در احاديث آداب و از مستحباتي كه هنگام غذا خوردن رعايت آنها خوب است، اولا گفتن "بسم الله الرحمان الرحيم" هنگام شروع و شكر كردن هنگام ديدن طعام و خوردن و بعد از فارغ شدن است.

گفتن ذكر بسم الله در شروع همه كارها پسنديده است و شكر خدا هنگام ديدن هر نعمت و هنگام استفاده از هر نعمت پسنديده مي باشد.

علاوه بر اينها دعاهايي هنگام شروع به طعام و هنگام سير شدن و دست كشيدن از طعام وارد شده از جمله هنگام شروع بگويد:

الحمد لله الذي يطعم ولا يطعم ، ويجير ولا يجار عليه ، ويستغني ويفتقر إليه، اللهم لك الحمد علي ما رزقتنا من طعام و أدام، في يسر وعافية من غير كد مني ولا مشقة، بسم الله خير الأسماء رب الأرض والسماء، بسم الله الذي لا يضر مع اسمه داء، بسم الله الذي لا يضر مع اسمه شئ وهو السميع العليم، اللهم اسعدني من مطعمي هذا بخيره، وأعذني من شره، وامتعني بنفعه، وسلمني من ضره.

و هنگام دست كشيدن بگويد:

الحمد لله الذي أطعمني فأشبعني، وسقاني فأرواني، وصانني وحماني، الحمد الذي عرفني البركة واليمن بما أصبته وتركته منه، اللهم اجعله هنيئا مريئا لا وبيا ولا دويا، وأبقني بعده سويا، قائما بشكرك، محافظا علي طاعتك، وارزقني رزقا دارا، وأعشني عيشا قارا، واجعلني ناسكا بارا ، واجعل ما يتلقاني في المعاد مبهجا سارا، برحمتك يا أرحم الراحمين (1)

مهم اين است كه انسان به هنگام طعام به ياد خدا باشد و طعام را از خدا بداند و در حلال بودن آن بكوشد و از خدا بخواهد آن طعام را مايه خير و بركت او قرار دهد و بر آن نعمت شاكر و سپاسگزار باشد. حالا خواه به زبان حال يا به زبان خودش دعا كند خواه از دعاهاي امامان باشد گر چه دعاهاي امامان علاوه بر ذكر و شكر تعليم و تربيت هم هست.

براي اطلاع بيشتر از دعاهاي وارده مناسب است به حليه المتقين باب آداب طعام يا به كتاب هاي دعا در اين باب مراجعه كنيد.

دعاي سفر هم زياد است از جمله امام رضا(ع) فرمود:

خوب است هنگام سفر به مسجد بروي و دو ركعت نماز بخواني و از خدا صد بار طلب خير كني. اگر سفرت دريايي بود، بگو:

" اركبوا فها بسم الله مجريها و مرسيها أن ربي لغفور رحيم " و اگر كشتي متلاطم شد بگو:" بسم الله أسكن بسكينة الله وقر بوقار الله، واهد بإذن الله لا حول ولا قوة إلا بإذن الله " و اگر سفرت زميني بود، بگو:

" سبحان الذي سخر لنا هذا وما كنا له مقرنين وإنا إلي ربنا لمنقلبون "

در اين صورت هيچ خطري شما را تهديد نخواهد كرد و هنگام خارج شدن از منزل براي سفر بگو:

بسم الله آمنت بالله توكلت علي الله لا حول ولا قوة إلا بالله(2)

دعاها و آداب ديگري هم هست كه مي توانيد در حليه المتقين، آداب سفر ببينيد.

اما اين كه در روايت آمده كه "مرغ خوك پرندگان است"(3)،  از باب تشبيه است يعني همچنان كه خوك نجاست مي خورد، مرغ هم غالبا نجاست مي خورد. (4)

پي نوشت ها:

1. نوري، مستدرك الوسائل، بيروت، مؤسسه آل البيت، 1408ق، ج 16، ص 279 – 280.

2. عطاردي، مسند الإمام الرضا (ع)، ج 2، مشهد، مؤسسه آستان قدس، 1406ق، ج2، ص 52 – 53.

3. كليني، كافي، تهران، اسلاميه، 1363ش، ج6، ص312.

4. مجلسي، بحارالانوار، بيروت، الوفا، 1404ق، ج62، ص5.

براي تقویت قوه حافظه و خو ب فهمیدن و توجه كردن به آنچه انسان مي‏شنود و یا مطالعه می كند، چند دعا و آیه ذكر شده است كه ما به برخی از این دعاها اشاره می كنیم:

1. دعایی از رسول خدا (ص ) كه به امام علی (ع) یاد داد و فرمود: «اي علي! هر گاه خواسته باشي آنچه را مي‏شنوي، خوب درك كنی و آن را حفظ كني، بعد از هر نماز بگو: "سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَي أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ [لَمْ‏] لَا یُؤَاخِذُ [یَأْخُذْ] أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَنْوَاعِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً- إِنَّكَ عَلي‏ كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ"». (1)

2. خواندن آیات 255 تا 257 سوره بقره (آیة الكرسی) و خواندن این جملات: «یا حی یا قیوم فلا یفوت شیئا علمه و لایؤده» (2) در ابتدای مطالعه، مؤثر است.

