از آيات و روايات استفاده مي‏شود بهشت براي كساني است كه ايمان به خدا و پيامبر اسلام (ص) داشته باشند و عمل صالح و تقوا پيشه كرده باشند: " الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبي‏ لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآب"(1)كساني كه ايمان و عمل صالح دارند، خوشا به حال آنان كه خوش جايگاهي خواهند داشت.

مراد، ايمان به خدا و پيامبر و وحي الهي است و مراد از عمل صالح، عمل به دستورهاي قرآن و اطاعت از پيامبر صلوات الله عليه  است.

پيروان ديگر اديان الهي هم به حكم كتاب خودشان كه در آن اشاره به آمدن پيامبر اسلام شده  و هم به حكم عقل كه بايد به آخرين پيام الهي گوش فرا دهند،اگر بخواهند آخرتي آباد داشته باشند؛ بايد دين اسلام را بپذيرند.

اين نص صريح كتاب خدا است كه فرمود: " وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرينَ"(2)

يعني هر كسي غير از اسلام (دين واقعي) ديني را بپذيرد، هرگز از او پذيرفته نيست و او در آخرت از زيان كاران خواهد بود.

بنابراين، پيروان ساير اديان الهي وظيفه دارند درباره دين خود و دين اسلام تحقيق كنند و دستورهاي اديان را با هم مقايسه كنند و پس از تحقيق دقيق و علمي، به حقيقت اسلام و حقانيت اين دين پي خواهند برد و آن را خواهند پذيرفت.

در عين حال اگر به هر دليلي نتوانستند در مورد دين اسلام آگاهي پيدا كنند و يا به حقانيت آن دست يابند و به اين نتيجه رسيدند كه دين خودشان درست است و از طرفي به محتواي دين خود عمل كردند و بر كسي ظلم نكردند، چون حجت و دليل بر اعتقاد خود دارند، خداوند آنان را عذاب نمي ‏كند و چه بسا به مرتبه اي نائل شوند كه اهل بهشت شوند، ولي اگر تحقيق نكردند و با لجاجت بر دين خود پا فشاري كردند و با اين كه احتمال دادند دين اسلام دين حقي باشد، به دنبال آن نرفتند، در وظيفه خود كوتاهي كرده، در نتيجه مورد مواخذه قرار مي گيرند.

بنابراين اصل در حق طلبي انسان ها و تسليم در مقابل آن، يا انكار حقيقت است.

شهيد مطهري نوشته است: اگر كسي در روايات دقت كند، مي‏يابد كه ائمه سلام الله عليهم اجمعين تكيه ‏شان بر اين مطلب بوده كه هر چه بر سر انسان مي‏آيد، از آن است كه حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و يا لااقل در شرايطي باشد كه مي ‏بايست تحقيق و جستجو كند، اما افرادي كه ذاتاً و به واسطه قصور فهم و يا به علل ديگر در شرايطي به سر مي‏برند كه مصداق منكر و يا مقصر به شمار نمي ‏روند، در رديف منكران و مخالفان نيستند.

ائمه اطهار بسياري از مردم را از اين طبقه مي‏دانند. اين گونه افراد داراي استضعاف و قصور هستند و اميد عفو الهي درباره آنان مي‏رود.

وي از مرحوم علامه طباطبايي نقل مي‏كند: همان طوري كه ممكن است منشأ استضعاف، عدم امكان تغيير محيط باشد، ممكن است اين جهت باشد كه ذهن انسان متوجه حقيقت نشده باشد و به اين سبب از حقيقت محروم مانده باشد.(3)

بنابراين،اين امكان وجود دارد كه غير مسلمانان نيز داخل بهشت شوند و اين ها گروهي هستند كه به عنوان مستضعفان شناخته مي شوند، يا واقعا و حقيقتا دنبال دين حق بودند،اما به دلايلي بر آن دست نيافتند و نيز انسان هاي درست كار و پاك بودند و  طبق فطرت پاك و عقل خود عمل كرده اند.

محاسبه  اعمال آنان، بر پايه عدل خداوندي است و بر اساس عقل و فطرت و كردارشان، هم چنين اعتقادات و باورهايشان (اگر صحيح و مطابق با اسلام باشد) مورد حساب قرار مي ‏گيرند.

