در اين باره هيچ چيز بهتر و مناسب تر از بيان حقيقت نيست؛ به همين جهت ما نكاتي را در مورد فلسفه حجاب بيان مي كنيم كه مي تواند براي ارائه به ديگران نيز مفيد باشد:
قبل از هر چيز بايد توجه داشت كه «اصل حجاب» زنان در ميان اقوام و ملل مختلف مطرح بوده و سابقه طولاني دارد، گرچه نحوه بهره ‏گيري از حجاب، حدود و احكام آن بر حسب سنت و آداب جوامع متفاوت بوده است.(1)
در واقع حجاب نه دستوري خاص در شريعت اسلام بلكه دستور عمومي براي همه شرايع قبلي نيز بوده است و در اديان يهود و مسيحيت صراحتا به مسئله حجاب اشاره شده است .
حجاب در شريعت موسي(ع):
«ويل دورانت» راجع به قوم يهود و قانون تلمود مي‌نويسد: «اگر زني به نقض قانون يهود مي‌پرداخت، مثلاً بي آن كه چيزي بر سر داشت، به ميان مردم مي‌رفت و يا در شارع عام نخ مي‌ريسيد يا با هر سخني از مردان درد دل مي‌كرد يا صدايش آن قدر بلند بود كه چون در خانه‏اش تكلّم مي‌كرد، همسايگانش مي‌توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهريه او را طلاق دهد».(2)
از كتاب مقدس نيز بر مي‌آيد كه در عهد سليمان(ع) زنان علاوه بر پوشش بدن، «بُرقَعْ» (روبند) به صورت مي‌انداختند.(3) همين سنت در زمان ابراهيم(ع) رايج بود و در متون تاريخي نقل شده نامزد اسحق «رِفْقه» ابتدا كه اسحق را ديد، برقع به صورت انداخت.(4)
حجاب در شريعت عيسي(ع):
آن چه از حجاب در شريعت موسي(ع) بيان شد، در شريعت حضرت عيسي(ع) نيز وجود دارد، چون عيسي گفت:«فكر نكنيد كه من آمده‏ام تا تورات و نوشته‏هاي پيامبران را منسوخ نمايم، بلكه آمده‏ام تا آن‏ها را به تحقق برسانم».(5)
زن‏ها در قرن‏هاي اوليه مسيحيت تنها با چادر مي‌توانستند در مراسم عبادي شركت كنند، زيرا گيسوان شان فريبنده به شمار مي‌رفت و مي‌گفتند حتي فرشتگان ممكن است در موقع اجراي نماز از ديدن آن‏ها حواس شان پرت شود!(6) «پاولوس» فرمان داد زنان بايد حجاب داشته و سر خود را بپوشاند.(7)
با آمدن اسلام، حكم حجاب كه در اديان ديگر نيز بوده، مورد تائيد و تاكيد قرار گرفته است.
اما براي روشن شدن فلسفه حجاب زن و راز تفاوت آن با پوشش مردان، توجه به مطالب ذيل لازم است:
1- توجه به رابطه پوشش با فرهنگ ديني:‏
بر اساس فرهنگ اسلامي، انسان موجودي است كه براي رسيدن به كمال و معنويت خلق گرديده است. اسلام با تنظيم و تعديل غرايز به ويژه غريزه جنسي و توجه به هر يك از آن‏ها در حدّ نياز طبيعي، سبب شكوفايي همه استعدادهاي انسان شده و او را به سوي كمال سوق داده است.
پوشش مناسب براي زن و مرد عامل مهمي در تعديل و تنظيم اين غريزه است.
2- توجه به ساختار فيزيولوژي انسان‏:
نوع پوشش زن و تفاوت آن با لباس مرد رابطه‏اي مستقيم با تفاوت‏هاي جسمي و روحي زن و مرد دارد.
در تحقيقات علمي در مورد فيزيولوژي و نيز روان‏شناسي زن و مرد ثابت شده كه مردان نسبت به محرّك‏هاي چشمي شهوت‏انگيز حساس‌ترند و چون تأثير حس بينايي زيادتر است و چشم از فاصله دور و ميدان وسيعي قادر به ديدن است، از سوي ديگر ترشّح هورمون‏ها در مرد صورتي يكنواخت و بدون انقطاع دارد، مردان به صورتي گسترده تحت تأثير محرّك‏هاي شهواني قرار مي‏گيرند. اما زنان نسبت به حس لمس و درد حساس‌ترند و به محرّك‏هاي حسي پاسخ مي‏دهند. حس لامسه بروز زيادي ندارد و فعاليتش محدود به تماس نزديك است.
از اين گذشته چون هورمون‏هاي جنسي زن به صورت دوره‏اي ترشح مي‏شوند و به طور متفاوت عمل مي‏كنند، تأثير محرّك‏هاي شهواني بر زن صورتي بسيار محدود دارد و نسبت به مردان بسيار كمتر است.
استاد مطهري زمينه وجوب پوشش زنان مي‌فرمايد: «اما علت اين كه در اسلام دستور پوشش، اختصاص به زنان يافته، اين است كه ميل به خود نمايي و خودآرايي مخصوص زنان است. از نظر تصاحب قلب‏ها و دل‏ها مرد شكار است و زن شكارچي، همچنان كه از نظر تصاحب جسم و تن، زن شكار است و مرد شكارچي. ميل زن به خود آرايي از حس شكارچي‏گري او ناشي مي‏شود.
در هيچ جاي دنيا سابقه ندارد كه مردان لباس‏هاي بدن نما و آرايش‏هاي تحريك كننده به كار برند. اين زن است كه به حكم طبيعت خاص خود مي‏خواهد دلبري كند و مرد را دل باخته و در دام علاقه خود اسير سازد. بنابراين انحراف تبرّج و برهنگي، از انحراف‏هاي مخصوص زنان است و دستور پوشش هم براي آنان مقرر گرديده است».(8)
به عبارت ديگر: جاذبه و كشش جنسي و زيبايي خاص زنانه و تحريك پذيري جنس مردانه، يكي از علت‏هاي اين حكم است.
البته اين بدان معنا نيست كه مردان با هر وضعيتي و با هر نوع پوششي مي‌توانند درون جامعه ظاهر شوند، بلكه براي آنان نيز محدوديت در نظر گرفته شده، اما همان گونه كه بيان شد مقدار آن در حد پوشش زنان نيست.
با توجه به مطالب فوق مي‏توان گفت: حجاب در اسلام از يك مسئله كلّي و اساسي ريشه گرفته است. اسلام مي‏خواهد انواع التذاذهاي جنسي (چه بصري و لمسي و چه نوع ديگر) به محيط خانواده و در چهارچوب شرع و قانون اختصاص يابد و اجتماع تنها براي كار و فعاليت باشد، بر خلاف سيستم غربي كه حضور در جامعه را با لذت جويي جنسي به هم مي‏آميزد و تعديل و تنظيم امور جنسي را به هم مي‏ريزد.
اسلام قائل به تفكيك ميان اين دو محيط است و براي تأمين اين هدف، پوشش و حجاب را توصيه نموده است، زيرا بي بند و باري در پوشش به معناي عدم ضابطه در تحريك غريزه و عدم محدوديت در رابطه جنسي است كه آثار شوم آن بر كسي پوشيده نيست.
3- آثار و فوايد رعايت حجاب و پوشش ديني‏:
1- بهداشت رواني اجتماع و كاهش هيجان‏ها و التهاب جنسي كه سبب كاهش عطش سيري ناپذيري شهوت است.
2- تحكيم روابط خانوادگي و برقراري صميميت كامل زوجين.
با رواج بي حجابي و جلوه گري زن، جوانان مجرد، ازدواج را نوعي محدوديت و پايان آزادي‏هاي خود تلقّي مي‏كنند و افراد متأهل هر روز در مقايسه‏اي خطرناك ميان آن چه دارند و ندارند، قرار مي‏گيرند. اين مقايسه‏ها، هوس را دامن زده و ريشه زندگي و پيوند خانواده را مي‏سوزاند.
3- استواري اجتماعي و استيفاي نيروي كار و فعاليت‏
دختر و پسري كه در محيط كار و دانشگاه تحريك شهواني شوند، از تمركز و كارآيي آن‏ها كاسته مي‏شود و حكومت شهوت بر اجتماع سبب هدر رفتن نيروي فكري و كاري است.
4- بالارفتن ارزش واقعيت زن و جبران ضعف جسماني او
حيا، عفاف و حجاب زن مي‏تواند در نقش عاطفي او و تأثيرگذاري بر مرد مؤثر باشد. لباس زن سبب تقويت تخيل و عشق در مرد است و حريم نگه داشتن يكي از وسائل مرموز براي حفظ مقام و موقعيت زن در برابر مرد است.
