بندگی خدا در قدم اوّل متوقف بر معرفت و شناخت حقیقی پروردگار است. از این رو كسی كه گناه می كند، خدا را به مفهوم واقعی نمی شناسد. البته باید این نکته را یادآوری کنیم که خداشناسی و درک او به أندازه ظرف و گنجایش هر کسی متفاوت است و نباید انتظار بالایی از خود داشته باشید؛ (زیرا توقع بالا مایۀ نا امیدی و سلب روحیه شماست و این همان خواسته شیطان است) همین که متوجه شده اید خداشناسی تان دچار مشکل شده است، خود باعث پیشرفت شما می شود.
براى رسیدن به بندگی خاص خدا، باید در بینش و اعتقاد و باورهاى دینى دقت کرد. نوع بینش در نیّت انسان مؤثّر است.
اگر باور داشته باشیم که:
1)انسان، برترین مخلوقات و جانشین خدا در زمین و عصاره هستى و هدف آفرینش است.
2)طرف حساب ما در اعمالمان خداست، اوست که پاداش مى‏دهد و حتّى کارهاى جزئى را در صورت نیّت پاک، اجرى بزرگ مى‏دهد،هیچ کار کوچک و بزرگى در حساب خدا گم نمى‏شود و انسان در دنیا و آخرت، نتیجه اعمال خود را خواهد دید، خداوند، کارهاى فاسد و عیوب ما را مى‏پوشاند و خوبى‏هاى ما را آشکار مى‏سازد.
3)ارزش و قیمت انسان، «بهشت» است و انسان غیر از بهشت، خود را به هر که بفروشد، ضرر کرده است، و بد تجارتى است که انسان، «دنیا» را بهاى خود قرار دهد. مشترى اعمال انسان خداوند است و در عبادات، انسان با خدا معامله مى‏کند و با او طرف حساب است،" لبئس المتجرأن ترى الدنیا لنفسک ثمناً ". (1) هر چه داریم از خداست، او «ولىّ نعمت» و صاحب اختیار و پروردگار مهربان ماست،
4)انسان در یک دل، محبّت دو امر متضادّ را نمى‏تواند داشته باشد،(2) یا خدا دوستى یا دنیاطلبى، یا عشق به اللَّه یا عشق به دنیا و دنیا، شکوفه‏اى زودگذر است، غنچه‏اى است که براى کسى باز نشده و به کسى وفا نکرده است، و خداوند، دنیا را کالاى غرور و متاعى اندک به حساب آورده است،
5)در قیامت، همه واسطه‏ها و شفیع‏ها از کار مى‏افتند، تنها خلوص و عمل صالح و عبادات همراه با تقوا و اخلاص، سود مى‏بخشد و در آن روز، هر کس به فکر خود است و از این و آن که در دنیا به محبّت‏هایشان دل مى‏بندیم، کارى ساخته نیست و هر فردى نتیجه کار خود را مى‏بیند و محصول خویش را درو مى‏کند؛
آرى، اگر این باورها را در دل داشته باشیم، محرّک و انگیزه قوى‏تر ما، این خواهد شد که خدا مى‏خواهد و خدا مى‏پسندد و خدا پاداش مى‏دهد.
اگر ما خدا را نمى‏بینیم، او که ما را مى‏بیند. حداقل، بخاطر نعمت‏هاى او، باید شکرگزار باشیم و از نافرمانى بپرهیزیم. عالم، محضر خداست، در محضر خدا نباید گناه کرد.
جهان، سفره گسترده نعمت‏هاى الهى براى ماست، عبادت را، حتّى نه براى رسیدن به بهشت یا ترس از جهنم، بلکه بخاطر آنکه خداوند، شایسته پرستش است، باید انجام داد، و اینگونه پرستش، «عبادت آزادگان» است که امیرالمؤمنین، خدا را اینگونه عبادت مى‏کرده است.
اگر یقین داشته باشیم که در محضر خدائیم و او همه کارهاى ما را مى‏بیند و از نیّت‏هاى قلبى ما آگاه است و هر گونه عزّت و ذلّت به دست اوست، و رضاى او در مقابل دنیاى زودگذر، ارزش بیشترى دارد.
