حساسيت زياد در قبال محركهاي خارجي، مطلبي نيست كه صرفا به مسأله دل نازك بودن مربوط باشد؛ بلكه به زمينه هاي قبلي نظير الگوهاي رفتاري والدين و نوع معيارها و ضوابطي كه آنان براي فرزندان خود در نظر مي گيرند، مربوط است. والدين، در رفتار با يكديگر و يا فرزندان خود از شيوه هاي بسيار متفاوت و بعضا متعارضي مدد مي گيرند. يكي از اين شيوها، الگوي خانوادگي كمال طلب مي باشد كه به اتكاي آن، والدين انتظاراتي مافوق طاقت از فرزندان دارند و هيچگونه نقص و يا ضعفي را در فرزند نمي پذيرند. در نظر آنان فرزند مطلوب، فردي است كه بايد در بيشتر موارد رئيس و اداره كننده بازي ها بوده و منزه از هرگونه شكست، غفلت، و افت تحصيلي باشد؛ و در صورت برخورد با چنين مواردي به شدت آن را محكوم مي نمايند و معمولا در پذيرش عذر فرزندان، انعطاف ناپذيرند. اولين پيامد چنين روشي، آن است كه فرزند، اين حساسيت را به ديگران منتقل مي نمايد و از ديگران انتظار ندارد كه رفتاري بر خلاف الگوها و موازين ارائه شده مشاهده نمايد و گريه كودك، در واقع نشانه عجز و ناتواني او از اصلاحات ضروري و اساسي در رفتار همسالان اوست. البته براي اين حساسيت ها و گريه هاي كودك، دلائل ديگري را هم مي توان برشمرد؛ اما قبل از بيان آن دلائل از شما مي خواهيم كه به اين مشكل فرزند خود حساسيت نشان ندهيد. اين روحيه كودكان بين 4 تا 8 ساله است كه با دوست خود ارتباط يكطرفه برقرار، و به راحتي قهر مي كنند يا نسبت به كوچكترين رفتار مخالف خواستشان از سوي والدين شروع به گريه و زاري مي كنند.

براي ايجاد سازگاري، بكوشيد خودتان الگوي خوبي باشيد و با دوستانتان بي دليل قطع رابطه نكنيد. خوردني بيشتري را در اختيار فرزندتان بگذاريد تا با دوست خود به صورت مشترك استفاده كند. با بياني نرم و در موقعيت هاي عاطفي برخورد خوب با دوست را به او بياموزيد و ارزش دوست خوب را برايش تبيين كنيد تا بداند براي انجام يك بازي لذت بخش، به دوستان خود نياز دارد. در صورت استمرار دوستي كودكتان از تشويق و تحسين او غافل نشويد.

علل عمده حساسيت هاي بي مورد كودكان:

1. مراقبتهاي شديدي كه پدر و مادر و يا ساير افراد بزرگسال خانه بر كودك اعمال مي كنند: كودكي كه تحت مراقبتهاي وسواس گونه شديد قرار مي گيرد اعتماد به نفس و خود باوري ندارد، والديني كه در نجاست و طهارت كودك طرز لباس پوشيدن او وسواس بسيار به خرج مي دهند كودك خود را نامتكي به خود بارمي آورند و او هميشه هراس اين را دارد كه ديگران كار اورا ناقص ارزيابي كنند و او را مورد سرزنش قرار دهند.

2. محدوديت شعاع فعاليتهاي اجتماعي كودك و يا تك فرزند بودن او باعث مي شود كودك نتواند رابطه خوبي با همسالان خود برقرار كند، و به اصطلاح لوس بار بيايد.

3. ضعف ارتباطي والدين با كودكشان علت ديگري است كه در اكثر مواقع ديده مي شود پدر يا مادر به دليل مشغله فراوان كاري به خواسته هاي اوليه كودكشان كه همانا يادگيري روشهاي صحيح در فرايند اجتماعي شدن است قصور يا تقصير مي كنند. لذا وقتي كودك وارد اجتماعي گسترده تر از خانه مي شود نمي تواند با محيط جديد تعامل درستي داشته باشد.

توصيه ها:

1. اجازه دهيد كه بچه با سايرين بازي كند و هيچگاه دخالت نزديك در رفتار او با ساير بچه ها نكنيد. بگذاريد خودش با تجربه و آزمايش و خطا با دوستان خود به وفاق برسد و مثلا تا اختلاف كوچكي با يكي پيدا كرد او را به داخل خانه برنگردانيد.

2. حضور كودك شما در مهدكودك و يا مقطع پيش دبستاني روند اجتماعي شدن كودك شما را تسريع مي كند و عقب ماندگي هاي احتمالي او را در اين ناحيه جبران مي كند.

3. پيشنهاد بعدي ما آموزش تدريجي چگونگي رفتار با غريبه ها به كودك است. او را از غريبه ها نترسانيد و نگوييد كه با غريبه ها صحبت نكن و جوابشان را نده و نگاه به آنها نكن زيرا اين توصيه ها باعث ترس بي مورد كودك از غريبه ها مي شود مثلا بگوييد كه به غريبه ها سلام كن اما چيزي از آنها نگير. او را تشويق كنيد كه رفتاري دوستانه با سايرين داشته باشد، و با احترام به غريبه ها براي او الگوي رفتار دوستانه باشيد.

4. لازم است پيوسته با ديد و بازخورد مثبت و سازنده به كودكتان نگاه كنيد. هر گونه احساس و نگرشي كه ما نسبت به كودكان و نوجوانان داريم، بدون شك در رفتار في ما بين تأثير بسزايي خواهد داشت. اگر احساس و نگرش ما نسبت به كودك مملو از ضعف و درماندگي او باشد، منجر به رفتارهايي نظير بي رغبتي و بي توجهي نسبت به او، يا حمايت بيش از حد از وي خواهد شد، كه در هر دو صورت كودك نمي تواند از حس ارزشمندي و اعتماد به نفس لازم برخوردار باشد.

5. براي كودك خود تجارب خوشايندي از فعاليتهاي مستقل و آزاد فراهم نماييد: به آنها فرصت دهيد تا با فعاليتهاي مستقل، احساس مسؤوليت و مراقبت از خويشتن را بيابند. براي اين كار ايجاد انگيزههاي لازم براي تحرك و فعاليتهاي داوطلبانه بسيار حائز اهميت است.

6. تجارب موفقت آميز كودكان و نوجوانان را افزايش دهيد: يكي از مهمترين عوامل ايجاد و تقويت حس اعتماد به نفس در كودكان و نوجوانان، به ويژه نوجوانان كمرو و يا ناموفق، فراواني موفقيتهاي آنها در انجام فعاليتهاي مختلف مي باشد. به عبارت ديگر لازم است برنامه هاي آموزشي و فعاليتهايي كه براي آنها پيشبيني مي شود به گونهاي تهيه و تنظيم گردد كه با سعي و تلاشي كه از خود نشان مي دهند موفق به انجام آنها بشوند.

7. در پايان باز هم متذكر مي شوم كه كودك خود را به هيچ عنوان با ديگري مقايسه نكنيد. در عين حال كه به او مشاوره و راهنمائي مي دهيد از دخالت در دعواهاي او خودداري كنيد. اجازه بدهيد كه روي پاي خودش بايستد.

معرفي كتاب: روشهاي نوين رفتار با كودكان، ترجمه توتونچيان، انتشارات ثامن الائمه؛ نسيم مهر، حسين دهنوي، انتشارات خادم الرضا(ع).