حجاب موجب مي‌شود كه زنان تنها از نگاه جنسيتي و زيبائي جسمي نگريسته نشوند و اين مسئله موجب احياء حيثيت و حرمت زن و توجه بيشتر به شايستگي اخلاقي و روحي و استعداد‌هاي ديگر در وجود زنان مي‌شود.
اسلام حجاب را براي محدوديت و حبس زن نياورده، بلكه براي مصونيت او توصيه كرده است، زيرا اسلام راضي به حبس، ركود و سركوبي استعدادهاي زن نيست، بلكه با رعايت عفاف و حفظ حريم، اجازه حضور زن را داده، امّا از سوء استفاده شهواني و تجاري و استفاده ابزاري از زنان را منع كرده است.
در واقع حجاب موجب محدوديت، مردان هرزه مي‏باشد كه در صدد كام جويي‏هاي آزاد و بي حد و حصر هستند و مصونيت و حفظ شخصيت زنان از دست اين گروه از مردان منظور است.
در عين حال در اسلام براي مردان نيز پوشش در حد معقول قرار داده و مردان نيز آزادي بي حد و حصر در پوشش ندارند. از طرف ديگر آن ها را بر حفظ نگاه از نامحرم و كنترل شهوت در نگاه تكليف كرده است كه كنترل نگاه براي مردان در نسبت با زنان سخت تر است.
در نتيجه وجود زيبايي و تحريك كنندگي در ساختار جسمي زنان از ضرورت هاي حيات بشري است ، اما همين امر در مجال نامناسب خود مي تواند از تهديدات جدي حيات سعادتمندانه بشري محسوب گردد در نتيجه ساختار حجاب عمال كنترل اين مفاسد و خطرات احتمالي است.
پي‌نوشت‌ها:
1. مجله پيام زن، ش 19، ص 69 - 71؛ ش 20، ص 80 - 83.
2. ويل دورانت، تاريخ و تمدن؛ انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، 1378 ش، ج 4، عصر ايمان.
3. كتاب مقدّس، عهد قديم، سفر نشيد الاناشيد،ترجمه وليم گلن، دار السلطنه لندن، 1856ميلادي، باب 5.
4. همان، سفر تكوين، باب 24.
5. همان، عهد جديد، انجيل متي، باب 20.
6. تاريخ تمدن، همان، ج 9، ص 242، به نقل از مجله پيام زن، ش 20، ص 80 - 83.
7. جلال الدين آشتياني، تحقيق در دين مسيح، نشر نگارش تهران، 1379 ش، ص 286.
8. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران، 1374 ش، ج19، ص 436- 437.
موفق باشید.

فلسفه حجاب اتفاقا به دليل وجود زيبايي در زنان است و اگر اين زيبايي نبود پرهيز از خطراتي كه ممكن است به دنبال اين نعمت باشد معنا نداشت؛ اجازه دهيد ابتدا نگاهي كوتاه به فلسفه حجاب داشته باشيم:
قبل از هر چيز بايد توجه داشت كه «اصل حجاب» زنان در ميان اقوام و ملل مختلف مطرح بوده و سابقه طولاني دارد، گرچه نحوه بهره ‏گيري از حجاب، حدود و احكام آن بر حسب سنت و آداب جوامع متفاوت بوده است.(1)
در واقع حجاب نه دستوري خاص در شريعت اسلام بلكه دستور عمومي براي همه شرايع قبلي نيز بوده است و در اديان يهود و مسيحيت صراحتا به مسئله حجاب اشاره شده است.
حجاب در شريعت موسي(ع):
«ويل دورانت» راجع به قوم يهود و قانون تلمود مي‌نويسد: «اگر زني به نقض قانون يهود مي‌پرداخت، مثلاً بي آن كه چيزي بر سر داشت، به ميان مردم مي‌رفت و يا در شارع عام نخ مي‌ريسيد يا با هر سخني از مردان درد دل مي‌كرد يا صدايش آن قدر بلند بود كه چون در خانه‏اش تكلّم مي‌كرد، همسايگانش مي‌توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهريه او را طلاق دهد».(2)
از كتاب مقدس نيز بر مي‌آيد كه در عهد سليمان(ع) زنان علاوه بر پوشش بدن، «بُرقَعْ» (روبند) به صورت مي‌انداختند.(3) همين سنت در زمان ابراهيم(ع) رايج بود و در متون تاريخي نقل شده نامزد اسحق «رِفْقه» ابتدا كه اسحق را ديد، برقع به صورت انداخت.(4)
حجاب در شريعت عيسي(ع):
آن چه از حجاب در شريعت موسي(ع) بيان شد، در شريعت حضرت عيسي(ع) نيز وجود دارد، چون عيسي گفت:«فكر نكنيد كه من آمده‏ام تا تورات و نوشته‏هاي پيامبران را منسوخ نمايم، بلكه آمده‏ام تا آن‏ها را به تحقق برسانم».(5)
زن‏ها در قرن‏هاي اوليه مسيحيت تنها با چادر مي‌توانستند در مراسم عبادي شركت كنند، زيرا گيسوان شان فريبنده به شمار مي‌رفت و مي‌گفتند حتي فرشتگان ممكن است در موقع اجراي نماز از ديدن آن‏ها حواس شان پرت شود!(6) «پاولوس» فرمان داد زنان بايد حجاب داشته و سر خود را بپوشاند.(7)
با آمدن اسلام، حكم حجاب كه در اديان ديگر نيز بوده، مورد تائيد و تاكيد قرار گرفته است.
اما براي روشن شدن فلسفه حجاب زن و راز تفاوت آن با پوشش مردان، توجه به مطالب ذيل لازم است:
1- توجه به رابطه پوشش با فرهنگ ديني:‏
بر اساس فرهنگ اسلامي، انسان موجودي است كه براي رسيدن به كمال و معنويت خلق گرديده است. اسلام با تنظيم و تعديل غرايز به ويژه غريزه جنسي و توجه به هر يك از آن‏ها در حدّ نياز طبيعي، سبب شكوفايي همه استعدادهاي انسان شده و او را به سوي كمال سوق داده است.
پوشش مناسب براي زن و مرد عامل مهمي در تعديل و تنظيم اين غريزه است.
2- توجه به ساختار فيزيولوژي انسان‏:
نوع پوشش زن و تفاوت آن با لباس مرد رابطه‏اي مستقيم با تفاوت‏هاي جسمي و روحي زن و مرد دارد.
در تحقيقات علمي در مورد فيزيولوژي و نيز روان‏شناسي زن و مرد ثابت شده كه مردان نسبت به محرّك‏هاي چشمي شهوت‏انگيز حساس‌ترند و چون تأثير حس بينايي زيادتر است و چشم از فاصله دور و ميدان وسيعي قادر به ديدن است، از سوي ديگر ترشّح هورمون‏ها در مرد صورتي يكنواخت و بدون انقطاع دارد، مردان به صورتي گسترده تحت تأثير محرّك‏هاي شهواني قرار مي‏گيرند. اما زنان نسبت به حس لمس و درد حساس‌ترند و به محرّك‏هاي حسي پاسخ مي‏دهند. حس لامسه بروز زيادي ندارد و فعاليتش محدود به تماس نزديك است.
از اين گذشته چون هورمون‏هاي جنسي زن به صورت دوره‏اي ترشح مي‏شوند و به طور متفاوت عمل مي‏كنند، تأثير محرّك‏هاي شهواني بر زن صورتي بسيار محدود دارد و نسبت به مردان بسيار كمتر است.
استاد مطهري زمينه وجوب پوشش زنان مي‌فرمايد: «اما علت اين كه در اسلام دستور پوشش، اختصاص به زنان يافته، اين است كه ميل به خود نمايي و خودآرايي مخصوص زنان است. از نظر تصاحب قلب‏ها و دل‏ها مرد شكار است و زن شكارچي، همچنان كه از نظر تصاحب جسم و تن، زن شكار است و مرد شكارچي. ميل زن به خود آرايي از حس شكارچي‏گري او ناشي مي‏شود.
در هيچ جاي دنيا سابقه ندارد كه مردان لباس‏هاي بدن نما و آرايش‏هاي تحريك كننده به كار برند. اين زن است كه به حكم طبيعت خاص خود مي‏خواهد دلبري كند و مرد را دل باخته و در دام علاقه خود اسير سازد. بنابراين انحراف تبرّج و برهنگي، از انحراف‏هاي مخصوص زنان است و دستور پوشش هم براي آنان مقرر گرديده است».(8)
به عبارت ديگر: جاذبه و كشش جنسي و زيبايي خاص زنانه و تحريك پذيري جنس مردانه، يكي از علت‏هاي اين حكم است.
البته اين بدان معنا نيست كه مردان با هر وضعيتي و با هر نوع پوششي مي‌توانند درون جامعه ظاهر شوند، بلكه براي آنان نيز محدوديت در نظر گرفته شده، اما همان گونه كه بيان شد مقدار آن در حد پوشش زنان نيست.
