از اینكه سعی و تلاش دارید كارهای خویش را خالصانه انجام دهید، جای تبریك دارد؛ زیرا اخلاص، اساس عبادت و حقیقت آن می باشد. اخلاص روح عبودیّت و بندگی است و عبادت جز با اخلاص مفهومی ندارد. به تعبیر امام صادق(ع) كه می فرمایند: "نیّت برتر از عمل است و آگاه باشید كه نیّت، حقیقت عمل است".(1)

انسان باید همیشه از خدا بخواهد كه به او توفیق دهد تا پایان كار خلوص خود را حفظ كند، چرا كه گاهی در میان راه به موانعی برخورد می كند كه ادامه راه بسیار دشوار است. اما نكته مهم در راه بودن است، حتی اگر به آخرین مراحل و بالاترین مراتب دست نیابیم.

پیامبراكرم(ص) می فرماید: "إنّ الله تبارك و تعالی لا ینظر إلی صوركم و لا إلی أموالكم و لكن ینظر إلی قلوبكم و أعمالكم؛ خداوند متعال به اموال و صورت های شما نگاه نمی كند، بلكه به قلوب و اعمال شما نگاه می كند".(2)

در خصوص سوال اول باید عرض كنیم: هنگامی كه انسان زندگی اش را با أهداف عالیه برنامه ریزی كند و در ذهن داشته باشد كه هدف از خلقتش چه بوده؛ و آگاه به این باشد كه از كجا آمده و آمدنش بهر چه بود؛ و از طرفی خود را مقید به ترك محرمات و انجام واجبات قرار دهد، به معیار كلی اسلام و رسیدن به معنویات دست می یابد.

در منابع روایی ما، نشانه ها و اسبابی برای به دست آوردن اخلاص ذكر شده است كه به بعضی اشاره می نماییم:

1-پاك بودن دل: پیامبر گرامی (ص) فرمود: "علامت انسان مخلص چهار چیز است: دل پاك، اعضا و جوارح سالم،‌خیر مبذول و شرّ مأمون( یعنی مردم از خیرش بهره مند و از شرّش در امانند )".(3)

2- دوری از گناه: امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: "كمال اخلاص اجتناب از گناهان است".(4)

3- از غیر خدا توقع نداشتن: امام صادق(ع) فرمود: "عمل خالص آن است كه نخواهی كسی جز خدا تو را برای انجام آن ستایش كند".(5)

 نیز فرمودند: "هیچ بنده ای به حقیقت اخلاص نمی رسد مگر آن كه دوست نداشته باشد. مردم او را برای كارهایی كه برای خدا انجام دهد،‌ستایش كنند".(6)

4- فقط به خدا امید داشتن: سرآغاز اخلاص نا امیدی از غیر الله است.

اعمال انسان  در سایه اخلاص،‌عنوان عبادت پیدا می كند و كامل می شود. به علاوه اسلام به كیفت عمل بیش تر اهمیّت می دهد تا به كمیّت آن، زیاد بودن عمل موجب تقرّب نمی شود، بلكه خلوص نیّت مهم است. اگر می خواهی به مرحله ای برسی كه بدانی كارهای شما با اخلاص بوده، باید مدّتی در رفتار و حركات و سكنات خود دقّت كنی. خفایای قلب خود را تفتیش نموده و از آن حساب شدیدی بكشی،‌همانند این كه انسان از شریك خود حساب

می كشد. حتی اگر دیدی عملی را در ظاهر و علن نمی توانید خالصانه انجام دهید، ‌آن را در خفا انجام دهید.

 باید با جدیّت كامل قلب خویش را از لوث شرك و ریا پاك كنید تا ان شاءالله كارهای شما با اخلاص انجام شود. البته مراقب باشید كه در این زمینه عجله نكنید و به خود فشار نیاورید.

 اگر نیّتی جز رضای خدا نداشتید،‌و كار شما از ریا و خودنمایی خالص بود و طمعی از حیث دنیا و یا ترس از كسی جز خدا در كار شما دخیل نبود، بدانید كه عمل شما مخلصانه انجام گرفته، گرچه ممكن است گاهی انسان،‌كاری را به قصد ثواب، یا كسب بهشت الهی و حتی بر آورده شدن حاجتی،‌انجام دهد،‌كه این منافاتی با اخلاص ندارد.

سخن را با این روایت شریف به پایان می بریم كه: "آرزوهایت را كم كن تا اعمالت خالص شود".

توصیۀ پایانی:

نكتۀ خیلی مهمی كه نباید از آن غفلت ورزید، این است كه: دغدغه اخلاص نباید به گونه ای شود كه در شما وسواس بیافریند و موجب شود كه از راه و هدف خود باز بمانی. گاهی شیطان برای سردرگم كردن و بازداشتن انسان از هدف، با وسوسه ریا و ناخالص بودن عمل، انسان را از هدف باز می دارد.

لازم نیست كه اهداف را آن قدر بلند در نظر گیری كه رسیدن به آن در مراحل ابتدایی ناممكن جلوه كند تا همه چیز را به یك باره كنار گذاری.

چنین نیست كه باید عمل 100% خالص  باشد، اگر سعی نمایی كه حتی اخلاص نسبی در كارت داشته باشی و آن را به تدریج افزایش دهی، به نوبه خود مهم و ارزشمند است.

در صورتی هم كه با انجام برخی كارهای خوب و شایسته، مورد تشویق مردم قرار گرفتید، به اخلاصتان خدشه ای وارد نمی شود؛ البته باید توجه داشت كه كارهای نیك را به خاطر تشویق و ستایش دیگران نباید انجام دهید.

پی نوشت ها:

1. شیخ كلینی، اصول كافی،‌ج 2،‌ص 16، حدیث 4، دارالكتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.

2. محمد محمدی ری شهری، میزان الحكمه، ج 3، ص 2601، حدیث 16917، دارالحدیث، قم، 1375ش.

3. ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص 16. جامعه مدرسین، قم، 1404ق.

4. علامه مجلسی،بحارالانوار، ج 74، ص 213، موسسه الوفاء، بیروت، 1404ق.

5. اصول كافی، ج 2، ص 16، حدیث 4، دارالكتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.

6. مشكوه الانوار، ص 11،‌به نقل از اخلاق عملی، آیت الله مهدوی كنی،‌ص 421.

در تعارض‏هايي كه طرفين آن از درجه اهميت و الزام بيشتري برخوردارند، با زير پا گذاشتن هر طرف، هزينه زيادي پرداخته مي‏شود و فرد در هر صورت احساس عذاب وجدان شديدي مي‏كند.

هر يك از ما همه روزه با اين‏گونه تعارض‏ها مواجه مي‏شويم، ولي به دليل كم‏اهميت انگاشتن آنها، به آساني يك طرف آنها را انتخاب مي‏كنيم و چندان احساس ناراحتي و ندامت هم نداريم و از كنارشان مي‏گذريم.

