به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، حجت الاسلام والمسلمین سید محمد کاظم طباطبایی، در ابتدای این نشست به تعریف سنت و حدیث پرداخت.

وی در تعریف سنت گفت: سنت یکی از ادله اربعه است و حجت می باشد، اما حدیث حکایتگر سنت است که می تواند در این حکایتگری، صادق باشد یا نباشد و آنچه قداست دارد و حجت است سنت است.

رئیس پژوهشگاه موسسه دارالحدیث در ادامه بحث تفکیک میراث حدیثی شیعه را مطرح کرد و افزود: میراث حدیثی شیعه در طی قرون، با میراث حدیثی برخی گروه های مخلوط شده است. میراث اهل سنت، میراث حدیث اهل کتاب، میراث حدیثی حکیمانه (حکمت های حکیمان هند و چین و یونان)، میراث حدیثی فرقه های انحرافی مثل اسماعیلیه و میراث حدیثی غلات، از میراث های حدیثی ای هستند که گاها با میراث حدیثی ناب شیعه مخلوط شده است.

وی گفت: وظیفه ما دفاع از میراث حدیثی شیعه و آنچه که از معصوم علیه السلام صادر شده است، لذا نسبت به احادیثی که جزء میراث حدیثی شیعه نیست، وظیفه ای نداریم و لزومی ندارد مئونه بگذاریم.

حجت الاسلام طباطبایی در ادامه به بررسی معنای سنت پرداخت و شش معنا برای سنت ذکر کرد. سیره و ورش، سنت در مقابل بدعت، عمل مستحب در مقابل عمل واجب، سنت در مقابل واجب قرآنی که خودش واجب است ولی واجب قرآنی (فریضه) نیست، عمل مستمر و معارف الهی غیر قرآنی شش معنایی است که برای سنت قابل طرح است و وقتی سنت به معنای اخیر یعنی معارف الهی که در قرآن ذکر نشده بکار می رود در اینصورت این سنت در صورت اثبات قداست دارد و واقع نماست.

وی بعد از تبیین سنت به تعریف حدیث پرداخت و گفت: حدیث و روایت، حکایت سنت است و از مقوله خبر است ولی خبر دهی خاص، زیرا حکایت گر سنت است. سنت ضعیف، سنت معتبر، سنت صحیح و ... نداریم. ولی خبر و حدیث ضعیف، حدیث معتبر، حدیث صحیح و ... داریم.

رئیس پژوهشگاه موسسه دارالحدیث با اشاره به ویژگی حدیث که ادعای حکایتگری سنت را دارد گفت: فرق حدیث با دیگر حکایت گرها در همین است و حالا که حدیث ادعای حکایتگری سنت را دارد، مسلما نمی تواند در جایگاه خود سنت باشد، زیرا ماهیتش با سنت فرق دارد. بنابراین با هر حدیثی نباید مانند سنت رفتار کرد و هر حدیثی را سنت تلقی کرد و نباید همه ویژگی های سنت را به حدیث بدهیم و لذا هر چیزی که منتسب به معصوم اس ، باید انتسابش به معصوم ثابت شود.

وی در انتها به بحث اثبات اعتبار حدیث اشاره کرد و گفت: با بررسی سند، منبع که در چه کتابی آمده، دلالت و متن و قرائن پیرامونی می توان به میزان اعتبار حدیث پی برد.

این جلسه با پرسش و پاسخ با رویکردهای پاسخ به سوالات دینی در این موضوع به پایان رسید.

در خور ذکر است نشست‏های علمی در بخش‏ پشتیبانی علمی مرکز در گروه های قرآن و حدیث، احکام، اخلاق، مشاوره، کلام و تاریخ، با رویکرد پاسخگویی به طور پیوسته با حضور اساتید مبرز برگزار می‏شود.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، در نشستی علمی با حضور جمعی از کارشناسان بخش احکام، حجت الاسلام والمسلمین عبادی بازار فارکس و انواع آن را ارائه داد.

وی در ابتدا با تعریف فارکس که بازاری است که در آن ارزهای مختلف (ریال، دلار، یورو، پوند، ین و ...) معامله می شوند و در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله می کنند، افزود: اگر کسی که قصد معامله دارد اگر به این نتیجه برسد که ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری می کند و هنگامی که ارزش آن افزایش یافت به فروش آن می پردازد و یا ارز گران را فروخته و پس از ارزان شدن مجدداً خریداری می کند و از این راه سود می برد.

وی با اشاره به انواع بازار که شامل بازار واقعی و بازار مجازی می باشد به انواع بازار سرمایه اشاره کرد و انواع چهارگانه آن را اینطور برشمرد: یک، بازار اوراق بهادار که سهام شرکت ها در این بازار خرید و فروش می شود؛ دو، بازار کالا که سهام کالا خرید و فروش می شود؛ سه، بازار انرژی و چهار، بازار ارز که بازار خرید و فروش ارز است(فارکس) و در حال حاضر در کشور ما بازار ارز نداریم.

در این جلسه دو ساعته ابعاد مختلف این بازار و نوع پاسخ به سوالات در این زمینه بحث و بررسی شد.