با توجه به مطالب فوق مي‏توان گفت: حجاب در اسلام از يك مسئله كلّي و اساسي ريشه گرفته است. اسلام مي‏خواهد انواع التذاذهاي جنسي (چه بصري و لمسي و چه نوع ديگر) به محيط خانواده و در چهارچوب شرع و قانون اختصاص يابد و اجتماع تنها براي كار و فعاليت باشد، بر خلاف سيستم غربي كه حضور در جامعه را با لذت جويي جنسي به هم مي‏آميزد و تعديل و تنظيم امور جنسي را به هم مي‏ريزد.
اسلام قائل به تفكيك ميان اين دو محيط است و براي تأمين اين هدف، پوشش و حجاب را توصيه نموده است، زيرا بي بند و باري در پوشش به معناي عدم ضابطه در تحريك غريزه و عدم محدوديت در رابطه جنسي است كه آثار شوم آن بر كسي پوشيده نيست.
3- آثار و فوايد رعايت حجاب و پوشش ديني‏:
1- بهداشت رواني اجتماع و كاهش هيجان‏ها و التهاب جنسي كه سبب كاهش عطش سيري ناپذيري شهوت است.
2- تحكيم روابط خانوادگي و برقراري صميميت كامل زوجين.
با رواج بي حجابي و جلوه گري زن، جوانان مجرد، ازدواج را نوعي محدوديت و پايان آزادي‏هاي خود تلقّي مي‏كنند و افراد متأهل هر روز در مقايسه‏اي خطرناك ميان آن چه دارند و ندارند، قرار مي‏گيرند. اين مقايسه‏ها، هوس را دامن زده و ريشه زندگي و پيوند خانواده را مي‏سوزاند.
3- استواري اجتماعي و استيفاي نيروي كار و فعاليت‏
دختر و پسري كه در محيط كار و دانشگاه تحريك شهواني شوند، از تمركز و كارآيي آن‏ها كاسته مي‏شود و حكومت شهوت بر اجتماع سبب هدر رفتن نيروي فكري و كاري است.
4- بالارفتن ارزش واقعيت زن و جبران ضعف جسماني او
حيا، عفاف و حجاب زن مي‏تواند در نقش عاطفي او و تأثيرگذاري بر مرد مؤثر باشد. لباس زن سبب تقويت تخيل و عشق در مرد است و حريم نگه داشتن يكي از وسائل مرموز براي حفظ مقام و موقعيت زن در برابر مرد است.
حجاب موجب مي‌شود كه زنان تنها از نگاه جنسيتي و زيبائي جسمي نگريسته نشوند و اين مسئله موجب احياء حيثيت و حرمت زن و توجه بيشتر به شايستگي اخلاقي و روحي و استعداد‌هاي ديگر در وجود زنان مي‌شود.
اسلام حجاب را براي محدوديت و حبس زن نياورده، بلكه براي مصونيت او توصيه كرده است، زيرا اسلام راضي به حبس، ركود و سركوبي استعدادهاي زن نيست، بلكه با رعايت عفاف و حفظ حريم، اجازه حضور زن را داده، امّا از سوء استفاده شهواني و تجاري و استفاده ابزاري از زنان را منع كرده است.
در واقع حجاب موجب محدوديت، مردان هرزه مي‏باشد كه در صدد كام جويي‏هاي آزاد و بي حد و حصر هستند و مصونيت و حفظ شخصيت زنان از دست اين گروه از مردان منظور است.
در عين حال در اسلام براي مردان نيز پوشش در حد معقول قرار داده و مردان نيز آزادي بي حد و حصر در پوشش ندارند. از طرف ديگر آن ها را بر حفظ نگاه از نامحرم و كنترل شهوت در نگاه تكليف كرده است كه كنترل نگاه براي مردان در نسبت با زنان سخت تر است.
در نتيجه وجود زيبايي و تحريك كنندگي در ساختار جسمي زنان از ضرورت هاي حيات بشري است، اما همين امر در مجال نامناسب خود مي تواند از تهديدات جدي حيات سعادتمندانه بشري محسوب گردد در نتيجه ساختار حجاب عمال كنترل اين مفاسد و خطرات احتمالي است .
پي‌نوشت‌ها:
1. مجله پيام زن، ش 19، ص 69 - 71؛ ش 20، ص 80 - 83.
2. ويل دورانت، تاريخ و تمدن؛ انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، 1378 ش، ج 4، عصر ايمان.
3. كتاب مقدّس، عهد قديم، سفر نشيد الاناشيد،ترجمه وليم گلن، دار السلطنه لندن، 1856ميلادي، باب 5.
4. همان، سفر تكوين، باب 24.
5. همان، عهد جديد، انجيل متي، باب 20.
6. تاريخ تمدن، همان، ج 9، ص 242، به نقل از مجله پيام زن، ش 20، ص 80 - 83.
7. جلال الدين آشتياني، تحقيق در دين مسيح، نشر نگارش تهران، 1379 ش، ص 286.
8. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران، 1374 ش، ج19، ص 436- 437.
موفق باشید.

پوشيه و روبنده، پرده نازكي است كه بعضي از زنان متدين براي حفظ بهتر حجاب خود بر صورت مي زنند و هم اكنون هم در خيلي از كشورهاي اسلامي اين سيره معمول است. با بررسي تاريخ بشر متوجه مي شويم كه چنين چيزي هميشه در فرهنگ بشر بوده است و ادياني مثل زرتشت، يهوديت و مسيحيت از وجوب آن صحبت كرده اند، و دين اسلام نيز اگر چه پوشاندن صورت و دست را اگر خالي از زينت باشد واجب نكرده است ولي، در استفاده از ان منعي نكرده است. اما از آن جا كه نقش زمان و مكان را در استنباط نمي توان ناديده گرفت، عده اي در اين عصر برهنگي معتقدند اين نحوۀ پوشش در اين زمان و در بعضي از جاها مصداق لباس شهرت است و بايد از زدن پوشيه خود داري كرد.
- پوشيه لباس شهرت يا حجاب برتر؟[نقاب و روبند در اسلام]:
به نظر اكثر علما، اگر صورت و دست ها از زينت خالي باشند، پوشاندن آنها واجب نيست. و وقتي حجاب اسلام را با ساير اديان مقايسه مي كنيم، مشاهده مي كنيم حجاب اسلام خيلي متعادل تر از اديان ديگر است. اما در قرآن، بحث صريحي از نقاب وروبنده نشده است. البته در قرآن، يك آيه وجود دارد، كه بعضي آن را، تفسير به روبنده و نقاب كرده اند: «وليضربن بخمُر هنّ علي جيوبهنّ»(1)
شاهد اين مسأله، نقل از زوجات طاهرات پيغمبر(ص) است كه وقتي كه اين آيه نازل شد، زن هاي انصار عموماً از پارچه هاي سياه، معجر ساختند؛ به طوري كه سر آنها مانند كلاغ سياه بود. از اين تشبيه، معلوم مي شود كه صورتشان را گرفته بودند با پارچه سياه كه مثل غراب شده بودند.(2)
- نقاب و پوشيه در سيره زنان مسلمان:
بدون ترديد سنت جاري حجاب در جهان اسلام، به گونه اي بوده است كه زنان، تمامي جسم خويش را كه بيشتر موارد شامل صورت و دستانش مي شده مي پوشانده اند و اين رسم، هنوز هم ميان بسياري از مسلمانان، در نقاط مختلف دنياي اسلام رواج دارد.(3)
- اما نظرات مراجع معاصر:
نظر اكثر فقهاي معاصر اين است كه، پوشاندن وجه وكفين، واجب نيست: (امام خميني، آيت الله خامنه اي، آيت الله مكارم شيرازي، آيت الله سيستاني، آيت الله فاضل لنكراني، آيت الله أراكي، آيت الله تبريزي) اما عده ي قليلي (آيت الله گلپايگاني، صافي) معتقدند كه بنا بر احتياط واجب بايد وجه وكفين هم پوشانيده شود. و آقاياني مثل ايت الله بروجردي قائل به وجوب پوشاندن وجه وكفين هستند.(4)
نكته مهم: تمام اين نظرات در صورتي است، كه اولاً وجه وكفين، داراي زينت نباشد و كسي هم به قصد لذت و ريبه به وجه وكفين نگاه نكند. پس به اتفاق تمام فقها (چه قدما و چه تمام مراجع معاصر) اگر يكي از دو شرط زير وجود داشت پوشاندن وجه وكفين، واجب است:
1- وجه وكفين داراي زينت باشد.
2-كسي به قصد لذت وريبه به وجه كفين زنان نگاه كند. و مفسده اي بر باز بودن وجه وكفين مترتب شود.
