پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
هر چند دغدغه ازدواج در سنين ازدواج براي جوانان عزيز و گرامي امري طبيعي است؛ ولي با توجه به عواملي كه سن ازدواج را افزايش داده و موانعي كه بر سر راه ازدواج براي جوانان وجود دارد، نبايد عدم توفيق در ازدواج موجب نگراني و اضطراب شديد شود و نگرش فرد به جهان و نظام آفرينش را تغيير دهد يا موجب مشكلات رواني و بيماري گردد؛ زيرا:
اولاً، سن ازدواج در جامعه كنوني افزايش يافته است. اين واقعيت اجتماعي مطلوب نيست و بايد در پي كاهش آن بود؛ ولي بايد به عنوان يك واقعيت تلخ و رنج آور پذيرفته شود. بنابراين، بايد گفت: كلبه احزان شود روزي گلستان غم مخور.
ثانيا، اگر در زندگي بسياري از كساني كه زود ازدواج كردند - به خصوص در مواردي كه آشنايي‏ها از طريق‏هاي غير مشروع انجام گرفته - دقت و تأمل كافي صورت گيرد، آشكار مي‏گردد زود ازدواج كردن به صلاح دختر و زندگي‏اش نبوده ، در واقع شرّي است كه به دنبال عدم رعايت اصول اخلاقي و ارزشي و بي‏توجهي به عفت و عفاف گريبانگير فرد گرديده ، مدت‏ها زندگي مشترك دختر و خانواده‏هاي دو طرف را تلخ ساخته است. پس زود به خانه بخت رفتن هميشه به معناي خوشبختي نيست. اگر به حفظ پاكي و عفت خود استمرار بخشيد و در امتحان الاهي موفق و سرافراز شويد، خداوند از طريقي كه هيچ كسي نمي‏داند، فرد صالح و شايسته و لايقي را به سراغ شما مي‏فرستد.
دعا براى فراهم شدن زمينه ازدواج با همسري شايسته از کارهاي مستحب و مورد ترغيب خداوند است .
اجابت دعا هميشه آن نيست که خواسته انسان به همان گونه و در همان زماني که توقع دارد، برآورده شود . گاهي انسان‌ خواسته‌هايي دارد که برآورده شدني نيست، يا اگر مستجاب شود، به ضرر او يا ديگران است، و او نمي‌داند، يا اجابت دعا به مقدمات و شرايطي نياز دارد که فراهم نيست، يا زمان آن هنوز فرا نرسيده و ده‌ها دليل و احتمال ديگر. بنا بر اين لازم است به نکات مهم زير توجه نماييد و در آن تأمل کنيد.
1- چه بسا اتفاق مي افتد که انسان برآورده شدن حاجتي و رسيدن به هدف و مقصد ي را ايده آل و به نفع خويش مي­پندارد . چنان به پندار خود و خير بودن خواسته و دعايش يقين دارد که آن را همانند دو، دو تا چهارتا واضح مي داند، حال آن که واقعيت امر غير از پندار ماست. عکس آن نيز صادق است، يعني چه بسا امري را زشت و به ضرر خود مي پنداريم، ولي از آثار و عواقب آن بي اطلاعيم . نمي­دانيم آن چه رُخ داده، از الطاف خفيِّه و پنهان پروردگار است. قرآن کريم در اين خصوص مي فرمايد:
« چه بسا مي شود که از امري اکراه داشته باشيد و انجام آن را نا گوار و به ضرر خود بپنداريد، در حالي که خير و صلاح شما در آن است، و يا چيزي را دوست داشته باشيد( و انجام و اجابت آن را از خدا بخواهيد) و حال آن که بد بختي و شر شما در آن نهفته است. خدا (عواقب و نتايج کارها را )مي داند و شما نمي دانيد.»(1)
پس اي عزيز گرامي ! از خداي مهربان و عالم به همه چيز و آگاه از ظاهر و باطن ، و پيدا و پنهان انسان بخواه که ان شاء الله همسري شايسته و لايق و با کمال نصيب شما شود . کسي را که او مي پسندد، همسر تان گرداند.