ذکر این نکته لازم است که نشست های علمی در بخش پشتیبانی علمی با توجه به گروه های تخصصی پاسخگویی در زمینه های مهارتی و آینده پژوهی سوالات به طور پیوسته با حضور اساتید مبرز در مرکز ملی پاسخگویی برگزار می شود. 

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، جناب آقای دکتر حمزه عبدی «مدیر علمی گروه مشاوره و روانشناسی مرکز ملی پاسخگویی» در کمیسیون تخصصی روان‌شناسی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران موفق به تایید صلاحیت علمی و صدور مجوز فعالیت حرفه‌ای مشاوره تخصصی روان‌شناختی گردید.

شایان ذکر است که این مدرک بالاترین تاییدیه صلاحیت فعالیت حرفه ای در مشاوره و روان درمانی تخصصی در کشور است.

همچنین یادآوری این نکته لازم می‌نماید که دکتر عبدی به طور پیوسته بصورت هفتگی جلسات متنوعی را پیرامون ارتقاء علمی و مهارت پاسخگویان بخش مشاوره و روانشناسی در سه کارگروه تخصصی برگزار می نماید.

مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی ضمن تبریک به آقای دکتر عبدی، توفیق روز افزون برای ایشان و همکاران پاسخگو بخصوص در زمینه مشاوره آرزومند است.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد حسن زمانی در این نشست رویکردهای متفاوت و راهکارهای پیش روی کنش گری صحیح در مواجهه با فعالیت ها مستشرقان را ارائه کرد.

مدیر دفتر امور اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه در ابتدای جلسه با توجه به تقدم و تاخر زمانی مواجهه کشورهای اسلامی با مستشرقان گفت: مصر، عربستان، پاکستان و هند به ترتیب قبل از ایران مطالعات استشراقی را شروع کردند که در این بین مصر سهم بیشتری در پژوه و ایران رویکرد جدی تری در آموزش داشته است و نکته مهم در این بین اینکه کشور عربستان با نگاه شیعه ستیزی، رد بر شیعه را در کنار نگاه استشراقی دنبال می کند.

وی دفاع بیش از 40 پایان نامه سطح 4 و دکتری را در حوزه مطالعات استشراقی و وجود بیش از 18 هزار پایان نامه قرآنی را  نشان از سرعت بالای جمهوری اسلامی در این عرصه دانست و این را از برکات نظام اسلامی برشمرد.

حجت الاسلام زمانی در ادامه با تاکید بر مسئولیت و رسالت تبلیغی روحانیت شیعه در قبال مخاطب جهانی گفت: بایستی برای چهار دایره از مخاطبین یعنی شیعیان عالم، جامعه جهانی اسلام، پیروان ادیان و پیروان غیر ادیان آسمانی هم برنامه ارائه داد.

وی با نام بردن از شخصیت مرحوم آیت الله موسوی لاری که کتب ایشان به بیش از 80 کشور فرستاده شد گفت: زمانی از ایشان سوال کردم که راز موفقیت شما چیست و ایشان انطباق ادبیات معارف اسلامی مطابق جوامع بین المللی را عامل موفقیت این مهم دانست.

این استاد حوزه در بخش دیگری سخنان خود به ضرورت تقویت زبان های خارجی توسط طلاب اشاره کرد و پیشنهاداتی برای عرصه بین الملل مرکز ملی پاسخگویی ارائه داد.

حجت الاسلام زمانی در بخش انتهای ارائه به حضور مستشرقان در سه عرصه اشاره کرد. وی با اشاره به حضور آنان در عرصه ترجمه قرآن اشاره کرد و گفت: اولین ترجمه قرآن 900 سال پیش انجام شد و تا به امروز 150 ترجمه از قرآن به زبان انگلیسی انجام شده است.

وی تک نگاری های قرآنی را عرصه دیگر تلاش مستشرقان در بیان آموزه های قرآنی برشمرد و افزود: با توجه به کتاب ها و مقالاتی که در این عرصه نوشته شده است باید نقاط مثبت و منفی این تک نگاره ها برررسی گردد؛ بطوری که با بررسی تک نگاری ها یکی از مهمترین راهبردهای رفتن به استقبال شبهات می باشد که توسط مقام معظم رهبری تاکید شده است.

این فعال بین الملل حوزه علمیه عرصه سوم فعالیت مستشرقان را دایره المعارف ها دانست و گفت: اولین دانش نامه اسلامی در سال 1913 به سه زبان انگلیسی، فرانسه و آلمانی منتشر شد. وی افزود: تعامل با مراکز دایره المعارف نویسی دنیا را باید افزایش داد و چه بسا که ارائه پیشنهادات به منظور اصلاح یا افزایش مطلب، مورد توافق آنها قرار گیرد و راهکاری برای ترویج یافته های ناب اسلامی فراهم شود.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر زمانی در انتها با توجه به سختی کار در این زمینه، همت والا و بسنده نکردن به کار سازمانی صرف را یک راهبردی اساسی برای موفقیت در این عرصه دانست.

