوردن مال يتيم در آتش دردناك جهنم سوزاندي ؟

مانند هشداري كه پليس نسبت به تصادف و يا سقوط در دره ، به رانندگان خاطي مي دهد. اگر راننده اي خطا كرد و رعايت سرعت و نكات راهنمائي و رانندگي را نكرد و به دره سقوط كرد يا با ماشين ديگر تصادف كرد نمي تواند پليس را مقصر بداند كه چرا براي خطاي من چنين جريمه و عذابي را معين كردي ؟!  بلكه بايد خودش را سرزنش كند كه چرا عملي را مرتكب شدم كه نتيجه و باطني چنين دردناك و نابودگر داشت؟

هشدار هاي خداي متعال در قرآن نسبت به دوري از عذابها در حقيقت از رحمت خدا و از لطف خداي متعال نسبت به بندگان ناشي مي شود نه از نامهرباني خدا نسبت به آنان و اگر خداي متعال چنين هشدارهائي به ما نمي داد ما بايد اعتراض مي كرديم كه خدايا تو كه باطن اعمال ما را مي دانستي و به آنها آگاه بودي چرا ما را هشدار ندادي و ما را از آنها نترساندي ؟

علاوه آنكه تنبيه هاي خداي متعال جلوه اي ديگر از رحمت الهي را در خود دارد به اين صورت كه وقتي انسان ترسي از نزديك شدن به امور خطرناكي كه روح و جسم انسان را دچار فساد و نابودي مي كند ، نداشته باشد و از طرف ديگر وسوسه هاي شيطان نيز او را به ارتكاب آنها تشويق كند و آن اعمال را در نظر او جلوه و تزيين كند ، دچار غفلت شده و از اموري كه به ضرر اوست پرهيز نخواهد كرد. بنابراين به خيرات و كمالاتي كه خداي متعال براي او در نظر گرفته است نخواهد رسيد.

اقتضاي رحمت الهي در اين است كه علاوه بر تعيين ثواب و پاداش براي اعمال خوب ، تنبيه و تلنگرهائي هم به صورت بلا و مشكل و تهديد به عذاب براي انسان در نظر بگيرد تا انسان به خاطر ترس از گرفتار شدن به آنها به سمت پاداشهائي كه خدا براي او در نظر گرفته است حركت كند و خود را از فساد و نابودي نجات دهد.

مانند معلمي كه در كنار تشويق و دادن امتياز به شاگردان ، آنها را از تنبيه و كم كردن امتياز و مردودي هشدار مي دهد تا برخي از بيم گرفتار شدن به آن ها در خواندن درس تلاش و كوشش نمايند.

بنابراين عذاب و تهديد به عذاب از طرف خدا عين رحمت و مهرباني او نسبت به انسان است.

البته فوائد ديگر نيز در تهديدهاي خدا نسبت به عذاب هاي اخروي يا دنيوي وجود دارد كه به همين اندازه بسنده مي كنيم. براي مطالعه بيشتر در اين مورد شما را به مطالعه كتاب « عدل الهي » نوشته استاد شهيد مرتضي مطهري ارجاع مي دهيم.

پی نوشت :

1. سوره نصر (110) ، آیه 3.

2. سوره نساء (4) ، آیه 64.

3. سوره نوح (71) ، آیه 10.

4. سوره آل عمران (3) ، آیه 31.

5. سوره آل عمران (3) ، آیات 86 - 90 .

6. سوره فرقان (25) ، آیات 68 - 70.

7. سوره نساء (4) ، آيه 10.

8. سوره بقره (2) ، آيه 174.

