با عرض سلام و تشکر از ارتباط تان با اين مرکز
در ازدواج موقت به نظر آيت الله مکارم مقدار واجب براي نزديکي زن و مرد، هر چهار ماه يک بار است.(1)اما اگر بيم گناه بر زن برود، بر مرد واجب است(احتياط واجب) ترتيبي دهد که او آلوده به گناه نشود.(2)
پي نوشت ها:
1.آيت الله مکارم شيرازي،توضيح المسائل،م 2072
2. آيت الله مکارم،احکام بانوان، س610

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
هر رفتاري بر اساس نيازها و کمبودهايي روي مي دهد . دوست شما هم به دليل نيازها وکمبود ها با فردي رابطه احساسي داشته ، رابطه به روابط نزديک تر جنسي هم سرايت کرده است، اما علاوه بر مشكلات هيجاني و احساسي و عاطفي دوست شما، تفكرات غلط و شايد هنوز وابستگي عاطفي پيشين به ادامه اين روند دامن زده ، او در عين حال كه به ناسالم و آسيب زا بودن روابط آگاهي يافته، ريشه هاي وابستگي عاطفي و عشقي گذشته، به همراه نشخوار ذهني برخي باورهاي غلط ، به اواجازه تصميم گيري قاطع را نمي دهد.
روشن است كه دوست تان با توبه واقعي و حقيقي از اين گناه و آثار آن پاك مي شود . اين چيزي است كه در آيات قرآن و روايات ديني بسيار آمده است، اما توبه واقعي، با علاقه و يا قصد ادامه يافتن اين ارتباط سازگار نيست. نمي تواند از يك طرف توبه واقعي كند و از طرف ديگر به وسوسه هاي شيطان كه سعي در برقراري ارتباط ديگر است، گوش فرا دهد.
آري درست است افكار و القائاتي كه او را آزار مي دهد، چيزي جز وسوسه هاي نفساني براي ادامه يافتن ارتباط سابق(شايد در حد كمتر) نيست، حتي اگر سطح و نوع ارتباط نيز پايين تر بيايد، ماهيت شيطاني و غير شرعي بودن آن همچنان به حال خود باقي است.