شایان ذکر است نشست‏های علمی در بخش‏ پشتیبانی علمی مرکز در گروه های قرآن و حدیث، احکام، اخلاق، مشاوره، کلام و تاریخ، با رویکرد پاسخگویی به طور پیوسته با حضور اساتید مبرز برگزار می‏شود.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، حجت الاسلام والمسلمین علی مخدوم با حضور در نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال که با عنوان توسعه کسب و کارهای فرهنگی در فضای مجازی در قم برگزار شد، از غرفه دفتر تبلیغات اسلامی و شرکت های حاضر در نمایشگاه بازدید کرد.

آشنایی با توانمندی های شرکت حاضر در نمایشگاه و مذاکره با مسئولین شرکت ها و موسسات برای شناخت ظرفیت آنها جهت گسترش بسترهای پاسخگویی از جمله مهمترین نکات این بازدید بود.

شایان ذکر است که بخش فن آوری اطلاعات مرکز ملی پاسخگویی در کنار سایر بخش های دفتر تبلیغات در این نمایشگاه حضور یافت و آخرین دستآوردهای دیجیتالی را به علاقمندان عرضه کرد.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، استاد ارجمند جناب حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‏پور در این نشست علمی با تفکیک بین پوشش اسلامی و حفظ پاکدامنی افزود: سیر فرهنگ‏سازی پوشش اسلامی با روش پاکدامنی در جامعه دو مقوله جداست که هر کدام نیاز به تبیین و برنامه‏ریزی مجزا دارد، اما این جلسه حول مبحث پوشش اسلامی است.

مدیر مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران با اشاره به تعبیر «ستر» برای حجاب و پوشش اسلامی در لسان قرآن و روایات گفت: بحث پوشش اسلامی در سوره احزاب مطرح شد که نودمین سوره در ترتیب نزول است و در مدینه در مدینه نازل شده است.

وی افزود: این پوشش در واقع جهت انتساب زن در جامعه مومنین و نماد مسلمانی است. همچنین آیه مربوط به عفت در سوره نور که صدودومین سوره قرآن به ترتیب نزول است مطرح می شود و ضرورت عفت را به عنوان تذکری مطرح می‏کند. در حقیقت دستور پوشش برای اثبات مسلمانی است و همین زن با وجود پوشش، نیاز به عفت داشت که آیه سوره نور نازل گردید.

حجت الاسلام والمسلمین بهجت‏پور با بیان پوشش که علامت تشخص در جامعه اسلامی است گفت: به میزانی که زن در جامعه اسلامی احساس افتخار نکند، پایبندی کمتری به بحث پوشش اسلامی دارد و لذاست که باید تلاش کنیم زنی که به مسلمانی افتخار می‏کند و می‏خواهد آن را بروز دهد، تربیت کنیم.

وی با اشاره به ده ویژگی افراد در جامعه ایمانی که در آیه 35 سوره احزاب مطرح گردیده افزود: راهبردی که از این آیه می‏توان گرفت این است که باید زنان پوشیده را ترویج کنیم و با تبیین مولفه‏های زنی که در پوشش اسلامی است باید گفت زنی که این پوشش را دارد، این زن ده ویژگی را در کمالش داشته و اینجاست که قدرت تعریف از زنان محجبه پیدا شود.

شایان ذکر است نشست‏های علمی در بخش‏ پشتیبانی علمی مرکز در گروه های قرآن و حدیث، احکام، اخلاق، مشاوره، کلام و تاریخ، با رویکرد پاسخگویی به طور پیوسته با استفاده از حضور اساتید مبرز برگزار می‏شود.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، در این نشست حجت الاسلام سید حسن هاشمی جزی به بیان گونه شناسی شبهات فقهی و علت و علل آن پرداخت و بصورت مطالعه موردی به بحث خمس اشاره کرد.

مسئول پشتیبانی علمی مرکز ملی پاسخگویی کارکردها و قابلیت های خمس، گونه شناسی مخالفین خمس و کلیدواژه ها و تکنیک های طراحی شبهات خمس را مطرح کرد.

وی امکان ایجاد شبکه سازمان وکالت به مثابه بستر تشکیلاتی شبکه سازی شیعی، متمرکز کردن ظرفیت انسانی و اقتصادی شیعه در مسیر اراده امام علیه السلام، بسترسازی مشارکت همگانی در تبلیغ مذهب، دلیلی بر وجود حکومت دینی، دارای جنبه اثباتی و انحصاری برای ولایت فقیه، آبروداری و یاری رسانی به خاندان رسالت، زمینه سازی استقلال حوزه و دارای آثاری چون طهارت مال، وسعت رزق و ... را از مهمترین کارکردها و قابلیت های خمس دانست.

حجت الاسلام دکتر هاشمی جزی در ادامه به بیان گونه شناسی مخالفین خمس پرداخت و گروه های شبه افکن در قالب گروه های عقیده محور، منفعت طلب، مخالف با نهاد روحانیت، رقیب پندار و دارای انگیزه های درونی برشمرد و برای هر یک مصادیق خاص خود را ذکر کرد. و در پایان به بررسی کلیدواژه ها، تاکتیک ها و تکنیک های طراحی شبهه پیرامون خمس پرداخت.