در مورد اینكه گفته اید فرزندتان شیطنت می كند، باید نشانه هایی از  شیطنت فرزندتان ذكر كنید تا بتوانیم درست منظور شما را متوجه شویم. اگر منظورتان این است كه فرزندتان خیلی فعالیت می كند و جنب و جوش دارد، این به تنهایی اشكالی ندارد. بچه ها در این زمینه متفاوت هستند. بعضی از آن ها تحرك بیش تری دارند . گاهی همراه با خرابكاری و فضولی و كارهایی از این قبیل است. گاهی اوقات این گونه بچه ها استعدادهای بیش تری دارند . از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند. این قبیل موارد جای نگرانی ندارد، اما اگر  جنب و جوش و تحرك زیاد با نشانه های دیگری همراه باشد ،شاید طبیعی نباشد. نشانه هایی مثل بی وقفه صحبت كردن، بی وقفه جنبیدن، بالا رفتن ، دشوار بودن در كلاس نشستن و آرام بازی كردن، دشوار بودن جمع كردن توجه و حواس، مبادرت به فعالیت های فیزیكی خطرناك، پرتی حواس و .....

اگر فرزندتان این نشانه ها را داشته باشد، احتمال دارد كه به بیش فعالی مبتلا باشد، كه البته قابل درمان از طریق دارویی و روان شناختی می باشد و جای نگرانی ندارد. اما به احتمال زیاد فرزند شما پرجنب و جوش است و هیچ مشكلی ندارد، اما می توانید در ارتباط بعدی توضیح دهید و اینكه آیا نشانه های گفته شده را دارد؟ 

ناخن جويدن، يك اختلال عادتي است كه اغلب در كودكان و گاهي در بزرگسالان بروز مي كند.

افراد مبتلا به اختلال هنگام جويدن ناخن متوجه عمل خود نيستند.

بعضي از افراد مبتلا، به جويدن ناخن و بعضي ديگر به جويدن اطراف ناخن مي پردازند . عده اي نيز هر دو عمل را انجام مي دهند. اين اختلال احتمالا از 4 يا 5 سالگي شروع و در 10 تا 15 سالگي به شدت خود مي رسد . اكثر مبتلايان به اين اختلال را كودكان 9 تا 11 ساله تشكيل مي دهند. ميزان شيوع اين اختلال در بين دخترها بيش تر از پسرها است.

علل ناخن جويدن

-        اضطراب، دلهره و نگرانی:

 كودك با ناخن جویدن بر اضطراب خود چیره می شود . این كار به او تسكین و آرامش می دهد.

-        سخت گیری و فشار زیاد محیط: مثل برقراری انضباط شدید و واداشتن كودكان به رعایت آن.

-        احساس تنهایی: كودك در تنهایی های رنج آور خود احساس بدی را تجربه می كند . برای غلبه بر این احساس ممكن است  به ناخن جویدن روی بیاورد.

-        خستگی و بی حوصلگی.

-        رنج و ناراحتی درباره مسئله ای خاص.

-        ترس از مسائل مختلف: ترس های مزمن، ترس از مجازات، ترس از قرار گرفتن در شرایط اضطراب آور.

-        احساس گناه و ناامنی و ناخشنودی از شرایط زندگی.

-        خشم و عصبانیت.

والدين چه كارهايي را نبايد انجام دهند:

-        سخت گیری بیش از اندازه نشان ندهید. این كار باعث نگرانی و دلهره كودك تان می شود.

-        مانع نیازهای طبیعی او نشوید، مثلا اگر كودك میل دارد اسباب بازی هایش را به اطراف پرت كند یا آن ها را خراب كند، مدام مانع او نشوید.

-        از او انتظارات و توقعات زیاد نداشته باشید، تا باعث عصبانی شدنش شود.

-        نگذارید تنهایی های سخت و رنج آوری را تجربه كند.

-        با طرح پرسش " چرا ناخن هایت را می جوی؟ " منتظر پاسخ او نباشید.

-        او را به خاطر ناخن جویدن سرزنش نكنید.

-        از تنبیه او خودداری كنید، تنبیه فقط ناخن جویدنش را تشدید می كند.

-        با بازگویی ناخن جویدن او برای دیگران، باعث خجالتش نشوید.

-        دستانش را نبندید . بر ناخن هایش مواد تلخ و بد بو نزنید.

-        با مجازات او را تهدید نكنید . از عواقب وحشتناكی كه ممكن است ناخن جویدن برایش پیش بیاورد، او را نترسانید.

-        با شكلك درآوردن یا جملات نامناسب او را مسخره نكنید.

والدين براي كمك به كودك چه كارهايي بايد انجام دهند:

-        حالات و رفتارهایش را زیر نظر بگیرید . دقت كنید كه چه زمانی ناخن هایش را می جود.

-        تلاش كنید او را با اشیا یا اسباب بازی های مورد علاقه اش سرگرم كنید. اگر در حین بازی ناخواسته دستش را به سمت دهانش برد، بدون اینكه متوجه شود، آرام دستش را بگیرید و به بازی ادامه دهید.

-        او را وادار به فعالیت های مختلف كنید تا اعتماد به نفس پیدا كند و احساس تنهایی نكند.

-        برای او بیش تر وقت بگذارید. با او صحبت كنید . توجه نشان دادن، بهترین و موثرترین شیوه برای ترك ناخن جویدن كودك شماست.

-        سعی كنید بفهمید كه چه چیزی آرامش او را به هم زده است.

-        ناخن هایش را  كوتاه نگه دارید.

-        انگشتانش را به كار بگیرید. از او بخواهید كاردستی درست كند یا نقاشی بكشد یا .....

-        برایش در همه زمینه ها امنیت ایجاد كنید: امنیت زیستی، روانی، عاطفی و اجتماعی. گاهی او را در آغوش بگیرید، نوازش كنید . اطمینان بدهید كه خطری تهدیدش نمی كند و شما همیشه مراقب و حامی او هستید. به او بگویید كه دوستش دارید. همیشه فعالیت های اجتماعی، هنری و .... او را تحسین كنید.

-        به او آدامس بدهید تا بجود.

-        می توانید ناخن دختران كوچك را با لاك ناخن زیبا نگاه دارید تا آن ها را به خاطر حفظ زیبایی، سالم نگاه دارند.

موفق باشید.

كودكان به دليل عدم رشد كافي قادر به بيان مشكل واقعي خود نيستند. لذا براي جلوگيري از هر گونه اشتباه و قضاوت راجع مشكل كودك بايد به صورت حضوري با متخصصين مشورت كنيد.

اما اگر مشكل كودك شما كمرويي باشد بايد گفت: يكي از مهم ترين عوامل عدم شكوفايي استعدادهاي كودكان كمرويي است.

علل

1. انتقال از والدين: بر خلاف تصور برخي كه كمرويي، ارثي است، اين گونه نيست؛ بلكه كودكان از والدين خود الگوبرداري مي كنند. به والدين كمرو توصيه مي شود براي جلوگيري از اين انتقال، با تمرين و تلقين، خود را وارد صحنه هاي گوناگون كنند و از كمرويي بپرهيزند.

2. سختگيري بيش از حد: وقتي در ادب، نظم و عبادت، تحصيل و ... بسيار سخت بگيريد، فرزندتان دچار كمرويي مي شود؛ زيرا هميشه او را واداشته ايد كه كارها را به بهترين شكل انجام دهد، و اكنون از اين مي ترسد كه اگر وارد فعاليتي گروهي شود و به كاري دست زند نتواند آن را به بهترين وجه انجام دهد؛ بدين جهت وارد گروه نمي شود و از انجام فعاليت هاي گروهي گريزان است. توقع بيش از حد از كودك نيز همين مشكل را ايجاد مي كند. بايد متوجه باشيد كه كودك شما هنوز 4 ساله است و قطعا توقع اينكه تمام آداب اجتماعي را رعايت كنند كمي زود است. پس به او فرصت بدهيد.

