حدیث قدسی

حديث قدسي كلامي است كه پيامبر از زبان خدا نقل مي كند

حديث قدسي كلامي است كه پيامبر از زبان خدا نقل مي كند و آن را يا خداوند در معراج، در آن تشرف  اختصاصي به قلب او القا كرده يا جبرئيل يا ملكي ديگر به او ابلاغ كرده است و پيامبر آن مطالب را از قول خدا نقل مي كند؛ مثل اين كلام رسول خدا كه مي فرمايد:

«سمعت جبرئيل يقول: سمعت الله جل جلاله يقول : لا إله إلا الله حصني فمن دخل أمن من عذابي؛ (1) از جبرئيل شنيدم كه خداوند مي فرمود: "لا اله الاّ الله" دژ استوار من است و هر كس در آن وارد شود، از عذاب من در امان است».

اين معاني بر قلب پيامبر نازل مي شد و پيامبر اين معاني را با الفاظ خود بر مردم ابلاغ مي كرد و اين سخنان پيامبر كه به خدا منسوب مي كرد؛ مانند بقيه سخنان ايشان، توسط ديگران شنيده مي شد و نقل مي گرديد و همچنان كه سخناني جعل كرده و به ايشان منسوب مي كردند ، به همين صورت هم سخناني به عنوان حديث قدسي نقل مي كردند و به ايشان منسوب مي نمودند. از اين رو احاديث چه قدسي و چه غير قدسي بايد با موازين تطبيق داده شود و در صورت همراستايي قبول گردد.

قرآن وحي خاص خدا و كتاب نهايي هدايتگر بشر است كه اراده خدا بر اين قرار گرفته كه تا آخر عمر بشر سالم از تحريف در جامعه بماند تا حجت بر بندگان تمام باشد و چون حجت خداست بايد هميشه سالم از تحريف باشد.  از اين رو خداوند عوامل مختلف عادي و غير عادي بر انگيخته تا بدان ها اراده اش را محقق سازد و حجتش را حفظ كند. ولي احاديث قدسي مانند ديگر احاديث پيامبر شرح و تبيين و تفصيل قرآن است و اگر تحريف هم شوند، با وجود قرآن، دين ضربه اي نمي خورد.

پي نوشت ها:

1. شيخ صدوق، توحيد، قم ، انتشارات اسلامي، ص 25. 

افزون بر وحيي كه به صورت قرآن تبلور يافته و بر پيامبر اكرم(ص) نازل مي شده است ...

از ايشان پيام خداوندي ديگري نيز به نام حديث قدسي به ما رسيده است كه آن هم از طريق وحي بوده است. ولي با وحي قرآني فرق هايي دارد از جمله اينكه قرآن معجزه بوده و خداوند درباره آن تحدي كرده است و مردم از آوردن مانند آن عاجزند. اما درباره حديث قدسي چنين نيست.

وحي قرآني با الفاظ مخصوص از طرف خداوند نازل شده است و محتوي و الفاظ همه از خداوند است ولي در حديث قدسي محتوي از خداوند است. ولي لفظ از پيامبر اكرم(ص) مي باشد. به همين خاطر قرآن كريم فقط به خداوند نسبت داده مي شود ولي حديث قدسي هم به خداوند و هم به پيامبر نسبت داده مي شود.

به غير از احاديث قدسي احاديث ديگري هم از پيامبر اكرم نقل شده كه به احاديث نبوي مشهور است و اينها در اصطلاح عبارت است از سخني كه از گفتار، كردار يا تقرير پيامبر اكرم(ص) حكايت مي كند.

احاديث پيامبر اكرم (ص) از نظر محتوي بر دو قسم است يكي توقيفي كه مضمون آن وحي خداوندي است و ديگري توفيقي كه پيامبر محتواي آن را از كلام الهي يا حقايق هستي استفاده نموده است. برخي معتقدند پيامبر اكرم (ص) تمام احاديث توقيفي را بدون واسطه فرشته از خداوند دريافت كرده است.

درباره تفاوت وحي قرآني با احاديث نبوي هم مي توان گفت الفاظ و ساختار حديث نبوي از خود ايشان است. ولي در مورد قرآن ساختار و محتوي و الفاظ از خداوند است. همچنين حديث را مي توان نقل به معنا كرد. ولي درباره قرآن نقل به معنا جايز نيست و نمي توان لفظ آنرا تغيير داد.(1)

پي نوشت:

1. كريمي، مصطفي، وحي شناسي، انتشارات موسسه امام خميني، ص370 و 380.