این کارگاه یک روزه در ساختمان امام حسین علیه السلام مرکز ملی پاسخگویی شعبه اصفهان برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، حجت الاسلام حمید حاج امینی، استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام، در این نشست به یکی از شبهات تاریخی که در قالب یک فیلم در فضای مجازی در حال پخش است پاسخی دقیق و علمی ارائه کرد. با توجه به حجم و دقت علمی مباحث مربوطه برای استفاده بیشتر علاقمندان خلاصه نشست در قالب گزارش علمی ارائه می گردد.

مدتی است در فضای مجازی فیلمی پخش شده است به نام «شهر مقدس» که تردیدهایی را دربارة‌ اصالت شهر مکه و قبله بودن آن برای مسلمانان مطرح می‌کند. بازتاب‌های این فیلم در جامعه و پرسش‌هایی که ـ به ویژه برای جوانان ـ به وجود آورده است، گروه تاریخ مرکز ملی پاسخ‌گویی را بر آن داشت تا در راستای وظایف خود نشستی علمی دربارة‌ این فیلم برگزار کند. این نشست در خردادماه گذشته با عنوان: «مکه یا پترا؟ تأملی در فرضیه خاستگاه هاجری اسلام» با حضور کارشناسان تاریخ این مرکز برگزار شد که گزارشی از مباحث آن در ادامه می‌آید.

معرفی فیلم «شهر مقدس» و سازندة آن

«شهر مقدس؛ کشف سرمنشأ واقعی اسلام» فیلمی است ساختة آقای دانیل (دن) گیبسون، نویسندة‌ کانادایی ـ بریتانیایی تبار در یک ساعت و بیست و پنج دقیقه که تلاش شده رنگ و بوی مستند داشته باشد. بر اساس اطلاعات موجود در آثار و مصاحبه‌‌های ایشان، وی زادة‌ سال ۱۹۵۶ در کاناداست که از جوانی ـ به تبع پدر و پدربزرگش ـ به مطالعه دربارة‌ تاریخ شبه جزیرة‌ عربستان و خاورمیانه علاقه داشت. او در بیست سالگی وارد این حوزة‌ مطالعاتی شد و با مسافرت‌ها و اقامت‌های طولانی که در این مناطق داشت، به طور ویژه دربارة‌ تاریخ و تجارت نبطی‌ها (از ۳۰۰ قبل از میلاد تا ۵۰۰ میلادی) به پژوهش پرداخت و آثار متعددی در قالب کتاب و مقاله، به صورت مستقل یا با همکاری دیگران پدید آورده است. شاید نخستین اثر وی که ارتباط نزدیکی هم با موضوع حاضر داشته باشد کتاب « The Nabataeans: Builders Of Petra نبطی‌ها: سازندگان پترا» باشد که سال ۲۰۰۴ آن را منتشر ساخت. اثری که او را به شهرت رساند کتاب « Qur'ānic Geography: A survey and evaluation of the geographical references in the Qur'ān with suggested solutions for various problems and issues' جغرافیای قرآنی: بررسی و ارزیابی منابع جغرافیایی قرآن با راه حل های پیشنهادی برای مشکلات و مسائل مختلف» بود که اختصارا به نام «جغرافیای قرآن» شناخته می‌شود و در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و در سال ۲۰۱۶ مستندگونة «شهر مقدس» را بر اساس آن ساخت. گیبسون اکنون دارای چهار فرزند و در ۶۳ سالگی ساکن کاناداست. آخرین اثر او با عنوان «  Early Islamic Qiblas: A survey of mosques built between 1AH/622 C.E. and 263 AH/876 C.E. قبله‌های اولیه اسلام: بررسی مساجد ساخته شده بین سال نخست هجری تا سال ۲۶۳ هجری (۶۲۲ـ۸۷۶ مسیحی)» در سال ۲۰۱۷ منتشر شده است.

ترجمه‌ای از فصل ششم کتاب جغرافیای قرآن با عنوان «سؤال مکه» به زبان‌های مختلف از جمله زبان فارسی و عربی در فضای مجازی منتشر شده است (نزدیک به ۵۰ صفحه). فیلم شهر مقدس نیز با زیرنویس یا دوبله به زبان‌های گوناگونی عرضه شده است. این فیلم در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۷ با دوبلة فارسی در فضای مجازی نشر و به طور جدی بازنشر شد. تا کنون مباحث فراوانی در رد یا تأیید آثار گیبسون به زبان‌های مختلف در قالب نوشتار یا تولیدات چندرسانه‌ای عرضه شده است که روند عرضة‌ این مباحث با نشر این فیلم، حجم و سرعت بیشتری گرفته است.