متأسفانه اين نكته مورد غفلت بسياري از متدينين واقع شده است. و بسياري از متدينين فكر مي كنند كه وجه و كفين، به صورت مطلق استثنا شده و به طور مطلق پوشاندن آن ها واجب نيست؛ در حالي كه مطلب، اين گونه نيست و اگر فقها مي گويند پوشاندن وجه وكفين واجب نيست مرادشان در جايي است كه اولاً وجه وكفين هيچ گونه زينتي نداشته باشند و ثانياً مفسده اي هم بر نپوشاندن وجه وكفين، مترتب نشود و إلّا اگر وجه وكفين داراي زينت باشد يا مفسده اي بر نپوشاندن وجه وكفين مترتب شود همه ي فقها ي ما بالاتفاق معتقدند كه پوشاندن وجه وكفين واجب است.
اما نظرات برخي از فقها:
** بله امرى راجح و مطلوب است؛ بلكه احتياط واجب در پوشاندن صورت و دست‌ها از نامحرم است.(5)
** بر زن واجب است بدن خود را از نامحرم بپوشاند، و در وجه و كفّين هم احتياط مستحب پوشاندن آن است، و الله العالم.(6)
** حفظ حجاب براى زن از امور واجبه است و احتياط واجب براى زن، مستور نمودن صورت است با هر وسيله‌اى كه ممكن است. و اللّه العالم.(7)
- نتيجه گيري:
1- اين بحث، يك بحث عرفي است، براي اينكه بدانيم پوشيه مصداق لباس شهرت هست يا نه، بايد به عرف مراجعه كرد و عرف هم در همه مكان ها يكسان نيست پس به طور كلي نمي توان جواب اين مسأله را داد. آنچه مشخص شد اين است كه نمي توان پوشيه را مصداق لباس شهرت دانست؛ ولي بهتر است در جايي كه مرسوم نيست، از آن استفاده نشود.
آنچه به صورت يقيني بايد بر آن تأكيد كرد اين است كه با تكيه بر آيات كلام وحي، ميزان حجاب كاملا مشخص شده است. گردي صورت و كف دست از مواضعي هستند كه مي توانند نمايان باشند.
2- حجب و حيا در زنان ذاتي است و نزديك ترين حالت به حجاب، حجاب كامل است كه بدون پوشيه، با چادر هم امكان پذير است، ممكن است عقيده و شرايط شخصي به گونه اي باشد كه حياي دروني اش اجازه اي كمتر از پوشيه را نمي دهد.
3- در مورد نكتۀ پاياني شما كه پرسيده ايد: با مانتو حجاب را مي توان برقرار كرد، خدمتتان عرض مي كنيم: گرچه از جهت شرعي فقط پوشاندن بدن مهم است، اما چادر توانايي بيشتري در پوشش بدن زنان دارد، زيرا از نشان دادن برجستگي هاي زنان جلوگيري مي كند. اما ما نمي توانيم به گونه اي رفتار كنيم كه چادر واجب قلمداد شود. مي بايست از پله هاي پايين شروع كرد و به نهايت حجاب رسيد.
پي نوشت ها:
1. نور(24) آيۀ 31.
2. رسول جعفريان، رسائل حجابيه (دو جلد)، انتشارات دليل ما، چاپ دوم 1386 ش. ج1، ص633.
3. رسول جعفريان،رساله حجابيه، همان، ج1، ص34، در مقدمه بعنوان بدعت كشف حجاب در ايران.
4. شيخ قوام وشنوه اي، حجاب اسلامي، ترجمه احمد محسني گرگاني، بازنويسي محمد حسين حقجو، قم، انتشارات پيامبر اسلام، ص142.
5. استفتاءات (بهجت)، ج‌4، ص 174.
6. استفتاءات جديد (تبريزى)، ج‌1، ص360.
7. جامع الأحكام (صافى)؛ ج‌2، ص 165.
موفق باشید.

اسلام حجاب را براي محدوديّت و حبس زن نياورده، بلكه براي مصونيّت او توصيه كرده است، زيرا اسلام راضي به حبس، ركود و سركوبي استعدادهاي زن نيست، بلكه با رعايت عفاف و حفظ حريم، اجازه حضور زن را در اجتماع داده امّا از سوء استفاده شهواني و تجاري منع كرده است. در واقع حجاب موجب محدوديت، مردان هرزه مي باشد كه در صدد كام جويي‏هاي آزاد و بي حد و حصر هستند و مصونيت زنان اين گروه از مردان منظور است.
- چرا در اسلام حكم حجاب فقط براي زنان است؟
1- حيا، عفاف و حجاب زن ميتواند در نقش عاطفي او و تأثيرگذاري بر مرد مؤثر باشد. لباس زن سبب تقويت تخيّل و عشق درمرد است و حريم نگه داشتن يكي از وسائل مرموز براي حفظ مقام و موقعيّت زن در برابر مرد است. استاد مطهري در بيان اين كه چرا حجاب به زنان اختصاص يافته مي گويد: علت اين كه در اسلام دستور پوشش، اختصاص به زنان يافته، اين است كه ميل به خود نمايي و خودآرايي مخصوص زنان است.(1)
2- از نظر تصاحب قلب‏ها و دل‏ها مرد شكار است و زن شكارچي، همچنان كه از نظر تصاحب جسم و تن، زن شكار است و مرد شكارچي ميل زن به خود آرايي از حس شكارچي ‏گري او ناشي ميشود. در هيچ جاي دنيا سابقه ندارد كه مردان لباس‏هاي بدن نما و آرايش‏هاي تحريك كننده به كار برند. اين زن است كه به حكم طبيعت خاص خود ميخواهد دلبري كند و مرد را دل باخته و در دام علاقه خود اسير سازد. بنابراين انحراف تبرّج و برهنگي، از انحراف‏هاي مخصوص زنان است و دستور پوشش هم براي آنان مقرر گرديده است.
3- جاذبه و كشش جنسي و زيبايي خاص زنانه و تحريك پذيري جنس مردانه، يكي از علت‏هاي اين حكم است. توصيه و دستور الهي به پوشش و حجاب براي زنان، به منظور ايجاد محدوديت و محروميت و چيزهايي از اين قبيل كه تنها فريب شيطاني‏اند نمي باشد، بلكه در واقع براي آگاهي دادن به گوهر ارزشمند در وجود زنان است كه بايد از آن مراقبت شده و حفظ شود و به تاراج نرود.
اين كاملاً معقول است كه هر چيزي ارزشمندتر باشد، مراقبت و محافظت بيشتري را مي ‏طلبد تا از دست راهزنان در امان باشد و به شكل يك ابزار براي مطامع سودپرستان در نيايد. بنابراين رعايت نكردن پوشش اسلامي توسط زنان نه تنها از بين رفتن حساسيت مردان را به دنبال ندارد، بلكه موجب طغيان غريزه جنسي آنان نيز مي گردد و پس از مدتي باعث دلزدگي و بي معنايي آن خواهد شد.
- حجاب مردان هم معنا دارد:
در مورد مردان نيز اين گونه نيست كه بتوانند با هر نوع لباسي از خانه بيرون آيند و نوع پوشش آنها مي تواند به هر صورتي باشد، بلكه مردان نيز در اين جهت با محدوديت هاي خاص خود نسبت به پوشش مواجه هستند. اما محدوده پوشش آنان به جهت حضور بيشتر در اجتماع و كارهاي سخت و به جهاتي كه در بالا ذكر شد با زنان متفاوت است.
پس، بر مرد و زن واجب است كه اولاً بدن خود را در مقابل نامحرمان به نمايش نگذارند و ثانياً چشم خود را از نگاه شهواني به نامحرم بازگيرند. منتهي جاذبه‌ زنانه به مراتب بيشتر است. خداوند جميل و لطيف، تجلي جمال و لطافت ويژه‌اي به زن نموده كه بالتبع جاذبه‌ ويژه‌اي دارد. لذا حدود پوشش‌اش متفاوت است. پس هيچ منطقي ندارد كه مرد بگويد: من هر طور كه خواستم جلوه مي‌كنم و زن چشم پپوشد! و زن بگويد: من هر طور خواستم جلوه مي‌كنم و مرد چشم بسته و نگاه نكند. بلكه تحقق اين سلامت جسمي، روحي، اخلاقي، مادي، معنوي، شخصي و اجتماعي و ممانعت از مضرات هنجار شكني، مستلزم رعايت همه جانبه است. يعني هم زن و مرد پوشش تكليف شده را رعايت كنند و هم هر دو از نگاه آلوده به نامحرم پرهيز نموده و خود را از ورود به عرصه‌ گناه بازدارند.(2)
پس قطعاً مردها نيز مجاز نيستند با هر پوششي در جامعه حضور پيدا نمايند، هر چند نوع پوشش زنان با مردان متفاوت است. ليكن مردان نيز بايد حد و مرز پوشش مناسب براي يك مرد مسلمان را رعايت نمايند.