- تعارض اخلاقي، چرا؟

تعارضات اخلاقي يا به تعبير بهتر دو راهي هاي اخلاق، زماني پيش مي آيد كه تنها  دو راه -به لحاظ اخلاقي- خلاف وجود داشته باشد. اگر اين دو راه به لحاظ اخلاقي ارزش مثبت داشته باشند، مي توان با تبديل كردن اين گزاره ها به نقيض، آن ها را به گزاره هاي خلاف تبديل كرد و از اين راه توصيه شده براي حل اين تعارضات بهره جست.

نمونه اي از تعارض اخلاقي: گفتن راز كسي(كار اخلاقاً خلاف و زشت) يا راز داري پيشه كردن كه متضمن خيانت به دوست يا سازماني است، چرا كه آگاهي از اين راز، فايده هايي براي آن دوست يا سازماني كه در قبالش تعهد داريم خواهد داشت.

- اهميت تعارضات اخلاقي:

اما مسئله تعارض اخلاقي به اندازه‏اي مهم است كه عده‏اي، تعارض‏هاي اخلاقي را محل تجلّي عقلانيت انسان و آشكار شدن جوهره انساني او مي‏دانند.

دليل محكم ديگري كه نشان مي‏دهد انسان‏ها موجودات استدلال‏گري‏اند، آن است كه مفاهيم اخلاقي‏شان را در موقعيت‏ها و زمينه‏هاي خاص به صورت انعطاف‏پذيري به كار مي‏برند. افراد نوعاً در وقت اتخاذ تصميم و در نتيجه‏گيري‏ها، با در نظر گرفتن ويژگي‏هاي هر موقعيت، ملاحظات مختلفي را مي‏سنجند و (درجه اهميت و اولويت آن را) مقايسه مي‏كنند.

- حال چه بايد كرد؟

دو راه حل براي اين گونه تعارضات شنيده ايم:

۱- مي گويند يكي از دلايل نياز به رسالت پيامبران همين تعارضات اخلاقي است، يعني بايد براي پيدا كردن راه حل اينگونه تعارضات به دين و تعليمات ديني مراجعه كرد.

۲- راه دوم كه علم اخلاق حرفه اي مي آموزد، در اين گونه موارد پيدا كردن راه سوم است.

اما اگر پيدا كردن راه سوم محال بود، براي حل اين بلا تكليفي، راه حل ارسطو استفاده مي شود كه معتقد است بايد بين بد و بدتر دست به انتخاب زد. يعني از قاعدۀ دفع افسد به فاسد بهره برد. قاعده هايي كه ارزشش در بين علماي طراز اول همچون علامه مجلسي همچون ارزش حديث و سخن معصوم تعبير مي شود.

- توجه به اين نكته ضروري است:

اگر راه سوم وجود داشت، نبايد به سراغ دفع افسد به فاسد رفت! زيرا استفاده از اين قاعده باعث رواج همۀ بي اخلاقي هاي موجود در جامعه مي شود. همۀ آن ها كه براي اولين دفعه مي خواستند دستشان را به كار خلاف آلوده سازند، رشوه بگيرند، دزدي كنند و ... از اين قاعده استفاده كردند و بعد هم كه ديگر قبح آن گناه در نظرشان از بين رفته و تكرارش برايشان كاملا رايج شده، گناه و فسق وفجور در سطح جامعه رواج مي يابد.

بنابراين استفاده از قاعده دفع افسد به فاسد مشروط به دو شرط است.

1- محال بودن راه سوم.

2- اينكه افسد و فاسد به علم يقيني و عيني، افسد و فاسد باشد. يعني آنچه را كه بد و  بدتر مي دانيم واقعاً بد و بدتر باشند.

- براي اطلاعات بيشتر به اين كتاب مراجعه فرماييد:

«دين در ترازوي اخلاق»، نويسنده: دكتر ابوالقاسم فنايي

انسان بر اثر طغیان غرائز گاهی دچار اشتباه می‏شود. اما با اندك تاملی پشیمان گشته و از درون خویش با ملامت و سرزنش روبرو می‏گردد. از ملامتگر درونی انسان به نفس لوامّه تعبیر گردیده است. قرآن مجید به آن قسم می‏خورد: «لا اقسم بیوم القیمْ و لااقسم بالنفس اللوامه؛ سوگند به روز رستاخیز و سوگند به نفس سرزنشگر»(1)

 گر چه در قرآن كریم خداوند به نفس لوامّه قسم یاد نموده اما الف و لامی كه بر نفس در آمده، الف و لام قسم نمی‏باشد، بلكه برای تعظیم است. نشانگر بزرگی و عظمت نفس می‏باشد زیرا این نفس یكی از نعمت­های الهی و الطاف خداوند می‏باشد. قسم خداوند به نفس لوامّه با كلمه لااقسم است. (2) بنابراین نفس لّوّامه نفسی است كه انسان را در دنیا بر معصیت ملامت می‏كند. قسم خداوند به این نفس از كلمه لااقسم به دست می‏آید، و جهت بزرگی این نعمت الهی است.

نفس لوامه وجدان اخلاقی است. كار نفس لوامه، قبل از عمل خیر و نیك، تشویق و در حین عمل، ترغیبب و بعد از آن تحسین است. كار آن در قبل از عمل بد، تهدید و در حین عمل، خویشتن داری و جلوگیری و بعد از عمل ملامت وسرزنش است.

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان ج10 ص 193.

2. روح البیان، ج 10، ص 243؛المیزان، ج20، ص 113

پرسش گر گرامي درست است كه فطرت خدا شناسي و توحيد در همه انسان ها هست ولي نيرو هاي ديگري نيز در انسان هست كه او را به گناه دعوت مي كند منشأ و انگيزه دروني گناهان، سه نيروي نفس مي باشد:

1. شهوت، 2. غضب و 3.وهم.

نيروي شهوت، انسان را به افراط در لذت خواهي نفساني مي كشاند و سرانجامش، غرق شدن در فحشا و زشتي هاست.

نيروي غضب، انسان را به ظلم، طغيان، آزار رساني و تجاوز، وادار مي كند.

نيروي وهم، روح برتري طلبي، انحصارجويي، تكبر و خودخواهي را در انسان زنده مي كند و او را به گناهان بزرگي وارد مي كند.

به اين مثال توجه كنيد: آب، در عين حال كه مايه حيات تمامي جانداران مي باشد، اگر مهار نشود، به صورت سيلابي جريان مي يابد و باعث نابودي حيات بشر مي شود. بنابراين، اين پديده حيات بخش نيز نياز به سد سازي و مهار دارد و در صورتي براي بشر مفيد خواهد بود كه به هنگام نياز، در كانال كنترل شده خاصي قرار گيرد و از دريچه مخصوصي، به مقدار نياز، جريان يابد و در غير اين صورت، طغيان مي كند و به باغ ها، كشتزارها و خانه ها سرازير شده، همه را ويران خواهد ساخت.

