اگر محيط مدرسه آلوده است و دوستان فرزند شما نامطلوبند، نگراني شما درست است؛ زيرا به هر حال انسان، موجودي اجتماعي است و به دوست نياز دارد. دوستي ها جنبه مهمي از زندگي كودك شما را تشكيل مي دهند و آثار مثبتي دارند. فرزند شما همكاري را با انجام كارهاي گروهي با همسالان مي آموزد؛ براي آزمودن عقايد، رفتار و جايگاه خود و اين كه فردي طبيعي است يا نه، از دوستان خود ياري مي گيرد و در گروه همسالان، احساس آرامش و امنيت مي كند.

برخي والدين گمان مي كنند كه ارتباط اعضاي خانواده با هم، جاي ارتباط با همسالان را مي گيرد، در حالي كه چنين نيست؛ زيرا نوجوان حس تعلق به گروه دارد و كنار روابط خانوادگي با گروه هاي همسالان نيز بايد ارتباط داشته باشد.

لطفا در ادامه به نكات ذيل توجه كنيد

1. بايد با مشاور مدرسه كودك خود صحبت كنيد تا با كمك هم به علت واقعي روي آوردن به غيرهمسالان پي ببريد. ممكن است كودك شما در روابط بين فردي و دوست يابي دچار مشكل شده باشد. و يا ممكن است از بين همسالانش كسي كه او را به عنوان يك دوست قبول داشته باشد، پيدا نشود و.... همچنين با مشورت با مشاور مدرسه مي توانيد احتمال وجود ايراد در رفتار خودتان را هم بررسي كنيد.

2. در صورتي كه دوستان ايشان، آلودگي جدي ندارند و خيلي كم پيش مي آيد كه از آنها بدرفتاري هايي را ببينيد و يا سخنان ناخوشايندي را بشنويد، او را از ارتباط با آنان منع نكنيد.

3. نديدن هيچ گونه بدرفتاري و نشنيدن هيچ گونه سخن زشت از ديگران، براي فرزند شما مطلوب نيست. كودكان و نوجواناني كه هرگز سخنان زشت نمي شنوند و رفتار بد نمي بينند، در مواجهه با چنين رفتار ها و سخناني در آينده (در محيط هاي اجتماعي)شكننده خواهند بود. يادمان باشد كه بدن فرزندان ما به مقداري ويروس نياز دارد تا نقش پادزهر را در بدن ايفا كند.

4. البته والدين هم بايد فرزندان خود چنان پشتوانه ديني و فرهنگي بدهند كه از بدرفتاري هاي متعارف همسالان اثر نپذيرند. اگر ارزش ها و ضد ارزش ها و زشتي ها و زيبايي ها را برايشان تبيين كنيد، خود، خوب را از بد تشخيص مي دهند و در مقابل زشتي ها مقاومت خواهند كرد. حتما تا كنون كودك يا نوجواني را ديده اي كه به دليل رفتار زشت دوستش، خود با او قطع ارتباط كرده است بدون اينكه والدين از او بخواهند.

5. دوستي كودك شما در خارج از منزل (با شرايط پيش گفته)، اگر ضابطه مند باشد، اشكالي ندارد و تا زماني كه در اعتقادات ديني، رفتار، ادب و تحصيل او تغيير مهمي را احساس نكرده ايد، نگران نباشيد. (البته از كنترل نامحسوس غفلت نكنيد) و در نخستين موردي كه آثار نامطلوب همسالان را احساس كرديد، براي قطع ارتباط او اقدام كنيد.

براي قطع ارتباط او با دوستان نامناسب به نكته هاي ذيل توجه و از راهكارهاي پيشنهادي استفاده كنيد.

1. از اهرم فشار استفاده نكنيد؛ زيرا به موضع لجاجت مي افتد و در برابر خواسته شما مقاومت خواهد كرد.

2. براي قطع ارتباط، زياد اصرار نكنيد. حريص تر مي شود. بنابراين بهتر است كلي گويي كنيد. مناسب ترين جمله مي تواند اين باشد كه "پسرم مدتي است رفتار و كردارت تغيير كرده. خودت بررسي كن و ببين از كجا سرچشمه مي گيرد. آيا معلم، همكلاسي يا دوست روي تو اثر گذاشته است؟ (دوست را عمدا در جايگاه سوم قرار بدهيد تا حساسيت او برانگيخته نشود).

3. هرگز به دوستان او توهين نكنيد. توجه داشته باشيد كه نوجوان درباره دوستان خود، تعصب ويژه اي دارد و جسارت شما او را سخت مي آزارد و سبب پايداري دوستي اش خواهد شد.

4. انتظار نداشته باشيد كه يكباره تمام دوستانش را كنار بگذارد و با همه قطع رابطه كند؛ بنابراين، بردبار باشيد و به تدريج مشكل را حل كنيد بدين صورت كه ابتدا از او بخواهيد برخي از دوستان را كه آلودگي بيشتري دارند رها كند و با بقيه نيز كمتر ارتباط داشته باشد و به مرور ارتباط را قطع كند.

5. اگر لازم شد با تغيير منزل، مدرسه، سرويس مدرسه... زمينه ديدار با دوستانش را كمتر كنيد.

6. با ارتباط بيشتر با نزديكان مطلوب، زمينه جايگزيني دوستان شايسته را برايش فراهم سازيد.

7. اگر به دين و ارزش هاي مذهبي پايبند است، او را با آموزه هاي دين در اين زمينه آشنا سازيد و به او گوشزد كنيد كه دوست نامطلوب مي تواند بر دين او اثر بگذارد. (المرء علي دين خليله؛ انسان بر دين دوست خود است؛ حرعاملي، وسائل الشيعه، ج4، ص207). بهترين زمان براي القاي اين ارزش ها، موقعيت هاي عاطفي و بهترين شيوه، تحريك عواطف و احساسات است كه بايد با نرمي و عطوفت، او را متوجه ضرر جدي دوست نامطلوب كنيد.

8. در صورت وجود زمينه هاي مذهبي در او، آيات شريف قرآن و روايات معصومين (ع) مي تواند بر وي اثر گذار باشد.

به او بگوييد كه روز قيامت، برخي با حسرت و پشيماني مي گويند: اين كاش فلاني را دوست نمي گرفتم. او مرا از راه حق گمراه ساخت: يا ويلتي ليتني لم اتخذ فلانا خليلا. لقد اضلني عن الذكر بعد اذ جاءني. (فرقان، 289)

سخن امام علي (ع)نيز دراين زمينه بسيار هشدار دهنده است.

همنشيني با هواپرستان سبب فراموشي ايمان مي شود و محضر شيطان است(نهج البلاغه، خطبه 86، ش11).

الف) شب ادراري

خواهر گرامي!

 يكي از مسائلي كه ذكر كرده‌ايد شب ادراري است. در اين رابطه  لازم به ذكر است كه معمولا شب ادراري با گذشت زمان بهبود مي‌يابد. ولي براي اين‌كه بتوانيد زودتر كنترل كرده و برطرفش كنيد، بهتر است اول عوامل احتمالي آن را بررسي كنيد. سپس با برطرف كردن آنها و انجام برخي تكنيك‌ها به كودك كمك كنيد تا شب ادراري خود را كنترل نمايد.