اما پاسخ به سوالات:
1. توبه دوست تان پذيرفته است، به شرط آن كه واقعاً‌ از كار خود پشيمان باشد . قصد قطع ارتباط با اين پسر و هر ارتباطي در آينده با نامحرم را داشته باشد.
طبق روايات وارده کسي که از گناهي توبه کند ،مانند اين است که اصلا گناهي نکرده است .با پشيماني و قطع کامل ارتباط مانند فردي هستيد که هيچ تجربه اي در اين زمينه نداشته است .بنابراين نه قانونا و نه شرعا و نه اخلاقا مجاز به گفتن روابط گذشته به همسر آينده نيستيد زيرا باعث به خطر افتادن موقعيت ازدواج و افسردگي مي شود . ممکن است گفتن تجارب گذشته بعد از ازدواج باعث به وجود آمدن بدبيني هاي شديد همراه با اضطراب و نگراني در همسر شود .پس با احساس گناه و عذاب وجدان خود مبارزه کرده ، با مديريت فکر ،تمام تجارب گذشته را فراموش کرده و به هيچ وجه يادآوري نفرماييد .
2. ازدواج دوست تان با هر كس ديگر به جاي آن پسر، هيچ اشكالي ندارد . دوست تان نياز به بازگويي روابط گذشته براي شوهر آينده نيست.
3. چنانچه پسر ارتباط برقرار كرد، به او بگويد كه ديگر قصد هيچ گونه ارتباط با او را ندارد .از كرده خود پشيمان است . عذاب روحي و رواني سختي را از گناه قبلي متحمل شده است. خودش لازم نيست ارتباط برقرار كند تا او را در جريان قطع رابطه قرار دهد.
4. گناه هر كس بر عهده خودش است. نبايد احساس گناه و عذاب وجدان نسبت به تجارب بعدي ايشان با افراد ديگري باشيد .بايد با احساس گناه و احساس مسئوليت كاذب و وسوسه انگيز مبارزه کنيد، زيرا اين احساس شيطاني است .باعث ادامه دادن رابطه با ايشان مي شود.
براي اينکه بتوانيد وسوسه هاي تحريک کننده تجارب گذشته را فراموش کنيد، راهکارهاي زير را به صورت دقيق انجام دهيد:
- سعي کنيد در بيرون هيچ آثاري از ايشان را جلوي ديد خود نداشته باشيد مانند عکس، شماره تلفن و يادگاري ها و... را محو کنيد.
افرادي که در وضع شما قرار دارند ، به هيچ وجه نقاط منفي و بدي ها و آسيب هايي را که از طرف مقابل متحمل شدند نمي بينند . به همين دليل علاقه و وابستگي آن ها ثابت مي ماند .
بنابراين ليستي از نقاط منفي ايشان را بنويسيد . هر روز مرور کنيد تا نگرش تان نسبت به ايشان منطقي تر شده ، احساس ناراحتي از ايشان ايجاد شود.
در باره امتيازات جدايي و خوبي هاي جدا شدن از ايشان نيز فکر و سعي کنيد با خوشحالي از اين که روابط را با ايشان ادامه نداده ايد، مطالبي را ياد داشت کنيد.
در حال حاضر اقدام به ازدواج نکنيد تا سلامت كامل رواني را به دست آوريد. پس سعي کنيد حداقل دو ماه با انجام اين تکنيک ها افکار و تصاوير مربوط به ايشان را از ذهن تان پاک کنيد ، به حدي که اصلاً تصوير ذهني ايشان را به خاطر نياوريد. بعد هم حتما با يک مشاوره براي کمک به يک ازدواج عاقلانه کمک بگيريد.
سعي کنيد بدون خود سرزنشي و مقايسه ، نقاط مثبت و خوبي هاي خودتان را فراموش نکنيد . با نوشتن و مرور و ناديده و بي ارزش نکردن آن ها به آينده خوشبين و اميدوار باشيد.
انجام کارهايي مانند ورزش هاي دست جمعي ، تعاملات اجتماعي ، سرگرمي و تفريح و پرهيز از تنهايي بسيار مفيد هستند.
ساعات و لحظاتي که ارتباط داشته ايد ، بسيار وسوسه برانگيز خواهند بود ، مانند معتادي که ترک کرده، مکان و زمان هاي مصرف در روزهاي اوليه وسوسه انگيز بوده ، ممکن است رفتاري مانند عصباني شدن و تحريک پذيري و... زياد باشد. بنابراين بايد با تغيير موقعيت فيزيکي و سرگرم شدن به کاري که عمدا در اين ساعات در نظر خواهيد گرفت و با آرام سازي ذهني سعي کنيد با وسوسه ها مبارزه کنيد.
هنگام هجوم افکار و تصاوير ايشان در ذهن بدون پرورش و فکر کردن مکان را ترک کرده، توجه و تمرکزتان را به چيزي جلب مي کنيد، مثلا با قطع کردن افکار مشغول گفتگو با فردي شويد. با عجله از آن مکان را ترک کنيد. با روشن کردن تلويزيون سعي در تمرکز ديداري و شنيداري نسبت به نوع برنامه و حتي نوع لباس هاي مجريان و بازيگران و اسامي آن ها شويد.
با افکار منفي و مأيوس کننده مبارزه کنيد . پيش بيني منفي نسبت به آينده نداشته باشيد.
شايد هفته اول به دليل درگير شدن با افکار دچار نوعي استرس شويد ، افکاري که عادت داشتند ، هميشه و همه جا بدون اراده شما وارد ذهن تان شوند، حال تان را بگيرند، اما با تکنيک هاي شما افکار منفي خارج شده و افکار جديد جايگزين مي شود .در هفته هاي دوم و سوم افکارتان يکدست شده و تعارضي احساس نخواهيد کرد.

پرسش: مسائل مربوط به روزه شرح :
: 1. اگر کسي قبل از اذان صبح "جنب" شود، بدون غسل جنابت مي تواند روزه بگيرد؟ اگر امکان غسل نباشد يا متوجه نشود چه؟

پاسخ:
با عرض سلام و تشکر از ارتباط تان با اين مرکز
در غير ماه رمضان و قضاي آن اشکالي ندارد ، ولي نسبت به روزه ماه رمضان و قضاي آن بايد تا اذان صبح غسل کند .
اگر معذور از غسل است ،تيمم کردن بر او واجب مي شود . اگر تيمم هم نکند ،روزه اش صحيح نيست.(1)
پي نوشت:
1. آيت الله خامنه اي ،استفتاآت،س 772.