2- گاهي ميزان ايمان و باور ،صداقت ، «اعتماد » و «حُسن ظن» انسان به خدا از طريق تأخير استجابت و يا عدم استجابت دعا ها مورد آزمايش قرار مي گيرد، يعني تأخير در استجابت دعا براي اين هدف است که فرد«حقيقت ايمان » و جوهر وجودي خود و ميزان «حُسن ظن» خود به خدا را آشکار نمايد . نشان دهد دلبستگي و علاقه و ايمان به حقانيت خدا را تا چه حد قبول دارد؟ تا چه حد به او و عملکردهايش اعتماد دارد ؟آيا تا آن جا با خداست و او را قبول دارد که خدا تابع او باشد و دعا ها و خواسته هايش را اجابت کند ؟ امام صادق (ع) مي فرمايد:
« اصل و اساس حُسن ظن به خدا، ريشه در «حُسن ايمان» و «سلامت دل» دارد . علامت و نشانه اش اين است هر چيزي را که مي بيند(و هر راحتي و گرفتاري به او مي رسد) با چشم بصيرت و پاک، و نگاهي ارزشمند به آن نگرد.»(2)
چه بسا يكي از مهم ترين آزمايش هاي خداوند براي بندگان خوبي چون شما تاخير در اجابت ها و سنجش ميزان صبر و حسن ظن شما به خداست.
اگر به اوصاف الهي توجه كنيم و به صفات پروردگار ايمان بياوريم و بدانيم خداوند رئوف و رحيم است، در مي‌يابيم كه اگر خواسته‌هاي انسان بر آورده نمي‌شود، دليلش بخل نيست. خداوند با توجه به كمال و سعادت و مصلحت انسان خواسته‌هاي او را اجابت مي‌كند. در دعاي افتتاح مي‌خوانيم:
« خدايا اگر حاجتم را دير برآوردي، از سر ناداني بر تو عتاب و اشکال كردم (که چرا حاجتم را بر آورده نکردي يا دير اجابت کردي)، در صورتي كه تأخير در اجابت حاجتم (يا عدم اجابت دعا ) برايم بهتر بوده است، زيرا تو به فرجام امور آگاهي».
البته شيطان در يكي از مواردي كه وسوسه مي‌كند، تأخير اجابت دعا است. از اين راه انسان را مأيوس مي‌كند تا او به خدا بدبين شود. ائمه اطهار(ع) به اين نكته توجه داشته و همگان را از افتادن به دام بدبيني و سوء ظن به خدا برحذر داشته‌اند.
اميرمؤمنان(ع) مي‌فرمايد: «دير اجابت نمودن خدا، ‌تو را نااميد نكند كه بخشش، ‌بسته به مقدار درخواست است. چه بسا در اجابت دعاي تو تأخير رخ دهد تا درخواست تو طولاني‌تر گردد و بخشش خدا كامل‌تر شود. چه بسا چيزي را از خدا خواسته‌اي آن را به تو نداده ،ولي بهتر از آن را در دنيا يا آخرت به تو داده است و يا بهتر آن بوده كه آن را از تو باز دارد. چه بسا چيزي را طلب نمودي كه اگر به تو مي‌داد، ‌تباهي دين و دنياي خود را در آن مي‌ديدي». (3).
3- هيچ دعايي بي اثر نيست. هر دعايي در دنيا و آخرت تأثير مناسب خود را دارد. اما گونه‌هاي استجابت آن مختلف است.
امام سجاد(ع) مي‌فرمايد: «دعاي مؤمن يكي از سه فايده را دارد:
براي او ذخيره مي‌گردد، يا در دنيا برآورده مي‌شود، يا بلايي را كه مي‌خواست به او برسد، ‌از وي مي‌گرداند». (4)
عدم اجابت ظاهري داراي آثار و بركات بسياري براي او خواهد بود. اگر کسي بداند خداوند در عوض عدم اجابت دعا در دنيا، چه پاداشي براي او در آخرت در نظر گرفته است، هرگز از آن ناراضي نمي‌شود. امام صادق(ع) مي‌فرمايد:
«روز قيامت خداوند مي‌فرمايد: اي بنده من!‌ مرا خواندي و اجابتت را به تأخير انداختم. اکنون ثواب و پاداش تو چنين و چنان است. پس مؤمن آرزو مي‌کند که کاش هيچ دعايي از او در دنيا اجابت نمي‌شد، براي ثواب و پاداش نيک که مي‌بيند». (5)
بنابراين از خداوند همسري شايسته و لايق و با کمال طلب کن . از او بخواه آن کسي را که او مي پسندد ، همسر تان گرداند، نه شخص خاصي . زيرا چه بسا اگر حجاب از روي «حقيقت باطني» عالم کنار رود و آينده و نتيجه برخي خواسته‌ها براي ما روشن گردد، از تقاضا و درخواست خود منصرف ‌شويم . خدا را شکر ‌کنيم که خواسته و حاجت ما را آن گونه كه مي خواستيم برآورده نکرده است.به دعا و توسل خود ادامه بده. هر روز يا شب سوره يس را بخوان و نماز جعفر طيار را به کيفيتي که در مفاتيح آمده است بخوان تا ان شاء الله در زمان مقرر پيش خدا همسر لايق تان نصيب تان گردد .به خدا حسن ظن داشته باش. نا اميد نشو.