3. قرآن خواندن و مأنوس بودن با قرآن، به خصوص سوره (یس) نیز در خوب فهمیدن و دقت، مؤثر است. (3)

4. در شب یا روز جمعه چهار ركعت (دو تا دو ركعتي) نماز بگذار؛ در ركعت اول، حمد و یس و در ركعت دوم، سوره دخان و در سوم سوره، سجده و در چهارم، سوره ملك  و بعد از سلام، خدا را حمد و ثنا گوي، و بر محمّد و آل او (ص) درود فرست، و براي مؤمنان صد بار استغفار كن و بعد بگو: «اللَّهُمَّ ازْجُرْنِی بِتَرْكِ مَعَاصِیكَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ ارْحَمْنِی مِنْ أَنْ أَتَكَلَّفَ طَلَبَ مَا لَا یَعْنِینِی وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا یُرْضِیكَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ الْعِزَّةِ الَّتِی لَا تُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ أَسْأَلُكَ بِجَلَالِكَ وَ بِنُورِ وَجْهِكَ أَنْ تُلْزِمَ قَلْبِی حِفْظَ كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ عَلَي رَسُولِكَ وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَتْلُوَهُ عَلَي النَّحْوِ الَّذِی یُرْضِیكَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ الْعِزِّ الَّذِی لَا یُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ أَسْأَلُكَ بِجَلَالِكَ وَ بِنُورِ وَجْهِكَ أَنْ تُنَوِّرَ بِكِتَابِكَ بَصَرِی وَ تُطْلِقَ بِهِ لِسَانِی وَ تُفَرِّحَ بِهِ قَلْبِی وَ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرِی وَ تَسْتَعْمِلَ بِهِ بَدَنِی وَ تُقَوِّیَنِی عَلَي ذَلِكَ وَ تُعِینَنِی عَلَیْهِ فَإِنَّهُ لَا یُعِینُ عَلَي الْخَیْرِ غَیْرُكَ وَ لَا یُوَفِّقُ لَهُ إِلَّا أَنْتَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏»؛ (4)

«خداوندا! مرا براي همیشه از گناهان حفظ كن. مرا باز دار از این كه خود را در پي كارهاي بیهوده به رنج افكنم. نسبت به آنچه موجب خوشنودي تو است، خوشبینم كن. اي آفریننده آسمان و زمین، اي صاحب جلالت و بزرگي و عزّت كه به عقل نگنجي. یا الله یا رحمان، به جلال و نور وجه خودت، دلم را بر نگهباني كتابي كه بر پیغمبرت فرستاده‏اي، ملزم فرما و مرا وادار كن كه آن را چنان تلاوت كنم كه از من راضي شوي.

خداوند ایجادكننده آسمان ها و زمین، صاحب جلالت و بزرگي و عزّت كه به فهم نیایي، یا الله، یا رحمان، تو را به جلال و نور و جهت می خوانم كه با كتابت دیده مرا نوراني و زبانم را باز و قلبم را وسیع و سینه‏ام را گشاده سازي، و بدنم را به كار اندازي و بر این امر یاریم كني، كه جز تو كسي نتواند مرا در خوبي‏ها نصرت نماید و به آن ها موفّق گرداند، و حول و قوّه‏اي جز از ناحیه خداوند وجود ندارد».

5. نماز شب، بسیار در نورانیت دل و درك بالا و فهم صحیح مناسب است. (5)

برای اطلاع بیش تر، به مفاتیح الجنان مراجعه نمایید.

پی نوشت ها:

1. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، تهران، دارلكتب الاسلامیه، ص 1026 و 1027.

2. مكارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 18، ص 310، تهران، دارالكتب الاسلامیه، سال 13361.

3. ابن فهد حلی، عدة الداعی و نجاح الساعی، قم، مكتبه وجدانی، ص 64.

4. طبرسی، مكارم الأخلاق، بغداد، الشریف الرضی، ص 341.

5. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج 17، ص 104، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سال 1384.

در روايتي آمده كه پيامبر به امام علي(ع) فرمود هر گاه خواستي هر چه مي شنوي و مي خواني، حفظت شود، دعاي زير را بعد از هر نماز بخوان:

سُبْحَانَ مَنْ لَا يَعْتَدِي عَلَي أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا يَأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوَانِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِي قَلْبِي نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً إِنَّكَ عَلَي كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ (1)

اين دعا به دعاي مطالعه معروف شده و مناسب است قبل از مطالعه خوانده شود.

پي نوشت ها:

1. محدث نوري، مستدرك الوسائل، بيروت، مؤسسه آل البيت، ج5، ص78.