احادیث قدسی در قرن یازدهم توسط محدث بزرگ شیخ حر جبل عاملی (ره) در مجموعه ای به نام " الجواهرالسنیه فی احادیث القدسیه " گردآوری شده است.
حدیث قدسی

کجا و چگونه می‌توان به احادیث قدسی مراجعه کرد؟

پاسخ:
احادیث قدسی هم مانند دیگر احادیث از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وامامان معصوم (علیهم‌السلام) صادر شده، در ضمن سایر احادیث در مجامع حدیثی جمع آوری شده است، ولی بعدها در قرن یازدهم یعنی حدود سال 1101 هجری قمری توسط محدث بزرگ شیخ حر جبل عاملی (ره) در مجموعه ی جداگانه ای به نام " الجواهرالسنیه فی احادیث القدسیه " گردآوری شده است.
این احادیث با آن که از طرف پیامبر نقل شده، اما مستقیم از پیامبر دریافت نکرده ایم‌، بلکه همانند روایات دیگر پیامبر، از طریق نقل دیگران (واسطه ها) به دست ما رسیده است، پس نمی توان از قطعی بودن ‌آن ها سخن گفت. این روایات مانند سایر احادیث به لحاظ سندی و دلالتی ضعیف و قوی (معتبر) دارد که به وسیله حدیث شناسان مورد بررسی قرار می گیرد.

آنچه پیامبر و امامان (علیهم‌السلام) در بیان دین و تفسیر قرآن فرموده اند، همه اش وحی بوده که بر پیامبر نازل شده و پیامبر به امامان منتقل کرده است.
حدیث قدسی

حدیث قدسی یعنی چه؟ اگر چیزی لازم بوده چرا در قرآن نیامده است؟

پاسخ:
خداوند پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را به‌عنوان مبین و مفسر قرآن و دین ماموریت داده است. هر چه پیامبر به‌عنوان دین و بیان دین و قرآن فرموده است، خواه در مسائل اعتقادی یا اخلاقی یا احکام، همه اش وحی بوده و پیامبر هیچ از خود نگفته است. زیرا او فقط نبی و رسول و واسطه بوده  و دین فقط از خداست.
از طرف دیگر معلوم است که همه وحی فقط قرآن نبوده، زیرا قرآن همین 114 سوره‌ای است که بر ما تلاوت کرده است و شرح و تفسیر قرآن هم که پیامبر گفته، وحی بوده، (1) اما نه وحی قرآنی بلکه وحی تبیینی و تفسیری.
آنچه پیامبر و امامان (علیهم‌السلام) در بیان دین و تفسیر قرآن فرموده اند، همه اش وحی بوده که بر پیامبر نازل شده و پیامبر به امامان منتقل کرده است و همه قدسی و الهی  است. اما در بیان به دو گونه نقل شده است. گاهی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بدون این که سخن و بیانش را مستقیما به خداوند منسوب کند، به بیان دین و معارف و... می پردازد که غالب احادیث این گونه اند و گاهی معارف و... را در قالب سخن خداوند نقل قول می‌کند. این احادیث دوم را احادیث قدسی نامیده اند و تفاوتی با احادیث دیگر ندارند. جز در نوع بیان که مستقیما به خدا مستند می شوند.
بنابراین خود قرآن فرموده شما باید به قرآن با بیان و تفسیر پیامبر رجوع کنید و احادیث اعم از قدسی و غیر قدسی، بیان و تفسیر قرآن هستند که پیامبر از آسمان و به طریق وحی گرفته و به ما می رساند و ما بدون تفسیر و بیان قرآن از جانب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در معرض فهم اشتباه از قرآن هستیم، و با مراجعه به رسول خدا از بدفهمی نجات می یابیم.
ما نیازمند به سخن و بیان پیامبریم (2) که در قالب احادیث اعم از قدسی و غیر قدسی به ما رسیده است و "قدسی" نامیدن فقط برای روشن شدن نوع بیان است وگرنه با روایات دیگر تفاوتی ندارد.
بنابراین قرآن بیان همه چیز است. اما چون ما در درک همه چیز از قرآن ناتوانیم، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با احادیث و سخنان و تعلیماتش که همه قدسی و نازل شده از جانب خداست، قرآن را به ما تعلیم می دهد و اگر خداوند می خواست همه این شرح و تفصیل را به‌عنوان وحی قرآنی نازل کند ، هم قرآن بسیار طولانی می‌شد و هم استحکام و زیبایی و جذابیت فوق العاده را نداشت.

پی‌نوشت‌ها:
1. نجم آیه 3و 4.
2. نحل آیه 44.