پي‌نوشت‏ها:

1. رعد، آيه 29.

2. سوره آل عمران،آيه 85.

3. مطهري مرتضي، مجموعه آثار،تهران،انتشارات صدرا،بي تا، ج 1، ص 323.

ویژگی هایی برای قاری قرآن ذكر شده است از جمله اینكه

 1. از ناخوشنودي در جان و مال، در امان است:

امام سجّاد (ع) روايت نموده كه پيامبر خدا (ص) فرمود: «هر كه چهار آيه نخست سوره بقره و آية الكرسي و دو آيه پس از آن و سه آيه پاياني آن سوره را تلاوت كند، در جان و دارايي‏اش هيچ گونه ناخوشايندي نبيند و شيطان به او نزديك نشود و قرآن را از ياد نبرد». (1)

2. دور شدن فقر و ديوانگي و مطلق بلا:

امام صادق (ع) فرمود: «هر كه سوره ابراهيم و حجر را هر جمعه در ركعت اول و دوم نماز يك بار تلاوت كند، هرگز تهيدستي و ديوانگي و بلا به او نرسد». (2)

3. دوري از زلزله و صاعقه و مطلق آفات دنيوي:

امام صادق (ع) فرمود: «از تلاوت سوره "إذا زلزلت الارض" دلخسته نگرديد؛ زيرا به راستي، هر كه در نمازهاي مستحب خويش آن را تلاوت كند، خداي گرامي و بزرگ هرگز او را گرفتار زلزله نسازد و با زلزله و صاعقه و آفتي از آفات دنيا نميرد و چون جان سپارد فرمان در آمدن به بهشت را دريافت نمايد و خداي گرامي و بزرگ فرمايد: بنده من! بهشت را بر تو حلال كردم». (3)

4. دوري از بلاي دنيوي:

امام صادق (ع) فرمود: «هر كه سوره صافّات را هر روز جمعه تلاوت كند، همواره از هر آفتي نگاه داشته شود و هر بلايي در زندگي دنيا از او به دور ماند و به زيبا‏ترين صورت روزي داده شود. خداوند او را در دارايي و فرزند و بدنش‏ گرفتار بدي شيطان رانده شده و شخص گردنكش زورگو نسازد. اگر در آن روز يا آن شب جان سپارد، خداوند او را شهيد برانگيزاند و شهيد ميراند و او را همراه شهيدان در يك مقام به بهشت درآورد». (4)

5. دور شدن قبرش از گزندگان و حشرات و فشار قبر:

امام باقر (ع) فرمود: «هر كه بر تلاوت سوره زخرف مداومت و پايداري ورزد، خداوند او را در قبرش از گزندگان و حشرات زمين و فشار قبر در امان دارد تا در پيشگاه خداي گرامي و بزرگ ايستد. سپس آن سوره آيد تا به فرمان خدا او را به بهشت در آورد». (5)

6. مورد ترحمّ خدا قرار گرفتن:

امام صادق (ع) فرمود: «سوره‏هايي كه با «حم» آغاز مي‏شوند (غافر، فصلت، شوري، جاثيه، زخرف، دخان) گياهان خوشبوي قرآن اند. پس چون آن ها را تلاوت نمودي، به سبب حفظ و تلاوت آن ها خدا را بسيار ستايش نما و سپاس دار. به راستي، بنده بر مي‏خيزد و سوره‏هاي «حم» را تلاوت مي‏كند. پس از دهانش بويي نيكوتر از مشك ناب و عنبر بر مي‏آيد. همانا خداي گرامي و بزرگ بر تلاوتگر و خواننده آن و بر همسايگان و دوستان و آشنايان و همه خويشان و نزديكان او رحم آورد. بي‏گمان در رستاخيز، عرش و كرسي و فرشتگان تقرّب يافته خداوند، براي او آمرزش جويند». (6)

در اين جا لازم مي‏دانيم كه اين حقيقت مهم را بيان كنيم كه ثواب ها و فضيلت ها و پاداش هاي مهمي كه براي

تلاوت قرآن يا سوره‏ها و آيات خاصي نقل‏ شده، هرگز مفهومش اين نيست كه انسان آن ها را به صورت اوراد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت كند؛ بلكه خواندن قرآن براي فهميدن، و فهميدن آن براي انديشيدن، و انديشيدن هم براي عمل است. ‏(7)

پي نوشت ها:

1. ثواب الاعمال، ترجمه حسن زاده، ص 239.