3. القائات نادرست: متاسفانه گروهي در جامعه و به ويژه در مدارس، كمرويي با ادب اشتباه مي شود و كودك كمرو را بدين جهت كه سخن نمي گويد و آزاري ندارد، با ادب مي خوانند و با اين القاي نادرست، كمرويي را در او تثبيت مي كنند. گاهي كمرويي دختران نيز با حيا اشتباه مي شود؛ در حالي كه حيا، صفتي بسيار پسنديده شمرده مي شود و حيا و اجتماعي بودن براي دختران قابل جمع است.

1. راه هاي درمان: فشارها و سخت گيري ها را كم كنيد و به فرزندتان آزادي نسبي دهيد.

2. اگر فرزند شما اشتباهي كرد، با روي گشاده آن اشتباه را بپذيريد تا از اشتباه كردن نترسد.

3. در مهماني ها و براي امور منزل به او مسئوليت بدهيد.

مسووليت هايي از قبيل پرسيدن شماره تلفن از مخابرات، پرسش از شهرداري، گيشه فروش بليت و ...

4.نقاط مثبت او را به ويژه در جمع بگوييد.

5. ارتباط او را با همسالان عادي و فعال بيشتر كنيد.

6. زمينه مشاهده برنامه هاي نمايشي را برايش فراهم كنيد كه در آن ها، قهرمان نمايش به رغم كمرويي، به كارهاي بزرگ و گروهي دست مي زند.

7. زمينه شركت او را در برنامه هاي نمايشي مهد قرآن و پذيرفتن نقش هاي ساده بدون كلام (نگهبان) و فعاليت هاي گروهي فراهم سازيد.

   سن فرزند شما بر ما روشن نيست و دقيقا نمي دانيم بچه شما در چه شرايط سني به سر مي برد. اگر پسر شما زير 7 سال دارد بهتر است از طريق قصه درماني به اصلاح فكر و رفتار ايشان همت گماريد مثلاً با خلاقيت ذهني خود به خلق داستان هايي بپردازيد كه قهرمان داستان به ترك پدر بزرگش (يا يك پيرمرد) از استعمال دخانيات موفق مي شود يا اين كه در قالب داستان به بيان پيامدهاي منفي سيگار و مواد مي پردازد. البته اين داستان ها نبايد تكراري يا غيرجذاب باشند و بايد پيام ها به صورت كاملاً مخفيانه و زيرين به پسر شما منتقل گردد. مثلاً  شما مي توانيد ده داستان مختلف با موضوعات متنوع براي پسرتان بيان كنيد و فقط يكي از اين ده داستان محتواي مربوط به سيگار و مواد داشته باشد. حتي مي توانيد كتاب هاي داستان موجود در بازار را تهيه نماييد و با كمي تغيير و تصرف در آن ها، آنها را به نحوي به قضيه سيگار ربط دهيد. فراتر از داستان هم مي توانيد به صورت مستقيم به گفتگوي صميمانه با پسرتان بپردازيد و فكر و منطق بچه گانه او را براي مصون بخشي به وي به كار بنديد. در صورت لزوم مي توانيد به يك روان شناس كودك مراجعه كنيد. براي اطلاع بيشتر از تكنيك هاي قصه درماني مي توانيد به مطالعه كتاب هايي با همين عنوان بپردازيد يا با جستجو اينترنتي اطلاعات خود را در اين مقوله افزايش دهيد. قطعاً كتك زدن يا بدرفتاري با ايشان صد در صد محكوم است و در بدترين وضعيت نبايد ايشان را تنبيه فيزيكي نمايند. چه بسا تقليد و اداهاي ايشان از طريق تنبيه خوب شود ولي ايشان دچار ده ها اختلال ريز درشت رواني از جمله اضطراب افسردگي گردد. ناگفته پيداست از دست پدر شما كاري بر نمي آيد و بايد بقيه خانواده را متقاعد نماييد كه اين كتك ها به اختلالات عاطفي رفتاري و خداي ناكرده ارتكاب جرم در نوجواني جواني ايشان مي انجامد. تغيير رفتار فرزند شما امري زمانبر است و شايد چندين ماه اين تغيير مثبت به درازا كشد. بايد هم خانواده تان با صبر و حوصله بيشتر با اين معضل روبرو گردند و نخواهند يك شبه مشكل پسر شما را حل نماييد. همواره در كنار فرزندتان باشيد و سعي نماييد خدشه اي به دلبستگي ايمن پسرتان وارد نشود. اگر پسرتان بتواند به شما اتكاي رواني نمايد به احتمال زياد گِرد مسايل انحرافي از جمله سوء مصرف سيگار و مواد نخواهد چرخيد.

مشكلی را كه شما مطرح كرده اید می تواند علل و ریشه های مختلفی داشته باشد كه در یك مصاحبه حضوری با مشاور روانشناس قابل شناسایی دقیق است، مثلا امكان دارد مشكل شما ریشه ی ارگانیكی داشته باشد. زیرا افزایش و یا كاهش ترشح برخی از هورمون ها در خون باعث رخوت و سستی ناخواسته در انسان می گردد و شخص علی رغم میل باطنی خود نمی تواند به پیگیری برخی از كارها بپردازد. و یا ممكن است مشكل شما به مسئله ی فقدان برخی مهارتها باز گردد، ممكن است تنبلی و بی انگیزگی شما نشانه برخی از اختلالات دیگر در شما باشد مثل افسردگی ممكن است این تنبلی نشان است شكل گیری برخی از باورهای و شناختهای غلط در شما شكل گرفته باشد. توجه داشته باشید كه اطلاعات زیر می تواند در تعیین ریشه و نیز نوع درمان نقش انكار ناپذیری داشته باشد.  1- زمان بوجود آمدن مشكل فوق، 2- طول مدت و شدت آن3-  و نیز تقارن زمانی ایجاد آن با واقعه دیگری در زندگی شما مثل فوت یكی از عزیزان، دور شدن شخصی كه شما به او محبت شدیدی داشته اید.

   و اما برای درمان، متناسب با مشكل از تكنیكهای متفاوتی استفاده می شود، كه یكی از آنها استفاده از تكنیكهای رفتار درمانی است، یعنی شما می توانید با برقراری سیستم پاداش و تنبیه در اموری كه در آنها سستی می ورزید به رغبت جویی بپردازید، مثلا شما در خواندن دروس مشكل دارید، بنابراین با برنامه ریزی درست تصمیم بگیرید كه مثلا روزی بیست صفحه از كتاب فوق را بخوانید (توجه داشته باشید كه حجم انتخاب شده نباید بیش از توان شما باشد زیرا باعث شكست شما در عمل به برنامه می شود و من بیكفایت در شما شكل می گیرد و همین امر به مشكل شما دامن می زند.) حال اگر طبق برنامه ریزی عمل كردید یك پاداش بخود بدهید مثلا یك غذای خوب بخورید و برای نفستان مشخص كنید كه این غذای خوشمزه بخاطر اینست كه توانسته اید به برنامه عمل كنید و اگر به برنامه عمل ننمودید تنبیهی برای خود در نظر بگیرید مثلا از دیدن سریال محبوب خود صرف نظر كنید و در كنار این برنامه ها به خود گویی مثبت بپردازید مثلا بگویید توان من بسیار بالاتر از این چیزهاست، خواندن چند صفحه كتاب در مقابل توانایی های من مثل نقطه ای در یك كتاب قطور است. و یا مشكل من همانند یخی است كه در برابر خورشید اراده من آب خواهد شد، من این قله ی كوچك را برای فتح قله های بسیار بزرگتر پشت سر خواهم گذاشت. تكنیكهای شكل دهی به رفتار و تثبیت و تقویت آن نیز از جمله تكنیكهای رفتار درمانی است كه شما با توسل به آن می توانید رفتار غلط خود همانند بی رغبتی به كارها را تغییر دهید.