در مورد انسان نيز نيروي غضب، براي دفاع و شهوت، براي بقاي نسل، لازم است؛ ولي اگر اين دو غريزه بر اثر افسار گسيختگي طغيان كنند، موجب بروز جنايات ويران گر و انحرافات جنسي و بي عفتي خواهند شد.

در نتيجه اگر بخواهيم  وجود خويش را از آلودگي گناه حفظ كنيم،فطرت كافي نيست، بلكه كنترل و تعديل غرايز و تمايلات نفساني نيز لازم است.

در ضمن از خارج هم موجودي به نام شيطان وجود دارد كه انسان را وسوسه مي كند و به گناه و ظلم و فحشا امر مي كند:«ِ وَ مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر(1)هر كس پيرو شيطان شود (گمراهش مى‏سازد، زيرا) او به فحشا و منكر فرمان مى‏دهد.

در ضمن نقش ذكر و ياد خدا بسيار مهم است ،ذكر خدا، آثار مثبت فراواني دارد. ذكر، از آن جهت كه با ذاكر اتحاد وجودي مي يابد و باعث حضور خداوند در دل و جان مؤمن است، موجب مي شود كه ذاكر، خود را در محضر خدا حاضر ببيند و از كمال قرب او بهره مند شود و در نتيجه، بر محور حيا، از بسياري از افكار پليد، اخلاق زشت و اعمال نكوهيده، پرهيز كند.

در ضمن اعمال و كارهايي ديگري نيز وجود دارد كه انسان را به گناه متمايل مي كند.

1. زمينه گناه مانند نگاه هاي چشم، بنابراين، انسان بايد تا حد امكان، از حضور در مجالس مختلط يا برخورد با نامحرم پرهيز كند.

كنترل گوش؛ بايد از شنيدني هايي كه ممكن است به حرام منجر شوند و زمينه ساز حرام هستند، پرهيز شود؛ مانند موسيقي حرام، صداي شهوت انگيز نامحرم و... .

ترك هم نشيني با دوستان ناباب؛ دوستاني كه باعث مي شوند انسان گناه را مزمزه كند، در واقع دشمن هستند و بايد از آنها پرهيز كرد.

2-فكر گناه يكي از اسباب تحريك انسان به گناه و فراموشي فطرت و خداوند است ، بايد سعي شود كه فكر گناه را به ياد خدا تبديل كرد.

مي بينيد با اين همه محرك و ابزار و اسباب گناه، انسان ها گناه مي كنند ،البته در اين گناه كردن عذري ندارند، چون خداوند و فطرت نيز كمك هايي دارند و آن قدر در زندگي راه براي دوري از گناهان وجود دارد، كه براي گناه كار عذري باقي نمي گذارد.

پي نوشت:

1. سوره نور (24) آيه 21

در ابتدا بايد گفت: قرآن كريم و روايات معصومين(ع) توجّه خاصي به خودشناسي دارند و براي نفس انسان حساب جداگانه اي را باز كرده اند. در سورة مائده آمده است: " اي كساني كه ايمان آورده‏ايد، به خودتان بپردازيد. هر گاه شما هدايت يافتيد، آن كس كه گمراه شده است به شما زياني نمي‏رساند.(1)

 پيامبر گرامي(ص) خودشناسي را راه خداشناسي معرّفي فرموده اند:"من عرف نفسه فقد عرف ربّه؛ هر كس نفس خويش را شناخت، خداي خويش را شناخت".(2)

تا انسان از شناخت صفات و ملكات خود غافل باشد،‌نمي تواند به اصلاح خويش بپردازد، تا با اين شناخت بتواند خدا را بشناسد. خويشتن شناسي مراتب مختلفي دارد: يك مرتبه آن خويشتن شناسي نوعي است كه در آن مباحث مربوط مي شود به شناخت خويش از نظر استعداد ها و سرمايه هاي خاصّي كه در هر يك از زن و مرد وجود دارد. نوع ديگر خويشتن شناسي اخلاقي است، كه شناخت خويشتن در اين مرتبه مربوط مي شود به شناخت صفات، استعداد ها و ملكات اخلاقي.

از ديدگاه ديني خودسازي منوط به خدا شناسي است و خداشناسي در پرتو خودشناسي قابل تبيين است: خودشناسي، خداشناسي، خودسازي.

شناخت انسان از ابعاد شخصيتي اش، منجر به كسب اطلاع از اموري مي شود كه به نحوي خارج ازوجود او در عين حال مرتبط با او است. براي انسان (در خودشناسي)، سه وضعيّت متصوّر است:

1ـ سرآغاز و اين كه از كجا آمده است.

2ـ وضعيت كنوني و اين كه چه بايد بكند.

3ـ سرانجام و اين كه به كجا خواهد رفت.(3)

منظور از اين كه انسان بايد خود را بشناسد،‌اين است كه: بايد وضعيّت هاي حاكم بر وجودش را بررسي كند. البته وضعيت هاي مذكور خارج از وجود انسان و در مقابل آن نيست، بلكه در واقع سير رو به تحول وجود خود انسان است. اگر بخواهد و موضع وجودي خويش را در اين عالم مشخّص كند، ناچار است ابتدا تا انتهاي سير وجود خويش را بشناسد. شناخت مراحل سه گانة حاكم بر سير و جودي انسان دو فايده دارد:

1ـ شناخت كلّ‌وجود خويش.

2- تأثير هريك از مراحل در شناخت مراحل ديگر.

در ديدگاه و آموزه هاي ديني،‌شناخت مراحل تكويني بُعد مادي انسان، ديدگاه او را نسبت به خود متحوّل مي كند. تعابيري كه قرآن مجيد براي بيان جنبة مادّي انسان به كار برده است، عبارتند از: خاك،(4) گل،(5) گل چسبنده،(6) لجن متعفّن،(7) نطفه،(8) آب جهنده(9) و لخته خون.(10)

آگاهي انسان از وضعيت ابتدايي اش او را واقع بين و ديدگاه او را معقول مي كند و وي را از غرور و تكبّر و خود بزرگ بيني باز مي دارد. از نظر قرآن يكي از عوامل كفر، شرك و انحراف، بي اطّلاعي از سر آغاز خلقت و قدرت خداوند در آفرينش موجودات است.(11)

به اين جهت قرآن ما را به تفكر در وضعيت آفرينش انسان ترغيب مي كند.(12) تا خود را بشناسيم و براي انجام تكاليف محوّل در دنيا آماده شويم.

با توجه به اين كه بعضي آيات دلالت بر عظمت انسان دارد و او را برگزيده و خليفه خداوند و مسجود فرشتگان بر مي شمرد، اما آياتي ديگر آدمي را ضعيف، عجول و حريص توصيف مي كند، آگاهي و شناخت انسان از چگونگي خلقت و جايگاه خويش كه هم استعداد ترقي و رشد در او وجود دارد و هم امكان انحراف و طغيان، باعث مي شود دست به انتخاب صحيح بزند. اين خودشناسي، شناخت استعداد و توانايي يا خودشناسي خلقتي است. خودشناسي خلقتي مقدّم بر خداشناسي و خداشناسي مقدّم بر خودسازي است.