با سلام و عرض تبريك فرا رسيدن سال نو و سپاس از ارتباطتان با اين مركز

 می توانید به دعاهای كمیل امام علی  ، صباح امام علی  ، عرفه امام حسین ، مناجات شعبانیه و مناجات خمسه عشر كه همگی در مفاتیح الجنان می باشند یا به دعاهای صحیفه سجادیه مراجعه كنید و فراز هایی از آن ها را برای ذكر در شبانه روز یا در قنوت و ... برگزینيد. همچنین به دعاهای قرآنی می توانید مراجعه كنید و ما بعضی دعاهای قرآنی را برای شما هدیه می هیم: 

ربنا تقبل منا إنك أنت السميع العليم ؛ (1)

ربنا واجعلنا مسلمين لك ومن ذريتنا أمة مسلمة لك وأرنا مناسكنا وتب علينا إنك أنت التواب الرحيم؛ (2)

ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار؛ (3)

 ربنا أفرغ علينا صبرا وثبت أقدامنا وانصرنا علي القوم الكافرين؛ (4)

 ربنا لا تؤاخذنا إن نسينا أو أخطأنا ربنا ولا تحمل علينا إصرا كما حملته علي الذين من قبلنا ربنا ولا تحملنا ما لا طاقة لنا به واعف عنا واغفر لنا وارحمنا أنت مولانا فانصرنا علي القوم الكافرين؛ (5)

ربنا لا تزغ قلوبنا بعد إذ هديتنا وهب لنا من لدنك رحمة إنك أنت الوهاب؛ (6)

ربنا إننا آمنا فاغفر لنا ذنوبنا وقنا عذاب النار؛ (7)

ربنا اغفر لنا ذنوبنا وإسرافنا في أمرنا وثبت أقدامنا وانصرنا علي القوم الكافرين؛ (8)

ربنا إننا سمعنا مناديا ينادي للإيمان أن آمنوا بربكم فآمنا ربنا فاغفر لنا ذنوبنا وكفر عنا سيئاتنا وتوفنا مع الأبرار ؛(9)

ربنا وآتنا ما وعدتنا علي رسلك ولا تخزنا يوم القيامة إنك لا تخلف الميعاد؛ (10)

ربنا أخرجنا من هذه القرية الظالم أهلها واجعل لنا من لدنك وليا واجعل لنا من لدنك نصيرا ؛ (11)

قالا ربنا ظلمنا أنفسنا وإن لم تغفر لنا وترحمنا لنكونن من الخاسرين؛ (12)

رب اجعلني مقيم الصلاة ومن ذريتي ربنا وتقبل دعاء ؛ (13)

ربنا اغفر لي ولوالدي وللمؤمنين يوم يقوم الحساب ؛ (14)

ربنا اصرف عنا عذاب جهنم إن عذابها كان غراما؛ (15)

ربنا هب لنا من أزواجنا وذرياتنا قرة أعين واجعلنا للمتقين إماما ؛ (16)

ربنا اكشف عنا العذاب إنا مؤمنون؛ (17)

ربنا اغفر لنا ولإخواننا الذين سبقونا بالإيمان ولا تجعل في قلوبنا غلا للذين آمنوا ربنا إنك رءوف رحيم؛ (18)

ربنا لا تجعلنا فتنة للذين كفروا واغفر لنا ربنا إنك أنت العزيز الحكيم ؛ (19)

ربنا أتمم لنا نورنا واغفر لنا إنك علي كل شيء قدير؛ (20)

دعای ذوقی از هر كس طبق مذاق و فهم خودش است و به هر زبان می توان با خدا صحبت كرد و دعا نمود؛ مثلا:

خدایا به ما  فهم و بصیرت و عشق به خودن را عطا كن.

خدایا آتش عشق خود را در قلب ما شعله ور كن تا هر چه غیر توست، بسوزاند.

خدایا همسر و فرزندانی صالح و مایه آرامش خاطر به ما عطا كن!

و ...

پی نوشت ها:

1. بقره (2) آیه 127.

2. همان ، آیه 128.

3. همان ، آیه 201.

4. همان ، آیه 250.

5. همان ، آیه 286.

6. آل عمران (3) آیه 8.

7. همان ، آیه 16.

8. همان ، آیه 147.

9. همان ، آیه 193.

10. همان ، آیه 194.

11. نساء (4) آیه 75.

12. اعراف (7) آیه 23.

13. ابراهیم (14) آیه 40.

14. همان ، آیه 41.

15. فرقان (25) آیه 65.

16. همان ، آیه 74.

17. دخان (44) آیه 12.

18. حشر (59) آیه 10.

19. ممتحنه (60) آیه 5.

20. تحریم (66) آیه 8.

در فضیلت زیارت اربعین امام حسین (ع) در كتاب های مختلفی اشاره به این روایت معروف شده است:

روي عن أبي محمّد الحسن بن علي العسكري عليه السّلام أنه قال: علامات المؤمن خمس: صلاة الخمسين، و زيارة الأربعين، و التختم باليمين، و تعفير الجبين و الجهر ببسم اللّه الرّحمن الرّحيم؛(1 ) از حضرت ابي محمد حسن بن علي عسكري عليه السّلام، روايت است كه فرمود: نشانه‏هاي مؤمن پنج است: نماز پنجاه و يك ركعت، زيارت اربعين، انگشتري در دست راست كردن، پيشاني به خاك ماليدن، و با صداي بلند بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* گفتن.

شیخ طوسی در التهذیب و مصباح المتهجد زیارت اربعین امام حسین(ع) را از كلام امام صادق (ع) آورده است كه در سند این روایت خدشه ای وجود ندارد البته توجه داشته باشید كه به طور مستقل در فضیلت این زیارت روایت دیگری نیافتیم.

پی نوشت:              

1.شیخ طوسی،التهذيب،دارلكتب الاسلامیه،تهران،سال1365ش، ج6، ص52 .