به طور كلي شب ادراري گاه علل عضوي مانند عدم تكامل دستگاه عصبي، بيماري ديابت، بيماري كليه، كمبود كلسيم و ... علت آن است و گاه علل رواني مثل استرس، تضاد و كشمكش خانوادگي، بدرفتاري والدين با كودك ، جدايي از مادر، خستگي كودك و ... باشد. گاه علل فيزيكي مانند دور بودن توالت از محل خواب، سرگرمي و علاقه فراوان كودك به بازي، تاريكي، سرما مي‌تواند علت شب ادراري باشد. مهمترين مرحله درمان ، رفع علل بروز شب ادراري است. در كنار آن روشهايي نظير استفاده از بازتابهاي شرطي ، بيدار كردن ، تجويز دارو و آموزش افزايش حجم مثانه ( البته از طريق مراجعه به متخصص) استفاده مي‌شود.

خواهر گرامي!

 ان شاءالله كه فرزندتان مشكل جسمي و جدي ندارد در مرحله اول چند  توصيه نسبتا ساده داريم. اگر این توصيه هاي فايده نكرد و روز بروز شب ادراري او افزايش يافت و مدتها هم ادامه داشت در آن صورت نزد متخصص ارولوژي ببريد:

اما توصيه‌ها:

1. شب هنگامي كه نزديك زمان خواب است، خوردن مايعات را براي او محدود كنيد. همچنين او را تشويق كنيد كه قبل از خواب مثانه خود را تخليه نمايد.

2. اگر توانستيد از تشكچه‌هاي زنگ‌دار استفاده كنيد.

استفاده‌از تشكچه‌های‌مخصوص‌كه ‌با رسيدن‌اندك ‌رطوبت ‌به ‌آن‌زنگ ‌به‌صدا در می‌آيد سبب‌بيداری‌كودك‌هنگام‌شروع‌دفع‌ادرار و كنترل‌آن ‌می‌گردد. اين‌روش‌در بيش‌از ۵۰ درصد موارد موجب‌كنترل ‌ادرار در كودكان‌مبتلا به‌«شب‌ادراری‌» شده ‌است‌.

3. خودتان زماني از شب كه احتمال زياد براي ادرار كودك مي‌دهيد، او را بيدار كنيد تا رفع ادرار كند.

4. اگر به لحاظ روحي دچار استرس و مشكل خاصي است تلاش خود را براي برطرف كردن آن بكنيد تا احساس امنيت و آرامش بيشتري بكند.

ب) مكيدن انگشت:

اگر فرزند شما دچار مكيدن شست است بايد گفت خيلي جاي نگراني نيست؛ زيرا بر خلاف ناخن جويدن، معمولا نوعي عادت است. ( ناخن جويدن مي‌تواند نشانه اضطراب و نگراني باشد.)

براي اين كه بهتر بتوانيد كودك خود را در ترك اين عادت كمك كنيد، بهتر است به توصيه‌هاي زير توجه فرماييد:

1- اگر خود كودك مايل به ترك اين عادت است، مي توانيد از روش يادآوري استفاده كنيد. به اين صورت كه يك نوار چسب بهداشتي و ضد آب به انگشت او ببنديد تا هنگام كه مي خواهد انگشتش را داخل دهان ببرد، متوجه شده و انگشت را داخل دهان نبرد.

2- كودك خود را تشويق كرده و تحريك كنيد تا اين عادت را ترك كند. براي اينكه انگيزه او قوي‌تر شده و تلاش بيشتري براي ترك اين عادت داشته باشد، با او قرارداد ببنديد؛ مثلا بگوييد اگر ميزان انگشت مكيدن را در شب 50 درصد كاهش دهد، جايزه‌اي خاص خواهيد داد و اگر بيشتر كاهش دهد، جايزه بهتري خواهيد داد.

3- زمان‌ها و موقعيت هايي را  كه بيشتر انگشت مي‌مكد را شناسايي كرده و سعي كنيد در آن مواقع به صورت غيرمستقيم او را وادار به كارهاي ديگري كنيد تا تدريجا اين عادت را ترك كند.

4- محروم سازي از برخي امتيازات: مثلا اگر كودك هنگام تماشاي فيلم، شروع به مكيدن انگشت كرد تلويزيون را خاموش كنيد و به او بگوييد انگشتش را بيرون بيارود تا آن را روشن كنيد.

در ضمن به اين نكته هم توجه داشته باشيد هر چه روابط شما با كودك‌تان صميمانه‌تر باشد، بهتر مي‌توانيد او را در رفع مشكلاتش كمك كنيد.

ج) شلوغ‌كاري:

خواهر گرامي !

در اين رابطه توجه داشته باشيد كه فعاليت زياد و شلوغ كاری در كودكان تا حدودی طبيعی است. لذا خود را خیلی نگران نكنيد. ولي اگر احساس مي‌كنيد كه فرزندتان بيش از حد شلوغ كاري مي‌كند و در مقايسه با همسالانش شيطنت فوق‌العاده زيادي دارد، مي توانيد از طريق تكنيك هاي تقويت رفتار مطلوب و حذف رفتار نامطلوب، شلوغ كاري او را كنترل كنيد.

به عنوان نمونه رفتارهاي مثبت او را تقويت كنيد. مثلا اگر برادارنش را اذيت نكرد، و برعكس به آنها كمك كرد يا بجاي شكستن ظرف، آن را شست و منظم سر جايش گذاشت او را تشويق كنيد، مورد محبت و توجه قرار دهيد، تا رفتار مثبت او تقويت شود. ولي اگر مثلا شلوغ كاري زياد كرد، يا ظروف را شكست تا مدتي او را از توجه و محبت خود محروم كنيد تا كم كم رفتارهاي منفي او دچار خاموشي شود.

انجام توصيه هاي زير هم مي‌تواند مفيد باشد:

1- جدولي طراحي كنيد. به كودك خود بگوييد هر روز كه شلوغ كاري و اذيت كمتري داشته باشد به اندازه رفتارهاي خوبي كه داشته است، ستاره خواهد گرفت. اگر تا آخر هفته مثلا 15 ستاره گرفت به او جايزه خواهيد داد.

2- اگر بيش از حد رفتارهاي نامطلوب نشان داد، او را از برخي امتيازات مورد علاقه‌اش، محروم كنيد. مثلا به او بگوييد اگر امروز زياد شلوغ كني نمي‌گذارم پارك بري يا نمي‌گذارم كارتون نگاه كني و ...

3- براي اينكه كودك هيجانات خود را به نحو درست تخليه كند، سرگرمي‌هاي مفيد براي او درنظر بگيريد يا او را كلاس ورزشي ثبت نام كنيد و .... خلاصه اين كه كاري كنيد تا هيجانات و جنب و جوش هاي او در مسير مثبت جهت دهي شود.

4- برخي از خوراكي مانند: كاكائو و شكلات مي‌تواند باعث تحريك پذيري بيشتر شود؛ لذا بهتر است او را كنترل كنيد تا بيش از حد از اين نوع خوراكي‌ها استفاده نكند.