پرسش: 2.اگر کسي در طول روز "جنب" شود حکم روزه او چيست؟

پاسخ:
جنابت اگر در خواب اتفاق بيفتد( غير اختياري باشد)به روزه آن روز ضرري نمي زند، ولي واجب است که براي نماز غسل کند . مي تواند غسل را تا وقت نماز به تأخير بيندازد.(1)
اما اگر جنابت اختياري باشد، مثلا عمداً با زنش همبستر شده باشد يا استمنا کرده باشد ، روزه را باطل کرده ، در روزه ماه رمضان بايد علاوه بر قضا کفاره بدهد.(2)
پي نوشت ها:
1. آيت الله خامنه اي،استفتاآت،س 782.
2. همان،س 785.

با عرض سلام و تشکر از ارتباط تان با اين مرکز
آن چه از نظر اسلام سبب محرم شدن زن و مرد مى‏شود، اجراى صيغه عقد ازدواج است .
در غير اين صورت گناهي بزرگ است .داشتن قصد ازدواج در آينده، حتي اگر حتمي و ضروري هم باشد، گناه را حلال و جايز نمي كند.
بنابراين اگر قبل از عقد روابطي با هم داشته باشيد ،گناه کرده و کار حرامي مرتکب شده ايد؛ بايد توبه نماييد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
تاكنون از طرف شما سه ايميل به اين مركز ارسال شده كه به تمام آن پاسخ داده شده است. اگر سوال خاصي داريد در ايميل بعدي براي ما ارسال نماييد تا پاسخگوي شما باشيم.
ضمنا در ادامه تمام سوال و جواب هاي شما جهت اطلاع تان براي شما ارسال مي گردد.
موفق باشيد.
پرسش: فلسفه ‌عدم اصلاح صورت براي يک دختر مجرد شرح آخه چطور مي توان صورت را اصلاح کرد ولي آن را از نامحرم پوشاند، مگر اينکه با پارچه اي کل صورت را پوشاند که در اين صورت امکان برقراري ارتباط با ديگران مشکل مي شود؟
پاسخ:
در مورد برداشتن ابرو توسط دختران بايد توجه کنيد که از نظر شرعي برداشتن ابرو اشکالي ندارد و هيچ فرقي بين زنان و دختران وجود ندارد . اما اگر از نظر عرفي زينت محسوب مي شود بايد از نامحرم پوشانده شود. (زن باشد يا دختر) البته برخي از مراجع آن را زينت نمي دانند ، چون در عرف مردم زينت محسوب نمي شود. در عين حال با توجه به عرف جامعه ما خوب نيست که دختر قبل از ازدواج ابروي خود را بردارد. البته عرف در زمان هاي مختلف مي تواند تغيير کند .

پرسش: با توجه به اينکه در جامعه فعلي اکثر دختران مجرد صورت و حتي ابروي خود را اصلاح مي کنند، آيا چنين امري به عنوان عرف جامعه تلقي مي شود؟
پاسخ:

اصلاح و آرايش کردن دختران مجرد و چيدن زير ابرو به خودي خود اشکال ندارد ، ولي در بيرون از خانه اگر جلب توجه نامحرم نمايد، پوشاندن آرايش و ... از نامحرم واجب است.(1)
لطفاً در ارتباط هاي بعدي نام مرجع خود را ذکر کنيد.
پي نوشت:
1. سؤال تلفني (7840001-0251) از دفتر آيت الله مکارم شيرازي. و از ساير مراجع .

پرسش: با توجه به اينکه اصلاح صورت از نظر اسلام اشکالي ندارد ،ولي از نظر عرف اشکال دارد؛ آيا با توجه به شرايط فعلي جامعه ما اصلاح صورت براي يک دختر مجرد گناه محسوب مي شود؟

پاسخ: اصلاح صورت براي زن و دختر اشکال ندارد .

پرسش: بين ابروي دختر و زن چه تفاوتي وجود دارد که اصلاح ابرو براي دختر حرام است و در صورت اصلاح ابرو بايد از نامحرم پوشانده شود ولي براي يک زن اشکال ندارد؟

پاسخ: اصلاح ابرو براي دختر و زن اشکال ندارد.
در پوشاندن آن از نامحرم هم فرقي بين دختر و زن نمي باشد.