پس از آگاهي از سرآغاز و مرحله اوليه سير وجودي خود مي توانيم به معرفت آفرينندة خود دست يابيم، زيرا انسان وقتي خود را موجودي ضعيف و حقير دانست و وابستگي خويش را به قدرتي لايزال احساس كرد، راهي به سوي معرفت خدا فراروي او باز مي شود. بنابراين خودشناسي از اين جهت (از جنبة ارتباط با مبدأ و شناخت آن)، مقدمه و زمينه اي براي خداشناسي است. اين دو پشتوانه اطلاعاتي (شناخت خود و خدا)، توشة راه انسان در وضعيّت كنوني است و او را براي خودسازي آماده مي كند. بنابراين خودسازي به طور مستقيم بر شناخت وضعيّت موجود و اطلاع از انگيزه ها، حالات و رفتار انسان در اين وضعيّت موقوف است. اما زماني خودشناسي ضامن خودسازي خواهد بود كه با شناخت مرحلة سوم سير وجودي يعني معاد و سرانجام زندگي، كامل شود.

در اين صورت، هيچ نقطه ابهام و ضعفي در فراهم كردن زمينه براي خودسازي و بناي شخصيت معنوي وجود نخواهد داشت و چنانچه ضعفي وجود داشته باشد، از ناحيه گرايش ها و دل بستگي ها است، نه از ناحية شناخت ها.

‌پی­نوشت­ها:

1. مائده (5) آية‌و سوره هاي فضلت (41) آية 53 و ذاريات (51) آية‌و حشر (59) آية 19.

2. مجلسي، بحارالانوار، نشر دار الاحياء التراث العربي بيروت، 1403 ق، ج 2،‌ص 32، حديث 22.

3. ر.ك: دكتر رضا زارعي. درآمدي بر تعليم و تربيت، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه،چاپ تهران. 1390 ش .  ص 110،

4. حج (22) آية 5.

5. انعام(6) آية 2.

6. صافات (37) آية 11.

7. حجر (15) آية 26.

8. فاطر(35) آية 11.

9. طارق (86) آية‌5 و 6.

10. علقه (96) آية 1 و 2.

11. انفطار (82) آية 6 و 7.

12. يس (36) آية 77

دين و اخلاق از مسائلي است كه از ابتداي خلقت انسان وجود داشته يعني از همان ابتدا وقتي به انسان نگريسته مي شود ديده مي شود كه داراي دين و اصول اخلاقي بوده؛ موضوع رابطه دين و اخلاق نخستين بار در آثار دانشمندان غرب مورد بحث واقع شده، هر چند كه موضوعات آن به طور غير منسجم نظير بحث حسن و قبح عقلي در آثار دانشمندان مسلمان نيز وجود داشت، ولي به طور منسجم تحت عنوان رابطه دين و اخلاق در نيم قرن اخير مطرح شده است.

 درباره رابطه دين و اخلاق نظريه هاي متفاوتي بيان شده مانند: استقلال دين و اخلاق از يكديگر، تباين دين و اخلاق، نظريه استنتاج اخلاق از دين؛ اما رابطۀ دين و اخلاق از جمله مسائلي است كه در گفتمان اخلاقي فيلسوفان عصر حاضر سهم ويژه اي را به خود اختصاص داده است.

در دورۀ جديد تاريخ فلسفۀ غرب و با شيوع تفكّر اومانسيتي و انسان محورانه بر تفكر فلاسفۀ آن، تلاش بر آن شد تا اخلاق از انحصار اديان خارج شده و مباني و اصولي كاملاً بشري براي آن دست و پا شود.

شايد بتوان گفت رايج ترين تصور در ارتباط دين و اخلاق اين است كه: اخلاق جزء انفكاك ناپذير دين است.

دين اسلام به عنوان مجموعه­اي كه دربرداندۀ برنامۀ كامل و جامعۀ زندگي بشر براي رسيدن به سعادت است، متشكّل از سه حوزۀ كلي احكام، عقايد و اخلاق مي باشد. يعني از سوئي حقايق موجود در عالم پرده بر مي دارد و انسان را از وقايع كه در پيرامونش وجود دارد و يا در آينده با آن مواجه خواهد شد آگاه مي سازد و از سوي ديگر متناسب با اين هست ها و حقايق، قوانين و احكامي را براي رفتار و عمل فردي و اجتماعي انسان وضع مي كند و در حوزۀ اخلاق و صفات نفساني نيز دستورالعمل هاي اخلاقي را ارائه مي دهد.

در مورد مسيحيّت و يهوديّت عقيده بر اين است كه چنين نسبتي بين اخلاق و دين برقرار است. «ده فرمان» و «قاعدۀ ذرين» كه به عنوان دو منشور كلّي احكام و قوانين در اين دو دين شمرده مي شود حاوي بندهايي است كه همگي دستورات و قواعدي اخلاقي شمرده  مي شود.از اينرو مي توان گفت كه «دين و اخلاق يك نوع اتحاد دارند و يا يك نوع وحدت بين آنها برقرار است و يا به تعبير امروز يك رابطه‌ي ارگانيك بين آنها وجود دارد...

 دين مجموعه­اي از عقايد، احكام و اخلاق است، پس طبعاً اخلاق جزئي از مجموعه‌ي دين مي­شود و رابطه­اش با دين رابطه‌ي يك جزء با كل است مثل رابطه‌ي سر با كل پيكر انسان. اگر دين را به يك درخت تشبيه كنيم، اين درخت داراي ريشه­ها و تنه و شاخه است. عقايد ريشه­هاست و اخلاق تنه‌ي درخت است و شاخه وبرگ و ميوه‌ي درخت نيز همان احكام است. رابطه‌ي تنه با خود درخت رابطه‌ي دو شيئ نيست، بلكه تنه هم خود جزء درخت است(1) ظرافتي كه در اين تشبيه وجود دارد اين است كه علاوه بر نشان دادن رابطۀ هر جزء با كل دين، رابطۀ هر يك از اجزاء با يكديگر را نيز به نمايش گذاشته است. توضيح اينكه هر چند هر يك از بخش­هاي دين از جمله اخلاق، جزئي از مجموعۀ كلي دين را تشكيل مي­دهند امّا اينگونه نيست كه اين اجزاء كاملاً از يكديگر بيگانه بوده و با هم هيچ ارتباطي نداشته باشند. به عكس نظام ديني يك نظام در هم تنيده ايست كه همۀ بخش­هاي آن اعم از احكام و اخلاق با يكديگر مرتبط بوده و بر يكديگر استوارند. كما اينكه اخلاق ديني نيز كاملاً مبتني بر  جهان­بيني آن استوار بوده و در حوزه­هاي مختلفي نيازمند آن است.