در پايان پيشنهاد مي‏كنيم راهكارهاي عملي زير را به شخص مورد نظر، يادآور شويد:
1ـ آيات 75 تا 82 سوره يونس را بخواند.
2ـ در صورت امکان در موقع آمدن خواستگار، سوره الرحمان را همراه داشته باشيد.
3ـ دعا و توسل به اهل بيت را فراموش نکنيد.
4- بعد از نماز صبح .ده مرتبه اين دعا را بخوانيد و هر روز تکرار کنيد تا خداوند گشايش عنايت فرمايد :لا حول و لا قوّة الا بالله. توکّلت علي الحيِ الّذي لا يموت و الحمد لله الّذي لم يتّخذ ولداً و لم يکن له شريک في الملک و لم يکن له وليِ من الذّلّ و کبّره تکبيراً .
5- شب جمعه بعد از نماز عشا بگوييد :لا اله الا انت. سبحانک انّي کنت من الظالمين0اگر اين ذکر را در سجده چهار صد مرتبه بگوييد، به اجابت نزديک تر است0
3- نزديک ظهر روز جمعه ، دو رکعت نماز بخوانيد ، در رکعت اوّل بعد از حمد و توحيد ، سه آيه اوّل سوره فتح(يعني تا نصراً عزيزاً)را بخوان .در رکعت دوم بعداز حمد و توحيد سوره الم نشرح را بخوان ،بعداز سلام نماز تسبيح حضرت فاطمه سلام الله عليها را بگو و حاجت خود را از خدا بخواهد 0
4- هر روز به ويژه بعد از طلوع آفتاب زيارت عاشورا و سوره يس و الرحمن در هر شب يا صبح تلاوت کنيد.
تذ کر :براي اجابت دعا چهارده معصوم عليهم السلام را شفيع خود نزد خدا قرار بده .به آن ها متوسل شو تا دعا ها زود تر اجابت شود 0

پي­نوشت­ها:
1. بقره(2)آيه 216.
2.مستدرک الوسايل، ج2، ص110.
3.نهج البلاغه، نامه 31.
4.تحف العقول، ص 202.
5 . اصول كافي، ج 4، ص 247 .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
ريختن آب صورت در هنگام وضو روي دست ها وضو را باطل نمي کند . وضو صحيح است. لکن اگر آب صورت يا دست در هنگام وضو روي پا ها بريزد، پيش از مسح کشيدن ، آبي که روي پا ريخته شده است، بايد خشک شود.
پي نوشت:
1. آيت الله مکام شيرازي، توضيح المسائل، م 275.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
فلش مموري که از دوستت عاريه گرفتي و در اثر بي احتياطي شما و کوتاهي در نگهداري آن ، شکسته است ، ضامن هستيد. اگر مثل آن را مي توانيد تهيه کنيد ،مثل آن راتهيه کنيد و به دوست خود بدهيد . اگر تهيه مثل آن ممکن نباشد ،قيمت آن را ضامن هستيد و بايد دوست خود را راضي کنيد . ( 1 ) ، اگر فلش با مارک ديگري تهيه کرده باشيد، درصورتي که دوست شما راضي به گرفتن آن به جاي فلش خودش باشد، اشکال ندارد. بيع و شرا بين شما ودوست شما وجود ندارد تا شما از دوست خود پول بگيريد.
آنچه که اشاره کرده ايد که تاوان ندارد، در صورتي است که چيزي امانت در دست انسان باشد و در نگهداري آن کوتاهي نکرده باشد و اتفاقا تلف شود .(2)
پي نوشت ها :
1 . آيت الله بهجت ، توضيح المسائل ، ص 374 ، م 1865 .