نکته : برادر گرامی،اینکه انسانهای عادی گاهی خدا را فراموش کرده و از یاد او غافل گردند، طبیعی است. برنامه های مستمر عبادی و معنوی ، مثل نماز و نیایش و ... برای رفع غفلت و حضور در محضر الهی می باشد. لذا ارتباط خود را با خدا قطع نکنید.
منابعی برای مطالعه بیشتر:
1. امام خميني (ره)، چهل حديث، ناشر: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، تهران.
2. سید عبد الله شبر، کتاب الاخلاق، ترجمه محمد رضا جباران، انتشارات هجرت.
پی نوشت ها:
1. مجلسی، محمدباقربن محمد تقی، بحارالانوار (ط - بیروت) ج34، ص98،دار احیاء التراث العربی،چاپ دوم،1403ق.
2. احزاب (33) آیه 4.

پاسخ:
پبیش از هر چیز، نامه شما از پاکی درونی تان حکایت دارد. امید است که در اسرع وقت به ترک کامل خودارضایی نایل آیید.
راهکارهای ترک خودارضایی، در سایت پاسخگو آمده است و می توانید با دیدی مثبت تر و خریدارانه تر، به اجرای با نشاط تک تک راهکارها بپردازید.
شک نکنید که اگر خواهان پاکی باشید، می توانید حتی با عملی کردن یکی از راهکارها، به ترک پایدار نایل آیید. ترک خودارضایی، آن طور که برخی خیال می کنند، دشوار نیست و دلیل آن هم، درصد بالای افراد موفق در ترک می باشد.
اما چند نكته
1 بايد رژيم غذايي كمتر تحريك زا براي خود برگزينيد اين مهم را مي توانيد با مشورت با متخصصين تغذيه يا حتي مشورت با عطاري ها و فروشندگان داروهاي گياهي جويا شويد.
2 ورزش سنگين و منظم در كنار تنفس عميق شكمي 25تا30 بار در روز تفريحات سالم حذف و تعدیل عوامل اضطراب زا را سر لوحه زندگي خود قرار دهيد.
3 به تناسب ويژگي هاي جسمي و بدني از حجم غذاي مصرفي خود بكاهيد از پرخوري و ... به شدت بپرهيزيد.
4 به ساده سازي نياز جنسي بپردازيد و از بغرنج سازي و بزرگنمايي آن به شدت پرهيز نماييد و سعي نمايد از تصاوير ذهني تحريك زا لذت زدايي كنيد و آن را با امور مشمئز كننده مانند خوردن داروهاي تهوع اور پيوند زنيد.

تفكر و تعلق خاطر شما به اين دوست همجنس هر چند از نظر شرعي بي اشكال باشد، از نظر روان شناختي بسيار آسيب زا به نظر مي رسد. از نظر ما روان شناسان اين گونه عشق ها خارج از چارچوب در بسياري موارد از مرز سلامت پا فراتر گذاشته و در حوزه اختلال قرار مي گيرد.
وابستگي عاطفي يا عشق مرضي در بيش تر موارد از سه اختلال عمده روان پزشكي : اضطراب و وسواس فكري و افسردگي بي بهره نيست. فرد مبتلا معمولا داراي رگه هايي از اين سه اختلال مهم مي باشد. اگر نيم نگاهي به درونيات خود بيندازيد، احتمالا شاهد رگه هايي از اين سه در خود خواهيد بود. عشق هاي خارج از چارچوب از انگيزه هاي جنسي مبرا نيست. در مواردی ما شاهد برخي انگيزه هاي جنسی هستيم.
وابستگي به هر كسي از جمله پدر و مادر همسر فرزند دوست و .... ماهيتي نابهنجار دارد. آن چه كه ماهيت بهنجار دارد ،دلبستگي است.
در هر صورت توصيه مي شود با نيم نگاهي به پيامدهاي بسيار منفي اين گونه دوستي هاي آسيب زا ،از تشديد آن به شدت پرهيز نماييد .بايد به جاي پيشروي بي محابا در دوستي،كم كم با پسري استراتژيك،سعي در كاهش و حذف تدريجي دوستي بسيار پر مخاطره بنماييد.