در مورد راضی یا خشمگین همچنین خوشحال یا ناراحت شدن خداوند باید گفت:

صفاتي كه براي خداوند بكار مي روند گاه براي انسان ها هم استعمال مي شوند؛ اما نبايد فراموش كرد كه معناي بكار رفته براي ذات باري تعالي هيچ جهت نقصي را نبايد داشته باشد. چرا كه در جاي خود ثابت شده است خداوند متعال صفات را بطور تمام و كمال داراست و هيچ گونه نقص و عدمي در او راه ندارد. مثلا غضب در انسان حالتي است كه در اثر عوامل مخصوصي به فرد عارض مي‏شود و آن توأم با تأثر و تغيير حالت است. مي دانيم كه ذات باري تعالي ثابت و نا متغير است. پس بايد ديد مراد از غضب خدا كه در بسياري از آيات آمده است چيست؟

در روايتي امام باقر (ع) در پاسخ به منظور از غضب الهي در آيه 81 سوره طه فرمودند: « غضب خدا عقاب اوست، اي عمرو هر كه پندارد خدا از حالي به حالي در مي‏آيد او را با صفت مخلوق وصف كرده خدا را چيزي تحريك نمي‏كند تا او تغيير كند». (1)

 به عبارت ديگر فرق بين غضب انسان وغضب الهي اين است كه خشم در انسان يك نوع هيجان و برافروختگي دروني است كه سرچشمه حركات تند و شديد و خشن مي‏شود، و نيروهاي وجود انسان را براي دفاع، يا گرفتن انتقام، بسيج مي‏كند، ولي در مورد پروردگار هيچ‏يك از اين مفاهيم كه از آثار موجودات متغير و ممكن است وجود ندارد، بلكه خشم الهي به معني برچيدن دامنه رحمت و دريغ داشتن لطف از كساني است كه مرتكب اعمال زشتي شده‏اند.(2)

 اما پيرامون خوشنودی و رضایت خداوند بايد گفت:

 در قرآن تعابیری مانند« رضی الله عنهم » به دفعات در مورد برخی از افراد به كار رفته است ؛ مثلا آمده است :

« قالَ اللَّهُ هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْه(3) خداوند مي‏گويد: «امروز، روزي است كه راستي راستگويان، به آنها سود مي‏بخشد براي آنها باغهايي از بهشت است كه نهرها از زير (درختان) آن مي‏گذرد، و تا ابد، جاودانه در آن مي‏مانند هم خداوند از آنها خشنود است، و هم آنها از خدا خشنودند. »

 همچنين در تعابیر مشابه آمده است: «وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ» (4) (و او آمرزنده دوستدار (بندگان) است) با توجه به آيات شريفه اين سؤال مطرح مي‏شود كه مفهوم رضایت و محبت در مورد پروردگار چیست؟

ناگفته پيدا است مفهوم رضایت و محبت در خدا و انسان ها متفاوت است، محبت در انسان يك نوع، توجّه قلبي و جاذبه روحي است، در حالي كه خداوند نه قلب دارد و نه روح، بنا بر اين رضایت و محبّت در مورد او به معني انجام كارهائي است كه مايه خير و سعادت بندگان است، و نشانه لطف و عنايت او است.

محبّت هنگامي كه در مورد خداوند به كار مي‏رود به معني آثار خارجي آن است، و تنها در اينجا نيست كه به سراغ چنين تفسيري بايد رفت، در بسياري از اوصاف و افعال الهي، عين اين مطلب وجود دارد، مانند آنچه كه براي غضب الهي گفتيم كه خداوند، گنهكاران را «غضب» مي‏كند، به معناي اين است كه همچون يك شخص غضبناك با آن ها رفتار مي‏نمايد، وگرنه خشم و غضب كه به معني هيجان و برآشفتگي نفس آدمي است، در مورد خدا هرگز صادق نيست.  (5)

 رضایت خداوند می تواند ابعاد گوناگونی داشته باشد و با تعابیری همچون مورد تایید بودن یا مشمول عنایات ویژه قرار گرفتن تبیین و تصویر شود ؛ ولی در تمام این امور نمی توان فعل یا حالتی را به خداوند نسبت داد كه حاكی از تاثر و دگرگونی ذاتی باشد چون این تاثرات مربوط به موجودات حادث و متغیر و ممكن است نه خداوند كه این پیرایه ها در حریم وجوبی او راه ندارد .

 پي نوشت ها:

1. ثقه الاسلام كلینی، اصول كافی، نشر دار الكتب الاسلامیه، تهران، 1365 ش ، ج1، ص 110.

2. ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه.137، ج18، ص284.

3. مائده (5) آیه 119.

4. بروج (85) آيه 14.

5. ناصر مكارم شيرازي، يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، دارالكتب الاسلاميه، تهران ، ص72.