پرسش: نظر شما(مراجع تقليد) راجع به اصلاح ابرو به صورت دخترانه براي يک دختر چيست؟(فقط ابرو را مرتب مي کنند ولي آن را باريک نمي کنند.)

پاسخ: برداشتن ابرو براي دختران از نظر شرعي اشكال ندارد، ولي اگر عرفا زينت حساب شود و يا سبب جلب توجه نامحرم گردد، پوشاندن آن واجب است (1) دراين مسأله بين زن و دختر فرق نمي باشد. .
پي نوشت:
1. آيت الله فاضل لنکراني، جامع المسائل ج1، مسأله1707 سؤال تلفني(0251-7740611) از دفتر آيت الله وحيد خراساني.

پرسش: در پايان هر پاسخ منبع مورد استفاده را ذکر بفرماييد.
پاسخ: سعي اين مرکز براين است که منبع را ذکر کند. ولي در مواردي چون نيازي نيست ممکن است ذکر نشود .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
خواندن عقد تلفني با رعايت شرايط اشکال ندارد و صحيح است.
عقد ازدواج موقت يا متعه چند شرط دارد:
1- بايد زن و مرد به ازدواج راضي باشند.
2- بايد مقدار مهريه مشخص باشد (مثلاً صد هزار تومان) .
3 - بايد مدت نيز مشخص باشد (مثلاً يک روز).
4- بايد عقد خوانده شود . تنها رضايت زن و مرد بدون خواندن عقد کافي نيست . بنا به احتياط عقد به عربي صحيح خوانده شود . اگر خود مرد و زن نتواند صيغه را به عربي صحيح بخوانند. به هر لفظي صيغه را بخوانند صحيح است . لازم نيست وکيل بگيرند، اما بايد لفظي بگويند که معناي «زوجت» و «قبلت» را بفهماند .
اگر خود زن و مرد بخواهند صيغه عقد موقت را بخوانند، بعد از آن که مدت(مثلا يك روز ) و مهر را(مثلا ده هزار تومان) معين کردند، چنانچه زن به قصد اين که در مدت مشخص شده با مهر مشخص شده خود را زن مرد مورد نظر قرار دهد بگويد:
«زوجتک نفسي في المدة المعلومة علي المهر المعلوم» ( خود را به همسري تو در مدت معين با مهر معين درآوردم) بعد بدون فاصله مرد بگويد «قبلت هکذا» (قبول کردم ) صحيح است.
5- دختري که به حد بلوغ رسيده و رشيده است، يعني مصلحت خود را تشخيص مي‏دهد، اگر بخواهد ازدواج دائم يا موقت کند، چنانچه باکره باشد، بنا به احتياط واجب بايد از پدر يا جد پدري خود اجازه بگيرد.(1)
پي نوشت:
1. آيت الله خامنه‌اي ، مسايل مورد ابتلا، س50.