بي شك ترك و حذف دوستي ها بسيار دشوار است، ولي با همه جانبه نگري و دورانديشي مي توان به اين مهم همت گمارد. عوارض ترك براي مدتي به آزار شما مي پردازد، ولي بعد از مدتي يك تصوير و خاطره صرف (که به هيچ وجه كاهنده عملكرد شما نمي باشد) باقي خواهد ماند.
اگر شاهد اختلالات مذكور يعني اضطراب و..... در خود هستيد ،براي رهايي مسالمت آميز از روابط وابسته وار در گام اول به يك روانپزشك و در گام دوم به يك روان شناس باليني مراجعه نماييد.
نا گفته پيداست خوددرماني و طفره رفتن از درمان تخصصي در قريب به اتفاق موارد ثمره اي جز فرصت سوزي و تشديد و وخامت حال روحي روانی ندارد.
همه مردان سالم از افراد وابسته و عاشق پيشه گريزانند. به احتمال بسيار اين پسر بعد از مدت كوتاهي از رفتارهاي وابسته وارتان خسته و دلزده خواهد شد و شما را براي هميشه ترك خواهد كرد.اگر دورانديش باشيم،از همين امروز از ناكامي افسرده ناک آينده خود جلوگيري مي كنيم.

دوستی بین دختر و پسر نامحرم چون دارای مفسده است حرام است.
واقعیت این است که غریزه جنسی در انسان، از اصلی ترین و ریشه دارترین غرایز است که باید به شکل مشروع و در یک چارچوب و ضابطه در آید، در غیر این صورت موجب مشکلات و عواقب دردناک بسیاری خواهد شد.
رابطه دوستانه دختر و پسر ریشه در غریزه جنسی دارد، و سبب تحریک بیشتر غریزه جنسی و گرفتاری فکری می شود و زمینه گناهان بیشتر را فراهم می کند و ادامه این نوع دوستی موجب فساد درخانواده ها و جامعه می گردد.اگر دختر و پسری واقعا همدیگر را دوست دارند می توانند باهم ازدواج کنند.(1)
پی نوشت:
1. سؤال تلفنی (7112467-0251) از دفتر آیت الله خامنه ای.

هرگونه رابطه نامشروع با نامحرم حرام است و کسی که رابطه نامشروع داشته است واجب است توبه کند. و اگر واقعا و از ته دل از کارش پشیمان باشد و از خدا بترسد و توبه کند و تصمیم بگیرد تکرار نکند انشاء الله خدا می بخشد و توبه اش را قبول می کند.(1)
دختر و پسری که باهم رابطه نامشروع داشته اند می توانند باهم ازدواج کنند.
پی نوشت:
1.آیت الله سیستانی توضیح المسائل مسئله 2399.

توبه شما بسیار خوب است ومورد قبول خداوند واقع می شود به شرطی که در عمل هم این موارد گناه آلود را ترک کنید و شکر خدا قصد این کار را دارید.
اولا بهتر است با مهربانی به انها تذکر دهید که این کار آنها حرام است و اشکال دارد و اگر آنها سند خواستند آنها را با روحانی اسلام شناس یا مرکز ما آشنا کنید تا خود سوال کنند و مطمئن شوند، چون تاثیر گذار بودن و سعی برای تاثیر گذاری مثبت بسیار بهتر و مهم تر از ترک مجلس و جمع آنها است.
اما اگر گفتید و فائده نداشت یا قبول نمی کردند و به کارشان ادامه می دهند و اصرار دارند، دیگر نباید ناراحتی آنها در زمینه جدا شدن شما از این گونه مجالس آنها، برایتان مهم باشد، چون که نارضایتی خداوند برای آنها مهم نیست. و در عین حال بهترین و کم هزینه ترین روش دوری و دوستی است به این نحو که در مواقعی که آنها این مجالس را دارند شما با بهانه کردن درس یا کارهایی که در خانه دارید یا کاری دیگر جمع آنها را ترک کنید و به مکانی دیگر بروید و لازم هم نیست برای رفتن تان توضیح کامل دهید. بلکه بگویید درس یا کار دارم و بروید.
