۱۳۸۹/۰۵/۲۷ ۱۹:۵۴ شناسه مطلب: 16907
راه توبه به چه صورت است؟وازکجاباید بفهمیم که خدا قبول کرده است؟
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
حقيقت توبه، پشيماني قلبي است؛ پشيماني که در عمل خود را نشان ميدهد که مهمترين نُمود آن انجام واجبات و تدارک و قضاي آن چه عمل نشده و ترک محرّمات است. با همين مقدار توبه تحقق پيدا ميکند. توبه آداب خاصي دارد که بايد آن را از مستحبات توبه دانست که عبارتند از:
1- سه روز روزه گرفتن؛ امام صادق(ع) ميفرمايد: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه است.(1)
2- غسل توبه؛ پيامبر اکرم(ص) ميفرمايد: بندهاي نيست که گناهي کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشيمان شود و توبه کند مگر اين که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند.
سپس پيامبر به شخصي که ميخواست توبه کند فرمود: «برخيز و غسل کن و براي خدا سجده نما».(2)
3- خواندن دو يا چهار رکعت نماز؛ امام صادق (ع) ميفرمايد: «هر بندهاي که گناهي کرد، پس برخيزد و طهارت کند (وضو بگيرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نمايد، بر خدا است که توبهاش را بپذيرد، چون خود فرموده است: هر کس کار زشتي کند يا به خودش ستم نمايد، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان مييابد».(3)
در روايت است که در روز يکشنبه ماه ذيالقعده رسولخدا(ص) به يارانش فرمود: کيست که بخواهد توبه کند؟ گفتند: همه ميخواهيم توبه کنيم، حضرت فرمود: غسل کنيد و وضو بگيريد و چهار رکعت نماز بخوانيد. در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو الله را سه مرتبه و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را يک مرتبه بخوانيد، پس هفتاد مرتبه استغفار کنيد و آخرش بگوييد: لا حول ولا قول الا باالله العلي العظيم، نيز اين دعا را بخوانيد: يا عَزِيزُ، يا غَفّارُ، اغْفِرلي ذُنُوبِي وَ ذُنُوبَ جَمِيعِ الْمُؤْمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ فانه لا يغْفِرُ الذُّنُوبَ اًّلاّ أنْتَ. هر کس از امت من اين عمل را بهجا آورد، از آسمان ندا ميشود که توبهات پذيرفته و گناهانت آمرزيده شد. اصحاب گفتند: اگر کسي اين عمل را در غير اين ماه به جا آورد چگونه است؟ حضرت فرمود: مثل همان است که بيان کردم. اين کلمات را جبرئيل در شب معراج به من ياد داد.(4)
4- دعاهاي توبه؛ مناسب است کسي که ميخواهد توبه کند، دعاهاي توبهاي را که از ائمه معصومين وارد شدهاست، به ويژه دعاهاي صحيفه سجاديه، مخصوصاً دعاي 31 و يا مناجات خمسْ عشر، به خصوص مناجات تائبين را بخواند.
5- استغفار (درخواست بخشش)؛ قرآن مجيد ميفرمايد: وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَيهِ؛ اي قوم، از خدا آمرزش بخواهيد، سپس به سوي او توبه کنيد.(5)
پينوشتها:
1. وسائل الشيعه، ج 11، ص 362.
2. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 513.
3. وسائل الشيعه، ج 11، ص 363.
4. سيد بن طاووس، اقبال، ص 308.
5. هود (11) آيه 3 و 52 و 90.
********************
پذيرش توبه شرايط خاصي دارد. هر گاه آن شرايط محقق گشت، توبه نيز مورد قبول حق تعالي قرار ميگيرد.(1)
خداوند در آيات کثيري به گناهکاران و کساني که به خود ستم کردند و خود را در معرض معصيت قرار دادند، توصيه کرده است که توبه کنند و رابطه بين خود و خدا را اصلاح کنند. خداوند همة گناهان آنان را خواهد بخشيد، قرآن مجيد ميفرمايد: «مگر کساني که توبه کردند و به اصلاح کارهاي فاسد خود پرداختند . آن چه را کتمان کرده بودند ،بيان کنند. در اين صورت توبه آن ها را ميپذيرم و من بسيار عذرپذير و قبول کنندة توبه و مهربانم».(2)
چه کسي در وفاي به عهد راستگوتر از خداوند است؟ قرآن مجيد وعده داده که خداوند توبه را از بندگانش ميپذيرد.(3) بنابراين گناهکاري که به گناه خويش اعتراف دارد ، از آن پشيمان است ، عزم جدّي بر ترک گناه و جبران گناهان گذشته از حق النّاس و حق اللَّه دارد، بايد به قبولي توبه خويش و رحمت و مغفرت خداوند اميدوار باشد.
پس از انجام توبه هيچ حالت انتظاري براي قبولي توبه نيست. امام علي (ع) ميفرمايد: «به هر کس چهار چيز اعطا شد، از چهار چيز محروم نگردد: هر کس دعا کرد ،از اجابتش محروم نشد . هر کس توبه کرد، از قبولي آن محروم نگرديد . هر کس استغفار کرد، از بخشش محروم نشد . هر کس شکر فرستاد، از افزون شدن محروم نخواهد شد».(4)
از چند طريق انسان ميتواند تا حدودي دريابد که توبه او مورد پذيرش واقع گرديده است يا نه:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصي که پس از دعا و توبه به انسان دست ميدهد يا به تعبير ديگر احساس سبکي از گناهان وآلودگيها.
ب) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدي پشيمان شده و با تضرع و التجاي بيش تري خدا را بخواند ،توبه او مقبولتر است. بنابراين ميزان انقلاب روحي انسان در حال استغفار نيز ميتواند به عنوان يک علامتي به کار آيد.
ج) ميزان اعتماد به وعدههاي نيکوي الهي قابليت و عنايات الهي را افزون ميسازد. بنابر اين هر اندازه خداباوري و توکل و اعتماد به وعدههاي او را در خود افزون يافتيم، ميتوانيم بيش تر اميد يابيم که ما را پذيرا گشته است.
د) هر قدر آثار واقعي توبه در اعمال و کنشهاي ما بيش تر هويدا گردد. يعني رغبت کم تري به گناه و اراده و عزم راسختري در اطاعت پروردگار يابيم، نشان ميدهد که توبه ما توبة واقعيتري بود . به همين نسبت مقبولتر واقع گرديده است. امام امت (ره) ميفرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغييري در حالات خود يافتيد، به همان نسبت وارد ضيافتالله شدهايد ، ولي اگر دگرگوني در شما پديد نيامد، از آن بيبهره مانديد.
آيا ما توانستهايم همه شرايط لازم توبه را محقق سازيم؟ آيا حلاوت و شيريني گناه از جان ما به طور کامل رخت بر بسته است؟ اين مسئله است که ما را پيوسته در حال خوف و رجا نگه ميدارد. هم اميدوار به لطف و رحمت الهي باشيم . هم خوف و ترس از اين که مبادا برخي از شرايط توبه را محقق نساخته باشيم.
پينوشتها:
1. جهت آگاهي از توبه و مسائل آن کتاب «توبه از ديدگاه قرآن و حديث» نوشته عليرضا حسني را مطالعه کنيد.
2. بقره (2) آيه 160.
3. شوري (42) آيه 25.
4. نهج البلاغه ،قصار 130