2. همان، ص 245.

3. همان، ص 287.

4. همان، ص 257.

5. همان، ص 226.

6. همان، ص 261.

7. تفسير نمونه، آيت الله مكارم، ج ‏1، ص 60.

پرسشگر محترم شما منظورتان اين است كه قرآن سخني مي گويد و تاريخ خلاف آن را اعلام مي كند.

قرآن سخن خدايي است كه خالق جهان بوده و بر آن سيطره دارد و عالم به آشكار و نهان آن مي باشد، پس سخن اين خدا از خلقت قطعا مطابق با واقع است چون خلقت كار خودش است و بدان علم كامل دارد و جهان محضر اوست و داعيه اي هم بر دروغ و خلاف گويي ندارد و دروغ و خلاف گويي با كمال مطلق و حق مطلق سازگاري ندارد.

اما تاريخ اگر مكتوب باشد، مشاهدات و برداشت هاي مورخان از گذشته است و اگر استنباط باشد، با توجه به نشانه ها و اماره ها حدس و گمان زده شده است و در تاريخ چه مشاهدات مورخ و شنيده هاي او باشد يا استنباط از نشانه ها، امكان خطا وجود دارد بنا بر اين اگر جايي بين سخن قرآن و نقل تاريخي و برداشت عالمان از جهان منافاتي وجود داشت، معلوم مي شود نقل تاريخي درست نبوده و مورخ اشتباه فهميده است.

اما در مورد بالا، طبيعي است كه وقتي آدم از بهشت رانده شد و به زمين فرود آمد، با مواهب طبيعي مواجه شده و به بهره برداري از آنها همت گماشته و به طور طبيعي علاوه بر تعليم خدايي، اولين تجربه بشري هم راجع به كشاورزي و دامداري خواهد بود.

اما در هيچ جاي قرآن نيامده كه هابيل و قابيل كشاورزي و دامداري مي كنند. بلكه در قرآن آمده كه به امر خدا هابيل و قابيل براي خدا قرباني مي كنند و هديه اي پيشكش مي نمايند و هديه هابيل قبول مي شود و هديه هابيل رد مي شود:

إِذْ قَرَّبا قُرْباناً فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِما وَ لَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ (1)

هنگامي كه هر كدام، كاري براي تقرّب (به پروردگار) انجام دادند. امّا از يكي پذيرفته شد و از ديگري پذيرفته نشد.

اما اين كه هديه چه بوده، چيزي در قرآن نيامده است و در روايات آمده كه قابيل زراعت داشت و هابيل گوسفندان و دام داشت و قابيل مقداري خوشه گندم پوك برد و هابيل بهترين قوچ از بين دام هايش را.(2)

بنا بر اين داشتن دام يا داشتن زراعت در آن زمان از طرف دو فرزند آدم هيچ بعدي ندارد و آن دو به تعليم پدر يا تجربه، طريق ابتدايي نگه داري دام يا زراعت را ياد گرفته اند. البته آن دامداري يا كشاورزي هم ابتدايي بوده و با دامداري و كشاورزي پيشرفته فاصله بسيار داشته است.

پي نوشت ها:

1. مائده(5) آيه 27.

2. بحراني، البرهان، تهران، بنياد بعثت، 1416ق، ج2، ص272.

رسول خدا فرمود:

أفضل أعمال أمتي انتظار الفرج (1) ؛

انتظار فرج الله برترین عمل است.(2) ؛ انتظار الفرج من الله(3)

بنا بر این روایت "انتظار گشایش خداوند" كه برترین مظهر آن فرج نهایی با ظهور حضرت حجت است، برترین اعمال امت است.

بنا بر روایت دیگر برترین اعمال امت "قرائت قرآن" است: 

أفضل أعمال أمتي قراءة القرآن. (4)

پی نوشت ها:

1. شیخ صدوق، علل الشرایع، نجف، مكتبه الحیدریه، 1385 ق، ج1 ، ص 4 .

2. علامه مجلسی، بحار الانوار،چ هشتم، بیروت، الوفا، 1403 ق، ج 109، ص 144.