در هر حال برای استقامت خود در این راه و هدایت دوستان تان دعا کنید که دعا بسیار موثر و تاثیر گذار است.

یکی از نیازهای اساسی بشر در تمام طول عمر، از کودکی تا کهنسالی، به ویژه در دوران جوانی، انتخاب دوست و داشتن رفیق و همنشینی است که از جهت روحی، اخلاقی، فکری و اجتماعی با او موافق و یک دل باشد. هر انسانی ضرورت و نیاز به رفاقت و همنشین خوب را در وجودش می‌یابد. انسان بی دوست در دنیا غریب است.
اسلام به دوستی و ضرورت دوست‌یابی، اذعان دارد و به آن توصیه کرده است. هماهنگ با آفرینش و طبیعت و نیاز انسان، احکام، قوانین و ضوابطی را وضع نموده است. بدین وسیله ملاک و معیارهای دوست خوب و دوست بد را تعیین نموده، آثاری را که هر یک از دوستان خوب و بد در زندگی، رفتار، اخلاق، عقاید و سرنوشت بشر می‌گذارد، بیان کرده است. لیکن وقتي ما مي‏توانيم دوستان خوب و بد را تشخيص دهيم كه خوب و بد را درست تشخيص داده باشيم و آن ها را باور كرده و خودمان خوب و از بدي دور باشيم. در اين صورت است كه تشخيص دوست خوب و بد بسيار آسان و ساده مي‏شود.
در ابتدا سوال ما از شما این است که شما وقتی که أخلاق و روحیاتتان با آن خانم تناسب نداشت، پس چگونه با همدیگر مأنوس شده و روابط صمیمی برقرار کرده اید؟!
دوست مورد نظر بايد از ويژگي هاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن گردد. به برخی از ويژگي هاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم تا با رعايت آن ها در انتخاب و تشخیص دوست خوب موفق باشيد:
1. وفاداري : از شرايط يك دوست ايده ال وفاداري است. دوست بايد به اصول اخلاقي و تعهدات دوستي و عهد و پيماني كه منعقد مي سازد ، پايبند و وفادار باشد.
2.ديانت و پايبندي به احكام دين و فرامين الهي: اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندي به احكام شريعت يك ضرورت مي باشد.
3.دور انديشي: یکی ديگر از ويژگي هاي دوست خوب دور انديشي است تا پیش از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد و گرنه دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مي شويد.
4.آينه يكديگر بودن: خير خواهي نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكر شدن شرط ديگري است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد. راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاي تلخ و تهديدآميز و... را سد خواهد كرد.
5. تواضع و همترازي: از شرائط دوست خوب همترازي اجتماعي دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.
نکته: آنچه به عنوان ويژگي هاي دوست خوب بيان شد، مطلق و صد در صد نيست، چه اين كه انسان ها كم و بيش داراي نواقصي هستند. خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم ، آن را بي نقص و عيب نمي بينيم. همه ويژگي هايي كه گفته شد، به اين معناست كه به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگي ها و جنبه هاي مثبت باشد.
چند توصیه برای کمرنگ کردن دوستی با همکارتان:
1)در ابتدا از این نکته نباید غفلت نمود که ما به غیر از معصومین(ع) انسان کامل و بی نقص نداریم و انسان ها با دوستی سالم، همدیگر را از عیوب هم آگاه ساخته و مکمل همدیگر هستند. پس اگر همکارتان مشکل جدی که در اعتقادات شما رسوخ کند، ندارد، بهتر و شایسته این است که با دوستی طبق ضوابط به ایشان کمک نمایید تا اشتباهات را از خود دور کند. یعنی به طور غیر مستقیم ایشان را از رفتارهای نامناسبش آگاه سازید و کمک کنید از این مشکل دور شوند.
2)اگر واقعا احساس می کنید که ایشان مشکل حاد دارند که به شما ضربه خواهند زد و شما هم نمی توانید در ایشان تأثیر مثبت بگذارید، با کم کردن روابط و ایجاد بهانه ها از ایشان دور شوید؛ و به صورت زننده از ایشان جدا نشوید.