محتوای فیلم شهر مقدس

سخن اصلی دن گیبسون این است که شهر مقدس اصلی اسلام این شهر مکه کنونی که کعبه در آن قرار دارد و مسلمانان به سوی آن نماز می‌خوانند نیست؛ بلکه شهری است باستانی به نام پترا که در جنوب اردن کنونی قرار دارد. یعنی محل سکونت قریش و قبایل و چهره‌های سرشناس تاریخی آن دوره مثل بنی‌هاشم و بنی‌امیه، عبدالمطلب و ابوطالب و حمزه و ابولهب و ابوجهل و محل بعثت پیامبر اکرم(ص) و نزول وحی و خانة‌ کعبه و قبله مسلمانان و مراسم حج، شهر پترا بوده است نه شهر مکه.

مراحل اثبات نظریة‌ پترا

ایشان برای اثبات مدعای خویش چهار مرحله را طی می‌کند. نخست می‌کوشد تا بنابر شواهدی، اصالت شهر مکه را زیر سؤال ببرد. در مرحلة‌ دوم به دنبال جایگزینی برای شهر مکه می‌گردد و شهر پترا را معرفی می‌کند. در مرحلة‌ سوم تلاش دارد تا نشان دهد اوصاف مذکور در کتب تاریخی دربارة‌ شهر مقدس اسلام بر شهر پترا صدق می‌کند و در نهایت هم سعی می‌کند توضیح دهد که چرا و چگونه کعبه از شهر پترا به محلی به نام مکه منتقل شد و شهر پترا از یادها فراموش شد.

گیبسون برای اثبات ادعای خویش در مرحلة‌ نخست، اوصافی برای پایگاه نخستین و شهر مقدس اسلام برمی‌شمارد و ادعا می‌کند که طبق داده‌های تاریخی، شهر مقدس اسلام شهری بسیار خوش آب و هوا و سرسبز و خرم بوده و از لحاظ شهرسازی هم حصار و برج و بارو داشته است. سپس توضیح می‌دهد که شهر مکه کنونی چنین ویژگی‌هایی ندارد و کاوش‌های باستان‌شناسانه هم سابقة وجود چنین اوصافی را در این منطقه تأیید نمی‌کند. بنابراین باید دید زادگاه و شهر مقدس اسلام با چنین اوصافی کجا قرار داشته است؟

گیبسون در مرحلة‌ دوم که یافتن جایگزینی برای شهر مکه کنونی است، ادعا می‌کند که منابع تاریخی، صادقانه و به درستی به ما منتقل نشده و نمی‌توان برای رسیدن به پاسخ این سؤال که: «شهر مقدس اسلام کجا بوده است؟» به آن‌ها رجوع و تکیه کرد. به همین دلیل گیبسون در این مرحله، روش پژوهش کتابخانه‌ای را کناری می‌گذارد و به پژوهشی باستان‌شناسانه دست می‌زند. راهی که او در پیش می‌گیرد این است که به سراغ کهن‌ترین مساجد مسلمانان که در سدة‌ نخست اسلامی ساخته شده و بر جای مانده است، برود و با بررسی جهت قبلة‌ این مساجد دریابد که مسلمانان در ابتدا به کدام سمت نماز می‌خوانده‌اند و شهر مقدسشان کجا بوده است. برای این کار ایشان چند بنای کهن اسلامی را برمی‌گزیند و قبلة‌ آن‌ها را بررسی می‌کند. به گفتة‌ ایشان ـ که در این فیلم سعی شده به بهترین صورت با استفاده از جلوه‌های گرافیکی ساخته و پرداخته شود ـ جهت قبلة هیچ یک از این مساجد به سمت کعبة کنونی نیست و شگفت این که جهت قبلة‌ این مساجد به جهت‌های مختلف و پراکنده هم نیست بلکه همة‌ آن‌ها در یک نقطه تلاقی می‌کند و این نقطة‌ تلاقی جایی است به نام پترا که گیبسون آن را شهر مقدس اصلی مسلمانان معرفی می‌کند.

گیبسون در مرحلة‌ سوم می‌کوشد تا اوصافی را که برای شهر مقدس مسلمانان لازم دانسته بود بر شهر پترا تطبیق دهد. او سعی می‌کند نشان دهد که این شهر آبادان و دارای برج و بارو بوده و از سوی دیگر جاهایی را به عنوان کعبه و زمزم و صفا و مروه و غار حرا و امثال آن در پترا نشان می‌دهد تا اثبات کند که پترا، همان زادگاه اسلام بوده است.

گیبسون در مرحلة‌ چهارم و آخر در پاسخ به این که: «چرا شهر پترا اکنون محل عبادت مسلمانان نیست؟ و چگونه به مکه انتقال یافته است؟ و چرا تا کنون هیچ اطلاعاتی در این باره از سوی هیچ کسی در هیچ جایی ثبت نشده است؟» ادعا می‌کند که در جنگ بین ابن زبیر ـ که محل قیام و مرکز حکومتش، شهر پترا بود ـ و بنی‌امیه که در شام بودند، ابن زبیر که خود را شکست‌خورده می‌دید، سنگ‌های خانة‌ کعبه را از شهر پترا به منطقه‌ای ناشناخته در شبه جزیرة عربستان به نام مکه منتقل کرد و طی چندین دهه، آرام آرام مسلمانان این جابه‌جایی را قبول کردند و پذیرفتند که دیگر به سمت این مکان جدید نماز بگزارند. شهر پترا هم بر اثر زلزله‌ها و سیل‌های گوناگون، از سکنه خالی شد و به فراموشی سپرده شد. داستان و کیفیت این تغییر مکان هم در کتاب‌های مسلمانان ثبت نشد و یا اگر ثبت شد، یا سانسور شده است و یا اسناد آن در جنگ‌ها و کتاب‌سوزی‌های تاریخی از بین رفته است؛ به همین دلیل الان چیزی از چگونگی آن در دست ما نیست.