   اگر ریشه عدم رغبت شما به كار منشاء شناختی داشته باشد، رواندرمانگر در یك مصاحبه حضوری نسبت به استخراج این غلطهای شناختی و تصحیح آنها به كمك تعیین تكالیف مختلف برای شما در طول دوازده جلسه می پردازد.

اگر مشكل شما بخاطر فقدان برخی از مهارتها باشد باید به یادگیری و بكارگیریی آنها اقدام نمایید كه از جمله این مهارتها می تواند مهارت برنامه ریزی و مهارت حل مسئله باشد.

گاهی اوقات تنبلی می تواند از نشانه های برخی اختلالات دیگر باشد كه ما به آنها مبتلا هسیم لذا باید آن اختلال درمان شود تا مشكل فرعی ما كه بی رغبتی و تنبلی است حل گردد مثلا یكی از نشانه های افسردگی بی انگیز گی و بی رغبتی نسبت به امور است كه در اینگونه موارد برای حل مشكل تنبلی باید به درمان افسردگی شخص پرداخته شود.

   توجه داشته باشيد بد رفتاري كودك علل گوناگوني مي‌‌تواند داشته باشد. برخي ممكن است علل فيزيولوژيكي باشد يا اينكه ممكن است به خاطر مسائل تربيتي غلط، مشكلاتي دوران رشد و.... دچار بدرفتاري گردد. به هر حال در اين ادامه چند توصيه كلي وجود دارد كه عمل به آنها مي‌تواند مفيد واقع شود:

چند توصيه:

1- به وضعيت جسماني كودك خود توجه كنيد.

گاهي اوقات دليل بد رفتاري كودك يك ناراحتي جسمي است. برخي از كودكان در شرايطي كه دردي دارند يا بيمار هستند يا بي‌تحرك مي‌شوند، خيلي زود عصباني مي‌شوند و جيغ راه مي‌اندازند و شايد آرام كردن آنها در اين شرايط كار دشواري باشد. با بررسي احتمال وجود يك دليل جسمي و شناسايي آن اقدام به رفع آن مشكل مي‌كنيد و بدرفتاري كودك شما نيز از بين مي‌رود. 

2- به وضعيت تغذيه كودك خود توجه كنيد.

كودكان در حال رشد هستند و بايد نيازهاي تغذيه‌اي آنها به خوبي برآورده شود. كمبود برخي موارد در بدن تحرك‌پذيري كودك را افزايش مي‌دهد و در اين صورت ما ممكن است تعجب كنيم كه چرا با وجود اعمال شيوه‌هاي تربيتي خوب و مناسب ، نتيجه خوبي نمي‌گيريم. براي اين كار حتما از متخصصين كمك بگيريد.

3- خواب كودك را تنظيم كنيد.

اغلب كودكان زماني كه احساس خواب مي‌كنند، بي‌قرار و تحريك‌پذير مي‌شود. پدران و مادران بايد به اين نكته آگاه باشند و اينگونه رفتارهاي كودك خود را حمل بر عصبانيت و خشم و بي‌قراري نكنند. در چنين مواقعي ، طرح يك برنامه خوب خواب و ترغيب او به استراحت و خواب رفتن به شيوه‌هاي خوب ، مشكل را حل خواهد كرد و لازم نيست شما زياد نگران شده و سخت بگيريد.

4- الگوي مناسبي براي فرزندان خود باشيد.

كودكان بسياري از رفتارهايي را كه دارند از بزرگترها ياد مي گيرند، حتي رفتاري را كه به نظر ما چندان مهم نبوده و باور كردني نمي رسد كه كودك با اين سرعت آن را فرا گرفته باشد. كودكان از ما ياد مي‌گيرند كه در مواقع ناراحتي چگونه مساله خود را مطرح كنند. والديني كه ناراحتي خود با هيجانات منفي و ناراحتي زياد نشان مي‌دهند، همين الگو را به فرزندان خود منتقل مي‌كنند. براي جلوگيري از خشونت و بدرفتاري كودكان خود بايد پدر و مادري آرام باشيم.

5- فيلم‌ها ، كارتون‌ها و بازي‌هاي خشن نيز مي‌تواند عامل بدرفتاري كودكان است.

تماشاي فيلم هاي خشن ، كارتونهاي نامناسب و بازي‌هاي كامپيوتري با تاثيري كه در فعاليت بخش‌هايي از مغز مي‌گذارند، بدرفتاري را در كودكان سبب مي‌شوند. كودكان را از تماشاي فيلم‌هاي بزرگسالان منع كنيم و اگر قرار است ديگر اعضا خانواده چنين فيلم‌هايي را تماشا كنند، در ساعاتي باشد كه يا كودك در منزل نيست يا در خواب است. حضور كودك در خانه در حالي كه ديگر اعضا مشغول تماشاي يك فيلم هيجاني هستند و او را از تماشاي آن منع مي‌كنند راهكار مناسبي نيست.

6- روش‌هاي تنبيهي مناسبي داشته باشيد.

زماني كه كودك شما عصباني است و شما با اعمال يك تنبيه بدني يا تنبيه سخت ديگري مي‌خواهيد او را آرام كنيد، نه تنها به او كمك نكرده‌ايد بلكه مشكل او را بيشتر نيز كرده‌ايد و به اين ترتيب كار شما در دفعات بعدي كه او عصباني مي‌شود سخت‌تر شده است. براي آرام كردن كودك لازم نيست همان اول از روش تنبيه استفاده كنيد. با امتحان كردن ساير روش‌ها اگر به نتيجه نرسيدند تنبيه مناسبي را در نظر بگيريد و اجرا كنيد. اين تنبيه نبايد زياد شديد باشد، نبايد بدني باشد و نبايد خيلي طولاني باشد. در روايتي مي‌خوانيم مردي حضور حضرت ابا الحسن (ع) از فرزند خود شكايت كرد.

حضرت فرمود:« لا تضربه و اهجره و لا تطل ؛ فرزندت را نزن، و براي ادب كردنش، از او قهر كن، ولي مواظب باش، قهرت طول نكشد».

‏همچنين سعي كنيد مسئلي كه مورد علاقه كودك است را شناسايي كنيد سپس اگر احساس كرديد بسيار بدرفتاري مي‌كند به او بگوييد كه از برخي امتيازات مثل رفتن به فوتبال محروم خواهم كرد و... اگر كودك احساس كند لازمه بدرفتاري  محروم شدن از برخي امتيازات مورد علاقه اوست تدريجا سعي خواهد كرد رفتار خود را  اصلاح كند. البته اين روش بايد طوري انجام گيرد كه باعث لجبازي بيشتر او نشود . بهتر است هنگامي كه آرام است به او بگوييد« من از داد زدن خوشم نمي آيد اگر  داد بزني، مجبورم مانع رفتن‌تان به فوتبال شوم».