-توصيه مي كنيم براي اطلاع كافي و وافي به مقالاتي كه در ذيل آورده شده مراجعه فرماييد:

1. رابطۀ دين و اخلاق؛ جعفر سبحاني،نشريه: فلسفه، كلام و عرفان « كلام اسلامي » بهار 1378 - شماره 29،(از ص 4 تا 15)

2. رابطۀ دين و اخلاق؛ نويسنده: كيا،علي

نشريه: فلسفه، كلام و عرفان «درسهايي از مكتب اسلام » مرداد 1343، سال پنجم - شماره 11، (از صفحۀ  33 تا 36)

3. رابطۀ اخلاق و دين؛ نويسنده: محمدنژادعمران، مرتضي

نشريه: فلسفه، كلام و عرفان » كلام اسلامي » پاييز 1387 - شماره 67، (از ص 19 تا 34)

4. دين و اخلاق

نويسنده: جي.مو،ريچارد مترجم امين، محمد رضا

نشريه: علوم انساني «معرفت » اسفند 1381 - شماره 63، (از ص 30 تا 37)

5. دين و اخلاق

نويسنده: ايان مارخام مترجم: بوروني،علي

نشريه: فلسفه، كلام و عرفان «حوزه اصفهان» زمستان 1383 - شماره 14، (از ص  128 تا 155)

6.  رابطه دين و اخلاق از ديدگاه امام خميني ؛

پايگاه اطلاع رساني حوزه، http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/4385/6085/63791

7. رابطه دين و اخلاق از نظر علامه طباطبايي (ره)

نويسنده: اميد،مسعود

نشريه: زبان و ادبيات « دانشكده ادبيات و علوم انساني تبريز » تابستان 1374 - شماره 155،(از ص1 تا 16)

 پي نوشت:

‌  1. مصباح يزدي، محمد تقي، دروس فلسفه ي اخلاق، تهران انتشارات اطلاعات، 1367، ص 197- 199

انسان موجودي است برتر از ساير موجودات عالم، با ابزارهاي خارق العاده اي چون عقل و اراده و اختيار. اما همين انسان براي شكوفائي عقل و جهت دهي صحيح به اراده واختيارش، نياز به تعليم وتربيت دارد و به همين دليل تربيت، از اهم مسائل زندگي هر انسان بوده و شكل گيري شخصيت هر انساني وابسته به تربيت اوست. از سوي ديگر با توجه به اين كه خداوند انسان را به گونه اي آفريده است كه براي رفع نيازهاي متعدد خود با اجتماع و در اجتماع زندگي كند. لذا مي توان گفت كه تربيت امري تنها فردي نبوده، بلكه جنبه اجتماعي آن نيز داراي اهميت زيادي مي باشد.

نظام تربيت اجتماعي عبارت است از مجموعه انديشه، نظريه و تدابيري كه به طور منظم و سازمان يافت، موجبات تعالي جامعه و افراد آن را در زمينه هاي مختلف و در راستاي دستيابي به اهداف فراهم مي آورد. اين مجموعه نظريه ها و تدابير را مي توان در قالب مباني، اصول و روش هاي تربيت اجتماعي دسته بندي نمود. بايد توجه داشت كه هر مكتب و انديشه اي داراي ديدگاه هاي خاصي بوده و مباني، اصول و روش هاي متفاوتي را براي تربيت اجتماعي ارائه مي كند، لذا با توجه به اين كه جامعه ما يك جامعه اسلامي است لذا بايد مباني، اصول و روش هاي تربيت اجتماعي متناسب با معيارهاي اسلامي از منظر قرآن و نهج البلاغه مورد بررسي و تبيين قرار گيرد.

از طرفي يكي از اهداف مهم دين و بعثت انبيا(عليهم السلام) تربيت و تزكيه انسان است. دين اسلام نيز در احكام عبادي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي خود، تربيت انسان ها را وجه همت خويش قرار داده است. تربيت انسان در جامعه صورت مي گيرد; زيرا انسان مدني بالطبع است، او در جامعه با نهادهاي خانواده، سياست، اقتصاد، دين و تعليم و تربيت سر و كار دارد و هر يك از آن ها هنجارها و ارزش هاي ويژه اي را از فرد انتظار دارند و اينجاست كه فرد بايد بر اساس فكر و منطق و مقتضيات كنش متقابل تصميم بگيرد. از اين رو، تصور اين كه تربيت فراگردي فردي است فكري خام و بي اساس است. حال كه تربيت در جامعه صورت مي گيرد، بايد ديد كه جامعه چه تأثيراتي را بر فرايند تربيت مي گذارد و متقابلاً، نظام تعليم و تربيت چگونه جامعه را متحول مي سازد.

تربيت اجتماعي در گرو داشتن تصوير روشني است از اين كه اجتماعي بودن، خود به چه معناست. براساس آن كه چه ماهيت يا چه ويژگي هايي را براي اجتماعي بودن لحاظ كنيم، تربيت اجتماعي و اصول و شيوه هاي آن، به گونه خاصي رقم خواهد خورد و هر شكل معيني از تربيت اجتماعي، مبتني و مسبوق به پيش زمينه هاي معيني در باب مفهوم اجتماعي خواهد بود.

- منابعي براي مطالعه و تحقيق بيشتر در زمينه تربيت اجتماع:

1- تربيت اجتماعي سياسي، فصلنامه راه تربيت، شماره 12.

2- زمينه تربيت، نويسنده: علي قائمي، تهران: انتشارات اميري.

3- روابط اجتماعي در اسلام، محمد حسين طباطبايي، مترجم: حجتي كرماني، تهران انتشارات بعثت.

4- آراي دانشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، جلد اول و سوم، چاپ دوم، تهران: انتشارات زيتون.

5- نظريه يادگيري اجتماعي، نويسنده: باندورا، آلبرت، مترجم: فرهاد ماهر، چاپ اول، تهران: نشر راهگشا.

6- نگاهي دوباره به تربيت اسلامي، خسرو باقري، تهران: انتشارات مدرسه.

7- اسلام و تعليم و تربيت جلد 1 و 2، ابراهيم اميني، تهران: انتشارات انجمن اولياء و مربيان.   

8- كتابشناسي توصيفي- تحليلي تعليم و تربيت در اسلام، نويسنده: بهروز رفيعي، ناشر: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

9- تربيت و جامعه شناسي، اميل دوركيم، ترجمه علي محمد كاردان، انتشارات دانشگاه تهران.

10- اصول تربيت، علي اصغر احمدي، انتشارات سازمان انجمن و اولياء.

11- جامعه و تعليم و تربيت، علي شريعتمداري، اميركبير، تهران.

12- تربيت اجتماعي در ادعيه و زيارات، نويسنده: مسيح مهاجري.

13- الگوهاي تربيت اجتماعي، رهنمودهاي مهم تربيتي در قالب تمثيل و حكايت، نويسنده: محمدعلي كريمي نيا.

در آغاز لازم است تعریف و توصیف درستی از نماز داشته باشیم تا بدانیم نمازی كه از آن سخن خواهیم گفت ، صرف خم و راست شدن و چند جمله بدون توجه و حضور قلب بر زبان جاری ساختن نیست.