حدیث قدسی، حدیثی است که گفتار خداوند است و از زبان پیامبران حکایت شده است یعنی معنا و مضمون آن بر قلب پیامبر القا می شود و پیامبر با لفظ خود آن را بیان می‌کند.
حدیث قدسی

تفاوت حدیث قدسی با حدیث غیرقدسی و تفاوت این دو با آیات قرآن کریم در چیست؟

پاسخ:
حدیث قدسی، حدیثی است که گفتار خداوند است و از زبان پیامبران حکایت شده است یعنی معنا و مضمون آن بر قلب پیامبر القا می شود و پیامبر با لفظ خود آن را بیان می‌کند. اما حدیث غیرقدسی کلام و سخن پیامبر یا امام است و معنا و مضمون و محتوی هم همه از سوی ایشان است. (اگرچه به اذن الهی است.) در مورد قرآن هم معنا و مفهوم و محتوی و هم لفظ و کلام از آن خداست و فقط پیامبر واسطه رساندن این سخن به مردم است.
پس تفاوت حدیث قدسی با قرآن در این است که لفظ و معنای قرآن از ناحیه خداوند است ولی در حدیث قدسی تنها معنا و مفاد به خداوند منسوب است و ساختار لفظی آن از سوی پیامبر است.
وبرخی هم گفته اند هم حدیث قدسی و هم قرآن لفظ و معنای آن ها  از طرف خداست، اما حدیث قدسی برخلاف قرآن به قصد تحدی بیان نشده است. (1)

پی نوشت :
1. نصیری،علی،آشنایی با علوم حدیث،مرکز مدیریت حوزه علمیه قم،ص24و25.

آمار دقیق احادیث قدسی مشخص نیست و برای دریافت آمار تقریبی می توان به کتاب جواهر سینه در احادیث قدسیه و ابواب مختلف آن مراجعه نمود.
حدیث قدسی

به طور دقیق یا تقریبی چند حدیث قدسی وجود دارد؟

پاسخ:
محمد بن حسن حر عاملی  کتاب الجواهر السنیة را راجع به کلیات حدیث قدسی نوشته که چنین می‏‌گوید:
این امر بر کسی پوشیده نیست که کلام حق تعالی نسبت به همه کلام های بشری برتر و بالاتر است. چه بسا، نورهای هدایت و ارشاد بشر از آن کلمات می‏‌تابند و دل های آنان را روشن می‏‌نمایند. همان طوری که نورهای خورشید و ستارگان سطح زمین را روشن می‏‌سازند. و با همین کلام خداوندی بود که خورشید پر نور هدایت از افق نبوت تابیدن گرفته است. بنا بر این، این کلمات الهی و پیامبر و امامان شایسته آن هستند که کمر همّت بست تا دل های انسان‌ها به آنها توجه کامل نمایند و فهم‌ها برای درک آنها آماده باشند. این بود که من هم قسمتی از آن کلام ها را که علمای نیکوکار از ائمه اطهار و آنها هم از پیامبر برگزیده الهی و پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هم از ذات مقدّس الهی نقل کرده، در این کتاب جمع آوری کردم که معروف به «احادیث قدسی» است. منتها من ندیدم که احدی از اصحاب ما آنها را در یک کتاب جمع آوری و نشر کرده باشد. لذا علاقمند شدم من نخستین کسی باشم که آنها را در یک کتاب زیبا جمع کرده باشم. بنابراین، این کتاب شامل مهم‌ترین منابع احکام الهی است که با مواعظ بلیغ خود جلوی افکار شیطانی را بگیرد و از بین ببرد، و به دلیل داشتن جنبه استدلال و برهان متین و قوی بر سایر کتاب‌ها امتیاز دارد و نسبت به سایر کتاب‌ها از این جهت برتری دارد که برادر قرآن است. من از همه آن احادیث، همین مقدار را توانستم گردآوری و در این کتاب جمع کنم، و آن را به نام «جواهر سینه در احادیث قدسیه» نام‏‌گذاری نمودم. و آن را طبق ترتیب پیامبرانی که به آن سخن مخاطب شده‏‌اند، به ابوابی(13 باب) مرتب نمودم. که امیدوارم با یاری خدای بزرگ به پایان برسانم. لازم به تذکر است آنچه را که داخل آن ابواب پیامبران نبوده‏‌اند، طبق خبردهندگان از خداوند یعنی امامان (علیهم‌السلام) در آخر کتاب جداگانه قرار دادم. و احادیثی درفضیلت حضرت علی(علیه‌السلام) و امامان از فرزندانش (علیهم‌السلام) و دستور الهی در باره امامت آنها را هم جمع آوری کرده و آنها را در دو باب به نام  ابواب‌الائمه گنجاندم.(1)

لذا آمار دقیق این احادیث قدسی مشخص نیست و برای دریافت آمار تقریبی این احادیث قدسی می توان به این کتاب و ابواب مختلف آن مراجعه نمود.