 ؛حجازي سيد مهدي،حجازي سيد علي رضا و خسروشاهي محمد عيدي‏،درر الأخبار،ناشر دفتر مطاالعات تاريخ و معارف اسلامي‏،قم‏،سال 1419 ق‏،نوبت اول‏،ص 696.

كودكان به دليل عدم رشد كافي قادر به بيان مشكل واقعي خود نيستند. لذا براي جلوگيري از هر گونه اشتباه و قضاوت راجع مشكل كودك بايد به صورت حضوري با متخصصين مشورت كنيد.

اما اگر مشكل كودك شما كمرويي باشد بايد گفت: يكي از مهم ترين عوامل عدم شكوفايي استعدادهاي كودكان كمرويي است.

علل

1. انتقال از والدين: بر خلاف تصور برخي كه كمرويي، ارثي است، اين گونه نيست؛ بلكه كودكان از والدين خود الگوبرداري مي كنند. به والدين كمرو توصيه مي شود براي جلوگيري از اين انتقال، با تمرين و تلقين، خود را وارد صحنه هاي گوناگون كنند و از كمرويي بپرهيزند.

2. سختگيري بيش از حد: وقتي در ادب، نظم و عبادت، تحصيل و ... بسيار سخت بگيريد، فرزندتان دچار كمرويي مي شود؛ زيرا هميشه او را واداشته ايد كه كارها را به بهترين شكل انجام دهد، و اكنون از اين مي ترسد كه اگر وارد فعاليتي گروهي شود و به كاري دست زند نتواند آن را به بهترين وجه انجام دهد؛ بدين جهت وارد گروه نمي شود و از انجام فعاليت هاي گروهي گريزان است. توقع بيش از حد از كودك نيز همين مشكل را ايجاد مي كند. بايد متوجه باشيد كه كودك شما هنوز 4 ساله است و قطعا توقع اينكه تمام آداب اجتماعي را رعايت كنند كمي زود است. پس به او فرصت بدهيد.

3. القائات نادرست: متاسفانه گروهي در جامعه و به ويژه در مدارس، كمرويي با ادب اشتباه مي شود و كودك كمرو را بدين جهت كه سخن نمي گويد و آزاري ندارد، با ادب مي خوانند و با اين القاي نادرست، كمرويي را در او تثبيت مي كنند. گاهي كمرويي دختران نيز با حيا اشتباه مي شود؛ در حالي كه حيا، صفتي بسيار پسنديده شمرده مي شود و حيا و اجتماعي بودن براي دختران قابل جمع است.

1. راه هاي درمان: فشارها و سخت گيري ها را كم كنيد و به فرزندتان آزادي نسبي دهيد.

2. اگر فرزند شما اشتباهي كرد، با روي گشاده آن اشتباه را بپذيريد تا از اشتباه كردن نترسد.

3. در مهماني ها و براي امور منزل به او مسئوليت بدهيد.

مسووليت هايي از قبيل پرسيدن شماره تلفن از مخابرات، پرسش از شهرداري، گيشه فروش بليت و ...

4.نقاط مثبت او را به ويژه در جمع بگوييد.

5. ارتباط او را با همسالان عادي و فعال بيشتر كنيد.

6. زمينه مشاهده برنامه هاي نمايشي را برايش فراهم كنيد كه در آن ها، قهرمان نمايش به رغم كمرويي، به كارهاي بزرگ و گروهي دست مي زند.

7. زمينه شركت او را در برنامه هاي نمايشي مهد قرآن و پذيرفتن نقش هاي ساده بدون كلام (نگهبان) و فعاليت هاي گروهي فراهم سازيد.

   سن فرزند شما بر ما روشن نيست و دقيقا نمي دانيم بچه شما در چه شرايط سني به سر مي برد. اگر پسر شما زير 7 سال دارد بهتر است از طريق قصه درماني به اصلاح فكر و رفتار ايشان همت گماريد مثلاً با خلاقيت ذهني خود به خلق داستان هايي بپردازيد كه قهرمان داستان به ترك پدر بزرگش (يا يك پيرمرد) از استعمال دخانيات موفق مي شود يا اين كه در قالب داستان به بيان پيامدهاي منفي سيگار و مواد مي پردازد. البته اين داستان ها نبايد تكراري يا غيرجذاب باشند و بايد پيام ها به صورت كاملاً مخفيانه و زيرين به پسر شما منتقل گردد. مثلاً  شما مي توانيد ده داستان مختلف با موضوعات متنوع براي پسرتان بيان كنيد و فقط يكي از اين ده داستان محتواي مربوط به سيگار و مواد داشته باشد. حتي مي توانيد كتاب هاي داستان موجود در بازار را تهيه نماييد و با كمي تغيير و تصرف در آن ها، آنها را به نحوي به قضيه سيگار ربط دهيد. فراتر از داستان هم مي توانيد به صورت مستقيم به گفتگوي صميمانه با پسرتان بپردازيد و فكر و منطق بچه گانه او را براي مصون بخشي به وي به كار بنديد. در صورت لزوم مي توانيد به يك روان شناس كودك مراجعه كنيد. براي اطلاع بيشتر از تكنيك هاي قصه درماني مي توانيد به مطالعه كتاب هايي با همين عنوان بپردازيد يا با جستجو اينترنتي اطلاعات خود را در اين مقوله افزايش دهيد. قطعاً كتك زدن يا بدرفتاري با ايشان صد در صد محكوم است و در بدترين وضعيت نبايد ايشان را تنبيه فيزيكي نمايند. چه بسا تقليد و اداهاي ايشان از طريق تنبيه خوب شود ولي ايشان دچار ده ها اختلال ريز درشت رواني از جمله اضطراب افسردگي گردد. ناگفته پيداست از دست پدر شما كاري بر نمي آيد و بايد بقيه خانواده را متقاعد نماييد كه اين كتك ها به اختلالات عاطفي رفتاري و خداي ناكرده ارتكاب جرم در نوجواني جواني ايشان مي انجامد. تغيير رفتار فرزند شما امري زمانبر است و شايد چندين ماه اين تغيير مثبت به درازا كشد. بايد هم خانواده تان با صبر و حوصله بيشتر با اين معضل روبرو گردند و نخواهند يك شبه مشكل پسر شما را حل نماييد. همواره در كنار فرزندتان باشيد و سعي نماييد خدشه اي به دلبستگي ايمن پسرتان وارد نشود. اگر پسرتان بتواند به شما اتكاي رواني نمايد به احتمال زياد گِرد مسايل انحرافي از جمله سوء مصرف سيگار و مواد نخواهد چرخيد.

