با سلام و احترام اینجانب متاهل و در دانشگاه کار می کنم و در زندگی خدا را شکر مشکلی ندارم ولی اگر بخواهم کسی را ارشاد بکنم(از خانواده پدریمو یا مادریم) و می دانم که کار بدی از او سر زده است به زودی عصبانی می دشوم و همه چیز را خراب می کنم
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
اینکه دوست دارید دیگران را ارشاد کنید و از کارهای زشت بازدارید بسیار ارزشمند است.
یکی از شرایط موعظه این است که به صورت نیکو انجام شود . خداوند نیز در قرآن می فرماید:
ادْعُ إِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتي هِيَ أَحْسَن؛(1)
[مردم را] با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن، و با آنان به نيكوترين شيوه به بحث [و مجادله] بپرداز.
باید با مهربانی دیگران را به خدا دعوت کنید . با آرامش این کار را انجام دهید. در ذيل و انتهاي جواب راه هاي كنترل عصبانيت را ذكر مي كنيم.
اگر نتوانستید با آرامش این کار را انجام دهید ، از افراد دیگری که آرامش دارند و بهتر این کار را انجام می دهند، بخواهید آن ها را ارشاد کنند.
آن ها را با مراکز دینی و مذهبی مانند مساجد و روحانیون یا مراکزی مانند این مرکز آشنا کنید یا خودتان آن ها را ارشاد کنید از روش های غیر مستقیم مانند مکاتبه استفاده کنید.
در روايات اسلامى دستورهاى مهم و مؤثرى براى خاموش كردن آتش غضب و عصبانيت داده شده است كه گلچينى از آن را در ذيل از نظر مى گذرانيم:
1ـ تفکر در عواقب خشم و عصبانیت :
افراد خشمگين و عصبانى هميشه حتى قبل از آن كه شعله هاى آتش غضب قلب آن ها را احاطه كند، بايد در آثار شوم آن بينديشند. مرتب به خود تلقين كنند كه غضب آتشى است كه ممكن است خرمن ايمان و سعادت و هستى آن ها را بسوزاند. غضب آتش خشم خدا را در دنيا و آخرت مى افروزد.
غضب دوستان را از انسان دور مى كند . حربه به دست دشمنان مى دهد. غضب آثار ويرانگرى روى اعصاب انسان مى گذارد. عمر او را كم مى كند . سلامتى او را به خطر مى اندازد. غضب انسان را از رسيدن به مقامات معنوى و مادى باز مى دارد.
به عكس، حلم و بردبارى رمز موفقيت و پيشرفت و سلامت روح و جسم و سبب محبوبيت در جامعه و موجب رضاى خدا و دورى شيطان است. همچنين در باره ثواب هاى الهى كه براى بردباران ذخيره شده و كيفرهايى كه در انتظار صاحبان غضب است بينديشيد. نه تنها در حال غضب، بلكه قبل از آن نيز بايد در اين مسائل بينديشد و به خود تلقين كند تا گرفتار آن نشود.
بارها اين نكته را تجربه كرده ايم و اگر ما تجربه نكرده ايم، ديگران تجربه كرده اند: هر تصميمى كه انسان به هنگام غضب مى گيرد ، نسنجيده و نادرست است . غالباً موجب پشيمانى مى گردد. چه بهتر كه اين جمله معروف را كه از بعضى از دانشمندان به يادگار مانده، همواره با خود زمزمه كند:" به هنگام غضب نه تصميم و نه تنبيه و نه مجازات".
2ـ از طریق مهم درمان كه در روايات بر آن تأكيد شده ، ذكر خدا است، در بعضى از روايات آمده : هنگامى كه عصبانى مى شويد: «اَعُوْذُبِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيْمِ» بگوئيد.(2)
3-در بعضى ديگر آمده: هنگام غضب «لا حَوُلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه الْعَلِىَّ الْعَظِيمِ» بگوييد تا غضب از شما برود. در بعضى ديگر از روايات آمده است: «به هنگام غضب صورت بر زمين بگذاريد و براى خدا سجده كنيد».(3)
4ـ تغيير دادن حالت يكى ديگر از طریق درمان غضب است، همان گونه كه در روايات اسلامى آمده است: اگر شخص در حال نشستن عصبانى شده برخيزد . اگر ايستاده است بنشيند. صورت از آن صحنه برگرداند يا دراز بكشد. اگر بتواند ، از آن محل دور شود، و خود را به كار ديگرى مشغول سازد.
تغيير حالت براى فرو نشستن آتش خشم و غضب بسيار مؤثر و مفيد است.
از امام باقر(عليه السلام) نقل شده است:
«وَ ايُّما رَجُل غَضِبَ وَ هُوَ قائِمٌ فَلْيَجْلِسْ فَاِنَّهُ سَيَذْهَبُ عَنْه رِجْزُ الشَّيْطانِ وَ اِنْ كانَ جالِساً فَلْيَقُمْ;
هر كس كه خشمگين شود ، در حالى كه ايستاده باشد بنشيند، چرا كه پليدى شيطان از او دور مى شود. اگر نشسته است برخيزد».