بررسی و نقد این فیلم

در ادامة‌ این نشست و پس از ارائة این خلاصة‌ بسیار کوتاه از فیلم که تلاش شد دقیق و امانت‌دارانه و طبق گفته‌های سازندة فیلم باشد، بخش‌هایی از فیلم شهر مقدس پخش و با مشارکت کارشناسان گروه تاریخ حاضر در جلسه بررسی و نقد شد. مطالب و استنادات طرح شده در این فیلم، از جنبه‌ها و محورهای مختلف قابل نقد است که برخی از ایرادهای وارد بر آن را می‌توان از قرار زیر برشمرد:

1. 1. ارائة‌ گزارش‌های غیرواقعی و نسبت دادن آن به منابع تاریخی؛ مانند ادعای سرسبز بودن شهر مکه بر خلاف گزارش متفق القول آثار قدیم و جدید دربارة‌ تاریخ شبه جزیره عرب و حجاز که همگی این منطقه را به قول قرآن کریم: «غیر ذی زرع» می‌دانند.
   2. نقل ناقص گزارش‌های تاریخی؛ مانند نقل ناقصی از گزارش قتل یک نفر در «کنار دیوار مکه» که ایشان آن را دال بر وجود یک حصار بر گرد این شهر می‌داند در حالی که گزارش تاریخی کامل توضیح می‌دهد که این شخص «وارد شهر مکه شد و در کنار یک دیوار» کشته شد که دلالتی بر آن چه که گیبسون ادعا می‌کند ندارد.
   3. شتاب‌زدگی در استنتاج از گزارش‌های تاریخی و برداشت نادرست از آن؛ مانند بیان یک بیت شعر دربارة خوردن انگور در مکه در غیر فصل انگور و استدلال با آن بر کشاورزی و محیط آبادان شهر مکه.
   4. ترجمة‌ نادرست و دلبخواهی متون تاریخی؛ مانند ترجمة واژة «بناء» به باغ یا ترجمة واژة‌ »طین» به خاکی که فقط در مزرعه وجود دارد و یا ترجمة‌ واژة‌ »مسجد» به محل اجتماع.
   5. برخورد گزینشی با شواهد و گزارش‌های موجود؛ مانند گزینش چند مسجد خاص از صدر اسلام برای بررسی جهت قبله و نادیده گرفتن بسیاری از مساجد و ابنیه دیگر که مربوط به همین دورة زمانی است.
   6. سنجش و ارزش‌گذاری دقت بناهای کهن با امکانات امروزی؛ مانند نمونة شگفت‌آور مسجد صنعا که در بررسی ایشان هم قبلة کلی این مسجد به سمت مکه و مسجد الحرام است ولی چون بر اساس ابزارهای نوین امروزی به صورت دقیق و صددرصد خط قبلة‌ این مسجد به شهر مکه نمی‌خورد و با آن زاویه دارد، هر چند این زاویه بسیار اندک و قابل اغماض است، باز ایشان آن مسجد را به عنوان یکی از مساجد که قبله‌ای متفاوت داشته است، مطرح می‌کند؛ در حالی که به طور طبیعی دانش و امکانات تعیین قبله در صدر اسلام با دانش و امکانات کنونی فاصله فراوان دارد و این یک توقع غیرمنطقی است که در بناهای کهن به دنبال دقتی امروزین باشیم. بسیاری از مساجدی که ایشان به عنوان نمونه بررسی می‌کند از این قبیل است.
   7. تعمیم نابه‌جا و غیرروشمند مورد جزئی و نتیجه‌گیری کلی؛ مانند بررسی قبلة‌ چند مسجد محدود و ادعای رو به مکه نبودن قبلة‌ تمامی مساجد صد سال نخست اسلام.
   8. ادعاهای خلاف واقع و کذب صریح؛ مانند ادعای عدم امکان رؤیت مسجد الحرام از غار حرای موجود در مکه.
   9. گمانه‌زنی بی‌پشتوانه و غیرروشمند در ترسیم گذشته؛ مانند مباحثی که ایشان در تبیین اوصاف شهر پترا به عنوان شهر مقدس اسلام دارد که می‌کوشد مکان‌هایی را به عنوان صفا و مروه و ... معرفی کند که معنایی جز تاریخ‌سازی خیال‌پردازانه ندارد.
   10. سهل‌انگاری در خوانش و گزارش منابع؛ مانند نقل بی‌دقت و آشفته و در هم و بر هم داستان اسلام آوردن رئیس قبیله دوس که نه از اهالی مکه است و نه معبد ذوالشری (که در فیلم به نام دوشارا از آن یاد می‌شود) در مکه قرار دارد.
   11. عوام‌فریبی؛ مانند نشان دادن چندین گوی سنگی در یک خرابه شهر پترا به عنوان گوی‌های منجنیقی که سپاه شام برای کوبیدن سپاه ابن زبیر و کعبه در پترا از آن استفاده کرده‌اند.
   12. استناد به داستان‌های موهوم و مردود تاریخی؛ مانند استناد به کتاب‌سوزی در فتوحات اسلامی که در پژوهش‌های متعدد تاریخ‌پژوهان، نادرستی آن ثابت شده است.
   13. زمان‌پریشی در مباحث تاریخی؛ مانند نسبت دادن نابودی اسناد انتقال کعبه از پترا (که به گفتة‌ ایشان در سال ۷۰ هجری قمری رخ داده است) به جریان موهوم کتاب‌سوزی در زمان فتوحات سه خلیفة‌ نخست (که از سال ۱۵ تا ۳۵ هجری قمری رخ داده است)! و یا استناد به متنی از سفرنامة‌ مارکوپولو (که مربوط به قرن هفتم قمری است) برای اثبات وجود جمعیت فراوان مسلمانان در منطقة چین و نیاز آنان به مسجد که منجر به ساختن مسجد سعد بن ابی‌وقاص در سال ششم ظهور اسلام (یعنی حتی پیش از هجرت پیامبر اکرم به مدینه) در این منطقه شد!