در پاسخ به اين سوال به بايد دو نکته توجه شود:
نخست آن که: مطمئنا روابطي که در ميان دختران و پسران برقرار مي‌شود، از آسيب‌ها مصون نيست، اما نوع آسيب‌ها و تأثير آن ها در افراد متفاوت است . بستگي به محيطي که زندگي مي‌کند، خانواده، نوع رابطه و... دارد.آسيب‌ها هرچند متوجه دختر و پسر است، اما دامنه و شدت آن درباره دختران بيش‌تر است.
از مهم ترين اين آسيب ها ، همان گونه که در نامه نيز به عنوان شکوه اي به آن اشاره شده ، ضعيف شدن حس اعتماد است . دختران و پسراني که بر اثر آشنايي در خيابان يا محيط ‌هاي ديگر و ايجاد علاقه و دوستي بين آن ها، به ازدواج اقدام مي‌کنند،گاهي در زندگي آينده دچار بي اعتمادي مي‌شوند؛ زيرا با خود مي‌گويند همسر او که به راحتي با او دوست شده و با او ارتباط برقرار کرده است، آيا امکان ندارد که قبلا با ديگري نيز دوست شده باشد؟ اين فکر هميشه براي زوجين آزار دهنده است . در روابط و تصميم‌هاي زندگي نيز خود را به صورت‌هاي مختلف نمايان مي‌سازد.حتي اگر به ازدواج ختم نشود، چون خود با اين مسئله مواجه بوده است، احتمال مي‌دهد که شايد همسر او نيز با شخص ديگر پيش از ازدواج رابطه داشته است.
اين مسئله در سطح کلان نيز، به حس اعتماد اجتماعي نيز آسيب مي‌رساند. در جامعه اي که روابط پنهان دختران و پسران گسترده باشد، براي کسي که مي‌خواهد ازدواج نمايد و با دختر پاک زندگي مشترک را آغاز کند، هميشه اين دغدغه را در وجود دارد که آيا اين دختر با شخص ديگر پيش از او رابطه نداشته است ؟
دوم : براي رهايي از شکنجه وجدان، اسلام درهاي توبه و استغفار و کفارات را به روي گناهکاران گشوده است. وقتي با خدا خلوت كردي و به دعا و مناجات مشغول شدي، گناهان و معصيت‏هاي گذشته خود را به ياد آور . به زبان اعتراف و اقرار كن . از خدا عفو و مغفرت طلب نما. امام باقر(ع) فرمود: "واللَّه ما ينجو من الذّنب ألاّ من أقر به؛(1) سوگند به خدا! جز آن كه به گناه اقرار كند و توبه كند، نجات نيافت"
قرآن مجيد با بيان لطيف خود گناهکاران را به سوي خدا دعوت مي‌کند . به آن ها قول مي‌دهد که مي‌توانند خود را از زندگي گذشته به کلي جدا کنند و زندگي نو را آغاز نمايند.(2)
اين آيه نويد مي‌دهد راه به روي همه باز است. جنايتکار معروف تاريخ اسلام و قاتل حمزه سيدالشهدا هنگامي که مي‌خواست مسلمان شود، مي‌ترسيد که توبه‌اش پذيرفته نشود؛ زيرا گناه او بسيار سنگين بود. جمعي از مفسران مي‌گويند: دستور توبه، درهاي رحمت الهي را به روي گشود.(3) بر اين اساس در اسلام يأس از رحمت الهي مردود اعلام شده و آن را از گناهان بزرگ شمرده‌اند.
قرآن مجيد مي‌فرمايد: «نااميد از رحمت الهي نمي‌شود مگر کسي که کافر است».(4) گناهکار هر قدر آلوده باشد، نبايد خود را از فيض رحمت الهي نااميد بداند. لقمان به فرزندش مي‌گويد: «به خدا چنان اميدوار باش که اگر گناه جن و انس را بياوري، به تو رحم کند».(5)
بر اساس روايات، توبه آثار گناهان را محو مي‌کند . در اين صورت دغدغه‌اي براي گناهکار باقي نمي‌ماند. امام باقر(ع)مي فرمايد: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛(6) کسي که از گناه توبه کند، مانند کسي است که گناه نکرده باشد».
در صورت تحقق توبه از انسان شکي نيست که خداوند آن را مي‌پذيرد. اين بشارت را خداوند در قرآن داده است: «هو الّذي يقبل التوبة عن عباده ويعفو عن السيئات؛(7) خدا است که توبه بندگانش را مي‌پذيرد و گناهان آنان را عفو مي‌نمايد».
اظهار پشيماني در پيشگاه الهي دستور خاصي ندارد. مهم عزم بر ترک گناه و ندامت و پشيماني دروني است . خداوند نه تنها توبه را مي پذيرد، بلكه توبه كار واقعي را دوست دارد.
البته بهتر است توبه همراه با آداب و شرايطي انجام شود که در صورت نياز در نامه هاي بعدي به آن اشاره مي کنيم .
پي‌نوشت‌ها:
1.نورالثقلين، ج 4، ص 157.
2. زمر (39) آيه 53.
3. اقتباس از تفسير نمونه، ج 19، ص 502.
4. يوسف (12) آيه 87.
5. اصول کافي، ج 3، ص 109.
6. همان، ج 4، ص 168.
7. شورى (42) آيه 25.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
سوال شما كلي است و مسايل بسياري را در بر مي گيرد كه در توضيح المسايل مراجع آمده ودر سايت هاي مراجع نيز موجود است. چنانچه سوال خاصي داشتيد، براي ما بفرستيد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
يکي از شرايط صحّت وضو اين است که در اعضاي وضو مانعي از رسيدن آب نباشد.(1)
اما اگر به هر روشي نتوانستيد چسب را برداريد ،در اين گونه موارد بايد با وضوي جبيره و يا غسل جبيره نماز خوانده شود؛ يعني به قصد وضو يا به قصد غسل جبيره اي، با دست تر روي مواضعي که مانع چسبيده، دست بکشيد . در اين صورت وضوي جبيره يا غسل جبيره براي نماز کافي است . البته بايد تمام سعي و تلاش خود را براي برطرف کردن مانع داشته باشيد . اگر مانع برطرف نشد، با وضو يا غسل جبيره نماز را بخوانيد . در اين صورت نماز، قضا ندارد..
پي‌نوشت‌:
1. توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 187، شرط سيزدهم.