مشكلی را كه شما مطرح كرده اید می تواند علل و ریشه های مختلفی داشته باشد كه در یك مصاحبه حضوری با مشاور روانشناس قابل شناسایی دقیق است، مثلا امكان دارد مشكل شما ریشه ی ارگانیكی داشته باشد. زیرا افزایش و یا كاهش ترشح برخی از هورمون ها در خون باعث رخوت و سستی ناخواسته در انسان می گردد و شخص علی رغم میل باطنی خود نمی تواند به پیگیری برخی از كارها بپردازد. و یا ممكن است مشكل شما به مسئله ی فقدان برخی مهارتها باز گردد، ممكن است تنبلی و بی انگیزگی شما نشانه برخی از اختلالات دیگر در شما باشد مثل افسردگی ممكن است این تنبلی نشان است شكل گیری برخی از باورهای و شناختهای غلط در شما شكل گرفته باشد. توجه داشته باشید كه اطلاعات زیر می تواند در تعیین ریشه و نیز نوع درمان نقش انكار ناپذیری داشته باشد.  1- زمان بوجود آمدن مشكل فوق، 2- طول مدت و شدت آن3-  و نیز تقارن زمانی ایجاد آن با واقعه دیگری در زندگی شما مثل فوت یكی از عزیزان، دور شدن شخصی كه شما به او محبت شدیدی داشته اید.

   و اما برای درمان، متناسب با مشكل از تكنیكهای متفاوتی استفاده می شود، كه یكی از آنها استفاده از تكنیكهای رفتار درمانی است، یعنی شما می توانید با برقراری سیستم پاداش و تنبیه در اموری كه در آنها سستی می ورزید به رغبت جویی بپردازید، مثلا شما در خواندن دروس مشكل دارید، بنابراین با برنامه ریزی درست تصمیم بگیرید كه مثلا روزی بیست صفحه از كتاب فوق را بخوانید (توجه داشته باشید كه حجم انتخاب شده نباید بیش از توان شما باشد زیرا باعث شكست شما در عمل به برنامه می شود و من بیكفایت در شما شكل می گیرد و همین امر به مشكل شما دامن می زند.) حال اگر طبق برنامه ریزی عمل كردید یك پاداش بخود بدهید مثلا یك غذای خوب بخورید و برای نفستان مشخص كنید كه این غذای خوشمزه بخاطر اینست كه توانسته اید به برنامه عمل كنید و اگر به برنامه عمل ننمودید تنبیهی برای خود در نظر بگیرید مثلا از دیدن سریال محبوب خود صرف نظر كنید و در كنار این برنامه ها به خود گویی مثبت بپردازید مثلا بگویید توان من بسیار بالاتر از این چیزهاست، خواندن چند صفحه كتاب در مقابل توانایی های من مثل نقطه ای در یك كتاب قطور است. و یا مشكل من همانند یخی است كه در برابر خورشید اراده من آب خواهد شد، من این قله ی كوچك را برای فتح قله های بسیار بزرگتر پشت سر خواهم گذاشت. تكنیكهای شكل دهی به رفتار و تثبیت و تقویت آن نیز از جمله تكنیكهای رفتار درمانی است كه شما با توسل به آن می توانید رفتار غلط خود همانند بی رغبتی به كارها را تغییر دهید.

   اگر ریشه عدم رغبت شما به كار منشاء شناختی داشته باشد، رواندرمانگر در یك مصاحبه حضوری نسبت به استخراج این غلطهای شناختی و تصحیح آنها به كمك تعیین تكالیف مختلف برای شما در طول دوازده جلسه می پردازد.

اگر مشكل شما بخاطر فقدان برخی از مهارتها باشد باید به یادگیری و بكارگیریی آنها اقدام نمایید كه از جمله این مهارتها می تواند مهارت برنامه ریزی و مهارت حل مسئله باشد.