این فیلم در کنار مباحثی که به طور مستقیم دربارة‌ شهر مکه و پترا مطرح می‌کند، با طرح برخی مباحث پیرامونی و نیز با بهره‌گیری از شگردهای مختلف بصری ـ رسانه‌ای تلاش دارد ناب بودن این نظریه و خدشه‌ناپذیر بودن آن را به خواننده القا کند که توجه به دو نکته در این باره لازم است:

الف. ایدة دن گیبسون در این فیلم ایده‌ای نو نیست و علی‌رغم تلاش وی در ارائة‌ آن به عنوان کاری پژوهشی و منحصر به فرد که هیچ سابقه‌ای ندارد، نویسندگان دیگری پیش از ایشان، آن را مطرح کرده‌اند. به بیان دیگر، دن گیبسون، اخلاق پژوهش در بیان سابقة‌ تحقیق و زحمات دیگران در این زمینه را رعایت نکرده و با ارائة‌ حاصل تلاش دیگران به نام خود، متهم به سرقت علمی است. برای نمونه، ۳۴ سال پیش از انتشار کتاب جغرافیای قرآن آقای گیبسون در سال ۲۰۱۱، پاتریشیا کرون و مایکل کوک در سال ۱۹۷۷، با انتشار کتابی به نام « Hagarism: The Making of the Islamic World هاجریسم: ساختن جهان اسلام» این ایده را مطرح کردند (تفاوت گیبسون با دیگران در این است که وی با ساختن این فیلم، این بحث را از فضای علمی آکادمیک به فضای عمومی غیرتخصصی آورد). سرقت علمی دن گیبسون مورد توجه تاریخ‌پژوهان غربی نیز بوده است. برای نمونه دکتر دیوید اِی. کینگ (نویسندة کتاب نقشه‌های جهانی برای یافتن جهت قبله و فاصله تا مکه و دارای مقالات بسیار در زمینه قبله و نویسندة‌ چندین مقاله در دایرة المعارف اسلام [EI]) در نقد صریحی که بر کتاب «قبله‌های اولیه اسلام» از دن گیبسون دارد، وی را متهم می‌کند که از بسیاری مقالات ایشان بدون ذکر عنوان آن استفاده کرده است. نام این نقد «بازگشت از پترا به مکه و از پبله به قبله» (From Petra back to Makka – From "Pibla" back to Qibla) است.

• به تبع نکتة‌ بالا، یعنی نو نبودن این ایده و سابقة‌ بیش از چهل سالة‌ آن، می‌بینیم که هم در جهان اسلام و هم در بین متخصصان غربی، پاسخ‌های فراوانی به این ایده داده شده است که با جست و جو در پایگاه‌های علمی می‌توان به این نقدها دست پیدا کرد؛ برای نمونه در زبان فارسی می‌توان مقالة «فرضیۀ خاستگاه هاجری اسلام، تحلیل و نقد» اثر آقایان سعید کریم‌پور و علی راد را نام برد.