پرسشگر گرامي باسلام و تشکر .
کار زن از يک سو خيانت به همسرش مي باشد، از سويي ديگر يکي از گناهان بزرگ است .
گناهي براي زن شوهر دار بدتر از اين نيست که با غير شوهر در ارتباط باشد . ارتباط زن شوهر دار با مرد نامحرم از گناهاني است که حتماً‌ مورد غضب خداوند است . علاوه بر شرع از نظر عرف تمام جوامع بشري نيز خيانت محسوب مي‌شود . مورد نفرت مردم است . انسان هاي عاقل از چنين افرادي بيزارند.
اين رابطه خشم و غضب الهي را به دنبال دارد، گر چه صبر خدا زياد است ، لکن اگر مهلتي که خدا براي بازگشت و توبه قرار داده ،به موقع استفاده نشود ، چه بسا ممکن است خداوند زمينه رسوائي و ذلت آن ها را در دنيا فراهم کند.
رابطه نامشروع چه منجر به آميزش با زن شوهر دار بشود يا نشود ،حرام است .افزون بر کيفر در دنيا، خداوند وعده عذاب در قيامت را به
گناهکاران داده است .پس زن بايد هرچه زودتر توبه کند . در پيشگاه پروردگار استغفار نمايد .با تحول روحي واقعي از کار خويش پشيمان شود . خويش را به خاطر نافرماني خدا و انجام اين گناه بزرگ مورد ملامت و سرزنش قرار دهد .
توبه از گناه اين است که تصميم بگيريد ديگر گناه را انجام ندهيد .از عمل انجام شده پشيمان باشيد و استغفار بکنيد . به فضل و کرم خدا اميدوار باشيد .
در قرآن آمده است : يا ايّها الّذين آمنوا توبوا الى اللّه توبه نصوحاً عسى ربّكم أن يكفّر عنكم سيّئاتكم و يُدخلكم جنات ٍتجرى من تحتها الانهار;(1)
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! توبه كنيد, توبه خالصى . اميد است با اين كار پروردگارتان گناهان تان را ببخشد . شما را در باغ هايى از بهشت كه نهرها از زير درختانش جارى است , وارد كند.
نخستين گام براى پاک شدن و نجات از عذاب و جهنمي که زن براي خود تهيه ديده ، توبه از گناه است ; توبه اى كه از هر نظر خالص و محرّك آن فرمان خدا و ترس از عذاب جهنم باشد, كه براى هميشه انسان را از معصيت جدا كند و بازگشتى در آن رخ ندهد.
حقيقت توبه ندامت و پشيمانى از گناه است , ولى چه بسا افرادى توبه مى كنند, اما دوباره به گناه آلوده مى شوند.خداوند در .اين آيه تأكيد دارد که توبه بايد خالصانه (نصوح ) باشد. تاپروردگارتان گناهان تان را ببخشد و شما را در باغ هايى از بهشت كه نهرها از زير درختانش جارى است ،جاي دهد. معاذبن جبل از پيامبر(ص) سؤال كرد که منظور از توبه نصوح در اين آيه چيست ؟ حضرت در پاسخ فرمود:
أن يتوب التائب ثمّ لا يرجع فى ذنب كما لا يعود اللبن الى الضرع (2)
توبه كننده به هيچ وجه به گناه باز نگردد, همان طور كه شير به پستان بازنمى گردد.
اين تعبير لطيف بيانگر اين واقعيت است كه توبه نصوح چنان انقلابى در انسان ايجاد مى كند كه راه بازگشت به گذشته را به كلّى مى بندد, همان گونه كه بازگشت شير دوشيده شده به پستان غير ممكن است .(3)
پي نوشتها :
1.تحريم (66 )آيه 8.
2.تفسير نمونه , ج 24 ،ص 290، به نقل از مجمع البيان , ج 10 ،ص 318.
3.تفسير نمونه , ج 24 ،ص 289 ،با تلخيص .