  توجه شما را به نكات ذيل جلب مي‌نمايم:

1. مشكل شما يكي از مشكلات يكي دو دهه اخير است كه بر خلاف دهه‌هاي گذشته والدين به جاي چند فرزندي به تك فرزندي روي آورده‌اند. با عنايت به اين مطلب نبايد به گونه‌اي به مشكل خود بنگريد كه گويا در داشتن اين مشكل نيز تنها هستيد.

اولين گام در حل هر مشكل پذيرش اصل مشكل است. بايد بپذيريد كه شما تنها هستيد و نمي‌توان به صورت معجزه‌آسا به خواهر يا برادري نايل آييد.

2. حال كه مشكل خود را پذيرفته‌ايد بايد به جاي وادادگي و انفعال در برابر این مشكل ، با همتي والا و استوار به حل مشكل خود بپردازيد. اين مشكل يكي از مشكلات متوسط شما در طي دوران زندگي است و مشكلات بسيار سخت‌تر و پيچيده‌تر فراروي شما مي‌باشد . از هم اكنون بايد ياد بگيريد كه خود را در برابر مشكلات ريز و درشت نبازيد و به اصطلاح كم نياوريد.

3. خوشبختانه مشكل شما هميشگي نيست و احتمالا حداكثر تا 10 و 15 سال آينده با ازدواج موفق به اين مشكل خود پايان خواهيد داد.

4. يكي از بدترين شيوه‌هاي مواجهه با مشكل بزرگ‌نمايي و بغرنج سازي مشكل مي‌باشد . چه بهتر در كنار راه‌كارهاي عيني و بيروني از درون نيز به خود تلقيني و خودنگري مثبت بپردازيد. آيه يأس خواندن و خودگويي‌منفي هنري براي شما محسوب نمي‌گردد و اين القائات مثبت و انرژي‌زاست كه از هنر زندگي كردن شما حكايت دارد.

5. در دل هر تهديدي يك يا چند فرصت طلايي خوابيده است . به عنوان مثال: اگر تك فرزندي شما يك تهديد محسوب گردد در كنار آن ده‌ها فرصت كليدي و حياتي براي شما به ارمغان آورده است . سعي نماييد با فهرست نمودن مزايا و معايب تك فرزندي به شكار فرصت‌هاي ناشي از آن بپردازيد. شك نكنيد هر گونه منفي نگري به سوختن فرصت‌ها مي‌انجامد و در آينده‌ایي نزديك حسرت اين دوران طلايي را خواهید ‌خورد.

6. در حد امكان از آرامش‌گرهاي موقت بر حذر باشيد؛ چرا كه پناه بردن به موسيقي يا فيلم يا بازي كامپيوتري و اس‌ام‌اس شما را از حل اساسي مشكل باز مي‌دارد . درست است كه موسيقي آرامش‌دهنده است، ولي در كوتاه مدت اثر خود را از دست مي‌دهد و شما را به شرايط به مراتب بدتر از شرايط فعلي در مي‌افكند. بايد ياد بگيريد مردانه و به صورت منطقي و پايدار (شيوه مسأله مدار) به حل مسائل خود بپردازيد و نه به شيوه هيجان مدار و غير پايدار.

7. در كلاس‌هاي مهارت‌هاي زندگي شركت كنيد و به ويژه با مهارت خلق منفي و حل مسئله آشنايي يابيد.

8. رابطه سالم و غير افسرده‌وار با خداوند را تقويت نماييد و با ارتباط عميق و وثيق با خداوند از ميزان عطش خود به ديگران بكاهيد. بسياري از افرادي كه از سلامت و بهداشت روان بالايي برخوردارند ، از استقلال عاطفي و رواني مطلوبي برخوردارند و بسياري از خلأهاي رواني هيجاني خود را به صورت غيرافراطی با خداوند پر مي‌كنند.

9. تجربه شخصي بنده به عنوان كارشناس ارشد روان‌شناسي نشان مي‌دهد كه مسجد و شركت مستمر در نماز جماعت، بزرگ‌ترين سهم تأثير را در پر كردن غير آسيب‌زاي خلأهاي عاطفي ارتباطي دارد.

امروزه در غرب نيز به توصيه روان‌شناسان و روان‌پزشكان بسياري از افراد از طريق شركت در مراسم كليسا و ...، به بهداشت روان خود كمك مي‌كنند.

10. سعي نماييد به صورت دو هفته يك بار يا به صورت ماهانه با يك روان‌شناس باليني در ارتباط باشيد. روان‌شناس مي‌تواند به شما تكنيك‌هايي بياموزد كه به بهترين نحو به مديريت تنهايي خود بپردازيد.

11. در اينترنت عبارت: «احساس تنهايي» را جست و جو نماييد و با مقالات مفيد در اين زمينه آشنا شويد.

12. ورزش دسته‌جمعي  به صورت مستمر را از نظر دور نداريد و به گونه‌اي برنامه ريزي كنيد كه سه روز در هفته با دوستان خود به باشگاه برويد. شركت در كلاس ها و برنامه ریزی دقیق و جزیی برای پیشرفت باعث می شود كه احساس تنهایی تان كاهش پیدا كند.

ترديدي نيست كه فرزندان يك خانواده در بهترين شرايط دچار يك سري تعارضات و ناسازگاري ها  مي گردند . اين امر تا حد زيادي طبيعي است.

 اگر اختلاف سني دو پسر شما به جاي 8 سال 1 سال يا حتي بدون اختلاف سني بود، باز  تعارضات و بدرفتاري ها پيش مي آمد.

آن چه كه مهم است ،تعديل و كاهش تعارضات و اختلافات مي باشد.

 به عنوان مادر اين دو پسر از حساسيت هاي و اخلاقيات خاص هر دو با خبرید . به اصطلاح رگ خواب آن ها را به خوبي مي شناسيد.

شاید به عنوان یك غیر متخصص ساده ترین كار اين باشد كه با كار كردن روي رگ خواب هر يك از آن ها (البته به صورت انفرادي و بدون اطلاع ديگري) سعي در كم رنگ سازي اختلافات نماييد.

 مي توانيد با بالا بردن فرزند بزرگ تر و تلقین مستمر فهيم و عاقل تر بودن به ایشان و همچنين تمجيد از يكسري صفات مردانه و بزرگانه ايشان به وي يك شخصيت جديد ببخشيد. سعي نماييد به جاي دفاع حساسيت برانگيز از فرزند كوچك تر به نقد ضمني رفتارهاي او پرداخته و كوچكي او را دليل برخي رفتارهاي تنش زا قلمداد كنید.

بايد كوچك ترين رفتار سازگارانه اين دو به ويژه از جانب پسر بزرگ تر مورد تشويق قرار گيرد . با وارد كردن پسر بزرگ تر در يكسري تصميم گيري هاي خانوادگي به عزت نفس و اعتماد به نفس ايشان كمك كنيد.

فرزند كوچك نيز بايد به صورت انفرادي مورد توجه ويژه تان قرار گيرد و شما را حامي واقعي در برابر زورگويي ها پسر بزرگ تر بداند.