بر خلاف ادعایی که در انتهای فیلم مطرح می‌شود که این نظریه تا کنون پاسخی از سوی علمای اسلام دریافت نکرده است، دو اثر آقای گیبسون یعنی کتاب «جغرافیای قرآن» و فیلم «شهر مقدس» نیز به تفصیل، نه فقط از جانب مسلمانان، بلکه از جانب متخصصان و تاریخ‌پژوهان غربی هم پاسخ داده شده است. برای آشنایی با برخی از منتقدان این نظریه، یک جست و جو در پایگاه‌های علمی کافی است که برای نمونه فقط به دو نقد اشاره می‌کنیم:

الف. سال ۲۰۱۲ (یعنی یک سال پس از انتشار کتاب جغرافیای قرآن)؛ تاریخ‌پژوهی به نام دنیل سی ووف در شمارة دهم مجلة‌ «جاده ابریشم» («The Silk Road») در مقاله‌ای به نام «بررسی کتاب جغرافیای قرآن دن گیبسون» اشتباهات بسیاری از این کتاب را برمی‌شمرد.

ب. سال ۲۰۱۴؛ مایکل لکر در شمارة‌ پاییز مجلة‌ مطالعات سامی («Journal of Semitic Studies »)، کتاب جغرافیای قرآن را یک نوشتار تخیلی معرفی می‌کند که شاید حتی در محافل علمی نیز پیروانی برای خود داشته باشد.

سستی این نظریه و عدم وجاهت علمی آن سبب شده است که بسیاری از متخصصان آن را قابل بحث علمی ندانند به گونه‌ای که دکتر دیوید اِی. کینگ نقد خویش بر آخرین اثر دن گیبسون، یعنی کتاب قبله‌های اولیه اسلام، را این چنین جمع‌بندی می‌کند: «اثری آماتوری و غیرعلمی که هم توهین به مسلمانان است و هم توهین به پژوهش‌های علمی غربی و اسلامی».

بررسی بخش‌های دیگر این فیلم به جلسات دیگری در آینده واگذار شد. به گفتة کارشناس این جلسه، بررسی ایرادهای این فیلم می‌تواند دست‌گرمی خوبی برای کارورزی مبتدیان در مباحث تاریخی و نیز بحث مغالطات در علم منطق و تفکر انتقادی باشد. هم‌چنین از منظر دیگر می‌توان گفت که این شبهه‌افکنی‌ها می‌تواند زمینة‌ مناسبی برای همکاری و نزدیکی بیشتر شیعه و سنی و اتحاد جهان اسلام در دفاع از اعتقادات اصیل اسلامی پدید آورد؛ بررسی پاسخ‌هایی که از جانب مذاهب مختلف اسلامی و نخبگان علمی در فضای مجازی به این فیلم داده شده است و نمونه‌های اندکی از آن در این جلسه پخش شد، شاهدی گویا بر این گمانه است. لزوم اصلاح دیدگاه غیرروشمند سنتی به تاریخ و به رسمیت شناختن جدی‌تر این رشتة‌ علمی در بین علوم دینی هم پیام دیگری است که از این فیلم و امثال آن می‌توان گرفت.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، حجت الاسلام والمسلین علی مخدوم «رئیس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی» در این کارگاه آموزشی مهارت های همدلی را با نگاه پاسخ به مسائل دینی ارائه کرد.

این کارگاه دو روزه با حضور کارشناسان مرکز ملی پاسخگویی شعبه اصفهان در بخش های تلفنی، مکتوب و آنلاین در سالن جلسات ساختمان امام حسین علیه السلام برگزار گردید.

در این کارگاه آموزشی، حجت الاسلام مخدوم به تبیین مهارت‏های همدلی در پاسخگویی و تفاوت های آن با همدردی پرداخت و مهارت های کاربردی این بحث را در فرایند پاسخگویی برای کارشناسان تبیین کرد.

شایان ذکر است کارگاه های آموزشی مهارتی ویژه پاسخگویان مرکز با حضور اساتید مبرز به طور پیوسته برگزار می‏شود.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، یازدهمین جشنواره رسانه های دیجیتال در هفت بخش اقوام و فرهنگ ملی و محلی، امید و نشاط اجتماعی، انقلاب اسلامی و مقاومت، حکمرانی و مدیریت، خانواده و سبک زندگی، کسب و کارهای نوپا و مسجد و مناسک دینی برگزار شد.

شرکت کنندگان در این جشنوار آثار خود را در قالب های پایگاه های اینترنت، نرم افزارهای تلفن همراه، شبکه های اجتماعی، نرم افزارهای رسانه ای، هنرهای دیجیتال بازی های رایانه ای و ایده به جشنواره ارسال کردند و پس از داوری های صورت گرفته سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی به نشانی www.Pasokhgoo.ir در بخش مسجد و مناسک دینی برگزیده شد.

در این جشنواره 1501 اثر در قالب های ذکر شده به دبیرخانه ارسال شد که 48 اثر برگزیده شدند.

شایان ذکر است سایت پاسخگو، درگاه اصلی مرکز ملی پاسخگویی است که از طریق آن دسترسی به پاسخگویی برخط (آنلاین)، پیامکی و مکتوب و انجمن های گفتگوی قرآنی و دینی امکان پذیر است. همچنین سوالات پرتکرار در بخش های هفت گانه قرآن، حدیث، احکام، اخلاق، تاریخ، کلام، مشاوره و روانشناسی، اخبار مرکز، نشست های علمی، تولیدات نرم افزاری و چندرسانه ای نیز در این سایت قابل دسترسی است.