گاهی اوقات تنبلی می تواند از نشانه های برخی اختلالات دیگر باشد كه ما به آنها مبتلا هسیم لذا باید آن اختلال درمان شود تا مشكل فرعی ما كه بی رغبتی و تنبلی است حل گردد مثلا یكی از نشانه های افسردگی بی انگیز گی و بی رغبتی نسبت به امور است كه در اینگونه موارد برای حل مشكل تنبلی باید به درمان افسردگی شخص پرداخته شود.

   توجه داشته باشيد بد رفتاري كودك علل گوناگوني مي‌‌تواند داشته باشد. برخي ممكن است علل فيزيولوژيكي باشد يا اينكه ممكن است به خاطر مسائل تربيتي غلط، مشكلاتي دوران رشد و.... دچار بدرفتاري گردد. به هر حال در اين ادامه چند توصيه كلي وجود دارد كه عمل به آنها مي‌تواند مفيد واقع شود:

چند توصيه:

1- به وضعيت جسماني كودك خود توجه كنيد.

گاهي اوقات دليل بد رفتاري كودك يك ناراحتي جسمي است. برخي از كودكان در شرايطي كه دردي دارند يا بيمار هستند يا بي‌تحرك مي‌شوند، خيلي زود عصباني مي‌شوند و جيغ راه مي‌اندازند و شايد آرام كردن آنها در اين شرايط كار دشواري باشد. با بررسي احتمال وجود يك دليل جسمي و شناسايي آن اقدام به رفع آن مشكل مي‌كنيد و بدرفتاري كودك شما نيز از بين مي‌رود. 

2- به وضعيت تغذيه كودك خود توجه كنيد.

كودكان در حال رشد هستند و بايد نيازهاي تغذيه‌اي آنها به خوبي برآورده شود. كمبود برخي موارد در بدن تحرك‌پذيري كودك را افزايش مي‌دهد و در اين صورت ما ممكن است تعجب كنيم كه چرا با وجود اعمال شيوه‌هاي تربيتي خوب و مناسب ، نتيجه خوبي نمي‌گيريم. براي اين كار حتما از متخصصين كمك بگيريد.

3- خواب كودك را تنظيم كنيد.

اغلب كودكان زماني كه احساس خواب مي‌كنند، بي‌قرار و تحريك‌پذير مي‌شود. پدران و مادران بايد به اين نكته آگاه باشند و اينگونه رفتارهاي كودك خود را حمل بر عصبانيت و خشم و بي‌قراري نكنند. در چنين مواقعي ، طرح يك برنامه خوب خواب و ترغيب او به استراحت و خواب رفتن به شيوه‌هاي خوب ، مشكل را حل خواهد كرد و لازم نيست شما زياد نگران شده و سخت بگيريد.

4- الگوي مناسبي براي فرزندان خود باشيد.

كودكان بسياري از رفتارهايي را كه دارند از بزرگترها ياد مي گيرند، حتي رفتاري را كه به نظر ما چندان مهم نبوده و باور كردني نمي رسد كه كودك با اين سرعت آن را فرا گرفته باشد. كودكان از ما ياد مي‌گيرند كه در مواقع ناراحتي چگونه مساله خود را مطرح كنند. والديني كه ناراحتي خود با هيجانات منفي و ناراحتي زياد نشان مي‌دهند، همين الگو را به فرزندان خود منتقل مي‌كنند. براي جلوگيري از خشونت و بدرفتاري كودكان خود بايد پدر و مادري آرام باشيم.

5- فيلم‌ها ، كارتون‌ها و بازي‌هاي خشن نيز مي‌تواند عامل بدرفتاري كودكان است.

تماشاي فيلم هاي خشن ، كارتونهاي نامناسب و بازي‌هاي كامپيوتري با تاثيري كه در فعاليت بخش‌هايي از مغز مي‌گذارند، بدرفتاري را در كودكان سبب مي‌شوند. كودكان را از تماشاي فيلم‌هاي بزرگسالان منع كنيم و اگر قرار است ديگر اعضا خانواده چنين فيلم‌هايي را تماشا كنند، در ساعاتي باشد كه يا كودك در منزل نيست يا در خواب است. حضور كودك در خانه در حالي كه ديگر اعضا مشغول تماشاي يك فيلم هيجاني هستند و او را از تماشاي آن منع مي‌كنند راهكار مناسبي نيست.

6- روش‌هاي تنبيهي مناسبي داشته باشيد.

زماني كه كودك شما عصباني است و شما با اعمال يك تنبيه بدني يا تنبيه سخت ديگري مي‌خواهيد او را آرام كنيد، نه تنها به او كمك نكرده‌ايد بلكه مشكل او را بيشتر نيز كرده‌ايد و به اين ترتيب كار شما در دفعات بعدي كه او عصباني مي‌شود سخت‌تر شده است. براي آرام كردن كودك لازم نيست همان اول از روش تنبيه استفاده كنيد. با امتحان كردن ساير روش‌ها اگر به نتيجه نرسيدند تنبيه مناسبي را در نظر بگيريد و اجرا كنيد. اين تنبيه نبايد زياد شديد باشد، نبايد بدني باشد و نبايد خيلي طولاني باشد. در روايتي مي‌خوانيم مردي حضور حضرت ابا الحسن (ع) از فرزند خود شكايت كرد.