نماز عالی‌ترین تجلّی پرستش و زیبا‌ترین و شیرین‌ترین لحظه‌های دیدار و رازگویی عاشق با معشوق است.

نماز نیاز روح هر انسان و بلكه هر موجودی است، نماز آرام كننده روان متلاطم، عامل رستگاری، برترین تكیه‌گاه و پشتوانه انسان در سختی‌ها و مصیبت‌ها است، نماز بهترین راه به سوی عرفان الهی، ارزشمندترین سفره رحمت خداوند در زمین، معیار ارزیابی اعمال و سنجش شخصیت و انسانیت انسان است،

اساسی‌ترین ستون نگهدارنده دین، بازدارنده از جرایم عملی و رذایل خُلقی، شوینده گناهان، عصیان علیه همه طاغوت‌ها و شیطان‌های درون و بیرون، انسی و جنّی نماز است، و بالاخره تسلیم و خضوع جان در برابر جانان است.

وقتی آسمان دل، می‌گیرد و ابری می‌شود، تنها حضور در معبد و محراب و سجود در پیشگاه خدا، و سرازیر شدن باران اشك، و وزیدن نسیم نیایش و نماز است كه انسان را سبك می‌كند و كویر دل را به بوستانی مبدل می سازد، آری تنها گل‌های معطر «یاد و ذكر خدا» آرامش را در بوستان دل می‌رویاند.

پیمودن راه دراز «خاك» تا «خدا» با بال نماز و پرواز عشق میسّر است.

هرگز به یك «صفر» یعنی هیچ و به «بی نهایت صفر» یعنی «هیچ‌ها» اندیشیده‌ای؟ همه انسان‌ها، و تمامی موجودات و ذرات هستی، همان «صفرها»ی بی‌مفهوم، بی‌خاصیت و هیچند. تنها هنگامی كه صفر یا صفرها بعد از «واحد»(1) ـ یا «یك»كه اساس اعداد و سرچشمه همه «تكثّرها» است، ـ قرار گیرند هستی و مفهوم پیدا می‌كنند.

آن چه این «هیچ» را با آن «همه» پیوند می‌دهد، نماز و نیایش است. از این رو امام صادق(ع) در پاسخ فردی كه پرسیده برترین و ارزشمندترین وسیلة «تقرّب بندگان به خدا چیست؟ فرمود: «ما أعلمُ شیئاً بعد المعرفه أفضل من هذه الصلوه؛ (2) بعد از معرفت به خدا، چیزی برتر و با فضیلت‌تر از نماز نمی‌دانم».

جهت آگاهی بیشتر از تفسیر نماز به كتاب‌های زیر رجوع شود:

1ـ نماز و نمازگزاران، اثر علامه محمدتقی جعفری و آیت الله جوادی آملی؛

2ـ نماز نشانه حكومت صالحان، ستاد اقامه نماز؛

3ـ نماز یعنی رهبری، سید ابوالفتح دعوتی؛

4ـ هزار كتاب و رساله پیرامون نماز، ناصرالدین انصاری، رسول جعفریان و رضا استادی؛

5ـ مجموعه مقالات برگزیده ششمین اجلاس سراسری نماز، ستاد اقامه نماز.

پرسشگر گرامی !

منظورتان از « سود برای دیگران » چیست؟ اگر منظورتان برای غیر، خدا است، تصور و شناخت تان از خداوندی كه بی نیاز مطلق است، نادرست است. زیرا خداوند غنی و بی نیاز از همه چیز است، چون غیر از خدا هر چه هست، همه مخلوق خدا و نیازمند به او  است .

ما انسان‌ها كه یكی از مخلوقات خداییم. سراسر وجودمان را نیاز و احتیاج فرا گرفته است،

یكی از نیازهای ما نیازهای روحی است ، مثل احتیاج به محبت. از این رو بچه‌هایی كه در خانواده خود احساس كمبود محبت می كنند، دچار اختلالات روحی و روانی می‌گردند. یكی از نیازهای واقعی و اساسی روح بشر عبادت و پرستش است، چون خداوند انسان را برای رسیدن به كمال و نزدیك شدن به« كمال مطلق » آفریده است. او می داند كه تكامل انسان جز از راه «عبادت و بندگی» به دست نمی‌آید، در واقع با فرمان نماز راه رسیدن به كمال را به او نشان داده است. و آثار منفی یا كیفر و عذاب هایی كه برای ترك نماز  یا سبك شمردن آن گفته می شود در واقع آثار طبیعی و وضعی آن است.

چنان كه قرآن می فرماید: « هر كسی كفر ورزد و حج را ترك كند، به خود زیان رسانده است. خداوند از همه جهانیان بی نیاز است». (3) و  «كسی كه جهاد و تلاش كند ، برای خود جهاد می‌كند؛ چرا كه خداوند از همه جهانیان بی نیاز است». (4)

در جای دیگر می‌فرماید: « كسی كه عمل صالحی به جا آورد، به سود خود به جا آورده، و كسی كه كار بدی انجام دهد، به زیان خود او است. سپس همه شما به سوی پروردگارتان باز می‌گردید». (5) و  «كسی كه پاكی و راه پاكان را بر گزیند، به نفع خود او است». (6)

پس خداوند نیازی به پرستش ما ندارد. عبادات ما فایده ای به حال او نخواهد داشت ،چنان كه ترك عبادت ما هیچ زیانی به او وارد نمی سازد ؛ بلكه فوائد ظاهری و باطنی عبادات مستقیم و غیر مستقیم به خود ما می رسد؛ فوائد مستقیم آن مانند آرامش روحی وارضای نیاز به پرستش و... فوائد غیر مستقیم در رسیدن به كمال روحی و باطنی است كه هدف خلقت انسان ( هدف فعل) محسوب می شود. در نتیجه مستلزم سعادت و نجات ما در دنیا و آخرت خواهد بود .

و اگر منظورتان از «دیگران » این است كه اقامه نماز چه آثاری در اجتماع دارد، و چه سودی برای دیگر انسان ها دارد؟ پاسخش این است كه نماز و به طور كلی هر عبادتی هم آثار و فواید فردی دارد و هم اجتماعی،هم آثار دنیایی دارد و هم آخرتی ، هم آثار مادی دارد و هم معنوی، هم آثار ظاهری و جزئی دارد و هم آثار باطنی و كلی و كامل. بیان همه آثار نماز نیازمند مقاله ای مفصل و بلكه كتابی مستقل است . ونمی توان در مقام پاسخ به سؤالات به همه آن ها پرداخت. از این رو به برخی از آثار نماز اشاره می كنیم ، برای دریافت پاسخ كامل تر به منابع معرفی شده رجوع كنید. 

پرسشگر گرامی! می دانیم كه اشيا و واقعيات جهان را با «اسم» مي‌شناسند. اسم جز اشاره به واقعیت و  معرّفي  «مسمّا» هيچ اثر و نقشي ندارد مثلاً لفظ آتش نمي‌سوزاند و گرما توليد نمي‌كند.