3. شیخ علی كورانی، معجم احادیث المهدی،چ اول، قم، بهمن ، 1411ق، ج 1، ص 270.

4. علامه مجلسی، همان، ج 73، ص 320.

دراحادیث بیشماری كه در كتب شیعه و سنی به طریق های فراوان ثبت شده ، رسول خدا "اهل بیت" خود یعنی امام علی و امامان معصوم را به عنوان "سفینه النجاه"="كشتی نجات" (1) و به عنوان " باب حطه"= "دروازه آمرزش گناهان" معرفی كرده است. (2)

كشتی نجات كه در تاریخ مثل شده ، كشتی حضرت نوح بود كه هر كس بر آن سوار شد ، از غرق و طوفان نجات یافت و هر كس از سوار شدن بر آن امتناع كرد ، غرق و هلاك گردید. 

رسول خدا "اهل بیت" خود را به كشتی نوح كه نجات دهنده از غرق و هلاكت بود، تشبیه می كند؛ یعنی می فرماید: كسانی كه بعد از من تابع اهل بیتم شوند و دین و اخلاق و دستور زندگی را از آنان بگیرند و دیگران را ملجأ و مرجع و مأوای خود نسازند ، به مانند سوار شدگان بر كشتی نوح از گرداب هلاكت در امانند و كسانی كه اهل بیت را واگذارند و تابع و محب و پیرو و شیعه دیگران گردند ، قطعا مانند سرپیچی كنندگان از سوار شدن بر كشتی نوح ، محكوم به هلاكتند .

همچنین پیامبر "اهل بیت" را به "باب حطه بنی اسرائیل"=" دروازه آمرزش" تشبیه كرده است. آیه زیر حاكی از باب حطه بنی اسرائیل است:

وَ إِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْها حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَداً وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطاياكُمْ وَ سَنَزيدُ الْمُحْسِنينَ ؛ (3) و (به خاطر بياوريد) زماني را كه گفتيم: «در اين شهر [بيت المقدس‏] وارد شويد! و از نعمتهاي فراوان آن، هر چه مي‏خواهيد بخوريد! و از در (معبد بيت المقدس) با خضوع و خشوع وارد گرديد! و بگوييد: «خداوندا! گناهان ما را بريز!» تا خطاهاي شما را ببخشيم و به نيكوكاران پاداش بيشتري خواهيم داد».

پی نوشت ها:

1. سید بن طاووس ، طرائف ، - ، قم ، خیام ، 1400 ق ،  ج 1،  ص 132. (ایشان یك فصل برای این حدیث اختصاص داده است)؛ همچنین ابن بطریق، العمده ، - ، قم ، انتشارات اسلامی ، 1407 ق ، ص 358 - 360.

2. بحرانی سید هاشم ، البرهان ، اول ، تهران ، بنیاد بعثت ، 1416 ق ، ج1 ، ص 229؛ ابن مشهدی ، كنز الدقائق ، تهران ، وزارت ارشاد ، 1368ش، ج2 ، 18-19 ؛ عروسی حویزی ، نور الثقلین ، - ، قم ، اسماعیلیان ، 1415 ق، ج1 ، ص 82-83؛ سیوطی ، در المنثور ، - ، قم ، كتابخانه آیت الله مرعشی ، 1404؛ ج1 ،ص 71.

3. بقره (2) آیه 58.

در منابع روايي و كتب ادعيه شيعه خواندن اين ذكر و دعا براي اداي دين و قرض سفارش شده است كه چند نمونه را ذكر مي كنيم:

«عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (ع) قَالَ: شَكَوْتُ إِلَي رَسُولِ اللَّهِ (ص) دَيْناً كَانَ عَلَيَّ فَقَالَ يَا عَلِيُّ قُلِ اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ وَ بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ فَلَوْ كَانَ عَلَيْكَ مِثْلُ صَبِيرٍ دَيْناً قَضَي اللَّهُ عَنْكَ وَ صَبِيرٌ جَبَلٌ بِالْيَمَنِ لَيْسَ بِالْيَمَنِ جَبَلٌ أَجَلَّ وَ لَا أَعْظَمَ مِنْهُ»(1)؛ علي بن ابيطالب فرمودند كه به رسول خدا(ص) از قرضي كه به عهده من بود شكايت كردم پيامبر فرمودند يا علي بگو اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ....پس اگر به اندازه صبير دين بر عهده تو باشد خداوند از طرف تو ادا مي كند و صبير كوهي در يمن است كه در يمن كوهي بزرگتر از آن نيست.