پي نوشت ها:
1. شهيد مرتضي مطهري، مجموعه آثار شهيد مرتضي مطهري، انتشارات صدرا، قم، ج 19، ص 436، ص 434.
2. نور(23) آيۀ 30 و 31.
موفق باشید.

قبل از پرداختن به اصل پاسخ بيان مقدمه اي را لازم مي دانيم:
آن چه موجب مي شوند انسان در انجام احكام الهي سستي كند يا برخي محرمات را مرتكب شود نقصان و يا ضعف در آگاهي ها و يا اطلاعات غلط است. بيشتر افرادي كه احكام الهي را رعايت نمي كنند نه به خاطر دشمني با خدا و بلكه به خاطر عللي چون ضعف در خداشناسي و سستي در ايمان به خدا و پيامبر و اهل بيت، ضعف در شناخت حقايق امور و عدم شناخت پيامدهاي ناگوار دنيوي و اخروي ناديده انگاشتن دستورات الهي، ضعف در خودشناسي و نداشتن درك درست از خويشتن و غرق شدن در امور مادي و شهواني ...، دچار انحراف و كج روي شده اند. امام علي (ع)مي فرمايد: "الناس أعداء ما جهلوا؛ (1) انسان ها دشمن چيزي هستند كه به آن جهل دارند."
آري؛ هيچ انساني چه مومن و چه لائيك و بي دين با حفظ تعادل رواني جامعه، تأمين امنيت اجتماعي و بهداشت روانى و كاهش هيجان‏ها و التهاب جنسى مخالفت نمي كند. هيچ انسان با فحشا، سستي بنيان خانواده و بالاخره فروپاشي نظم جامعه موافق نيست. همه خواهان جلوگيري از ابتذال و نگاه ابزاري به زن هستند و هيچ كس با آن چه كرامت و شخصيت ذاتي زنان را حفظ كند مخالفت نمي كند.
اينها برخي از فوايد و فلسفه حجاب است كه در بدو نظر به ذهن مي آيد و آثارش به چشم ديده مي شود.
بعد از اين مقدمه، در پاسخ به سوال شما، به دو نكته اشاره مي كنيم:
ا- مهم آن است دل پاك باشد!
اصل اين كلام را از مدعيان آن مي‌پذيريم، بله مهم آن است كه قلب پاك باشد، زيرا قلب اگر پاك شد، انسان را به سوي پاكي‌ها هدايت مي‌كند، ولي قلبي كه ناپاك است و در آن بيماري، دورويي، حسد، بخل، كينه و... وجود دارد و يا ظلمت گناه و دوري از خدا‌ و ساير رذايل آن را احاطه كرده، قطعاً انسان را به سوي رذيلت‌ها، ناپاكي‌ها و گناهان سوق مي‌دهد. زيرا از كوزه همان تراود كه در اوست.
ولي هر چيزي علامت و نشانه‌اي دارد، نشانه طهارت قلبي و پاك بودن دل چيست؟ آيا بي‌حجابي يا بدحجابي مي‌تواند نشانه پاك بودن دل باشد؟ آيا پاكي دل به همراه اغواگري يا جلب توجه و نگاه ديگران است يا در عفت و بزرگ منشي و پوشش صحيح و بدون اغواگري؟
آيا صورت هاي آرايش كرده كه به طور طبيعي نگاه ها را متوجه خود مي سازد، نشان پاكي است، يا صورت ساده و بي آلايش ؟
قرآن كريم پاسخ مي دهد كه رعايت حريم محرم و نامحرم و مواظبت بر پوشش اسلامي و دور شدن از عوامل تحريك زا زمينه‌ساز طهارت قلبي براي زنان و مردان است:«ذلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُوبِهِن؛(2) اين كار براي پاكي دل‌هاي شما ـ مردان و زنان ـ بهتر است».
امير المؤمنين عليه السلام مي‌فرمايند:
«من طاب ظاهره طاب باطنه و ما خبث ظاهره خبث باطنه؛(3) هر كس ظاهرش پاك (و هماهنگ با فرمان الهي) باشد، باطنش نيز پاك است. هر كس ظاهرش ناپاك است (يعني عمل و رفتار و پوشش وي بر خلاف دستور قرآن باشد) نشانه‌اي بر پليدي و ناپاكي باطن اوست».
از افرادي كه مي‌گويند قلب بايد پاك باشد، بايد پرسيد منظور از پاك بودن باطن يا دل چيست؟چگونه و از چه راهي مي‌توانيم بفهميم قلب كسي پاك است يا نه؟
ما كه از غيب و درون افراد اطلاعي نداريم. از اين رو اميرالمؤمنين(ع) براي راهنمايي ما راهي را نشان داده تا از آن طريق بفهميم كه قلب چه كسي پاك يا نا پاك است، چه كسي ايمان، درونش را روشن و منور ساخته است و چه كسي فقط ادعا دارد.
حضرت مي‌فرمايد:«صلاح الظواهر عنوان صحة الضمائر؛(4) ظاهري كه به خير و صلاح و هماهنگ با دستور خدا باشد، گواهي بر صحت و سلامت باطن مي‌دهد».
در روايت ديگري مي‌فرمايد:«بالصالحات يستدلّ على حسن الايمان؛(5) به وسيله عمل صالح مي‌توان پاكي قلب و حُسن ايمان را فهميد و بر طهارت دل استدلال كرد».
نيز مي‌فرمايد:«يستدلّ على خير كلّ امرءٍ بما يظهر من أفعاله؛(6) خوب بودن هر كسي با اعمالي كه از او نمايان مي شود، شناخته مي شود».
گاهي انسان با زبان خود حرف مي زند. گاهي با طرز راه رفتن و لباس پوشيدن يا آرايش كردن شخصيت خود را بازگو مي كند. شخصيت و پاكي يا ناپاكي دروني هر كسي را با نوع و رنگ و مدل لباسي كه مي‌پوشد، هرگونه رفتار و معاشرتي كه با ديگران ـ محرم و نامحرم ـ دارد، مي‌توان شناخت.
2- هدف اين افراد از بدحجابي، فساد نيست!
شايد واقعاً خانم بد حجاب است قصد فساد ندارد، اما قصد نداشتن يك چيز است و نتيجه چيز ديگر. بنابراين موضوع فقط بيرون ماندن چند نخ مو نيست، بلكه موضوع آن قصد و نيت و نتيجه اي است كه از اين كارها حاصل مي شود. حرمت شكني و مخالفت علني با فرمان خدا از يك سو، تحريك جنسي جوانان و آلوده نمودن آنان را نيز از سوي ديگر با خود همراه دارد. بسياري از بزهكارها ريشه در عوامل و مسايل جنسي دارد. تحريك غرايز جنسي به طور مستقيم و غير مستقيم در آن امور دخالت مي يابد.
راهنمايي هاي تكميلي در اين زمينه را از همكاران بخش تلفني همين مركز به شماره (096400) جويا شويد.
براي آشنا كردن ايشان با فلسفه حجاب و بالا بردن آگاهي هاي ايشان، ‌لازم است مطالعاتي داشته باشيد. لذا براي مطالعة بيش تر كتاب هايي را معرفي مي كنيم. البته مي توانيد از خود ايشان نيز بخواهيد آن كتاب ها را مطالعه كنند:
1- مسئلة حجاب، از استاد مطهري؛
2- نظام حقوق زن در اسلام، از استاد مطهري؛
3- حجاب زينت برتر، تأليف عطيه صادق كوهستاني
4- حجاب شناسي، از حسين مهدي زاده
5- حجاب از ديدگاه قرآن و سنت، خانم فتحيه فتاحي زاده
پي‌نوشت ‌ها:
1. علامه مجلسي، بحارالانوار، مؤسسه الوفا، بيروت، 1404 ه ق، ج1، ص 219.
2. احزاب (33) آيه 53.
2. عبد الواحد بن محمد تميمي آمدي، معجم الفاظ غرر الحكم ، تحقيق مصطفي درايتي، الناشر مركز الابحاث و الدراسات الاسلاميه، تاريخ النشر، ذي القعده 1413، ص 673.
3. همان.
4. همان، ص607.
5. همان.
6. بحار الانوار، ج 74، ص170.
موفق باشید.

1. محافظت زن در برابر طمع ‏ورزي‏هاي هوس‏بازان؛ پيشگيري از تحريكات شهواني خارج از قوانين الهي و تأمين سلامت و بهداشت معنوي جامعه؛ دو فلسفه اساسي حجاب است كه با يكديگر ارتباط تنگاتنگي دارند. حجاب با اين نقش مهم و اساسي، پيامي قاطع و كوبنده با خود دارد، و آن اين است كه در برابر همه مردان اجنبي نوعي هشدار و اعلام «دور باش!» مي‏دهد، اما اين كه چه عواملي در رساندن اين پيام و اثرگذاري آن مؤثر است، بستگي به بررسي مؤلفه هايي دارد كه خارج از پاسخ به سوال فعلي شماست.