7- زبان كودك خود ياد بگيريد

كودكان از لحاظ زباني نيز در حال رشد هستند و درك آنها از زبان و گفتار به اندازه دركي نيست كه ما بزرگترها داريم. براي اينكه بتوانيم ارتباط خوبي با كودك خود داشته باشيم، بايد شيوه صحبت كردن خود را با او عوض كنيم و در سطح فهم و درك او صحبت كنيم. در روايتي كه  رسول اكرم صلّي اللَّه عليه و آله نقل شده است مي خوانيم: «من كان عنده صبيّ فليتصاب له. ---  آن كس كه نزد او كودكي است بايد در پرورش وي، كودكانه رفتار نمايد»

 زماني كه واضح ، كوتاه و دلنشين صحبت مي‌كنيم، تن صداي ما آرام است و از كلمات مناسبي استفاده مي‌كنيم راحت‌تر مي‌توانيم كودك خود را آرام كنيم. البته منظور استفاده از الفاظ كودكانه كه اغلب كودكان به طور نادرست كلمات را به كار مي‌برند نيست. والدين بايد كلمات را درست ، ولي واضح ، آرام و دلنشين ادا كنند.

 همچنين بهتر است هنگام انتقاد از كودك بجاي  انتقاد مستقيم از خود كودك، از احساست خود صحبت كنيد؛ مثلا به جاي اينكه بگوييد «تو نبايد داد بزني» بهتر است بگوييد:« داد زدن باعث اذيت ديگران  و رنج من مي‌شود، دوست دارم فرزندم داد نزد»

8- عزت نفس كودك را افزايش دهيد.

افرادي كه عزت نفس بالايي دارند، بهتر مي‌توانند رفتارهاي خود را كنترل كنند. حتي وقتي در شرايط هيجاني شديدي هستند. آنها به لحاظ ارزش و كرامتي كه به خود قائل هستند در تمامي لحظات ، مراقب رفتار و گفتار خود هستند تا ارزش و احترام آنها را زير سوال نبرد.. ارزش نهادن به خود و احترام گذاشتن به خود را به كودكان خود ياد دهيم و به اين ترتيب به آنها كمك كنيم رفتار خود را تحت كنترل خود داشته باشند.

9- به او كمك كنيد در شرايط هيجاني ، صحبت كند.

صحبت كردن باعث تخليه هيجاني مي‌شود. اين كار را با آرامش انجام دهيد و او را تقويت كنيد با كنترل بيشتري روي رفتار خود ناراحتي خود و علت آن را توضيح دهيد. كمك كنيد از جملات مناسبي استفاده كند تا تخليه شود و ديگر لزومي براي انجام رفتارهاي خشن نباشد. در واقع بدرفتاري كودك براي تخليه هيجانات منفي او صورت مي‌گيرد و اگر با روش درست به او كمك كنيم، اين كار را انجام دهد؛ ديگر لزومي به رفتارهاي خشن نخواهد بود.

بي ترديد ايام جواني، دوران بيداري غريزه جنسي و گرايش به جنس مخالف است. در اين ايام شوق جنسي و احساسات بر روان آدمي سايه مي افكند؛ ناخودآگاه رفتار، سخن و نگاه جوان را تحت تاثير قرار مي دهد و سبب تحريك پذيري وي، برخورد با جنس مخالف مي شود. طبيعي است اين نياز دروني بايد به طور صحيح و مطلوب ارضا و تامين شود. راه پذيرفتني آن نيز ازدواج است؛ ولي متاسفانه به دلايل مختلف فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي، نظير بالا رفتن سطح انتظارات و توقعات خانواده ها و توجه به بعضي تشريفات غيرلازم، معضل اشتغال و آينده شغلي جوانان، ادامه تحصيل آنها و عدم وجود امكانات و شرايط مالي مناسب برخي خانواده ها سن ازدواج دختران و پسران افزايش يافته و در نتيجه ارضا و تامين عاقلانه و صحيح اين غريزه سركش، به انحراف كشيده شده مي شود.

برادر گرامي؛ خوشبختانه سني كه شما در آن قرار داريد، سن برنامه ريزي براي ازدواج موفق در آينده اي نزديك است. پس به هيچ وجه دم از نااميدي نزنيد. بي ترديد تليقن هايي كه ما در زندگي خود داريم بزرگترين عامل شكست هاي روحي است. پس با افزايش روحيه اميد و نشاط به آينده اي بهتر، از هم اكنون در پي فراهم كردن شرايط و امكانات اوليه يك ازدواج در سطح معمولي را داشته باشيد. در اين راه كمك و مساعدت افراد دلسوز مانند والدين و يا برادر و خواهرهاي بزرگتر مي تواند راه روشنتري پيش روي شما بگذارد. اما تا زماني كه همه شرايط مهيا شود لازم است با بكارگيري نكات ذيل وضعيت روحي خود را ارتقاء بخشيد. 

1. تحكيم روابط خانوادگي و ايجاد فضاي عاطفي مثبت بين والدين و فرزندان و افزايش رابطه صميمانه و نزديك بين اعضاي خانواده، عامل پيشگيرانه اي است جهت ايجاد احساس امنيت و آرامش و تامين نياز عاطفي. زيرا وقتي جوانان در خانه، با محبت و توجه كافي روبه رو نشوند، اين محبت و رابطه عاطفي را در بيرون خانه جست و جو مي كنند و متناسب با دوران بلوغ و اوج گيري احساسات غريزي، رابطه خود را با جنس مخالف توسعه مي دهند. بنابراين نياز به محبت در دوره جواني را بايد با گسترش روابط عاطفي خانوادگي و نيز گسترش رابطه صميمانه و دوستانه بين همسالان هم جنس، تامين كرد و با يافتن دوستان مناسب و ايجاد رابطه گرم و عاطفي و انجام برخي فعاليت هاي دسته جمعي به اين نياز دروني پاسخ مثبت داد.

2. خودكنترلي مي تواند جوانان جوياي رشد و كمال و عفت و پاكي را در اين فضاي آلوده حفظ كند. با كنترل چشم، گوش و ديگر حواس و نيز كنترل افكاري كه در اين زمينه شكل مي گيرد، مي توان از تاثير گذاري روابط ناسالم ديگران، تا حدودي جلوگيري كرد. مطمئنا هرچه بيشتر ذهن و حواس خود را در اين زمينه مشغول سازيد، بيشتر تاثير خواهيد پذيرفت. پس بهتر است اوقات فراغت خود را با برنامه ريزي صحيح پر كنيد و با پرهيز از بيكاري و تنهايي و توجه به اين صحنه ها، به وظيفه اصلي و مهم تحصيل علم بپردازيد.

3. از فكر و ترسيم صحنه هاي محرك در ذهن و خيال خود بپرهيزيد: عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) نقل مي كند (عيسي به اصحاب خود گفت.... موسي به شما دستور داد كه زنا نكنيد و من به شما دستور مي دهم كه فكر زنا هم در سر نپرورانيد تا چه رسد به اينكه زنا كنيد؛ زيرا كسي كه خيال زنا كند، مانند كسي است كه در خانه اي نقش و نگار شده، دود و آتش به پا كند. چنين كاري گرچه خانه را نمي سوزاند؛ ولي زينت و صفاي آن را مكدر كرده و فاسد مي كند. وسائل الشيعه، ج 14، ص 240

4. از نگاه هاي مسموم و مناظر تحريك آميز دوري كنيد: رسول خدا مي فرمايند: نگاه هوس آلود، تيري است مسموم از تيرهاي شيطان؛ هركس آن را به جهت خوف الهي ترك كند، خداوند ايماني به او مي بخشد كه حلاوت آن را در قلب خود احساس مي كند. وسائل الشيعه، حرعاملي، ح 14، ص138.