بايد امكان تفريحات سالم در بيرون خانه را مهيا ساخت و از مجاورت بيش از حد اين دو جلوگيري كرد.

سعي كنيد به پس ذهن پسر بزرگ تان نفوذ كنيد. ناكامي بستر ساز  پرخاشگري ها و بدرفتاري را شناسايي نماييد. در برخي موارد ناكامي و افسردگي علت اصلی برخي پرخاشگري ها و نازسازگاري ها مي گرد.

در هر صورت بايد تمركز بيش تر شما بر روي پسر بزرگ تر باشد تا پسر كوچك تر. با توجه به فقدان برخی جزئيات ضروري در نامه بسیاري از  راهكارها كلي و غير اختصاصي مي باشد . شايد همه رفتارهاي پسر بزرگ تر تحت تأثير بحران بلوغ ايشان باشد و ..

 باید زمان هایی را كه با همدیگر رابطه خوبی دارند ببینید و به آن ها با توجه به دوره سنی شان پاداش بدهید. از طرفی با وضع قانون و مقررات، با فرزندان تان شرط كنید كه اگر مشكلی با هم دارند ، به هیچ وجه حق ندارند خودشان مستقیم اقدام كنند. باید به مدیر خانه (والدین ) بگویند. از طرفی شما هم نباید در اختلافات آن ها شركت كرده و یا طرف یكی از آن ها را بگیرید. موفق باشید.

در پاسخ به سؤال شما مطالبی را در قالب نكات زیر تقدیم می داریم:

1. گاهی مواقع، شكست و ناكامی ایجاد غم و اندوهِ موقّت و گریه می كند، كه این حالت پاسخی به شرایط بیرونی است و تا حدی طبیعی است؛ اما اگر این واكنش، بیش از شش ماه به طول انجامد و با نشانه ها و علائم روان شناختی كه در چهار سطح خُلق، تفكر، انگیزش و رفتار دیده می شود و علائم زیست شناختی دیگری كه نشانه ها و علائم خاص افسردگی اند همراه شود، به طوری كه عملكرد عادی فرد را مختل كند، بیماری تلقی می شود و باید نسبت به درمان آن، اقدام جدی به عمل آورد. معمولاً كسانی كه به هنگام شكست و ناكامی، دائماً خود را سرزنش می كنند و خویشتن را عامل شكست می دانند و از طرفی، به هنگام موفقیت، پیروزی شان را به شرایط بیرونی یا شانس نسبت می دهند، بیشتر در معرض افسردگی اند.

2. معمولاً هر انسانی در برهه‌هايي از زندگي، دچار شكست و ناكامی می گردد و نياز به اشك ريختن و گريه كردن پیدا می كند تا سبك شود و احساسات نهفته‌شان سركوب نشود. همان اندازه كه گريه نكردن و ابراز نكردن احساسات و هيجانات دروني مي‌تواند مضر و براي سلامتي فرد خطرناك باشد، گريه كردن هم مي‌تواند مفيد باشد. ابراز نكردن احساس‌در آينده مي‌تواند باعث بروز ناراحتي‌هاي جسمي و روحي بسياري مثل افسردگي، بيماري‌هاي رواني، بيماري‌هاي قلبي و انواع بيماري‌هاي ديگر شود. طبق تحقيقات انجام گرفته، بیشتر انسان­ها پس از گريه كردن احساس بهتري داشته‌اند و به بيان ساده‌تر، سبك‌تر شده‌اند.

3. با این حساب نباید از گریه دانش آموزانی كه در مسابقات امتیاز لازم را كسب نكرده اند، ممانعت و جلوگیری كرد بلكه بایستی اجازه دهید كه آنها مقداری با گریه كردن و اشك ریختن خودشان را سبك كنند و احساسات منفی را كه بر اثر تجربه شكست و ناكامی پیدا كرده­اند بیرون بریزند. البته بعد از آن كه مقداری سبك شدند در این هنگام همراهی و همدلی و كمك شما و سایر مربیان می تواند خیلی مثمر ثمر واقع گردد. اگر شما بتوانید فلسفه شكست­ها و این كه شكست می تواند مقدمه پیروزی باشد و اشكالات و عیب و ایراد كار را آشكار می كند و تجربیات گران سنگی به انسان می دهد را برای او توضیح دهید تا از شدت ناراحتی او بكاهید و اعتماد به نفس او را تقویت كنید كه او بتواند با تلاش و پشتكار بیشتر و اراده قوی تر نارسایی­ها و كمبودها را جبران كند و خود را برای مسابقات بعدی آماده كند.

4. مطالعات مختلف در سرتاسر جهان نشان دهنده اين امر است كه گريستن در سلامتي بدن نقشي كليدي داشته و محققان گريه كردن را به عنوان يكي از شيوه هاي درماني به افرادي كه آشفتگی روانی دارند و یا دچار شكست و ناكامی گردیده­اند، توصيه مي كنند. بر اساس نتايج مطالعات جديد، گريستن و اشك ریختن باعث افزايش انگيختگي در عملكرد بدن براي دفع تهديدهاي فيزيولوژيكي خواهد شد و باعث می شود كه در بدن فرد از ایجاد اختلالات متفاوت و پيچيده اجتناب گردد.

5. جهت اطلاع شما در ادامه به برخی از فواید گریه كردن اشاره می كنیم تا متوجه گردید كه گریه كردن آن قدرها كه می گویند بد و مضر نیست بلكه فواید بسیاری برای سلامتی بدن و عملكرد فرد دارد.

1- هنگامی كه ما دچار شكست و ناكامی و یا استرس هیجانی می شویم، مغز و بدن ما شروع به تولید تركیبات شیمیایی و هورمونهای خاصی می كند كه باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن و دیگر فرآیندهای بیولوژیكی در بدن می شوند. گریه كردن كمك می كند تا این تركیبات شیمیایی زائد كه نیازی به آنها نیست از بدن حذف گردند و با اشك ریختن خارج گردند، همین امر باعث كاهش تنش و استرس و رهایی از احساسات منفی می گردد و در مقابل سركوب گریه و اشك باعث افزایش تنش و استرس فرد می گردد.

2- اشك ریختن و گریه مانند ادرار و تعریق، باعث حذف مواد سمی و محصولات زائد بدن كه در پی استرس هیجانی و تجربه ناكامی در خون تجمع می یابند، می شود و آن را از بدن دفع می كند.

3- گریه یك مكانیسم رایگان، طبیعی و قدرتمند برای كنار آمدن با درد، استرس، اندوه، شكست و ناكامی می باشد.

4- نه تنها گریه باعث ارتقای سطح سلامتی فرد می شود بلكه در افزایش حس تعلق در گروه نیز تاثیر گذار بوده و موجب افزایش حضور و دخالت دیگران در تامین رفاه و آرامش فرد می شود. اشك ها یك روش موثر در ایجاد ارتباط بوده و در برانگیختن حس همدردی و دلسوزی سریعتر از هر ابزار دیگری عمل می كنند. گریه بطور موثری بازگو كننده آن است كه فرد در مورد یك دل مشغولی خاص صادق و بی ریا بوده و در كنار آمدن با آن مشكل مضطرب می باشد.