پی نوشت:
1.  محدث عاملی، الجواهر السنیة (کلیات حدیث قدسی‏) ترجمه  کاظمی خلخالی زین العابدین،‏ ناشر انتشارات دهقان،‏ چاپ تهران،‏ سال 1380 ش،‏ نوبت چاپ سوم‏، ص9.

در الفاظ‌ حدیث‌ قدسی‌، تحدی‌ و اعجاز نیست‌، ولی ‌قرآن ‌معجزه‌ است ‌و دیگران را به مبارزه و تحدی طلبیده است.
حدیث قدسی

اگر حدیث قدسی ازطرف خداوندمتعال صادرشده تفاوت آن با آیات قرآن چیست؟

پاسخ:
فرق‌های ‌بین‌ قرآن‌ و حدیث‌ قدسی ‌عبارتند از:
1ـ الفاظ‌ قرآن‌ عین ‌وحی ‌است‌، ولی ‌در حدیث ‌قدسی ‌ممکن‌ است ‌نقل‌ به ‌مضمون‌ باشد؛ یعنی‌ پیامبر مطالب‌ قدسی‌ را به ‌الفاظ‌، خود گفته‌ باشد.
2ـ آیات، ‌احکام‌ خود را دارد، مثلاً بی‌وضو نمی‌توان ‌به ‌آن ها دست ‌زد یا نمی‌توان ‌آن ‌را نجس‌ کرد و اگر نجس ‌شد، باید فوراً پاک ‌کرد، ولی‌ حدیث ‌قدسی ‌آن‌ احکام‌ را ندارد مگر این‌ ک ه‌کلمة ‌الله‌ یا سائر اسمای ‌مبارکه ‌در حدیث ‌قدسی‌ باشد.
3ـ در الفاظ‌ حدیث‌ قدسی‌، تحدی‌ و اعجاز نیست‌، ولی ‌قرآن ‌معجزه‌ است ‌و دیگران را به مبارزه و تحدی طلبیده است.
4ـ قرائت ‌نماز جز به ‌قرآن ‌صحیح‌ نیست‌.
5ـ منکر قرآن‌ کافر‌ شمرده‌ می‌شود، ولی ‌اگر کسی ‌منکر حدیث ‌قدسی‌شود، کافر نیست‌.

حدیث قدسی کلامی است که پیامبر از زبان خدا نقل می کند و آن را یا خداوند در معراج، در آن تشرف اختصاصی به قلب او القا کرده یا جبرئیل به او ابلاغ کرده است.
حدیث قدسی

آیا ممکن است احادیث قدسی که توسط فرشته وحی بر پیامبر ارسال‌شده تحریف‌شده باشد؟

پاسخ:

حدیث قدسی کلامی است که پیامبر از زبان خدا نقل می‌کند و آن را یا خداوند در معراج، در آن تشرف  اختصاصی به قلب او القا کرده یا جبرئیل یا ملکی دیگر به او ابلاغ کرده است و پیامبر آن مطالب را از قول خدا نقل می‌کند؛ مثل این کلام رسول خدا که می‌فرماید: «سمعت جبرئیل یقول: سمعت الله جل جلاله یقول : لاإله‌إلاالله حصنی فمن دخل أمن من عذابی؛ (1) از جبرئیل شنیدم که خداوند می‌فرمود: "لااله‌الاّالله" دژ استوار من است و هر کس در آن وارد شود، از عذاب من در امان است».
این معانی بر قلب پیامبر نازل می‌شد و پیامبر این معانی را با الفاظ خود بر مردم ابلاغ می‌کرد و این سخنان پیامبر که به خدا منسوب می‌کرد؛ مانند بقیه سخنان ایشان، توسط دیگران شنیده می‌شد و نقل می‌گردید و همچنان که سخنانی جعل کرده و به ایشان منسوب می‌کردند ، به همین صورت هم‌سخنانی به‌عنوان حدیث قدسی نقل می‌کردند و به ایشان منسوب می‌نمودند. ازاین‌رو احادیث چه قدسی و چه غیر قدسی باید با موازین تطبیق داده شود و در صورت هم‌راستایی قبول گردد.
قرآن وحی خاص خدا و کتاب نهایی هدایتگر بشر است که اراده خدا بر این قرارگرفته که تا آخر عمر بشر سالم از تحریف در جامعه بماند تا حجت بر بندگان تمام باشد و چون حجت خداست باید همیشه سالم از تحریف باشد.  ازاین‌رو خداوند عوامل مختلف عادی و غیرعادی برانگیخته تا بدان‌ها اراده‌اش را محقق سازد و حجتش را حفظ کند. ولی احادیث قدسی مانند دیگر احادیث پیامبر شرح و تبیین و تفصیل قرآن است و اگر تحریف هم شوند، باوجود قرآن، دین ضربه‌ای نمی‌خورد.