حضرت فرمود:« لا تضربه و اهجره و لا تطل ؛ فرزندت را نزن، و براي ادب كردنش، از او قهر كن، ولي مواظب باش، قهرت طول نكشد».

‏همچنين سعي كنيد مسئلي كه مورد علاقه كودك است را شناسايي كنيد سپس اگر احساس كرديد بسيار بدرفتاري مي‌كند به او بگوييد كه از برخي امتيازات مثل رفتن به فوتبال محروم خواهم كرد و... اگر كودك احساس كند لازمه بدرفتاري  محروم شدن از برخي امتيازات مورد علاقه اوست تدريجا سعي خواهد كرد رفتار خود را  اصلاح كند. البته اين روش بايد طوري انجام گيرد كه باعث لجبازي بيشتر او نشود . بهتر است هنگامي كه آرام است به او بگوييد« من از داد زدن خوشم نمي آيد اگر  داد بزني، مجبورم مانع رفتن‌تان به فوتبال شوم».

7- زبان كودك خود ياد بگيريد

كودكان از لحاظ زباني نيز در حال رشد هستند و درك آنها از زبان و گفتار به اندازه دركي نيست كه ما بزرگترها داريم. براي اينكه بتوانيم ارتباط خوبي با كودك خود داشته باشيم، بايد شيوه صحبت كردن خود را با او عوض كنيم و در سطح فهم و درك او صحبت كنيم. در روايتي كه  رسول اكرم صلّي اللَّه عليه و آله نقل شده است مي خوانيم: «من كان عنده صبيّ فليتصاب له. ---  آن كس كه نزد او كودكي است بايد در پرورش وي، كودكانه رفتار نمايد»

 زماني كه واضح ، كوتاه و دلنشين صحبت مي‌كنيم، تن صداي ما آرام است و از كلمات مناسبي استفاده مي‌كنيم راحت‌تر مي‌توانيم كودك خود را آرام كنيم. البته منظور استفاده از الفاظ كودكانه كه اغلب كودكان به طور نادرست كلمات را به كار مي‌برند نيست. والدين بايد كلمات را درست ، ولي واضح ، آرام و دلنشين ادا كنند.

 همچنين بهتر است هنگام انتقاد از كودك بجاي  انتقاد مستقيم از خود كودك، از احساست خود صحبت كنيد؛ مثلا به جاي اينكه بگوييد «تو نبايد داد بزني» بهتر است بگوييد:« داد زدن باعث اذيت ديگران  و رنج من مي‌شود، دوست دارم فرزندم داد نزد»

8- عزت نفس كودك را افزايش دهيد.

افرادي كه عزت نفس بالايي دارند، بهتر مي‌توانند رفتارهاي خود را كنترل كنند. حتي وقتي در شرايط هيجاني شديدي هستند. آنها به لحاظ ارزش و كرامتي كه به خود قائل هستند در تمامي لحظات ، مراقب رفتار و گفتار خود هستند تا ارزش و احترام آنها را زير سوال نبرد.. ارزش نهادن به خود و احترام گذاشتن به خود را به كودكان خود ياد دهيم و به اين ترتيب به آنها كمك كنيم رفتار خود را تحت كنترل خود داشته باشند.

9- به او كمك كنيد در شرايط هيجاني ، صحبت كند.

صحبت كردن باعث تخليه هيجاني مي‌شود. اين كار را با آرامش انجام دهيد و او را تقويت كنيد با كنترل بيشتري روي رفتار خود ناراحتي خود و علت آن را توضيح دهيد. كمك كنيد از جملات مناسبي استفاده كند تا تخليه شود و ديگر لزومي براي انجام رفتارهاي خشن نباشد. در واقع بدرفتاري كودك براي تخليه هيجانات منفي او صورت مي‌گيرد و اگر با روش درست به او كمك كنيم، اين كار را انجام دهد؛ ديگر لزومي به رفتارهاي خشن نخواهد بود.

1. براساس تعاليم اسلام، روح انسان، هم براي تكامل استعداد دارد و هم براي سقوط و تنزل.(1) تكامل انسان در «قرب الهي» است. هرچه انسان در مراتب قرب بالاتر رود به همان نسبت نيز روحش متكامل‌تر مي‌گردد. يگانه راه رسيدن به «قرب الي اللّه» نيز عبوديت و بندگي است(2)

2. كمال انسان كمالي اختياري است و اختيار ملازم با اين است كه دو يا چند راه پيش روي انسان وجود داشته باشد، به طوري كه انسان از هر راه كه بخواهد، بتواند برود. از اين رو خداوند هم خير و خوبي را به انسان شناساند و هم شناخت شر و بدي را در نهاد او قرار داد.(3) انسان هم مي‌تواند به اعلي عِلّيّين برسد و هم اين استعداد را دارد كه به اسفل سافلين سقوط كند. و هدايتگر و ياري رسان انسان در سير صعودي به مراتب كمال، خداي تبارك و تعالي است و طلايه دار مسير سقوط و اسفل السافلين نيز شيطان است؛ همان كه قسم ياد كرده كه همه انسان ها را به اين حضيض سقوط بكشاند: فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ(4) به عزتت سوگند كه همگي را از راه به در خواهم برد.