5- گریه عملی طبیعی، سالم و شفا بخش است كه در كاهش و جلوگیری از بیماری­های مرتبط با استرس و ناكامی موثر می باشد.

6- هنگامی كه گریه سركوب می شود، هیجانات رها نمی شوند بلكه باعث انباشته شدن احساسات منفی و تشكیل عقده می شود كه به تدریج به صورت خصایص شخصیتی مخرب همچون پرخاشگری بروز می كنند.

7- گریه یك ابزار برقراری ارتباط است یك زبان جهانی برای درخواست كمك و حمایت اجتماعی است.

8- با گريه كردن، هورموني به نام اندروفين ترشح مي‌شود كه علاوه بر بهبود حالات فردي و خلق و خو، نقش مسكن را هم ايفا مي‌كند، به همين دليل است كه بيشتر افراد پس از گريستن احساس بهتري دارند و در واقع سبك و خالی می شوند.

9- به باور دانشمندان سركوب و امتناع از گریه كار معقولی نیست. اما برخی افراد كه پس از مورد انتقاد قرار گرفتن، مشاجره با دوستان، مواجهه با شكست و ناكامی­های كوچك فوراً شروع به گریستن می كنند، باید به روانشناس مراجعه كنند، چرا كه معمولاً علت اصلی این نوع گریه ها اعتماد بنفس پایین و یا مشكلات روانی مزمن در فرد بوده و بایستی فرد تحت درمان قرار گیرد.

  حساسيت زياد در قبال محركهاي خارجي، مطلبي نيست كه صرفا به مسأله دل نازك بودن مربوط باشد؛ بلكه به زمينه هاي قبلي نظير الگوهاي رفتاري والدين و نوع معيارها و ضوابطي كه آنان براي فرزندان خود در نظر مي گيرند، مربوط است. والدين، در رفتار با يكديگر و يا فرزندان خود از شيوه هاي بسيار متفاوت و بعضا متعارضي مدد مي گيرند. يكي از اين شيوها، الگوي خانوادگي كمال طلب مي باشد كه به اتكاي آن، والدين انتظاراتي مافوق طاقت از فرزندان دارند و هيچگونه نقص و يا ضعفي را در فرزند نمي پذيرند. در نظر آنان فرزند مطلوب، فردي است كه بايد در بيشتر موارد رئيس و اداره كننده بازي ها بوده و منزه از هرگونه شكست، غفلت، و افت تحصيلي باشد؛ و در صورت برخورد با چنين مواردي به شدت آن را محكوم مي نمايند و معمولا در پذيرش عذر فرزندان، انعطاف ناپذيرند. اولين پيامد چنين روشي، آن است كه فرزند، اين حساسيت را به ديگران منتقل مي نمايد و از ديگران انتظار ندارد كه رفتاري بر خلاف الگوها و موازين ارائه شده مشاهده نمايد و گريه كودك، در واقع نشانه عجز و ناتواني او از اصلاحات ضروري و اساسي در رفتار همسالان اوست. البته براي اين حساسيت ها و گريه هاي كودك، دلائل ديگري را هم مي توان برشمرد؛ اما قبل از بيان آن دلائل از شما مي خواهيم كه به اين مشكل فرزند خود حساسيت نشان ندهيد. اين روحيه كودكان بين 4 تا 8 ساله است كه با دوست خود ارتباط يكطرفه برقرار، و به راحتي قهر مي كنند يا نسبت به كوچكترين رفتار مخالف خواستشان از سوي والدين شروع به گريه و زاري مي كنند.

براي ايجاد سازگاري، بكوشيد خودتان الگوي خوبي باشيد و با دوستانتان بي دليل قطع رابطه نكنيد. خوردني بيشتري را در اختيار فرزندتان بگذاريد تا با دوست خود به صورت مشترك استفاده كند. با بياني نرم و در موقعيت هاي عاطفي برخورد خوب با دوست را به او بياموزيد و ارزش دوست خوب را برايش تبيين كنيد تا بداند براي انجام يك بازي لذت بخش، به دوستان خود نياز دارد. در صورت استمرار دوستي كودكتان از تشويق و تحسين او غافل نشويد.

علل عمده حساسيت هاي بي مورد كودكان:

1. مراقبتهاي شديدي كه پدر و مادر و يا ساير افراد بزرگسال خانه بر كودك اعمال مي كنند: كودكي كه تحت مراقبتهاي وسواس گونه شديد قرار مي گيرد اعتماد به نفس و خود باوري ندارد، والديني كه در نجاست و طهارت كودك طرز لباس پوشيدن او وسواس بسيار به خرج مي دهند كودك خود را نامتكي به خود بارمي آورند و او هميشه هراس اين را دارد كه ديگران كار اورا ناقص ارزيابي كنند و او را مورد سرزنش قرار دهند.

2. محدوديت شعاع فعاليتهاي اجتماعي كودك و يا تك فرزند بودن او باعث مي شود كودك نتواند رابطه خوبي با همسالان خود برقرار كند، و به اصطلاح لوس بار بيايد.

3. ضعف ارتباطي والدين با كودكشان علت ديگري است كه در اكثر مواقع ديده مي شود پدر يا مادر به دليل مشغله فراوان كاري به خواسته هاي اوليه كودكشان كه همانا يادگيري روشهاي صحيح در فرايند اجتماعي شدن است قصور يا تقصير مي كنند. لذا وقتي كودك وارد اجتماعي گسترده تر از خانه مي شود نمي تواند با محيط جديد تعامل درستي داشته باشد.

توصيه ها:

1. اجازه دهيد كه بچه با سايرين بازي كند و هيچگاه دخالت نزديك در رفتار او با ساير بچه ها نكنيد. بگذاريد خودش با تجربه و آزمايش و خطا با دوستان خود به وفاق برسد و مثلا تا اختلاف كوچكي با يكي پيدا كرد او را به داخل خانه برنگردانيد.

2. حضور كودك شما در مهدكودك و يا مقطع پيش دبستاني روند اجتماعي شدن كودك شما را تسريع مي كند و عقب ماندگي هاي احتمالي او را در اين ناحيه جبران مي كند.

3. پيشنهاد بعدي ما آموزش تدريجي چگونگي رفتار با غريبه ها به كودك است. او را از غريبه ها نترسانيد و نگوييد كه با غريبه ها صحبت نكن و جوابشان را نده و نگاه به آنها نكن زيرا اين توصيه ها باعث ترس بي مورد كودك از غريبه ها مي شود مثلا بگوييد كه به غريبه ها سلام كن اما چيزي از آنها نگير. او را تشويق كنيد كه رفتاري دوستانه با سايرين داشته باشد، و با احترام به غريبه ها براي او الگوي رفتار دوستانه باشيد.