2. حدود و ميزان پوشش، كيفيت پوشش از حيث ميزان ضخامت و حتي كيفيت دوخت، رنگ ‏لباس از جهت اين كه برخي از رنگ‏ها ديده‏ها را خيره مي‏سازد، و پاره‏اي ديگر نگاه‏ها را از خود مي‏راند و دور مي‏سازد، شيوه‏هاي رفتاري با نامحرم هم چون طرز صحبت و چگونگي راه رفتن و ...، از مولفه هاي مهمي هستند كه بخش مهمي از حجاب را تشكيل مي‏دهند. بديهي است كه هر چه اين امور بيشتر رعايت شود، نقش نيرومندتري در دورسازي ديدگان نگاه كننده ايفا مي‏كنند.
باتوجه به اين دو نكته مي گوييم:
حجاب كامل اسلامي براي بانوان اين است كه به غير از گردي صورت و دست‏ها تا مچ، بقيه بدنشان پوشيده باشد، به طوري كه نامحرمي را به خود جلب و جذب نكند؛ خواه پوشيدگي با چادر باشد و خواه با چيز ديگر، ولي بايد پوشش طوري باشد كه برآمدگي‏هاي بدن را نشان نداده و جلب توجه نكند. بر اين اساس هر چند پوشيدن چادر بهتر است، اما با پوشيدن مانتو نيز مي توان حجاب اسلامي را رعايت كرد. البته به شرطي كه مانتوي كه استفاده مي شود، مانتو هاي بازاري امروزي نباشد كه تقريبا در تمام موارد با پوشيدن آنها حجاب اسلامي رعايت نمي شود.
فقهاي معظم فرموده اند:
خانم ها بايد تمامى بدن خود را به غير از گردى صورت و دست ها تا مچ بپوشانند (خواه پوشش با چادر باشد يا با مانتو) ولى پوشيدن چادر بهتر است. از لباس‏هايى كه توجه نامحرم را جلب كند (مثلاً برجستگى‏ها را نمودار كند) بايد اجتناب شود. (1)
متاسفانه عده اي در جامعه ما به استفاده از پوشش هايي كه به نام چادر عرضه مي شود،‌ ناآگاهانه زمينه را براي از بين بردن اصل فلسفه حجاب كه محافظت زن در برابر طمع ‏ورزي‏ها و پيشگيري از تحريكات شهواني باشد،‌مهيا كرده اند. اينان از اين مهم غافل اند كه تحقق حجاب به لزوما همراه داشتن چادر نيست بلكه حجاب اسلامي پوشش صحيح بدن از نامحرم است؛ حال اگر خود اين حجاب چه با چادر و چه با مانتو،‌ بدن را به طور صحيح نپوشاند و سبب جلب توجه بيشتر شود و يا كامل نباشد و بعضي از قسمت هاي بدن مثل مو و ... نمايان باشد، حجاب محقق نمي شود.
علاوه بر اين كه در تحقق حجاب اسلامي، تنها پوشش بدن كافي نيست بلكه، رعايت امور ديگري نيز لازم است، مثلاً زن نبايد در برخورد با نامحرم آرايش و يا خود را معطر كند. بعضي از خانم ها چادر به سر دارند. اما آرايش مي كنند و عطر مي زنند. اين كارها از نظر اسلام گناه دارد يا مانتويي مي پوشند كه برجستگي هاي بدن را نمايان مي سازد، اين هم درست نيست و گناه است.
خواهر گرامي؛
به عنوان يك مسلمان معتقديم آنچه خداوند از ما بندگان خواسته و بر ما تكليف نموده است، جز به سود ما و در جهت سعادت و كمال ما نيست. مصالح و منافع واقعي اجراي احكام و مقررات ديني متوجه خود ما مي شود؛ زيرا نه اعمال نيك ما به خداوند سودي مي رساند و نه اعمال بد، ضرري را متوجه او مي سازد. سود و ضرر همه متوجه خود ما است. خداوند نيز به جهت محبت و عشق به بندگانش و اينكه خواهان سعادت و خوشبختي و كمال آن ها است؛ احكامي را مقرر نموده است و از جمله اين احكام، وجوب رعايت حجاب است. علاوه بر آن كه حجاب امري فطري است. اين بهترين دليل براي حجاب است. يعني انسان فطرتا دوست دارد خود را بپوشد. كسي كه به مخالف آن تمايل دارد از فطرت پاك الهي خارج شده. لذا اگر از خود او و فارغ از هر مسئله اي بپرسيد تمايل خود را به پوشش اعلام خواهد كرد. از اين رو همه اديان و جوامع بشري نيز به اصل حجاب پايبند بوده اند.
آن چه موجب مي شوند انسان در انجام احكام الهي سستي كند يا برخي محرمات را مرتكب شود نقصان و يا ضعف در آگاهي ها و يا اطلاعات غلط است. بيشتر افرادي كه احكام الهي مثل حجاب را رعايت نمي كنند نه به خاطر دشمني با خدا و بلكه به خاطر عللي چون ضعف در خداشناسي و سستي در ايمان به خدا و پيامبر و اهل بيت، ضعف در شناخت حقايق امور و عدم شناخت پيامدهاي ناگوار دنيوي و اخروي ناديده انگاشتن دستورات الهي، ضعف در خودشناسي و نداشتن درك درست از خويشتن و غرق شدن در امور مادي و شهواني ...، دچار انحراف و كج روي شده اند. امام علي (ع)مي فرمايد: "الناس أعداء ما جهلوا؛ (2) انسان ها دشمن چيزي هستند كه به آن جهل دارند."
فوايد و فلسفه حجاب بسيارند و در بسياري از شئون زندگي فردي و اجتماعي مي توان آثار آن را يافت. ما در ذيل به برخي از آنها اشاره و براي تحقيق بيشتر منابعي را جهت مطالعه معرفي مي كنيم:
1- حفظ تعادل رواني جامعه ،تأمين امنيت اجتماعي و بهداشت روانى و كاهش هيجان‏ها و التهاب جنسى
2- حجاب حافظ كرامت و شخصيت ذاتي زنان
3 - حفظ و تحكيم بنيان خانواده
4- پيشگيري از فحشا و فروپاشي نظم جامعه
5- جلوگيري از ابتذال و نگاه ابزاري به زن
خواهر گرامي؛‌
دينداري در زمان و جامعه اي كه همه اسباب هدايت و دينداري آماده است و همه مردم به سوي آن گرايش دارند، اگر چه ارزشمند است، ولي ارزشمندتر از آن دينداري در روزگاري و اجتماعي يا در ميان خانواده و گروهي است كه اكثريت آن ها در گرايش به فساد و گناه و بي ديني با هم مسابقه مي دهند.
چه بسيار كساني كه در محيط هاي فاسد و آلوده بودند، اما ايمان خود را حفظ كرده اند. قرآن، افرادي را در اين زمينه معرفي مي كنند تا سرمشق براي ديگران باشند. از جمله اين افراد، آسيه همسر فرعون است. با اين كه در محيط آلوده به فساد و گناه و كفر بود و حتي همسرش، خود، طاغوت زمان بود، با اين همه، ايمان خويش را حفظ كرد و خود را از آلودگي ها محفوظ داشت. لذا خداوند از او تجليل نموده و او را الگوي بشر معرفي نموده است. (3) يوسف پيامبر و جوانان اصحاب كهف كه قسمتي از وحي و قرآن را به داستان آنان اختصاص يافته از جمله همين افراد هستند.
توصيه مي كنيم اين گونه فكر نكنيد كه با رعايت حجاب نگاه افراد به شما چگونه است بلكه در اين تامل كنيد كه خداوند عالميان از شما چه مي خواهد و در صورت رعايت حجاب او چه نگاهي به شما خواهد داشت. فراموش نكنيد كه عزت دهنده حقيقي خداست. قرآن مي فرمايد : َ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاء(4)هر كس را بخواهى، عزت مى‏دهى و هر كه را بخواهى خوار مى‏كنى. اگر در فلسفه حجاب دقت كنيد خواهيد فهميد كسي كه حجاب خود را رعايت مي كند از سطح فكري بالايي برخوردار است و چون موجودات بي عقل به راحتي به حريم عفاف خويش چوب حراج نمي زند.
نمي دانيم در كجا زندگي مي كنيد اما تا جايي كه ما از شهرهاي ايران اطلاع داريم، در تمام اين شهرها بانواني هستند كه با پوشش چادر و يا حداقل هاي حجاب اسلامي كه ملاك آن در بالا بيان شد از حريم عفاف و پاكدامني خويش محافظت مي كنند. بنابراين به نظر نمي رسد اين سخن كه چادر مرسوم نيست و محدود به زمان و مكان خاصي هست، سخن درستي باشد مگر اين كه منظور ديگري داشته باشيد كه مي توانيد در مكاتبه بعدي بفرماييد.