با توجه به اين دو نكته؛ اگر بخواهيم با صرف نظر از آيات و روايات، و صرفاً با اتكاي به عقل تحليل كنيم كه چه چيز باعث مي‌شود انسان هم پاي حيوانات و بلكه بدتر از آنها بشود و يا به تعبير شما مفهوم و معناي بلندش را از دست داده و  انسان به معناي واقعي تهي از معني و مبدل به يك ماشين عظيم است بايد بگوييم:

ممكن است گفته شود، غفلت از «خود انساني اش». اگر انسان «خودِ انساني» خويش را فراموش كند به چنين ورطه‌اي از سقوط گرفتار مي‌آيد.

اما اين پاسخ مبهم است. «خود انساني» چيست؟ در پاسخ مي‌توان گفت: ما در بسياري از چيزها با ساير حيوانات مشتركيم. حيوانات غذا مي‌خورند، ما هم مي‌خوريم. حيوانات تشنه و گرسنه مي‌شوند، ما هم مي‌شويم. حيوانات خستگي دارند و نياز به استراحت پيدا مي‌كنند، ما نيز همين‌گونه هستيم. حيوانات غريزه و نياز جنسي دارند، ما نيز داريم. اين قبيل چيزها را مي‌توانيم «خود حيواني» «خود طبيعي»، «خود مادي» (يا تعبيراتي از اين قبيل) بناميم. قطعاً مراد از توجه پيدا كردن، توجه به اين قبيل امور نيست؛ چون اولا حيوانات هم به اين امور توجه دارند و ثانياً، همه انسان ها، حتي كفار و مشركان نيز در طول زندگي خود از خور و خواب و شهوت و لذت هاي حيواني و مادي غافل نيستند. بنابراين غفلت از اين امور نيست كه موجب شقاوت انسان مي‌گردد. بايد چيزهايي را پيدا كنيم كه «انسانيت انسان» بسته به آنها است. غفلت از آن امور است كه انسان را از انسانيت تنزل مي‌دهد و به جرگه حيوانات و بلكه بدتر از آنها وارد مي‌كند.

فراموشي انسانيت، پي آمد غفلت از خدا

قرآن كريم در اين زمينه سرنخي را به دست داده است؛ مي‌فرمايد: اَلَّذِينَ نَسُوا اللّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ(5) كساني كه خدا را از ياد بردند، پس خدا خودشان را از ياد ايشان برد. از اين آيه معلوم مي‌شود آن «خود انساني» انسان هرچه هست، با «خدا» ارتباط دارد؛ چرا كه از ياد بردن خدا با از ياد بردن خودْ ملازم دانسته شده است. اگر كسي خدا را فراموش كرد خود را نيز فراموش خواهد كرد. اگر كسي از خدا غافل شد از خود نيز غافل خواهد شد. عقوبت فراموشي خدا اين است كه انسان خود را نيز به ياد نخواهد آورد! اگر خدا را فراموش نمي‌كرد به اين عقوبت دچار نمي‌شد. از همين جا مي‌توان رابطه و ملازمه ديگري را نيز كشف كرد و آن اين كه، اگر كسي به خود حقيقي و انساني خود توجه داشته باشد و آن را فراموش نكند، به خدا نيز توجه خواهد داشت و خدا را نيز از ياد نخواهد برد.

كم نيستند انسان هايي كه تحليلشان از خودشان اين است: «من موجودي هستم كه گرسنه و تشنه مي‌شوم، نياز به آب و غذا دارم، هيجانات جنسي در من وجود دارد كه از راه هاي به خصوصي ارضا مي‌شود، نياز به خواب و استراحت و تفريح دارم، آرزو دارم خانه و ماشيني شيك داشته باشم، مي‌خواهم خوش باشم و لذت ببرم.»

اگر كسي چنين تصوري از خودش داشته باشد، حيواني بيش نيست؛ حتي د رمتمدن ترين جامعه زندگي كند و علم صدها و هزاران كتاب را در سينه خود حمل كند! مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ أَسْفاراً(6)مَثَل كساني كه علم تورات به آنها داده شد اما آن را به كار نبستند، هم چون مَثَل الاغي است كه كتاب هايي را بر پشت خود مي‌كشد! نهايت تفاوتش اين است كه مثلاً الاغ كت و شلوار ندارد و تميزي و آراستگي و زيبايي ظاهرش مثل اين انسان نيست! آن حيوان هم هر وقت گرسنه مي‌شود دنبال غذا مي‌رود، اگر احساس خستگي كرد استراحت مي‌كند، اگر تشنه شود آب مي‌خورد و اگر هيجان جنسي پيدا كند به دنبال جنس مخالفش مي‌گردد. باز آن حيوان نسبت به بعضي انسان ها يك پله شرف دارد؛ او به دنبال جنس مخالفش مي‌رود، اما بعضي انسان ها به هنگام هيجان جنسي دنبال هم جنس خود نيز مي‌روند!

براي مطالعه مطالب تكميلي در اين خصوص، به كتاب " به سوي او " اثر آيت الله مصباح يزدي مراجعه نماييد.

پي نوشت ها:

1. شمس (91)آيات 7 ـ10.

2. ذاريات (51)آيه 56.

3. شمس (91)آيه 7ـ 8.

4. ص (38)آيه82.

5. حشر (59)آيه 19.

6. جمعه (62)ايه 5.