5. اجتناب از نشست هاي غفلت زا و معاشرت با دوستان ناباب و گوش سپردن به سخنان تحريك آميز: از حضرت امام باقر(ع) روايت شده است (هركس به سخن گوينده اي گوش فرا دهد، او را بندگي كرده است. پس اگر ناطق از خدا بگويد شنونده، خداوند را بنده شده و اگر از شيطان و سخنان شيطاني بر زبانش جاري كند، قطعا بندگي شيطان كرده است. وسائل الشيعه، ج 12، ص 236.

6. اعتدال در خوردن: بي ترديد پرخوري و بي نظمي در خوردن، در ذخيره سازي و انباشتن مواد تحريك زا موثر است. در حديثي حضرت رسول اكرم (ص) پس از آنكه جوانان را به ازدواج ترغيب مي كند مي فرمايد: هر كس قدرت بر ازدواج ندارد، روزه بگيرد، يقينا روزه نيروي غريزه او را تضعيف مي كند. مستدرك الوسائل، ج2، ص 531. با وجود فراغت، هم مواد غذايي در تقويت غريزه به مصرف مي رسد و هم فكر و خيال مصروف چاره سازي براي پر كردن اوقات فراغت مي شود و لذا در روايات بر اشتغال و كار و پرهيز از فراغت، تاكيد بسيار شده است.

7. تلاوت قرآن: بي شك انس با قرآن، تلاوت و تدبر در مضامين آن، خود شفاي هر دردي است كه به سرعت كار هر پريشاني را رو به سامان مي برد و زخم هاي پنهان را التيام مي دهد. همت ها را تا آسمان ها بالا مي برد و بشر را از فرو رفتن در عالم حيوانات نجات مي بخشد.

بنابراين راه حل دين در خصوص نوع مقابله و مواجهه با غريزه جنسي، نخست ازدواج و نكاح مشروع است و در صورت عدم امكان، كنترل مثبت است. ولي هيچ گاه نبايد به بي بند و باري، افسارگسيختگي و آلودگي به گناه رضايت داد.

همانگونه كه گفتيم شما از هم اكنون در صدد فراهم كردن مقدمات ازدواج از طريق كار نيمه وقت در كنار تحصيل باشيد و در عين حال بمرور زمان خانواده خود را از اين قضيه مطلع نماييد. البته براي اينكه مشكلات اقتصادي به يك باره هجوم نياورد، بهترين راه اين است كه، فرد مناسب و سازگار با شرايط خود را انتخاب و يك نامزدي شرعي ساده كنيد. ليكن تا مراسم عروسي را تا دو سه سال به تاخير اندازيد. اين برنامه چند فايده دارد:

1. شما مي توانيد در حد نسبتا محدودي به تامين غريزه جنسي خود بپردازيد.

2. از مزاياي شيرين دوران نامزدي كه دلپذير ترين دوران زندگي است، بهره مند شويد.

3. در برخورد با مشكلات به تدريج پختگي و توانايي لازم براي حل آنها را پيدا كنيد.

4. در كنار تحصيل، كم كم بر مشكلات اقتصادي غلبه پيدا كرده و براي تشكيل خانواده آماده مي شويد.

همان طور كه مي­دانيد ما سه نوع مواجهه با رفتارهاي نادرست ديگر انسان­ها از جمله خانواده مان مي­توانيم داشته باشيم مواجهه منفعلانه مواجهه مقتدرانه مواجهه پرخاشگرانه.

توضیح هر كدام از اين سه نوع مواجهه در حوصله اين مقال نمي گنجد. ولي به طور خلاصه بايد گفت كه مواجهه منفعلانه يعني اين كه شما در مقابل رفتار غير منطقي ديگران منفعلانه كوتاه بياييد و در مقابل به اموري مانند گريه كردن و خود خوري پناه ببريد اين نحوه تعامل، ديگران را در رفتار اشتباهشان جسور مي سازد و روز به روز بر ميزان رفتارهاي ناصحيح آنان مي افزايد.

مواجهه ديگر مواجهه پرخاشگرانه است كه فرد در مقابل هر رفتار خطايي به عكس العمل شديد مي پردازد و با پرخاشگري سعي در حذف و اصلاح رفتار خطاي طرف مقابل دارد اين نحوه مواجهه به ویژه با افرادي كه احترامشان بر ما واجب است (مانند پدر و مادر ) به هيچ وجه صحيح نمي باشد و باعث تشديد اختلافات و بروز مشكلات جديد مي گردد.

مواجهه صحيح همانا مواجهه مقتدرانه است كه بین اين دو نحوه مواجهه قرار دارد شما در مواجهه مقتدرانه و جراتمندانه در آرامش كامل و با پرهيز از هر گونه انفعال يا پرخاشگري به بيان نظرات خود مي پردازيد و از حقوق خود و فرزند خود دفاع می كنید.

اما در زمينه سوال ديگرتان بايد گفت كه اولا پسر شما 16 ماه بيشتر ندارد و اصول تربيتي يك پسر 16 ماهه زياد دشوار نيست و شما صرفا بايد به عنوان يك مادر پاسخگوی نيازهاي جسمي عاطفي ایشان باشید. اگر در حد متعادل اين نيازها مرتفع گردد خلا ناشي از نبود پدر زياد در تربيت فرزندتان اثر منفي نخواهد گذاشت. ضمن اين كه در تربيت فرزند نبايد با بيان عباراتي مانند ( به بهترين نحو تربيت كنم) ناخواسته در دام كمال گرايي منفي افتاد هيچ مادري در جهان اساسا نمي تواند به نحو كامل و بی نقص فرزندش را تربيت كند و همين اين كه يك مادر بتواند در حد وسع و مقدورات و شرايط فردی خانوادگي اجتماعي در تربيت فرزندش بكوشد كافي است.

از نظر روان شناختي كتاب چگونه با كودكم رفتار كنم؟ نوشته استیفن گاربر، ماریان دانیلز گاربر، روبین فریدمن اسپیزمن، ترجمه هومن حسینی نیك، شاهین خزعلی، احمد شریف تبریزی، انتشارات مروارید.

و از نظر ديني نيز كتاب سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع): تربیت فرزند، سیدعلی حسینی زاده، انتشارات پژوهشكده حوزه و دانشگاه، 1390 و كتاب حكمت نامه كودك، محمد محمدی ری شهری، ترجمۀ عباس پسندیده، انتشارات دار الحدیث، 1385 قابل توصيه مي باشد.

در ادامه توجه شما را به مقاله ای در زمینه جرأتمندی جلب می نمایم:

مهارت جرات ورزی:

جرأت ورزي يعني توانايي در بيان افكار، احساسات و عقايد خود به شكل مستقيم، صادقانه و متناسب به نحوي كه به حقوق خود و ديگران صدمه اي نرسانيد. رفتار جرأتمندانه به شما كمك می كند تا بتوانید به خود اطمینان داشته باشید، اعتماد به نفس خود را افزایش دهید، احترام دیگران را نیز جلب كنید، توانایی تصمیم گیری خود را بهبود بخشید.

انواع رفتار جرأت مندانه:

 رد جرأت مندانه، زماني كه با درخواست هاي نادرست و نامعقول ديگران مواجه مي شويد، مي توانيد با روش رد قاطعانه ( جرأت مندانه) در عین رعایت ادب، با صلابت به درخواست نامعقول آنان پاسخ منفي بدهيد. مثال:‌اگر به ميهماني دعوت شديم كه اعضاي شركت كننده در آن را نمي شناسيم و نمي خواهيم در آن ميهماني شركت كنيم، مي گوييم متأسفم من در ميهماني اي كه اعضاي آن را نمي شناسم، شركت نمي كنم. لازم به ذكر است كه دلیل اعتیاد برخی از جوانان و نوجوانان به سیگار و یا مواد مخدر عدم بهر مندی آنها از مهارت جرات ورزی است.