2. آيت الله بهجت، همان، مسأله1865 .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
نام گذاري فرزندان به نام هايي که در سؤال مطرح شده، اشکال ندارد . براي راهنمائي بيش تر مي توانيد به شماره تلفن ( 7840001 ـ 0251 )با دفتر آيت الله مکارم شيرازي تماس بگيريد .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
قيام قبل از رکوع به همين مقدار است که از حالت ايستاده به رکوع بروي . نيازي به مکث ندارد .همين که حمد و سوره و يا تسبيحات اربع تمام شد ،به رکوع بروي صحيح است . نمازهايي را که قبلا خوانده ايد ، صحيح است و احتياج به قضا ندارد .(1)
پي نوشت:
1. توضيح المسائل مراجع ، ج 1 ، ص 558 ، مسئله 958 و 960 و آيت الله مکارم ،توضيح المسائل ،مسئله 894.
.

پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
کسي که ساتر عورت او نجس باشد ، در حال اختيار نمي تواند با آن نماز بخواند و با يد با ساتر
پاک نماز بخواند.(1)
بنابر اين کسي که شورت او نجس است، بايد آن را درهنگام نماز در بياورد و با لباس پاک نماز بخواند.
لطفا هرگاه سوال شرعي مي پرسيد ،نام مرجع تقليد خود را ذکر کنيد تا بر اساس نظر مرجع شما پاسخ بدهيم .
پي نوشت:
1. توضيح المسائل مراجع، مسأله 799 به بعد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
چند نماز حاجت درحاشيه مفاتيح الجنان ذکر شده، با مراجعه به فهرست مفاتيح (باقيات الصاحات در حاشيه کتاب)مي توانيد پيدا کنيد.
آيت الله مکارم براي حل مشکلات نوشته : سعي کنيد تمام نمازها، مخصوصاً نماز صبح را اول وقت به جا آوريد. پس از نماز صبح دست راست را بر سينه نهاده، هفتاد مرتبه ذکر ((يافتاح ))را تکرار کنيد. سپس 110 (صد و ده) مرتبه صلوات بفرست، گاه ذکر ((لاحول ولا قوة الا بالله)) را تکرار نماييد. هر روز هرچند به مقدار مي توانيد کمي صدقه دهيد. ان شاء الله در رفع مشکلات شما موثر است. (1)
اين ذکر که از دعاهاي مخصوص امام زمان عليه السلام است، زياد تکرار شود، به ويژه بعد از نمازها: يا من اذا تضايقت الامور فتح لها بابا لم تذهب اليه الاوهام. صل علي محمد و آل محمد و افتح لاموري المتضايقه باباً لم يذهب اليه وهم يا ارحم الراحمين. (2)
خواندن زيارت عاشورا، دعاي علقمه و نماز جعفر طيار به کيفيتي که در مفاتيح الجنان آمده، براي برآورده شدن حاجات مؤثر است.
علاوه بر اين، به موارد زيرعمل کنيد:
1- سعي کنيد تمام نماز ها، مخصوصا نماز صبح را اول وقت به جا آوريد. پس از نماز صبح دست راست را بر سينه نهاده، هفتاد مرتبه ذکر ((يافتاح ))را تکرار کنيد. سپس 110 (صد و ده) مرتبه صلوات بفرستيد، و بعد از آن
حاجت خود رابخواهيد.
2- بعد از هر نماز بگوييد :اللهمّ انّي اسئلک بأنّ لک الحمدٌ. لا اله الا انت. المنّان ُ. بديعُ السّماوات و الأرض. ذو الجلال و الإکرام. أن تصلّي علي محمد و آل محمد و أن تجعلَ لي ممّا اَنا فيه فرجاً و مخرجاً.
3- بعد از نمازبگوييد:يا اَبصرَ الناظرين و يا اَسمعَ السامعين و يا اَسرعَ الحاسبين ويا اَرحم الراحمين. اين کلمات مقدس را هفتاد مرتبه بخوان. بعد از هر مرتبه حاجت خود را از خدا بخواه 0
4- دعا ي«الله ربّي لا اُشرکُ به شيئاً. توکّلتُ علي الحيّ الّذي لا يموت»را زياد بخوانيد.
5- بعد از نماز صبح ده مرتبه اين دعا را بخوانيد. هر روز تکرار کنيد تا خداوند فرج و گشايش عنايت فرمايد :لا حول و لا قوّة الّا بالله. توکّلت علي الحيِ الّذي لا يموت و الحمد لله الّذي لم يتّخذ ولداً و لم يکن له شريک في الملک و لم يکن له وليِ من الذّلّ و کبّره تکبيراً.