در ذيل حديث آمده است كه اگر انسان نسبت به يكى از بستگانش خشمگين شود و بدن او را با دست خود لمس كند ، تماس بدنى خشم او را فرو مى نشاند.(4)
5ـ وضو گرفتن:
نوشيدن آب خنك و شستن سر و صورت با آن در خاموش كردن آتش غضب مؤثر است. در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است :
«اِذا غَضِبَ اَحَدُكُمْ فَلْيَتَوضَّأ; هنگامى كه كسى از شما خشمگين شود، وضو بگيرد».(5)
از اين تعبير استفاده مى شود كه وضو گرفتن به هنگام خشم و غضب مستحب است . در فرو نشاندن آتش غضب تأثير دارد.
هر گاه امور بالا به يكديگر ضميمه شود، و اضافه بر آن ها انسان در پيامدهاى خطرناك غضب در دنيا و آخرت، و كيفر و مجازات الهى آن بينديشد ، آتش غضب او هر چند شديد و سوزان باشد، خاموش خواهد شد. مشكل آن جا پيدا مى شود كه انسان در همان حال و در همان صحنه بماند . هيچ تغيير و دگرگونى در وضع خود ندهد كه نجات از پيامدهاى آن، مشكل و گاه غير ممكن مى شود.
برای تقویت بردباری باید طبق برنامه‌ای جدی به تقویت اراده خود بپردازید . همواره سعی کنید برخود مسلط باشید. در این‌‌باره راه‌های مختلفی وجود دارد، ولی مهم آن است که در راه درمان آن کاملاً جدی باشید . آنچه را پیشنهاد می‌‌شود، بدون کم ترین کاستی به اجرا گذارید:
1. حتما در ساعات کاری خود تامل کنید . در صورت امکان از آن بکاهید . در صورت عدم امکان، سعی کنید فواصلی را در بین کار به استراحت بپردازید تا از خستگی شدید ، بکاهید.
2. رفتارهای عادی و روزمره خود را نیز با تسلط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگی انجام دهید . آن ها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرمخویی و پرحوصلگی برتمام رفتارهای شما حاکمیت پیدا کند.
3. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید. کاملاً به خود مطمئن باشید که میتوانید روحیه خود را تغییر دهید، ولی برای نتیجه گیری عجول نباشید، بلکه با خود فکر کنید باید حداقل به طور مثال یک سال بر رفتارهای خود کار کنید. اگر چنین نمودید ، حتماً پس از آن، دگرگونی رفتاری خواهید داشت.
4. همواره در هر مسألهای ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید . خود را برای پذیرش آن آماده کنید. این مسئله باعث می‌‌شود برخوردهای بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خشنودی نماید. در حالی که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید ، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.
5. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده مانند کوهنوردی، شنا، دو و پیادهروی و گردش در طبیعت و... استفاده کنید.
6. در تصمیمگیریها حتیالإمکان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید. از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.
7. بیش تر با افراد خوش اخلاق معاشرت کنید.
8. پیش از هر عملی در مورد پیامد آن تفکر و اندیشه کنید و آن گاه اقدام نمایید . با تمرین این راهکار و به کارگیری آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.
9. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتی، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید. آیات ، روایات و داستانهایی راکه در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده است، مطالعه کنید. بعد در مورد آن ها فکر نمایید، حتی در برخی موارد به آثار رفتار تندی که مرتکب آن شدهاید ،توجه نمایید . آن عمل و زشتی آن را در ذهن خود مرور و بزرگ معرفی کنید، به گونهای که به خود هشداری از درون دست یابید. آثار فردی و اجتماعی و پیامدهای حیثیتی عمل زشت را در ذهن خود مرور کنید . زشتی آن را برای خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.
10. از خواندن قرآن و در نوبتهای متعدد در طول 24 ساعت غفلت نورزید، چه قرآن تأثیر زیاد در رسیدن به آرامش درونی دارد. عبادتهای خود مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب به جا آورید که تأثیر بزرگی در رسیدن به اطمینان خاطر دارد.
11. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ وضعی برخورد تند نداشته باشید . اگر ناگهان از شما برخورد تندی سر زد، خود را جریمه کنید؛ مثلاً تصمیم بگیرید که مثلاً اگر بر سر کسی فریاد زدید ، فلان مبلغ صدقه بدهید. کارآیی این روش، بسیار بالا است . بسیاری از علمای بزرگ بدین سان تمرین عملی و خودسازی کردهاند.
12. شرح موارد فوق را در جدولی بنویسید . موارد انجام و یا سرپیچی از آن را یادداشت کنید. سعی کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش تر از پیش،خود را به انجام توصیه‌ها مقید سازید، حتی پیش از بروز آن موقعیتها و به صورت مستمر، راهکارها را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. از آن به بعد باید میزان پرخاشگری شما کاهش یابد. آن ها را نیز یادداشت کنید. کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و... بکاهید .
موفق باشید.
پي نوشتها:
1.نحل(16)آیه 125.
2.مکارم شیرازی ، اخلاق در قرآن ، انتشارات مدرسه امیرالمومنین، ج3، ص 394.
3. همان.
4. همان .
5. همان، ص 396 .