 درخواست جرأت مندانه، از اين روش در مواقعي كه نيازمند كمك گرفتن از ديگران هستيد، استفاده كنید. مثال: اگر براي حل يك مشكل بخواهيم از والدين يا دوستي كمك بگيريم، مي گوييم‌: من براي حل مشكلم نيازمند كمك و همفكري شما مي باشم، آيا مي توانيد به من كمك كنيد؟

بيان جرأت مندانه از اين روش براي بيان احساس و افكار خود در تقدير و تشكر از ديگران استفاده كنید.مثال از

دعوت شما سپاسگزارم.

هدف هاي جرأت مندي: در مهارت جرأت مندي هدف، تغيير در خود ماست، نه تغيير در ديگران، تا بتوانيد نيازها و احساسات و افكار خود را ابراز كنيد و از آسيب هاي احتمالي در امان بمانيد. در بعضي مواقع از رفتارهاي جرأت مندانه كه استفاده مي كنيد، ممكن است به هدفي كه مي‌خواهيد دست نيابيد. ولي از اين كه توانسته ايد اصول رفتار جرأت مندانه را اجرا كنيد، نشاط و اعتماد به نفس شما تقويت مي شود. مثال: در درخواست جرأت مندانه ممكن است بگوييد: من به همفكري شما در حل مشكلم نيازمندم. ولي فرد مقابل پاسخ منفي دهد. در اين جا هدف درخواست جرأت مندانه بوده است كه شما انجام داده ايد، حتي اگر به هدف نهايي نرسيد، در اين صورت درخواست جرأت مندانه را از شخص ديگري مي نماييد تا به حل مشكل دست يابيد.

یكی از رفتارهای جرات مندانه، "نه" گفتن است. گفتن نه و يا بله در مقابل درخواست ديگران زماني كه به اختيار خود انسان باشد، جرأت مندي است. هر گاه در مقابل درخواست غيرموجه و نا به جاي ديگران به دليل رودربايستي يا ترس و يا هر دليل غيرمنطقي ديگري نتوانيد با جرات از كلمه ي «نه» استفاده كنيد، خودتان را مورد هجوم بسياري از آسيب ها و فشارها قرار خواهيد داد. از جمله مواردي كه ضروري است از كلمه ي «نه» استفاده كنيد، موقعيت هاي زير مي باشد:

زماني كه از سوي ديگران خواسته اي نامعقول مطرح مي شود.

زماني كه مشغول كار مهمي هستيد، شخصي كاري با اولويت كمتر را به ما پيشنهاد مي دهد.

زماني كه براي «كار پيشنهادي» مهارت و دانش كافي را نداريد.

زماني كه خيلي عصباني و ناراحت هستيد. زماني كه كار پيشنهادي را كس ديگري مي تواند به خوبي انجام دهد.

زماني كه پيشنهاد دهنده، به هويت و حريم شخصي شما قصد تجاوز داشته باشد.

زماني كه از شما بر خلاف علائق، معيارها يا اعتقادات ديني و ارزشي شما، چيزي را طلب نمايند.

مهارت هايي براي ابراز جرأت مندي :

1-نه گفتن2- تغيير دادن موضوع 3- دليل آوردن 4- ايجاد احساس شخصيت مهم تر در طرف مقابل 5- ارائه پيشنهاد بهتر 6- نشان دادن شأن بالای خانوادگي خود 7- بيان موضوع در قالب شوخي 8- پافشاري و اصرار در رد درخواست 9- دور شدن از موقعيت مثلا در مواقعي كه مي بينيم شخص خيلي اصرار مي كند، بهتر است از آن محل و موقعيت دور شويم.

10 - ابراز همدلي پيدا كردن راه حل مناسب با نظر خواستن از طرف مقابل معذرت خواهي، تشكر و قدرداني

و اما راهكارهای كسب روحیه ی جرات ورزی:

1-      قبل از اینكه در میان جمع دوستان ویا فامیل حاضر شوید و شروع به صحبت كنید، خود را آرام سازید، مثلا با چند تنفس عمیق دیافراگمی برخودتان مسلط شوید و آنگاه سعی نمایند بیانات خود را بصورت آرام، مودبانه ولی قاطعانه مطرح كنید. لازمه این امر یادگیری و تمرین تنش زدایی(ریلكسیشن) است، شما می توانید با یاد گرفتن این مهارت كارآمد در مراكز مشاوره و روان­درمانی بر بسیاری از مشكلات زندگی كه از اضطراب ناشی می شود به راحتی فائق آیید. لازم به ذكر است كه متخصصان ریلكسیشن در منابع خود به سی و شش بیماری كه با استفاده از این تكنیك بر طرف می شود اشاره نموده­اند كه می­توانید با جستجوی واژه فوق در اینترنت از آنها آگاه شوید.

2-      تكنیك بعدی گسترش ارتباطات اجتماعی با اقوام و خویشاوندان است، باید تدریجا و با برنامه ریزی رویة زندگی خود در عرصه اجتماعی عوض كنید تا وضع روحیتان كم كم بهبود یابد. مثلا با خود قرار بگذارید كه به دید و بازدید خویشاوندان بروید. اما در اوایل بیش از ده دقیقه توقف نداشته باشید و كم كم مدت آن­را بیشتر كنید.

3- راهكار دیگر تقویت اراده است، افراد كمرو بخاطر پایین بودن اراده توان انجام برخی از كارها را ندارند در حالی كه اگر اراده تقویت شود به راحتی قادر به انجام آن كار خواهند بود. البته ضعف اراده می تواند علل مختلفی

داشته باشد كه باید ملاحظه و بررسی گردد تا راهكار مناسب تجویز گردد.

4- می توانید از طریق الگو گیری از افراد جرات مند كم كم به این مشكل خود فایق آیند. مثلا ملاقات با اشخاص جرات مند، رفت و آمد داشتن با آنها، دیدن فیلمها و یا خواندن داستانها.

5- یك تمرینی كه می توانید از آن استفاده كنید این است كه هر روز كه از خانه بیرون می روید و در معرض برخورد با افراد مختلف قرار می گیرید، باب گفتگو را باز كنید و در مورد مسائل مختلف با آنها صحبت كنید. و هر بار كه در این كار موفق شدید برای خود تشویقی در نظر بگیرید مثل اینكه یك چیز خوش مزه ای بخورید.

6- یكی دیگر از تكنیك­هایی كه روانشناسان برای موقعیت های مشابه تجویز می كنند استفاده از تكنیك «كانتر كاندیشن اینگ» یا شرطی سازی عكس است به این ترتیب كه یك­ماه، هر روز بیست دقیقه در جای ساكتی بنشینید چشمان خود را ببندید و تصور كنید كه برای سخنرانی به جلسه ای دعوت شده­اید كه به آن جلسه می­روید و با متانت و تسلط شروع به صحبت می­كنید و با موفقیت سخنرانی را تمام می­كنید و بشدت مورد تشویق حضار قرار می­گیرید و در پایان جلسه نیز از طرف دعوت كنندگان از شما تقدیر به عمل می­آید.