پی‌نوشت‌ها:
1. شیخ صدوق، توحید، قم ، انتشارات اسلامی، ص 25.

با سلام،

آیا این سخن (اگر تمام مردم بر ولایت علی علیه السلام جمع می شدند آتش را نمی آفریدم) حدیث قدسی است؟

آیا اهل سنت هم آن را روایت کرده اند، اگرچنین است چه توجیهی می کنند؟

پاسخ:
در کتاب أمالي شيخ صدوق (ره) آمده که ابن عباس از رسول خدا (ص) نقل مي کند که خداوند عزوجل فرموده:
« لَوِ اجْتَمَعَ النَّاسُ كُلُّهُمْ عَلَى وَلَايَةِ عَلِيٍّ -ع- مَا خَلَقْتُ النَّار» (1)
«اگر همه مردم بر ولايت علي (ع) متفق بودند من دوزخ را نمى‏ آفريدم»
طبق جستجويي که در منابع أهل سنت داشتيم اين حديث را در منابع آنها نيافتيم.

پي نوشت ها:
1. شيخ صدوق، أمالي الصدوق، تهران، كتابخانه اسلاميه، 1362ش، ص: 657.

با سلام، آيا زيارت عاشورا حديث قدسي است؟ يعني از جانب خداوند آمده است؟ لطفا دراين مورد توضيح داده و بفرماييد. منشأ صدور آن از طرف كداميك از معصومين (علیهم السلام) مي باشد؟

پاسخ:
زیارت عاشورا به چند طریق به دست ما رسیده که بنا بر یک طریق، حدیث قدسی محسوب می شود.
شیخ طوسی با سه سند این زیارت شریفه را نقل می‏ نماید:
1- عقبة ابن خالد از امام باقر(علیه‏ السلام)؛
2- صفوان بن مهران از امام صادق‏ (علیه‏ السلام) از پدرانش از پیامبر و جبرئیل و سرانجام از خدا؛ (بنابراین سند زیارت عاشورا حدیث قدسی است چون به عنوان کلام خدا معرفی شده است)
بنابراین نقل امام صادق (ع) می فرماید: من برای هر کس که از دور یا نزدیک به این زیارت اباعبد الله الحسین (ع) را زیارت کند و دعای بعد از این زیارت را بخواند، ضامنم که زیارتش قبول و سعی و تلاشش مورد قدردانی خدا بوده و...، بعد می فرماید این ضمانت را پدرم (امام باقر «ع») هم داده و از این ضمانت را از پدرش(امام سجاد «ع») هم نقل کرده و او هم این ضمانت را داده و از پدرش (امام حسین «ع») نقل کرده و او هم این ضمانت را داده و از برادرش امام حسن هم نقل کرده و او هم از پدرش امام علی نقل کرده و امام علی هم این ضمانت را داده و از پیامبر (ص) هم نقل کرده و پیامبر هم این ضمانت را از جبرویل نقل کرده و جبرئیل هم این ضمانت را از خدا نقل کرده که قسم خورده هر کس به این زیارت و دعای بعدش از دور یا مزدیک اباعبدالله الحسین (ع) را زیارت کند زیارتش قبول و شفاعتش پذیرفته باشد و... و بر ای قسم ملائکه و ما را شاهد گرفته است. (1)
3- علقمه بن محمد حضرمی از امام باقر(علیه‏ السلام).
بیشتر رجال این سه سند مورد تأیید علمای علم رجال می‏ باشند و سند آن مورد قبول‏ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی است.

برای اطلاع بیشتر به:
میرزا ابوالفضل تهرانی ، شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور ، - ، امیر المونین ، 1370 ش ، مراجعه کنید.

پی نوشت ها:
1. شیخ طوسی محمد بن حسن ،مصباح المتهجد ، اول ، بیروت ، مؤسسه الفقه الشیعه ، 1411 ق ، ص781-782.

صفحه‌ها