ابن فهد حلي اين دعا را جزء دعاهايي كه در تعقيب نماز مي توان خواند آورده: «و مثل ما روي لقضاء الدين اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ وَ بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ يوم الجمعة»(2)؛  نمونه ديگر از دعاهايي كه در تعقيب نماز خوانده مي شود، دعا در مورد اداي دين در روز جمعه است و آن دعاي اللَّهُمَّ أَغْنِنِي بِحَلَالِكَ عَنْ حَرَامِكَ.... است  و روايت شده كه بطور كلي براي همه حاجات چنين دعايي را بخوانند كه مي توان اين دعا را به نيت افزايش روزي هم خواند.

در مورد گشايش روزي و نجات از فقر دعاهاي مخصوصي وارد شده است از جمله:

1- « براي گشايش روزي بعد از نماز صبح ده بار بگويد: «سبحان اللَّه العظيم و بحمده استغفر اللَّه و اسأله من فضله»(3)

2- از امام محمد باقر (ع)روايت شده كه فرمود: «در باب طلب روزي، در نماز واجبي دعا كن و حال آنكه تو در سجده باشي بگو يَا خَيْرَ الْمَسْؤُلِينَ، وَيَا خَيْرَ الْمُعْطِينَ، ارْزُقْنِي وَارْزُقْ عِيَالِي مِنْ فَضْلِكَ الْوَاسِعِ؛ فَإِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ؛ اي بهترين سؤال‏شدگان و اي بهترين بخشايندگان روزي ده مرا و روزي ده عيال مرا از فضل خود پس به درستي كه تو صاحب فضل بزرگي»(4)

3- «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ عَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) هَذَا الدُّعَاءَ يَا رَازِقَ الْمُقِلِّينَ يَا رَاحِمَ الْمَسَاكِينِ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ يَا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِينَ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ ارْزُقْنِي وَ عَافِنِي وَ اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي»(5)؛  از امام جعفر صادق (ع) روايت شده كه فرمود: رسول خدا (ص) اين دعا را تعليم فرمود: اي روزي‏دهنده مال ضايع شدگان و اي رحم‏كننده گدايان و اي دوست مؤمنان و اي صاحب توانايي استوار صلوات فرست بر محمد و اهل بيت او، و روزي و عافيت ده مرا، و كفايت كن از من، آن‏چه در اندوه افكنده مرا».

براي آشنايي بيشتر با دعا ها و اذكار جهت گشايش روزي به كتاب اصول كافي بَابُ الدُّعَاءِ لِلرِّزْق‏ مراجعه كنيد كه ادعيه زيادي در آنجا آمده است.(6)

4- دعاي بيست و نه صحيفه سجاديه كه درباره گشايش روزي است: «وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا قُتِّرَ عَلَيْهِ الرِّزْقُ»(7)

پي نوشت ها:

1. شيخ صدوق، الامالي، ص388.

2. ابن فهد حلي، عده الداعي و نجاح الساعي‏، انتشارات دار الكتب الاسلامي، ص61.

3. همان.

4. كليني، محمد بن يعقوب، الكافي، انتشارات إسلامية، ج‏2، ص 551.

5. همان.

6. همان، ص550.

7. الصحيفة السجادية، دفتر نشر الهادي، ص 136.

در روایات هست كه اگر فرزند دار نمی شوید یا اگر همسرتان حامله است، نیت كنید كه فرزند را محمد یا علی بنامید كه در این صورت مأیوس از حاملگی حامله شده و پسر می آورد و حامله هم پسر می زاید و بعد از تولد اگر او را محمد یا علی نامیدید (كه هر دو یكی است) كه به نیت خود وفا كرده اید و اگر نام دیگری برای او برگزیدید، با مشیت خداست كه فرزند را باقی بگذارد یا بگیرد. (1)

بنا بر این او می تواند اسم را تغییر دهد و ماندن یا نماندن فرزند به مشیت خداست.