6- بعد از هر نمازي اين آيات و اذکار را بخوانيد، ان شاء الله گشايش حاصل گردد. سه مرتبه سوره توحيد. بعد سه صلوات بر محمد وآلش. آن گاه سه مرتبه آيه دو سوره طلاق از «ومن يتّق الله - و آيه سوم »
7- زيارت عاشورا هر روز صبح بعد از طلوع آفتاب در حل مشکلات و گرفتاري ها و توسعه رزق و روزي بسيار مفيد است.
پي نوشت ها:
1. آيت الله مکارم، بخشي از مسائل کثير الابتلا، مسئله 152.
2. قطب راوندي، قصص الانبيا، ص363.

پاسخ:
2پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
سوال شما تا حدودي مبهم است . با توجه به اصل تفاوت هاي فردي نمي توان به آن جواب قطعي داد. البته دانستن برخي از اين مسائل نيز دردي از شما خواهر گرامي دوا نخواهد کرد.
اگر درست حدس زده باشم احتمالاً قصد ازدواج با چنين فردي با اين مشخصات داريد. از نظر ما روانشناسان گرايش به مواد مخدر(چه شيشه و چه غير آن) داراي علل و عواملي است که ملاک سلامت رواني فرد را به مخاطره مي اندازد، مثلاً برخي اختلالات رواني مانند اضطراب ، وسواس فکري و يا عزت نفس پايين و ... علت اصلي گرايش شوم فرد به مواد افيوني مي گردد. حال اگر فرد در عمرش فقط يک يا دوبار به اين مواد روي خوش نشان دهد يا آن که بعد از اعتياد ترک کامل نمايد، باز برخي ابهامات و سؤالات در مورد عوامل بستر ساز آن (از جمله اختلالات روحي رواني)وجود دارد. ابهامات جدي ملاک سلامت رواني فرد را در هاله اي از ابهام فرو مي برد. دختر بعد از ازدواج با چنين فردي متوجه مي شود درست است که ترک کرده و بر و روي خوبي هم دارد، ولي اختلالات درمان نشده ، سر جاي خود باقيست.
توصيه به ازدواج با مردي که سابقه اعتياد دارد و احتمال وجود برخي اختلالات رواني در او بالاست، بسيار دشوار است.
اگر سؤال شما بعد از ازدواج تان با ايشان بود، توصيه اي جز تداوم زندگي و کمک به ترک اعتياد ايشان نداشتيم ، ولي در شرايطي که هنوز هيچ تعهدي به ازدواج با ايشان نداده ايد ، توصيه اي جز انصراف کامل ذهني و قلبي از ازدواج با ايشان نمي توانيم داشته باشيم. دلسوزي و انسان دوستي جاي خود دارد ، ولي شوهر گزيني امري کاملاً مجزا ست. اين دو را نبايد با هم خلط کرد و موجبات بدبختي يک عمر خود را فراهم آورد.
شايد بگوييد که با اين حساب اين بندگان خدا نبايد با هيچ کس ازدواج کنند، ما هم در جواب خواهيم گفت: اين افراد مي توانند با هر دختري ازدواج کنند، ولي دختر لزوماً شما نيستيد . چه بهتر اين توفيق را به ديگري واگذار نماييد. در هر صورت تصميم با خود شماست . نبايد در شرايط کنوني اميدي به انصراف ذهني شما از اين فرد معتاد داشته باشيم. عشق و وابستگي عاطفي مانند يک اعتياد رواني به همين راحتي قابل کنار گذاشتن نيست . فرد معتاد به عشق بايد تاوان منفي اين اعتياد را با سرمايه عمر خود بدهد. پاسخ سؤالات فرعي شما متوقف بر پذيرش يا عدم پذيرش مطالب اصلي بالاست .در صورتي که به هر دليلي پذيراي مطالب فوق نيستيد، مي توانيد با کارشناسان اعتياد مستقر در مراکز بهزيستي يا مراکز ترک اعتياد به مشورت بيش تر بنشينيد.
-اين مسئله که با چند مرتبه مصرف شيشه، انسان معتاد مي شود و يا چند سال بعد از اعتياد چهره معتاد تغيير مي کند، تجربه نداريم و نمي دانيم، آن گونه که شنيده مي شود کسي که يکي دو مرتبه شيشه مصرف کند، معتاد مي شود .تغيير چهره معتاد هم در اثر مصرف کردن مواد مخدّر به تدريج به وجود مي آيد. کسي که زياد مصرف کند، زود تر روي تغيير چهره اثر مي گذارد . کسي که کم تر مصرف کند، دير تر چهره او تغيير مي کند.