4. لازم است پيوسته با ديد و بازخورد مثبت و سازنده به كودكتان نگاه كنيد. هر گونه احساس و نگرشي كه ما نسبت به كودكان و نوجوانان داريم، بدون شك در رفتار في ما بين تأثير بسزايي خواهد داشت. اگر احساس و نگرش ما نسبت به كودك مملو از ضعف و درماندگي او باشد، منجر به رفتارهايي نظير بي رغبتي و بي توجهي نسبت به او، يا حمايت بيش از حد از وي خواهد شد، كه در هر دو صورت كودك نمي تواند از حس ارزشمندي و اعتماد به نفس لازم برخوردار باشد.

5. براي كودك خود تجارب خوشايندي از فعاليتهاي مستقل و آزاد فراهم نماييد: به آنها فرصت دهيد تا با فعاليتهاي مستقل، احساس مسؤوليت و مراقبت از خويشتن را بيابند. براي اين كار ايجاد انگيزههاي لازم براي تحرك و فعاليتهاي داوطلبانه بسيار حائز اهميت است.

6. تجارب موفقت آميز كودكان و نوجوانان را افزايش دهيد: يكي از مهمترين عوامل ايجاد و تقويت حس اعتماد به نفس در كودكان و نوجوانان، به ويژه نوجوانان كمرو و يا ناموفق، فراواني موفقيتهاي آنها در انجام فعاليتهاي مختلف مي باشد. به عبارت ديگر لازم است برنامه هاي آموزشي و فعاليتهايي كه براي آنها پيشبيني مي شود به گونهاي تهيه و تنظيم گردد كه با سعي و تلاشي كه از خود نشان مي دهند موفق به انجام آنها بشوند.

7. در پايان باز هم متذكر مي شوم كه كودك خود را به هيچ عنوان با ديگري مقايسه نكنيد. در عين حال كه به او مشاوره و راهنمائي مي دهيد از دخالت در دعواهاي او خودداري كنيد. اجازه بدهيد كه روي پاي خودش بايستد.

معرفي كتاب: روشهاي نوين رفتار با كودكان، ترجمه توتونچيان، انتشارات ثامن الائمه؛ نسيم مهر، حسين دهنوي، انتشارات خادم الرضا(ع).

در مورد اینكه گفته اید فرزندتان شیطنت می كند، باید نشانه هایی از  شیطنت فرزندتان ذكر كنید تا بتوانیم درست منظور شما را متوجه شویم. اگر منظورتان این است كه فرزندتان خیلی فعالیت می كند و جنب و جوش دارد، این به تنهایی اشكالی ندارد. بچه ها در این زمینه متفاوت هستند. بعضی از آن ها تحرك بیش تری دارند . گاهی همراه با خرابكاری و فضولی و كارهایی از این قبیل است. گاهی اوقات این گونه بچه ها استعدادهای بیش تری دارند . از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند. این قبیل موارد جای نگرانی ندارد، اما اگر  جنب و جوش و تحرك زیاد با نشانه های دیگری همراه باشد ،شاید طبیعی نباشد. نشانه هایی مثل بی وقفه صحبت كردن، بی وقفه جنبیدن، بالا رفتن ، دشوار بودن در كلاس نشستن و آرام بازی كردن، دشوار بودن جمع كردن توجه و حواس، مبادرت به فعالیت های فیزیكی خطرناك، پرتی حواس و .....

اگر فرزندتان این نشانه ها را داشته باشد، احتمال دارد كه به بیش فعالی مبتلا باشد، كه البته قابل درمان از طریق دارویی و روان شناختی می باشد و جای نگرانی ندارد. اما به احتمال زیاد فرزند شما پرجنب و جوش است و هیچ مشكلی ندارد، اما می توانید در ارتباط بعدی توضیح دهید و اینكه آیا نشانه های گفته شده را دارد؟ 

ناخن جويدن، يك اختلال عادتي است كه اغلب در كودكان و گاهي در بزرگسالان بروز مي كند.

افراد مبتلا به اختلال هنگام جويدن ناخن متوجه عمل خود نيستند.

بعضي از افراد مبتلا، به جويدن ناخن و بعضي ديگر به جويدن اطراف ناخن مي پردازند . عده اي نيز هر دو عمل را انجام مي دهند. اين اختلال احتمالا از 4 يا 5 سالگي شروع و در 10 تا 15 سالگي به شدت خود مي رسد . اكثر مبتلايان به اين اختلال را كودكان 9 تا 11 ساله تشكيل مي دهند. ميزان شيوع اين اختلال در بين دخترها بيش تر از پسرها است.

علل ناخن جويدن

-        اضطراب، دلهره و نگرانی:

 كودك با ناخن جویدن بر اضطراب خود چیره می شود . این كار به او تسكین و آرامش می دهد.

-        سخت گیری و فشار زیاد محیط: مثل برقراری انضباط شدید و واداشتن كودكان به رعایت آن.

-        احساس تنهایی: كودك در تنهایی های رنج آور خود احساس بدی را تجربه می كند . برای غلبه بر این احساس ممكن است  به ناخن جویدن روی بیاورد.

-        خستگی و بی حوصلگی.

-        رنج و ناراحتی درباره مسئله ای خاص.

-        ترس از مسائل مختلف: ترس های مزمن، ترس از مجازات، ترس از قرار گرفتن در شرایط اضطراب آور.

-        احساس گناه و ناامنی و ناخشنودی از شرایط زندگی.

-        خشم و عصبانیت.

والدين چه كارهايي را نبايد انجام دهند:

-        سخت گیری بیش از اندازه نشان ندهید. این كار باعث نگرانی و دلهره كودك تان می شود.

-        مانع نیازهای طبیعی او نشوید، مثلا اگر كودك میل دارد اسباب بازی هایش را به اطراف پرت كند یا آن ها را خراب كند، مدام مانع او نشوید.

-        از او انتظارات و توقعات زیاد نداشته باشید، تا باعث عصبانی شدنش شود.

-        نگذارید تنهایی های سخت و رنج آوری را تجربه كند.

-        با طرح پرسش " چرا ناخن هایت را می جوی؟ " منتظر پاسخ او نباشید.

-        او را به خاطر ناخن جویدن سرزنش نكنید.

-        از تنبیه او خودداری كنید، تنبیه فقط ناخن جویدنش را تشدید می كند.

-        با بازگویی ناخن جویدن او برای دیگران، باعث خجالتش نشوید.

-        دستانش را نبندید . بر ناخن هایش مواد تلخ و بد بو نزنید.

-        با مجازات او را تهدید نكنید . از عواقب وحشتناكی كه ممكن است ناخن جویدن برایش پیش بیاورد، او را نترسانید.

-        با شكلك درآوردن یا جملات نامناسب او را مسخره نكنید.

والدين براي كمك به كودك چه كارهايي بايد انجام دهند:

-        حالات و رفتارهایش را زیر نظر بگیرید . دقت كنید كه چه زمانی ناخن هایش را می جود.

-        تلاش كنید او را با اشیا یا اسباب بازی های مورد علاقه اش سرگرم كنید. اگر در حین بازی ناخواسته دستش را به سمت دهانش برد، بدون اینكه متوجه شود، آرام دستش را بگیرید و به بازی ادامه دهید.

-        او را وادار به فعالیت های مختلف كنید تا اعتماد به نفس پیدا كند و احساس تنهایی نكند.