پی نوشت ها :

1. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1104 ق، ج 15، ص 111-112

در روايات بسياري، مسلمانان به مصافحه و دست دادن به يكديگر سفارش شده اند. به عنوان نمونه در حديثي از پيامبر (ص) مي خوانيم:

«تحِيَّاتُكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْمُصَافَحَة» (1) « تحيت كامل بين شما دست دادن به يكديگر است.»

در حديث ديگري مي خوانيم:« إِذَا الْتَقَيْتُمْ فَتَلَاقَوْا بِالتَّسْلِيمِ وَ التَّصَافُحِ وَ إِذَا تَفَرَّقْتُمْ فَتَفَرَّقُوا بِالاسْتِغْفَار»(2) 

«چون يكديگر را ملاقات كرديد، با سلام و مصافحه يكديگر را ملاقات كنيد و چون از يكديگر جدا شديد، با طلب آمرزش براي يكديگر از هم جدا شويد.»

گفتني است كه در بعضي از روايات به روبوسي كردن در هنگام ديدار هم سفارش شده است، اما در برخي ديگر، محدود به موارد خاص و يا حتي نهي شده است. (4) همچنين بين علما درباره جواز و محدوديت‌هاي روبوسي اختلافاتي وجود دارد، اما مي‌توان گفت در مورد مصافحه، اختلاف چنداني به چشم نمي‌خورد كه اين خود بيانگر جايگاه و اهميت اين كار پسنديده است.

از برخي روايات چنين استفاده مي‌شود كه دست دادن با برادران ديني آن قدر مهم است كه حتي در حال ناپاكي باطني نيز نبايد آن را ترك كرد. امام صادق(ع) فرمود:

«روزي پيامبر اكرم(ص) حذيفه را ديد و دست مبارك خود را به سوي او گرفت، اما حذيفه دست خود را عقب مي‌كشيد. پيامبر فرمود: اي حذيفه! دست خود را به سوي تو آوردم، اما تو دست خود را دور كردي!

حذيفه در پاسخ گفت: اي رسول خدا! همگان مشتاق دستان مبارك شما هستند، اما چون ناپاك بودم (و هنوز غسل نكرده‌ام)، نمي‌خواستم دستم در چنين حالتي دست مباركتان را لمس كند.

پيامبر فرمود:« أَمَا تَعْلَمُ أَنَّ الْمُسْلِمَيْنِ إِذَا الْتَقَيَا فَتَصَافَحَا تَحَاتَّتْ ذُنُوبُهُمَا كَمَا يَتَحَاتُّ وَرَقُ الشَّجَر» (4) « آيا نمي‌داني كه هر گاه دو مسلمان با يكديگر ديدار كنند و سپس دست بدهند، گناهانشان چون برگ‌هاي درختان مي‌ريزد؟!»(5)

اما در خصوص تعارض استحباب مصافحه و انتقال آنفلوانزا بايد بگوييم كه روشن است كه روايات اسلامي اينگونه نيست كه به صورت ترتيب موضوعي صادر و تدوين شده باشند تا همه قيود و شرايط يك حكم به صورت يك جا بيان شده باشد، بلكه غالبا اينگونه است كه روايات مربوط به يك موضوع به صورت پراكنده صادر شده است و لذا براي شناحت حكم واقعي يك مسئله نبايد به يك يا چند روايت اكتفاء كرد. بلكه بايد فحص و جستجوي كامل در تمام روايات داشته باشيم تا اگر احيانا اين حكمي كه از يك يا چند روايت استفاده شده داراي قيود و شرايطي باشند اين قيود و شرايط را كشف كنيم. در خصوص مسئله مصافحه هم همين رويه جاري است. يعني گرچه در برخي روايات به صورت مطلق استحباب مصافحه بيان شده، اما با توجه به ساير روايات و قواعد كلي اسلام كشف مي كنيم كه اين حكم قيود شرايطي دارد و از جمله آنها اين است كه مصافحه مستلزم ضرر رساندن به خود يا ديگري نباشد زيرا ضرر رساندن به خود يا ديگري حرام است. ولي مصافحه مستحب و عدم ارتكاب عمل حرام بر انجام يك عمل مستحب مقدم است. بنابراين استحباب مصافحه گرچه در ظاهر به صورت مطلق است. اما طبق ساير روايات و قواعد كلي اسلام قيود و شرايطي دارد كه با توجه به اين قيود تعارضي با حالت شيوع آنفلوانزا پيدا نمي شود.