نسبت به ترک اعتياد: اگر کسي خودش بخواهد اعتياد را ترک کند و تصميم جدي بگيرد ، مي تواند ترک کند . ازدواج با او بعد از ترک اشکال ندارد، لکن ازدواج امر مهمي است . يک عمر زندگي و ادامه نسل سالم در ميان است، بنابراين با کسي ازدواج کنيدکه داراي اخلاق نيک و اهل تقوي و دينداري باشد .
- اينکه معتاد چه موقع راضي به ترک اعتياد مي شود، بستگي به ايجاد انگيزه ترک و اراده و تصميم خود او دارد، ترک اعتياد در اوايل مصرف آسان تر از زمان هاي بعدي است . هر چه مدت زمان اعتياد بيش تر باشد ،ترک آن ممکن است مشکل تر گردد، ولي اگر کسي اراده جدّي داشته باشد و انگيزه ترک در او ايجاد شود، هر زماني که بخواهد مي تواند ترک کند.
- از اين مسئله که آيا چنين افراد واقعا معتاد هستند يا ديگران دروغ مي گويند، اطلاع نداريم، تا زماني که اعتياد کسي ثابت نشود، از گمان بد خود داري کنيد .سعي کنيد در زندگي ديگران تجسس نکنيد . سعي کنيد گرفتار غيبت و تهمت نشويد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
چنانچه مي‏دانيد يا احتمال مي‏دهيد كه ارتباط و رفت و آمد با اين افراد مي‏تواند آثار مثبت داشته باشد و مي‏توانيد با گفتار يا رفتار خود آن ها را با فرهنگ اسلامي آشنا كنيد و بر اداي نماز تشويق نماييد، لازم است كه رابطه با آنان را ترك نكنيد . با ترتيب مراحل امر به معروف و نهي از منكر،
آن ها را ارشاد نماييد. اگر اين راه موثر واقع نشد، چنانچه قطع ارتباط كارساز است و موجب تنبيه آن ها مي‏شود، لازم است از اين راه اقدام كنيد. ولي اگرهيچ يك از راه‏ها تاثير نكرد، ديگر برعهده شما چيزي نيست . اگر مي‏ترسيد اين گونه ارتباطات و رفت و آمدها، تاثيرات منفي در اخلاق و رفتار شما
داشته باشد، لازم است كه رابطه را قطع كنيد.غذا خوردن با اين افراد مطابق پرسش مذکور اشکال شرعي ندارد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
برتري انسان بر ساير موجودات مربوط به ساحت جسماني او نخواهد بود، چون ممکن است موجودات ديگر در عالم باشد که از نظر جسمي پيچيده‌تر از بدن انسان باشند، پس برتري و شرافت انسان بر ساير موجودات به لحاظ ساحت روحي و قواني نفس ناطقه ،نظير عقل و معرفت قلبي
خواهد بود. انسان به اعتبار ساحت روحاني خود مي‌تواند خليفه خدا در زمين باشد، و خلافت که به معناي مظهريت اسما، و صفات الهي است، ملاک برتري و شرافت انسان است، نه جنبه جسماني او . چه بسا ويروس که ريزترين موجود است و حتي با چشم ديده نمي‌شود، جسم انسان را از پاي در ‌آورد. در اين باره مطالعه کتاب «انسان کامل در نگاه امام خميني» مفيد است. (1)
روشن‌ترين دليل بر اين که برتري و شرافت انسان مربوط به جنبه روحي اوست، اين است که چه بسا انسان‌ها به دليل ضعف و پستي جنبه روحي‌شان از حيوانات نيز پست‌تر شمرده شده ، قرآن کريم به صراحت فرمود: «ان هم الا کالانعام بل هم اضل سبيلا؛ (2) اينان فقط مانند چهار پايان‌اند بلکه گمراه‌ترند». بر اساس اين گونه آموز‌ه‌ها به روشني معلوم مي‌شود که برتري انسان بر ساير موجودات مربوط به جنبه روحي است، چه اين که فروتري آن نيز از همين ساحت برمي خيزيد.

پي‌نوشت‌ها:
1.نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، قم، 1388 ش .
2.فرقان (25) آيه 44.