براي مطالعة بيش تر كتاب هايي را معرفي مي كنيم:
- مسئلة حجاب، از استاد مطهري؛
2- نظام حقوق زن در اسلام، از استاد مطهري؛
3- حجاب زينت برتر، تأليف عطيه صادق كوهستاني
4- حجاب شناسي، از حسين مهدي زاده
5- حجاب از ديدگاه قرآن و سنت، خانم فتحيه فتاحي زاده
پى نوشت‏ ها:
1. بني هاشمي خميني، سيد محمد حسن، توضيح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامي، قم،1386ش، ج 2 ، ص 488.
2. علامه مجلسي، بحارالانوار، مؤسسه الوفا، بيروت، 1404 ه ق، ج1، ص 219.
3. تحريم (66) آيه 11.
4. آل عمران(3) آيه 26.
موفق باشید.

پيشنهاد ما به نويسنده اين عبارات اين است كه هر وقت تصميم جدي به پيش كشيدن اين بحث گرفتند، ما نيز حاضر به گفتگو و تبادل نظر پيرامون اين امر هستيم و الا با صِرف نقل چند مدعاي غير مستند و احتمالي نمي توان به جمع بندي روشن علمي رسيد.
مساله شهواني شدن جامعه امري است كه بايد بر اساس بررسي هاي ميداني و تطابق وضعيت شكلي و آماري جامعه قبل و بعد از انقلاب بدان پرداخت و ابعاد گوناگون آن را مورد نقادي و تامل قرار داد؛ ادعاي غير علمي نويسنده "بواسطه ي حجاب اجباري پديده ي بدحجابي بوجود اومد كه طبق اقرار صريح تمامي روانشناسان هزاران بار مهلكتر از بي حجابي ست!!" آن قدر غير مستند و نادرست است كه انسان نسبت به ديگر گزارشات اين متن نيز دچار ترديد جدي مي شود.
البته دخالت هاي مباحث سياسي و اجتماعي در قوانين حكومتي و ناپختگي در تصميمات كلان در عرصه امور مربوط به حكومت و جامعه امري است در هر انقلابي و از جمله در انقلاب ايران نمونه هاي آن را مي توان ديد، اما نسبت دادن اين مساله به كمپاني هاي اقتصادي و رانت خواران و مافياي قدرت و ثروت بسيار دور از ذهن و غير واقعي به نظر مي رسد.
بخصوص كه مساله حجاب در ايران لااقل دو سال بعد از انقلاب شكل قانوني و علني به خود گرفت و در طول چند سال اول انقلاب در بسياري از مناطق ايران مانند مناطق تفريحي و بخش هاي عمده شهرهاي بزرگ، حتي در نهادها وئ ازگان هاي دولتي مانند بيمارستان ها بسياري از زنان مانند قبل از انقلاب حجاب نداشتند تا اين كه بر اساس قانون تعزيرات مصوب در سال 1362 كه اولين قانون در خصوص پوشش زنان است اصل حجاب شكل قانوني پيدا كرد.
در واقع ماده 102 قانون تعزيرات كه در حال حاضر به صورت تبصره‌اي به ماده 638 قانون مجازات اسلامي مصوب 1375 الحاق شده است اوليت تصميم قانوني بر مساله حجاب بود كه به تصويب رسيد و اين امر سال ها بعد از شهادت شهيد مطهري و شهيد بهشتي بود و مساله فشارها بر امام و... چندان منطقي به نظر نمي رسد.
پس تا پنج سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي مجلس ورودي در پوشش مردم نداشت و تصويب اين ماده ناشي از رهنمودهاي بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران بود مبني بر اينكه رعايت حجاب را يك تكليف شرعي دانسته و حضور زنان در عرصه فعاليتهاي اقتصادي ـ اجتماعي را منوط به حفظ حجاب شرعي نمودند.
در مورد تذكر شهيد مطهري هم آن چه در كتاب هاي خاطرات و مقالات مربوط به زندگاني ايشان در گذشته مطرح شده بود اين مساله است كه در وقت شهادت ايشان كاغذي در جيب ايشان وجود داشت تا تذكراتي را به محضر امام راحل ارائه دهند كه از ان جمله مساله "حجاب استاندارد " است نه مساله نفي حجاب اجباري.(1)
پي نوشت:
1. رك: http://rasekhoon.net/article/show-65990.aspx
موفق باشید.

همه نيروها و نيازهايي كه از طرف خداوند به طور طبيعي در وجود انسان قرار داده به جا و مثبت و مطلوب است و فقدان هر كدام زندگي انسان را دچار اختلال و مشكلات فراواني مي سازد.
شهوت جنسي براي تداوم نسل انسان و قوام بخشيدن و استمرار حيات انسان لازم و ضروري است و بدون آن حيات بشري و اجتماع انساني بقا و دوامي ندارد. اين نيرو اگر در جا و محل مناسب خود و در حوزه دستورات دين و شرع به كار گرفته شود مفيد و آرام بخش و لذت آفرين است و اگر از كنترل خارج گردد و از به طور نامشروع و غلط استفاده شود موجب ناهنجاري هاي رواني و روحي فراوان فردي و اجتماعي و فرهنگي و عامل كيفر و عذاب اخروي است.
خداوند غريزة جنسي را وسيلة توليد مثل و بقاي نسل قرار داده است. دكتر كارل مي نويسد: "غدد جنسي نه تنها وظيفة حفظ نسل و نژاد را بر عهده دارند، بلكه در فعاليت هاي رواني و معنوي ما نيز مؤثرند".(1) با اين خواستة طبيعي سه برخورد مي توان كرد:
اسلام در اين زمينه راه ميانه را انتخاب كرده و آن ارضاي غريزة جنسي از راه فطري و طبيعي و به شكل قانوني است. استاد مطهري مي گويد: "همان طوري كه محدوديت و ممنوعيت، غريزه را سركوب و توليد عقده مي كند، رها كردن و تسليم شدن و در معرض تحريكات و تهييجات در آوردن، آن را ديوانه مي سازد و چون اين امكان وجود ندارد كه هر خواسته اي براي هر فردي برآورده شود، بلكه امكان ندارد همة خواسته هاي بي پايان يك فرد برآورده شود، غريزه بدتر سركوب مي شود و عقدة روحي به وجود مي آيد".(2)
ايشان در جاي ديگر مي گويد: "به عقيدة ما براي آرامش غريزه دو چيز لازم است: يكي ارضاي غريزه در حد حاجت طبيعي و ديگري، جلوگيري از تهييج و تحريك آن".(3)
مصالح اجتماعي انسان نياز دارد كه زندگي وي به صورت خانواده اي تشكيل شود و روابط مرد و زن تحت كنترل و ضوابط و معيارهاي خاصي انجام شود. از جمله مصالح آن است كه بايد با تشكيل خانواده نسل انسان حفظ شود و سپس بسياري از مسايل اجتماعي و حقوقي مانند مسايل ارث، انفاق و تربيت و برقرار ماندن روابط عاطفي ميان پدر و مادر و فرزندان و ديگر مسئوليت هايي كه پدر و مادر نسبت به فرزند دارند، بسته به تشكيل خانواده و حفظ نسل خواهد شد.
اگر بنا باشد هر انساني با هر فردي از جنس مخالفش كه بخواهد، بتواند آميزش جنسي داشته باشد، بنياد خانواده متزلزل شده و مصالح فراواني كه بر وجود آن مترتب مي شود، از بين برود. بنابراين براي حفظ مصالح مترتب بر خانواده و دفع مفاسد مترتب بر بي بند و باري جنسي، لازم است همة افراد به اين گونه محدوديت هاي معقول و منطقي گردن نهند.(4) پس با ازدواج هم غريزة جنسي به طور طبيعي ارضا مي شود و هم مصالح اجتماعي انسان رعايت مي گردد، نيز بنيان خانواده محفوظ مي ماند.
اما در جواب سوال دوم شما بايد گفت كه انحراف جنسي تنها از اين جهت كه مشكلات جسمي به همراه دارد، حرام اعلام نشده و چه بسا مشكلات جسمي هم به همراه نداشته باشد. انحرافات جنسي مشكلات عديده روحي و رواني براي انسان پديد مي آورد و موجب سلب توفيقات بسيار در حوزه معنويت و ارتقاء مقامات روحي از انسان مي شود. چه بسا اين گناهان به اين دليل حرام اعلام شده اند.
علاوه بر اينكه اگر خدا بدن و حتي روح انسان را هماهنگ با تمام اين گناهان قرار مي داد، ديگر مجالي براي آزمايش و ابتلا و تكامل انسان نبود. خداوند هر كاري را كه حرام كرده در نقطه مقابل آن براي ترك كننده اين امور هم اجر فراوان و بي مانندي قرار داده كه انسان با سر نهادن بر فرمان خدا مي تواند از نعمتها و ثوابهاي آن بهره مند گردد.