3)از آنجایی که روابطتان مقداری صمیمی شده است، باید با حساسیت کامل وارد شده و از حرف ها و حرکات زننده دوری کنید و خود را هم در این قضیه مقصر بدانید، چون خودتان هم در ایجاد این فضای صمیمی بی تقصیر نبوده اید.
4) روش أحوالپرسی و صحبتتان را مقداری سنگین کنید و روابط را در أندازه فضای کار تعریف کنید.
توصیه نهایی: اگر به خاطر سلایق و نکات بی مبنا از او می خواهید جدا شوید، خود را ضعیف جلوه داده اید و این روحیه مي تواند در زندگي زناشويي شما مشكل ايجاد كند تا آنجا که می توانید با ایجاد فضای محبتی در او أثر مثبت بگذارید.
منابعی برای مطالعه بیشتر:
1. دوستي در قرآن و حديث, محمد محمدي ري شهري، انتشارات دار الحدیث.
2. دوستی و دوستان، سید هادی مدرس، ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، انتشارات آستان قدس رضوی.
3. آئین دوستی (دوست یابی) دیل کارنگی، انتشارات پیمان.

رابطه جنسي و روحی حياتي ترين جزء همه ازدواج هاست. از آن جا که رابطه جنسي نقش بسيار مهمي در ازدواج دارد، تناسب و همخوانی زن و شوهر در این زمینه، ضامن تداوم و سلامت زندگی آنان خواهد بود. به هر حال ما نمی دانیم که علت واقعی کم توجهی شوهرتان چیست؟ شما هم در مکاتبه خود به آن اشاره نکرده اید تا علل و عوامل کم توجهی شوهرتان مشخص نگردد، نمی توان راهکار درمانی متناسب آن را ارائه کرد. با توجه به آنچه ذکر کرده اید نکاتی را خدمت شما عرض می کنیم:
1. بهترین راهکار برای خروج از مشکلات به وجود آمده ،این است که بررسی کنید و ببینید علت و ریشه های بی میلی جنسی و روحی شوهر شما نسبت به شما چیست؟ در قدم اول آن ها را بیابید. در قدم بعدی تمام تلاش و کوشش تان را برای برطرف کردن آن ها به کار بندید.
2.اشاره ای به زمان ازدواج خود نکرده اید که در چه سنی ازدواج کرده اید و اینکه آیا از ابتدای ازدواجتان شوهر شما از لحاظ جنسی و روحی نسبت به شما بی توجه بوده یا نه؟ در هر حال اگر نقطه ضعفی (از نظر چهره یا خلق و خو، نوع پوشش، تناسب اندام و...)در خود احساس می کنید ،به اصلاح هر چه سریع تر آن بپردازید. از حالت انفعال و وادادگی بی ثمر در برابر شوهرتان پرهیز نمایید.
3. بهترین راهکار برای خروج از مشکلات به وجود آمده، بررسی این نکته که آیا علت و ریشه ی این کم توجهی، به عوامل سردمزاجی او بر می گردد و یا نه؟ که اگر این کم توجهی به خاطر طبع سرد ایشان است، این مشکل قابل حل بوده و با رفع این مشکل صلح و صفا و آرامش در زندگی تان سایه خواهد افکند. نیازهای تان در بستری مناسب ارضا خواهد گشت.
4. در حال حاضر، برای حل مشکلات زندگی و درمان شوهرتان، بیش تر به کمک متخصص و روانشناس خانواده و زناشویی احساس مي شود. در اين حالت مي توانيد از مشاوران مراکز درماني معتبر کمک بگيريد.
5. به هر حال اگر راهکارهای مطرح شده،فایده نكرد، صادق و مهربان و قاطع باشيد. هیچ گاه كار را به قهر و دعوا نكشانيد. تقصيرها را به گردن او نيندازيد، انتقاد نكنيد، فقط خيلي آرام به او در مورد مشکلات تان صحبت کنید. بگوييد به خاطر اختلافاتی كه در روحيات جنسي شما وجود دارد، مي خواهيد كاري کنید که به بهبود رابطه تان منتهی می شود . برای این کار همکاری بیش تر او کمک می کند. باید برای بهتر شدن ارتباط تان هردو فعالانه رفتار نمایید. برای این امر باید با کنار گذاشتن خجالت و تعصبات به متخصصان مربوطه و مشاوران اهل فن مراجعه نمایید.