پي نوشت ها:

1. شيخ طوسي، الأمالي، قم، دارالثقافه، 1414، ص 639.

2. كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية‌، 1407 ه‍ق‌، ج‏2، ص181.

3. ر.ك: همان، ص 185.(باب التقبيل)

4. همان، ص183.

5. براي مطالعه تفصيلي ر.ك مروجي طبسي، محمد هادي، مقاله« مصافحه؛ چرا و چگونه؟»، فصلنامه فرهنگ كوثر، پاييز 1389 - شماره 83،  از 112 تا 130.

حدیث مورد نظر شما از امام سجاد (ع) را نیافتیم. در روایتی از امام علی "صحت و سلامتی" (1) و در روایت دیگر "عقل"(2) برترین نعمت معرفی شده اند.

اما قومی كه زمینه سازان ظهور معرفی شده اند، در روایات آنها را مردمی از "مشرق"(3) و "خراسان"(4) معرفی كرده اند كه در آن زمان مشرق و خراسان قسمت های زیادی از ایران و افغانستان و قفقاز  را شامل می شده است.

پی نوشت ها:

1. لیثی واسطی، عیون الحكم و المواعظ، قم، دار الحدیث، ص 23.

2. شیخ هادی نجفی ، موسوعه احادیث اهل البیت، بیروت، دار اخیاء التراث العربی ، 1423 ق، ج 6، ص 36.

3. مجلسی، بحار الانوار، بیروت ف الوفا، 1403 ق، ج 51 ، ص 87.

4. شیخ مفید، الارشاد ، كنگره شیخ مفید، ج 2 ، ص 369.

در مورد قنوت نماز وتر دعاهای زیادی از پیامبر و امامان وارد شده كه بعضی كوتاه و بعضی بسار طولانی هستند و خواندن هر دعایی هم در این قنوت و سایر قنوتها جایز و پسندیده است.

بنا بر روایتی رسول خدا در قنوت وتر می فرمود:

اللهم اهدني فيمن هديت و عافني فيمن عافيت ، وتولني فيمن توليت ، وبارك لي فيما أعطيت ، وقني شر ما قضيت ، فإنك تقضي ولا يقضي عليك ، سبحانك رب البيت ، أستغفرك وأتوب إليك ، وأومن بك ، وأتوكل عليك ، ولا حول ولا قوة إلا بك يا رحيم (1)

شیخ طوسی در مصباح با توجه به مجموعه روایات گفته: مستحب است در قنوت وتر برای حداقل چهل نفر طلب مغفرت كند و بعد هر چه می خواهد از خدا طلب كند و  70 مرتبه استغفار كند و بعد هفت مرتبه بگوید : استغفر الله الذي لا اله الا هو الحي القيوم ، لجميع ظلمي وجرمي واسرافي علي نفسي وأتوب إليه بعد بگوید: رب أسأت وظلمت وبئس ما صنعت ، وهذه يداي يا رب جزاء بما كسبت ، وهذه رقبتي خاضعة لما اتيت، وها انا ذا بين يديك فخذ لنفسك من نفسي الرضا حتي ترضي ، لك العتبي لا أعود ؛ بعد سیصد مرتبه "العفو" بگوید و اضافه كند : رب اغفر لي وارحمني وتب علي ، انك أنت التواب الرحيم . (2)

اهل سنت نیز دعای متعددی برای نماز وتر نقل كرده اند از جمله ابن حنبل می نویسد امام علی فرمود پیامبر دعای زیر را به من یاد داد كه در قنوت وتر بگویم:

للهم اهدني فيمن هديت وعافني فيمن عافيت وتولني فيمن توليت وبارك لي فيما أعطيت وقني شر ما قضيت فإنك تقضي ولا يقضي عليك انه لا يذل من واليت تباركت ربنا وتعاليت(3)

پی نوشت ها:

1. صدوق، فقیه، قم، انتشارات اسلامی ، ج 1، ص 487.

2. محدث نوری، مستدرك الوسائل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 4، ص 408-409. (به نقل از مصبح المتهجد شیخ طوسی)

3. احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دار صادر، ج 1، ص 199.