لفظ «نان» نه طعمي دارد و نه شكم را سير مي‌كند. بلكه تنها انسان را به «واقعيات» يا " مسمّا "راهنمايي مي‌كند. لفظ نان ما را به آن واقعيتي كه غذا است و گرسنگي را فرو مي‌نشاند و لفظ آب به واقعيتي كه رفع تشنگي مي‌كند و لفظ آتش به آن چيزي كه سبب گرمايش است، دلالت مي‌كند . پس آن چه كه اصالت و حقيقت دارد،‌«مسمّا» است ، نه اسم.

نماز، روزه و ساير عبادات ظاهري دارند كه مشاهده مي‌شوند و به منزله «جسم» يا «اسم» اند و باطني دارند كه  «مسمّا» يا حقيقت و روح عمل و عبادت است. اگر نماز گزاری به فلسفه نماز معرفت داشته باشد و به همه اسرار و راز و رمزهای اذكار و افعال نماز شناخت و آگاهی كامل داشته باشد و نماز را با  مقدمات و  آداب و شرایط و لوازمش  بخواند ، قطعا به همه آثار آن دست می یابد و از بصیرت درونی و بینایی ملكوتی خاصی برخوردار می گردد و لذتی را از زندگی و عبادت احساس می كند كه مرحوم آیت الله بهجت می فرمود : « اگر سلاطین عالم می دانستند كه انسان در حال عبادت چه لذت هایی می برد ، هیچ گاه دنبال این مسایل مادی نمی رفتند » (7)

كسي كه نماز می خواند و «إيّاك نعبد وإيّاك نستعين»او از عمق جانش بر مي خيزد، در انجام و ترك هر كاري،در هر گفتار و رفتاری، در هر سكوت و فريادي، در هر چشم بستن و چشم گشودني، در هر شنيدن و نشنيدني، در معاملات و خرید و فروش، در كارخانه و مزرعه، در اداره و كیفیت پاسخگویی به ارباب رجوع، در هر مدح و ذمي و... توجه می كند كه فرمان خدا چيست؟ او را به چه مأمور ساخته است ؟ رضايت و خشنودي خدا در كدام سو قرار دارد ؟ او وقتی می گوید :« اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ صِراطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ » از خدا می خواهد كه به راه كسانی كه نعمت های واقعی خدا شامل حال آنان شده، برود. و آنان چهار گروهی هستند كه در سوره نساء آیه 69 معرفی شده اند. یعنی نماز گزار از خدا می خواهد او را به راه پیامبران و ائمه (ع) ، صدیقین ، صالحان و شهداء  هدایت كند، و اخلاق و شیوه زندگی و روابطی كه آنان با اجتماع و مردم داشتند، داشته باشد ، و صبر و حوصله و عفو و ایثار و بخشش و روح تعاون و دلسوزی و مهربانی كه آنان با دین داران جبهه توحید و همه مظلومان و مستضعفان دنیا داشتند ، داشته باشد . هنگامی كه می گوید : غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ  وَ لَا الضَّالِّينَ  از خدا می خواهد دست او را بگیرد و به او توفیقی عنایت كند تا همانند خیانت پیشه ها ، دروغ گویان ، ستم گران به مال و جان و آبرو و حیثیت انسان ها نشود و راه بی عفت های مفسد و مستكبران خود خواه و زورگو و سایر گمراهان و منحرفان از خط توحید و خدا پرستی كه به انواع خود پرستی و بت پرستی مدرن و غیر مدرن گرفتارند، نرود و مشمول غضب خدا قرار نگیرد. بلكه در « محراب» كه جایگاه حرب و جنگ با نفس اماره و شیاطین درونی است، توفیق مبارزه با هر گونه انحرافی را در جامعه داشته باشد . 

 اي عزيز تشنه حقيقت! مخاطب ابيات زير من و شما هستيم كه مي‌گويد:

پاك كن دو چشم را از موي عيب          تا ببيني باغ و سروستان غيب

دفع كن از مغز و از بيني زكام                     وآنگهان ديدار قصرش چشم‌دار

بنابر اين اگر می بینی نمازهای ما نه سود محسوسی برای ما دارد و نه برای اجتماع، برای این است كه آن چه ما انجام مي‌دهيم، ظاهر عبادت است

اين نشان ظاهر است،اين هيچ نيست    باطني جوي و به ظاهر بر مأيست

تا كه آن بو جاذب جانت شود                   تا كه آن بو نور چشمانت شود

چشم نابينات را بينا كند                          سينه‌ات را سينه سينا كند.

 البته باید توجه داشته باشیم كه همين عبادات ناقص و ظاهري ما با همه نقايص و نارسايي كه دارد، آثار خاص خود را اگر چه ناقص باشد ،به همراه دارد كه بسياري از ما از آن ها غافليم ؛ چه آثار مشهود و ملموس ظاهري و چه آثار بسيار نامحسوس و پنهاني كه برخي از آنها در روايات بيان شده است.

 زیرا اقامه نماز يك اثر وضعي دارد و آن بازداشتن نمازگزار از نزديك شدن به گناه است.

به پيامبراسلام صلي الله عليه و آله  گفتند: فلان جوان انصاري كه پيوسته در مسجد پشت سر شما نماز جماعت مي‌خواند، آلوده به گناهان زشتي است و از آن دست نمي‌كشد. موقع نماز اهل نماز است، اما در بيرون از مسجد اهل گناه است فرمود: انّ صلاته تنهاه يوماً؛ (8) يك روزي بالاخره همين نمازش او را از گناه باز مي‌دارد و پاكش مي‌كند مدت زمان زيادي نگذشت كه آن جوان از گناهانش توبه كرد».

پی نوشت ها :

1. مضمون: «الهكم اله واحد» ، بیست و دو مورد در قرآن آمده است.

2. ثقه الاسلام كليني، الكافي، الناشر: دار الكتب الاسلاميه، تهران، سنه النشر/1365 ه.ش ، ج 3، ص 264.

3. آل عمران (3) آیه97 .

4. عنكبوت (28) آیه 6.

5. فجر (89) آیه 27-30.

6. ذاریات (51) آیه 56.

7. بهجة القلوب ، ویژه نامه اربعین رحلت آیت الله بهجت ، ناشر:  مؤسسة البهجة- قم ،  ص16 .

8. العلامه المجلسي، بحار الانوار، الناشر: مؤسسه الوفاء، بيروت، لبنان، سنه النشر/1404 ه.ق ، ج 79 ، ص 198 .