-        برای او بیش تر وقت بگذارید. با او صحبت كنید . توجه نشان دادن، بهترین و موثرترین شیوه برای ترك ناخن جویدن كودك شماست.

-        سعی كنید بفهمید كه چه چیزی آرامش او را به هم زده است.

-        ناخن هایش را  كوتاه نگه دارید.

-        انگشتانش را به كار بگیرید. از او بخواهید كاردستی درست كند یا نقاشی بكشد یا .....

-        برایش در همه زمینه ها امنیت ایجاد كنید: امنیت زیستی، روانی، عاطفی و اجتماعی. گاهی او را در آغوش بگیرید، نوازش كنید . اطمینان بدهید كه خطری تهدیدش نمی كند و شما همیشه مراقب و حامی او هستید. به او بگویید كه دوستش دارید. همیشه فعالیت های اجتماعی، هنری و .... او را تحسین كنید.

-        به او آدامس بدهید تا بجود.

-        می توانید ناخن دختران كوچك را با لاك ناخن زیبا نگاه دارید تا آن ها را به خاطر حفظ زیبایی، سالم نگاه دارند.

موفق باشید.

منظور از ارزش های انسانی ارزش هایی است كه انسان به وسیله آنها به كمال و سعادت در دنیا و آخرت می رسد كه در یك تقسیم بندی كلی به سه قسم تقسیم می شود:

1- ارزش های فكری و قلبی و اعتقادی كه التزام و عقیده داشتن به آنها و باور داشتن به آنها در كمال انسان موثر است.

2- ارزش های زبانی و قولی كه انسان با رعایت بعضی از ارزش ها و خصوصیت های خوب در سخن گفتن می تواند به كمال برسد.

3- ارزش های عملی كه رعایت آنها باعث رشد انسان در دنیا و آخرت می شود.

ارزش های اسلامی در این سه زمینه در علم اعتقادات و اخلاق و احكام بیان شده است.

به طور كلی و خلاصه عرض می كنم دین ما متدین بودن در همه عرصه های زندگی و مورد ارزشمند را از مورد بی ارزش جدا كرده و ما را به سوی كار ارزشمند راهنمایی می كند؛ مثلا در مورد غذا خوردن و یا حرف زدن  در همه این عرصه ها دین اسلام و تشیع غذا خوردن و یا حرف زدن ارزشمند را از بی ارزش جدایی می دهد و راه را به ما نشان می دهد.

پس با شناخت كامل تر از دین در سه عرصه اعتقاد و احكام و اخلاق و عمل به آنها هم ارزش های انسانی را كامل می شناسیم و هم راه رشد در انها را پیدا خواهیم كرد.

موفق باشید!

قبل از پرداختن به پاسخ به دو نكته توجه كنيد:

1. بر اساس متون ديني، آن دنيايى بد و مذموم است كه هدف و غايت انسان قرار گيرد و انسان به آن «نگاه استقلالى» داشته باشد؛ اما دنيايى كه درجهت كسب آخرت و مقامات معنوى مورد استفاده واقع شود و با«نگاه ابزارى» به آن، وسيله‌اى براى رسيدن به قرب الى الله قرار گيرد نه تنها مذموم نيست كه توصيه هم مى‌شود.

2. قرآن تأكيد دارد كه زندگى آخرت زندگى حقيقى است و زندگى دنيا بازيچه‌اى بيش نيست: وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ؛(1) اين زندگى دنيا جز سرگرمى و بازيچه نيست، و زندگى حقيقى همانا سراى آخرت است.

با توجه به اين دو نكته:

بر اساس آنچه از قرآن كريم استفاده مى‌شود، عامل اصلى سقوط انسان غفلت است و متقابلا كليد ترقى و تعالى انسان، خودآگاهى و توجه به خدا است. توجه به خود متفرع بر توجه و آگاهى نسبت به سه امر است: مبدأ، معاد و راه بين مبدأ و معاد. انسان اگر خود را شناخت، خدا را شناخته است: مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ(2) و اگر به هويت انسانى خود توجه كرد، به خدا توجه كرده است؛ چرا كه هويت انسانى انسان جز نَفَخْتُ فيهِ مِنْ رُوحى(3) و عين تعلق و ربط به ذات اقدس احديت چيز ديگرى نيست.

يكى از راه هايى كه قرآن براى «توجه» معرفى مى‌كند «تفكر» است. البته تفكري كه با مداومت همراه است. در مراحل تفكر، انسان به اين نتيجه مى‌رسد كه آفرينش جهان بيهوده و عبث نبوده، بلكه در پى غايت و هدفى است. هدف نهايى خلقت انسان اين است كه با اختيار خود راه تكامل را پيموده و مستحق دريافت رحمت الهى و بهشت و نعمت هاى ابدىِ خداوند شود. البته چون اختيارْ مطرح است، از اين رو ممكن است انسان هايى نيز با سوء استفاده از اختيار خود، گناهان و اعمال ناشايستى انجام مى‌دهند و مستحق غضب و سخط الهى و دوزخ و عذاب او گردند. اما مهم آن است كه اگر اين مسايل براى انسان روشن شد حالات و روحيات و افكار انسان تغيير مي كند و به اين واقعيت مي رسد كه انسان موجودي دو بعدي است و موجود دو بعدي نمي تواند فارق از بعد ديگر خود به حيات حقيقي اش ادامه دهد و به كمال برسد.

در بين موضوعاتي كه زمينه تغيير در انسان را فراهم مي كند، تفكر پيرامون دنيا و آخرت و مقايسه بين آن دو از اموري است كه نقش موثرتري دارد. يعني پس از آن‌كه به اين نتيجه رسيديم كه زندگى انسان محدود به اين دنيا نيست و پس از مرگ نيز در آخرت ادامه خواهد يافت، مقايسه بين اين دو زندگى، و تفكر در باره آنها مى‌تواند كمكى مؤثر براى پيمودن مسير تكامل باشد. قرآن كريم نيز مى‌فرمايد: كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ؛(4) اين گونه خداوند آيات [خود را] براى شما روشن مى‌گرداند، باشد كه در باره دنيا و آخرت بينديشيد. پس از آن ‌كه توجه پيدا كرديد كه علاوه بر زندگى دنيا، آخرتى نيز در كار است، اكنون دنيا و آخرت را در كنار هم بگذاريد و آن دو را با هم مقايسه كنيد.

اگر انسان درباره خصوصيات هر يك از زندگى دنيا و زندگى آخرت تأمل و آنها را با هم مقايسه كند، به روشنى درمى يابد كه زندگى آخرت بسيار بهتر از زندگى دنيا است و اصلاً با آن قابل مقايسه نيست. در اين ميان، ما چون موجوداتى مادى هستيم و بيشتر با محسوسات سر و كار داريم، به طور طبيعى به زندگى دنيا گرايش داريم و زرق و برق دنيا خيلى زود چشم ما را پر مى‌كند. بسيارى از انسان ها فريفته و دل باخته دنيا و لذت هاى آن مى‌شوند، به گونه‌اى كه از آخرت و زندگى بى نهايتِ آن غافل مى‌كردند. انسان نيز دو قلب و دو دل ندارد كه يكى را به دنيا بدهد و يكى را به آخرت! طبعاً وقتى دل باخته دنيا گرديد، جايى براى آخرت باقى نمى‌ماند: ما جَعَلَ اللّهُ لِرَجُل مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ(5) خداوند براى هيچ كس در درونش دو دل ننهاده است. اين يكي از علل زندگي تك بعدي در غرب است.