خواهر گرامی!
در پایان مشکل شوهر شما هر علتی که داشته باشد و یا در نهایت درمان بپذیرد و یا نپذیرد، مجاز به روی آوردن به گناه و کارهای ناشایست و پناه آوردن به مرد دیگر نیستید. از نظر شرع مقدس، ارضای جنسی زن شوهردار توسط مردی غیر از شوهرش حرام است. زن نمی تواند چنین کاری انجام دهد . هرگز نباید دامن خود را با ناپاکی و رفتارهای خارج از چارچوب شرع آلوده سازید. رفتار نامناسب و زشت می تواند برای شما اختلالات روانی متعددی را به همراه آورد و شما را از مسیر سعادت دور سازد. وجود احساس خیانت به همسر و ناپاک بودن احساسی است که معمولاً در این دسته از زنان می شناسیم و این مشکلات به سادگی قابل برطرف شدن نیستند.
زندگی خانوادگی و ایجاد آشیانه برای نسل آینده و ارتباط قطعی میان نسل گذشته و آینده، خواسته غریزه و طبیعت بشر است. چند شوهری نه تنها با طبیعت انحصار طلبی و فرزند دوستی مرد نا هماهنگ است(در صورت تعدد شوهر ، تعلق فرزند یه پدر مشخص نیست)، که با طبیعت زن نیز مخالفت دارد. تحقیقات روانشناسی ثابت کرده است که زن بیش از مرد خواهان تک همسری است. (1) از جهت دیگر زن از مرد فقط عاملی برای ارضای غریزه جنسی خود نمی خواهد که گفته شود هرچه بیشتر، برای زن بهتر. زن از مرد موجودی می خواهد که قلب او را در اختیار داشته باشد ؛ حامی و مدافع او باشد؛ برای او فداکاری نماید و غمخوار او باشد. زن در چند شوهری هرگز نمی توانسته حمایت و محبت و عواطف خالصانه و فداکاری یک مرد را نسبت به خود جلب کند، از این رو چند شوهری نظیر روسپی گری همواره مورد تنفر زن بوده است. چند شوهر داشتن نه با تمایلات و خواسته های مرد موافقت داشته ، نه با خواسته‌ها و گرایش های زنان.(2) علاوه بر این، یکی دیگر از مشکلاتی که در صورت چند همسری برای زنان ذکر شده، مشخص نبودن پدر برای فرزند می باشد.
تعلق فرزند و معین شدن پدر فرزند، اگر چه تحقیقات امروزی و آزمایش های پزشکی آن را مشخص می کند، اما از نظر روانی همچنان مسئله حل نشدنی است؛ زیرا:
اوّلاً: همان گونه که دانشمندان می گویند: نتایج آزمایش های تجربی صد در صد نیست و احتمال خطای اشتباه انسانی یا ... وجود دارد.
ثانیا: مسئله اقناع روحی و روانی پدر و مادر و فرزند چیزی نیست که با آزمایش قابل حل باشد. فرزند می خواهد اطمینان قلبی و درونی یابد که پدر و مادر او واقعی هستند و همین طور پدر و مادر. تا زمانی که اقناع و اطمینان قلبی و درونی صورت نگیرد، به همان نسبت رابطه و پیوند عاطفی بین پدر و مادر و فرزند متزلزل خواهد بود. در صورت تعدد شوهر برای زن، این اطمینان و رابطه عاطفی حاصل نمی شود. یکی از مشکلات امروز در جهان غرب در روابط صمیمی فرزندان و پدر و مادر از همین مسئله ناشی می‌شود.
موفق باشید.
برای مطالع بیشتر در این خصوص رجوع کنید به:
1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، جلد سوم
2. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، جلد چهارم
پى‏نوشت‏ها:
1.مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ج19، ص 302.
2 . همان، ص 311.