در انتها براي آشنايي با برخي راههاي كنترل شهوت مي توانيد به آدرس زير مراجعه كنيد: http://www.pasokhgoo.ir/node/18934
پي نوشت ها:
1. الكسيس كارل، انسان موجود ناشناخته، ترجمه عنايت الله شكيباپور، دنياي كتاب، تهران، 1368ش، ص 100.
2. مطهري، مرتضي، مسئلة حجاب، انتشارات صدرا، تهران، 1372ش، ص 104 ـ 103.
3. همان، ص 104.
4. مصباح يزدي، محمدتقي، اخلاق در قرآن، نشر موسسه امام خميني (ره)، قم، 1384ش، ج 2، ص 246 ـ 245، با تلخيص.
موفق باشید.

اساسا پر كردن معده از مأكولات و مشروبات هم چنين خواب زياد در آموزه هاي ديني مورد مذمت و نهي قرار گرفته است، زيرا اين امور سبب قساوت قلب و مانع رشد و روشنگري عقل و فكر و اسقرار علم و حكمت در قلب و جان آدمي مي گردد. و در روايات از زياده روي در خوردن گوشت - همانند چيزهاي ديگر - مذمت شده است. از اين رو برخي اهل دل و تهذيب توصيه مي كنند كه در هفته يك بار گوشت خورده شود، نياز بدن را تأمين مي كند و كافي است.بنا بر اين اسلام ترك مطلق حيواني را به هيچ وجه توصيه نمي كند، چه ترك حيواني به معناي خاص آن يعني تنها گوشت باشد، و چه به معناي عام آن كه تمام مأكولات و مشروبات حيواني و عمل زناشويي يا هر گونه تلذذات و تمتعات شهواني و حيواني را شامل گردد. (1) توصيه به ترك حيواني روشي است كه از برخي طوايف مسيحي و مسلك هاي هندي به جهان اسلام، سرايت كرده، به ويژه در ميان صوفي هاي نشأت گرفته از سني ها، و به تعبير عارف واصل مرحوم مقدس اردبيلي در ميان « طايفه مبتدعه و سنيان » (2) آن را تبليغ و ترويج مي كنند. از حضرت امام صادق(ع) رو: شوهر من گوشت و ساير مواد حيوانى را ترك نموده و تناول نمي كند، دومى گفت: شوهر من از هم بسترى با زنان دورى كرده، سومي گفت: شوهر من از استعمال عطريات اجتناب مي نمايد.
رسول خاتم(ص) از شنيدن آن سخنان خشمگين و متغير شده، فورا به مسجد رفت( مردم نيز به مسجد فراخوانده شدند، حضرت به منبر تشريف برد، و پس از حمد و ثناى باريتعالى فرمود: چه شده كه جمعى از اصحاب من ترك حيوانى كرده، عطريات استعمال نمي كنند، و يا با زنان خود هم بستر نمي شوند؟ من كه پيغمبر شما هستم گوشت و مواد حيوانى تناول مي كنم، عطر بكار مي برم، و با زن هاى خود هم بستر مي شوم. هر كه از اين سه چيز دورى كند از امت من نيست.(3) و در تفسير نعمانى به سند خود از امير المؤمنين(ع) روايت كرده، كه آن حضرت فرمود: جمعى از اصحاب سه چيز را بر خود حرام كرده بودند: 1- زناشويي و مباشرت با زنان 2- خوابيدن در شب( شب ها تا صبح به عبادت مي پرداختند) 3- افطار در غير ماه رمضان (يعني هميشه روزه بودند.) ام سلمه اين موضوع را به اطلاع پيغمبر اكرم (ص) رسانيد. حضرت همگى آن ها را احضار فرمود. همين كه شرفياب حضورش شدند، به آنها فرمود: چه شده كه از زن هاى خود دورى مي جوئيد؟! من كه پيغمبر شما هستم و رفتار من بايد سرمشق شما باشد، با زن هاى خود هم بستر مي شوم ، و بيشتر روزهاى غير رمضان افطار مي كنم ( يعني بيشتر روزها روزه نيستم)، و قسمتي از شب‏ها را مي خوابم. اين رفتار شما از طريقه اسلام و سنت من دور است ! و هر كس از روش و سنت من دورى بجويد از اين امت نيست، (4) سپس جبرئيل(ع) اين آيه را نازل كرد. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ» (5) اي كساني كه ايمان آورده ايد ! چيزهاي پاكيزه را كه خداوند براي شما حلال كرده است، حرام نكنيد، و از حد و قانون ( خدا) ، تجاوز ننماييد، زيرا خداوند متجاوزان را دوست نمي دارد.
پي نوشت ها:
1. رجوع شود به كمال الدين عبدالرزاق كاشاني، مجموعه رسائل و مصنفات كاشاني، ناشر: ميراث مكتوب، ص 52.
2. مقدس اردبيلي، حديقه الشيعه، ناشر: انتشارات انصاريان – قم، ج 2، ص 792.
3. سيد محمد ابراهيم بروجردي، تفسير جامع، انتشارات صدر – تهران، سال نشر 1366 ش، ج 2، ص 12.
4. همان، ص 13.
5. مائده (5)، آيه 87.
موفق باشید.

پاسخ اين سوال از آن چه در سوال قبل بيان شد روشن مي شود. همه مراجع حفظ حجاب كامل زن در برابر مرد نامحرم را واجب مي دانند؛ خواه نامحرم مسلمان باشد يا كافر و يا در كشور اسلامى باشد يا غير اسلامى.
خواهر گرامي؛
به نظر مي رسد لازم است درباره فلسفه حجاب بيشتر مطالعه بفرمائيد. آن چه مايه ايمني بيشتر مي شود، رعايت حجاب كامل است نه بدحجابي؛ آن چه را نيز شما گمان كرده ايد، احساسي بيش نيست. همان گونه كه در مواردي نظير اين موضوع براي بسياري از افراد تجربه شده است. يعني فرد به جهت نوع پوشش و يا نوع رفتار و كردار خود گمان مي كند تمامي نگاه ها به او دوخته شده است؛ در حالي كه چنين نيست.
بر فرض كه چنين باشد كه شما مي گوييد، اگر يك زن از طرفي داراي وقار و متانت و عفت و سنگيني باشد و حريم خود را همواره حفظ كند و ارتباط با نامحرم را به حد ضرورت و نياز كاهش دهد و در موارد غيرلازم با آنان ارتباطي نداشته باشد و از طرف ديگر از گوهرهاي وجود خويش و ارزش عفت و حيا آگاه باشد و متوجه وظايف خطير خود در قبال جامعه و پرورش نسلي پاك در آينده باشد و از دام‏هايي كه مردان هوسباز و فريب‏كار بر سر راه زنان پاكدامن مي‏گسترانند آگاه باشد، مي‏تواند خود را از نگاه نارواي مردان و از ساير آلودگي‏ها حفظ نمايد.
لذا مي بينيم كه در جوامع بشري حتي جوامعي كه مورد نظر شماست، غالبا كسي متعرض افرادي كه حجاب كامل دارند نمي شود و بيشتر افرادي كه حجاب شان بد هست، مورد آزار انسان هاي مريض و بي دين قرار مي گيرند، همان طور كه قرآن نيز فلسفه پوشيدن چادر و حجاب هاي برتر را همين ذكر مي كند كه انسان با چادر و حجاب برتر به تقوا و پاك دامني شناخته مي شود و كم تر مورد اذيت قرار مي گيرد مثلا قرآن مجيد خطاب به پيامبر فرمود: به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو كه: خويشتن را با (جلباب) بپوشند كه اين كار براي اين كه به عفت شناخته مي‏شوند و از تعرض محفوظ مي‏مانند، براي آنان بهتر است.(1)
البته نبايد فراموش شود گاه نوع پوششي كه ما به عنوان حجاب انتخاب مي كنيم حتي اگر چادر باشد، جلب توجه مي كند. قطعا مراد از رعايت حجاب اين نيست. يعني منظور ما از پوشش و حتي چادر، پوششي است كه جلب توجه نمي كند، نه حجاب چادري كه برخي دارند ولي با آرايش يا درست سر نكردن چادر، جلب توجه زيادي مي كنند، نمي توان گفت اين افراد حجاب برتر دارند.
براي مطالعه بيشتر در اين زمينه به كتاب هاي ذيل مراجعه نماييد:
1- مسئلة حجاب، از استاد مطهري؛
2- نظام حقوق زن در اسلام، از استاد مطهري؛
3- حجاب زينت برتر، تأليف عطيه صادق كوهستاني
4- حجاب شناسي، از حسين مهدي زاده
5- حجاب از ديدگاه قرآن و سنت، خانم فتحيه فتاحي زاده
پي نوشت:
1. احزاب (33)، آيه 59.
موفق باشید.