با توجه به ان چه گذشت مي توان گفت:

به طور كلي غفلت از توجه كامل به اين كه خداوند در همة حالات آگاه و ناظر بر اعمال ما است، ضعف در خودشناسي و نداشتن درك درست از خويشتن و فروكاستن ارزش انساني خود تا سرحد حيوانات، عدم شناخت پيامدهاي ناگوار دنيوي و اخروي شهوت پرستي در دنيا و آخرت،‌ضعف اراده و تبعيت از هواي نفس، فراموشي عواقب زيان بار گناه، فراموشي مرگ و آخرت،ناديده گرفتن هدف از خلقت انسان و ... از جمله عواملي است كه سبب شدن انسان در غرب و بلكه شرق و غرب تنها به بعد مادي بشر توجه كند و همه چيز را در آن ببيند و در ماوري دنيا هيچ تاملي نداشته باشد.

نكته:

از ديدگاه اسلام و معارف اهل بيت(عليهم السلام)، رهبانيت به معني ترك دنيا، مردود است. قرآن كريم در مورد رهبانيت پيروان حضرت عيسى(ع) مى‌فرمايد اين امرى بود كه آنان خود ابداع كردند و دستور ما نبود. ما از آنها رهبانيت نخواستيم؛ چيزى كه آنان بايد به دست مى‌آوردند رضايت خداوند بود: ثُمَّ قَفَّيْنا عَلى آثارِهِمْ بِرُسُلِنا وَ قَفَّيْنا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ آتَيْناهُ الْإِنْجِيلَ وَ جَعَلْنا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ إِلاَّ ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ(6) آن گاه به دنبال آنان پيامبران خود را، پى در پى، آورديم و عيسى پسر مريم را در پى [آنان] آورديم و به او انجيل عطا كرديم، و در دل هاى كسانى كه از او پيروى كردند رأفت و رحمت نهاديم و[اما]ترك دنيايى كه از پيش خود آوردند ما آن را بر ايشان مقرر نكرديم، مگر آن‌كه كسب خشنودى خدا كنند، با اين حال آن را چنان كه حق رعايت بود منظور نداشتند. پس پاداش كسانى از ايشان را كه ايمان آورده بودند بدان ها داديم [ولى]بسيارى از آنان دست خوش انحرافند. اين آيه به صراحت دلالت دارد كه خداوند از بندگانش «ترك دنيا» نخواسته و اگر كسانى ترك دنيا كرده‌اند اين اختراع خودشان است.

پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايد: لَيْسَ فى اُمَّتى رَهْبانِيَّةً(7) در امت من رهبانيت نيست.

براي مطالعه مطالب تكميلي در خصوص سوالتان، به كتاب " به سوي او" اثر آيت الله مصباح يزدى مراجعه نماييد.

پي نوشت ها:

1. عنكبوت(29) آيه 64.

2. علامه مجلسي، بحار الانوار، مؤسسه وفاء، بيروت،1404 ه.ق، ج 2، ص 32.

3. حجر(15) آيه 29 .

4.  بقره (2) آيات 219ـ220.

5. احزاب (33) آيه 4.

6. حديد(57) آيه 27.

7. علامه مجلسي، بحار الانوار، ج 67، ص 115.

همه انسان‌ها صرف نظر از تعالیم دینی و احكام شرعی، به حسن یا قبح برخی از افعال مانند حسن عدل و صدق (راستگویی) و قبح ظلم و كذب اعتراف می‌كنند؛ یعنی عقل انسان می‌تواند حسن و قبح برخی افعال را در یابد.

اگر شخصی را كه به هیچ شریعتی پای‌بند نیست، بین صدق و كذب مخیر كنیم، در حالی كه هیچ ترجیح بیرونی مثلاً منافع شخصی، گروهی، ملی و قومی   او در میان نباشد، او صدق و راستی را بر خواهد گزید؛ به بیان دیگر، حكم عقل به ارزش ها و ضد ارزش ها، ثابت و مطلق است. آنچه بین عقل یك مسلمان با غیر مسلمان یا  عقل فرد معتقد به خدا و منكر خدا و یك مذهبی با غیر مذهبی تفاوت دارد، در عرصه نظری و حكم ذاتی عقل نیست؛ بلكه در مقام تطبیق بر مصادیق و عرصه های رفتاری و عملكردی است. اگر از ستمگرانی چون: نرون، نمرود، فرعون یا هیتلر و سردمداران نظام ظلم و سلطه، آمریكا و اسرائیل، بپرسید نظرتان در مورد ظلم و عدل چیست؟ قطعا خواهند گفت: ظلم، زشت است و عدل، خوب و پسندیده است؛ ولی اگر سؤال كنید عملكردهای شما در عرصه جهانی، به ویژه در خصوص فلسطینی ها را چگونه ارزیابی می كنید؟ پاسخ خواهند: ما عملكرد خود را مثبت و عادلانه می دانیم. 

بر این اساس، اخلاق و ارزش‌های اخلاقی مانند: «عدل، خوب است»، «احسان به پدر و مادر، خوب است» و یا «ظلم و ستم  به دیگران، بد است»، اصولی ثابت، عام و همگانی می‌باشد كه از عوامل اجتماعی و روان شناختی به دست نمی‌آید و دگرگون نمی‌شود و از هر جهت، اطلاق دارد. بنابراین، اخلاق و ارزش های اخلاقی با چنین شاخصه‌ای ثابت و  مطلق است.

ممكن است سؤال كنید: «اگر احكام اخلاقی مطلق است، چرا در برخی موارد استثنا وجود دارد، همانند دروغ مصلحت‌آمیز. استثنا دلیل آن است كه اخلاق مطلق نیست؛ بلكه با توجه به شرایط و موقعیت دگرگون می‌شود و این، یعنی نسبی بودن اخلاق». 

پاسخ تان این است كه  اگر موضوع اخلاق را رفتار بدانیم، در این صورت می‌گوییم: اخلاق، نسبی است و چهره‌های كارهای اخلاقی با موقعیت‌ها دگرگون می‌شود؛ اما اگر موضوع اخلاق را رفتار آدمی ندانیم، بلكه ملكات نفسانی انسان دانستیم كه در واقع هم چنین است، در این صورت، اخلاق مطلق است و عنوان‌های اخلاقی همیشه بار اخلاقی مثبت یا منفی خویش را حفظ می‌كنند و دگرگون نمی‌گردند.

جهت آگاهی بیش تر به كتاب های زیر رجوع شود:

- فلسفه اخلاق، استاد مطهری.

- تعلیم و تربیت در اسلام، استاد مطهری.

- كتاب فلسفه اخلاق، محمدتقی مصباح.

- آموزش كلام اسلامی، محمد سعیدی مهر.