برخی از نكات و مبانی كه در اسلام، موجب ساخته شدن یك زندگی ایده آل می شود را بیان می كنیم:

زندگي دینی و اسلامی شما مي‌تواند به زيبايي روياهايتان باشد. فقط بايد باور داشته باشيد كه مي‌توانيد كارهاي سادۀ نیك انجام دهيد. اين كارها موجب مي‌شود شما احساس بسته بودن و گرفتگي نكنيد و به عبارت ديگر با احساسي باز و شاد از زندگي كه اسلام واقعی از آن دم می زند، لذت ببريد. هر كار خوب يا تفكري كه به شما احساس سبك‌باري بدهد در جهت مثبت و خير شما جريان دارد. اول از هر چيز بايد به سلامت خود اهميت بدهيد، زيرا همواره آدم سالم نسبت به فرد بيمار بيشتر لذت مي‌برد.

انرژي، شور، اشتياق، دلسوزي و همدلي روح شما را سالم نگه مي‌دارد. پس مراقب برخورد خود با ديگران باشيد.

زندگي خود را با كسي مقايسه نكنيد، زيرا شما نمي‌دانيد كه بين آنها چه مي‌گذرد.

افكار منفي و تفأل به شرّ (1) نداشته باشيد، در عوض انرژي خود را صرف امور مثبت كنيد.

بيش از حد توان خود كاري انجام ندهيد و انرژي خود را صرف تجسس و فضولي در امور ديگران نكنيد.

حسادت يعني اتلاف وقت، شما هر چه را كه بايد داشته باشيد، داريد.

زندگي كوتاه‌‌تر از آن است كه از ديگران متنفر باشيد. نسبت به ديگران تنفر نداشته باشيد.

هر روز يك چيز خوب به ديگران ببخشيد. اين‌كه ديگران راجع به شما چه فكري مي‌كنند، به شما مربوط نيست.

برای زندگی ایده آل از هر چيز غير مفيد، زشت يا ناخوشي دوري بجوييد.

عشق به خدای متعال، درمانگر هر چيزي است.

هر موقعيتي چه خوب يا بد، گذراست پس بسياري چيزها را به دست زمان بسپاريد. البته كارهای گناه و بد را با توبه به باد فراموشی بسپارید.

همين كه صبح از خواب بيدار مي‌شويد، بايد از هستي‌تان به خاطر نعمت های فراوان شاكر باشيد.

از آنجا كه خلقت انسان هدفدار بوده،(2) بكوشيد وجودتان مايه خير و بركت براي ديگران باشد نه اين‌كه ديگران از غيبت و عدم حضور شما احساس راحتي و آرامش كنند.

برای ایجاد یك زندگی ایده آل؛ معیارهای عقلی، اخلاقی و حقوقی شاخصه اصلی سبك زندگی اسلامی است و مسلمانان باید زندگی خود را بر اساس این معیارها تنظیم كنند.

توجه به ارزش های اسلامی و مذهبی و عمل به قوانین دینی انسان را در مسیر زندگی راهنمایی می كند و هر جا كه انسان نتوانست مشكل خودش را حل كند بداند كه مشكل در شعور و سلوك دینی دارد و باید از لحاظ معنویت خودش را بسازد. تدبر و توكل به خداوند متعال عامل تكامل انسان در زندگی فردی و اجتماعی است.

هدف خلقت انسان رشد و تعالی معنوی همه انسان ها است و در مسیر رسیدن به این مقام جنسیت مطرح نیست، در فرهنگ اسلامی رعایت حقوق و كرامت اعضای خانواده یك اصل محسوب می شود.

فضیلت انسان در دین اسلام بر مبنای ارزش و كمال معنویت است.

و در آخر: سبك زندگی ایده آل خود را با مبانی اسلام تجسم كنید. تغییرات لازم را تعیین كنید و یك برنامه واقع بینانه برای رسیدن به آن تجسم فكری طراحی كنید. بعد فوراً حداقل یك تغییر كوچك در فكر یا رفتارتان ایجاد كنید. این توصیه ها به شما كمك می كند از همین امروز به سمت سبك زندگی ایدآل كه اسلام هم آن را تأیید می كند، حركت كنید.

پی نوشت ها:

1. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی(ره) ج19، تفسیر سوره قمر، آیات 1-8 ، ص 8-13.

2. إنّ اللَّه يقول: عبدي خلقت الأشياء لأجلك و خلقتك لأجلي؛  تمام أشیا به خاطر تو خلق شده است و تو را برای خودش خلق كرد. منبع: محدث عاملي- زين العابدين كاظمي خلخالي، الجواهر السنية- كليات حديث قدسي، ص710، تهران:‏ انتشارات دهقان، چاپ: سوم‏، 1380 ش

با سلام و سپاس از ارتباطتان با مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

اما جواب سوالات متعدد شما به اختصار:

1.بله خداوند همهء بندگانش را دوست دارد و اگر بنده ای گناه كرد دوست دارد كه برگردد و وقتی توبه نمود. گناه او را می بخشد و او را دوست دارد.

2.اگر بنده ای توقع بی حساب و نا صحیح داشته باشد و یا تقاضایش موجب ظلم بر دیگران باشد و یا برای رسیدن به خواستهء درستش اقدام نكند و تنبل باشد و ... خدا توجهی به او نمی كند.

3. متاسفانه اطلاع نداریم كه در مورد شما چه قضیه ای است.

4.خیر؛ خداوند نمی خواهد بنده اش را نابود كند و اگر كسی گناه كرده و توبه نموده او را می بخشد و او را دوست دارد و اهل كینه و لجبازی نیست كه ساحت قدس و مهربانی اش از این امور به دور است؛ اما دادن حاجت او تابع ضوابطی است كه برخی از آنها در بند دوم اشاره شد.

5.شاید خداوند دعای شما را استجابت كرده ولی هنوز زمان تحققش نرسیده.

6.عالم دنیا همیشه به كام آدم های خوب  نبوده و به تعبیر معروف امام حسن مجتبی (ع) ، دنیا زندان مومن است و بهشت كافران و انسان های بد است. مومن در این دنیا بلا دارد و در جهان دیگر كه حیات و زندگی اصلی است، جایگاه بسیار عالی دارد. ضمن این كه در بسیاری از موارد ما خواسته هایی را داریم كه درست به ضرر ما بوده و خود خبر نداریم. ولی خدا خبر دارد.

7.قانون استدراج الهی این است كه برای انسان های بد راه را باز می كند تا خودشان و بدی شان را خوب نشان بدهند.

8.از كجا فهمیده اید كه خدا شما را دوست ندارد؟ خدا همهء ما را دوست دارد.

9.خدا امام حسین(ع) را هم دوست داشت. ولی وقتی آن جنایت بزرگ رخ داد خداوند جلوی آن را نگرفت؛ آیا می توان گفت خدا چون جلوی آنان را نگرفته پس ایشان را دوست نداشته؟

10 .خدا قدرت مطلق دارد. ولی اقداماتش روی مصالح و حساب كتاب و بر اساس خیر و كمال بندگان است. شما لطف كنید مسالهء نامزدتان را به صورت واضح برای ما یا بخش تلفنی مركز(09640 بدون كد) توضیح دهید تا در حد امكان راهنمایی ارائه گردد. موفق باشید و التماس دعا