7- تكنیك دیگر حساسیت زدایی تدریجی است، یعنی ابتدا در یك جمع دو سه نفره از دوستان شروع به صحبت، خواندن دعا، قرآن، و یا ارائه یك مطلب كنید، و وقتی كه كاملا در این امر تسلط پیدا كردید در جمع هایی كه قدری وسیع­تر از جمع قبلی است این كارها را انجام دهید و كم كم دایره را گسترش دهید تا بتوانید در جمع دویست سیصد نفره براحتی و بدون هیچگونه استرسی سخنرانی كنید.

8- هنگام صحبت باید با شنوندگان تماس چشمی برقرار كنید، یعنی با صلابت توی چشمان آنها نگاه كنید.

9- ارتباط با خدا در بالا بردن آرامش و زدودن اضطراب كه نقش مهمی در تداوم نا جرات ورزی دارد بسیار موثر است.

10- ورزش كردن عامل مهمی در تقویت اراده دارد و ضعف اراده كه از ریشه های كمرویی را كاهش می دهد.

11-فكر كردن در مورد عواقب وخیم ناجرات­مندی و شكست­هایی كه ادامه این وضع می تواند برای شما ببار­

آورد و نیز تفكر در مورد موفقیتهای بی شماری كه جرات مندی می تواند برای شما به ارمغان بیاورد می تواند انگیزه شما را در پیگیری تمارین ذكر شده بالا ببرد.

تا  آن جا كه ما مي دانيم مراكز ويژه اي جز مهدكودك هاي خاص (كه رويكرد مذهبي دارند) و دبستان هاي و مدارس قرآني (كه زير نظر آموزش و پرورش مي باشند) و يا كانون هاي فرهنگي مساجد و فرهنگسراها و... در اين زمينه وجود ندارد. همان طور كه مي دانيد امروزه كتاب ها، جزوه ها، نرم افزارها، سايت ها بي شماري در اين زمينه وجود دارد كه با يك جستجو ساده اينترنتي قابل رديابي و خريداري مي باشند. اساساً هيچ كس به اندازه پدر و مادر نمي توانند بر سطح اعتقادات فرزندان مؤثر باشند و اين مهم را حتي مي توان با داستان هاي خيالي كه مادر و پدر با خلاقيت خود مي سازند به انجام رساند. كار را نبايد زياد پيچيده و دشوار ديد چرا كه طرف مقابل كودك شماست كه تا حدي زيادي با ظرافت ها ذهني- رواني او آشنا هستيد.

نكته ديگر اين كه زياد نيازي به اعتقادات عميق نيست چرا كه اساساً اعتقادات عميق با روان شناسي رشد و تحول كودك سازگار نيست. همين كه كودك شما تصوير خيلي بدي از مسائل ديني نداشته باشد كافي است كه به تدريج به عميق كردن آن ها در سنين بالاتر بپردازد. خداي كودك پدر و مادر هستند و هر چقدر والدين مطلوبيت و اقتدار مثبت داشته باشند خدا در نزد او مطلوبيت و اقتدار مثبت خواهد داشت. در برخي موارد مادران مضطرب از ترس اين كه بچه هاي ايشان به راه نادرست كشيده نشوند به اجبارها و اعمال فشارهاي آسيب زا بر كودك مي پردازند كه باعث جريحه دار شدن روح لطيف كودك مي گردد. خونسردي و آرامش مادر بيش از هر چيز تصوير مثبت و دلگرم كننده اي از عالم و خداي عالم در ذهن كودك حك مي نمايد.

نبايد با ديد كمال گرايي منفي به تربيت كوك نگريست و از بزرگنمايي مسائل كاملاً عادي بايد به شدت حذر كرد. با فرض اين كه همه آموزش ها اشتباه باشند و سوالات فراوان كودك شما پاسخ بد و آسيب زا بگيرند باز دنيا به آخر نمي رسد و كودك شما مي تواند در هر سني با يك بازسازي شناختي به راه راست هدايت گردد. فرزندان ما هم در همين مرز و بوم تنفس مي كنمي و نبايد تصور كرد كه همه چيز بچه از جمله اعتقادات و ذهنيات او كاملاً در اختيار ما مي باشد. كودك شما هر چند در بهترين و كارآمدترين مراكز ديني آموزش ببيند باز خواسته يا ناخواسته با ده ها برابر تبليغات و آموزه هاي غير ديني يا حتي ضد ديني مواجه خواهد شد. پس ما زياد در امر تربيت ديني فرزند مختار نيستم و صرفاً بايد در نهايت آرامش و خونسردي و البته در حد وسع (نه طاقت و توان) به بستر سازي براي رشد مذهبي كودكمان همت گماريم. هر گونه بمباران مفاهيم مذهبي اثر سوء بر كودك دارد و نبايد بچه را به خاطر آموزش هاي پر رنگ مذهبي نسبت به مذهب دلزده كرد. بايد عطش مذهبي كماكان در كودك باقي بماند و اين يك آموزش سبك و جذاب و با نشاط مذهبي را مي طلبد (كه مي تواند توسط يك قصه خودساخته مادر تامين گردد).

  اساسيترين رسالت والدين و مهم ترين مسئوليت آنان، تربيت صحيح فرزندان است، و «تربيت» عبارت است از «فراهم آوردن زمينه لازم براي رشد و ترقي همه جانبه شخصيت، در راستاي هدف مورد نظر و مقدس.

در اين زمينه لازم است به سخن گُهر بار امام صادق(ع) گوش فرا دهيم:

امام صادق(ع) از پيامبراكرم(ص) نقل مي كند، كه آن حضرت فرمود: 

«خدا رحمت كند پدر و مادري را كه در نيكي و نيكوكاري به فرزند خويش كمك كند.

راوي پرسيد: چگونه فرزند خود را در نيكي ياري نمايد؟ حضرت در جواب چهار دستور صادر فرمود:

1. «يقبل ميسوره»؛ آن چه را كه كودك به قدر توان و قدرت خويش انجام داده است، از او بپذيرد.

2. «و يتجاوز عن معسوره»؛ آن چه را كه انجام دادنش براي فرزند سنگين است، از او نخواهد.

3. «و لا يرهقه» ؛ او را به گناه و عصيان وادار نكند. گاهي رفتار و اخلاق و شيوه تربيت نادرست آنان موجب مي‏شود كه فرزند به سوي فساد اخلاقي كشيده شود. گاهي ملامت‏ها و سرزنش‏هاي مكرر يا پند و اندرزهاي زياد، و مچ‏گيري و ريزه‏گيري‏ها، زمينه عصيان و نافرماني فرزندان را فراهم مي‏سازد. گاهي نيز وادادگي و اهميت ندادن به ادب و تربيت فرزند و بي توجهي به نوع كارها و رفت و آمدهاي آنان، فرزندان را در مسير انحراف و گمراهي سوق مي‏دهد.

4. «و لا يخرق»؛  هيچگاه  به فرزند خود دروغ نگويد و جلوي چشمان او كارهاي سبك و احمقانه انجام ندهد.»(1)

- نكته مهم:

در بازسازي شخصيت  فرزندان بايد از طريق تلقين مثبت دادن و ذكر توانايي هاي مثبت ايشان كوشيد. آنان  را به شركت و حضور در فعاليت هاي گروهي تشويق كنيد تا  دين داري و گرايش به نماز و امور مذهبي را در قالب فعاليت¬هاي اجتماعي وگروهي فراگيرد. از ملامت و سرزنش هاي مكرر دوري كنيد و بيش تر از تشويق استفاده كنيد. اگر موثر واقع نشد، بهتر است مدتي از تذكر زباني خودداري كنيد، زيرا فرزندتان در سن خوديابي و تحول شخصيت قرار دارد، اصرار زياد شما ممكن است بيشتر او را به سوي لجبازي بكشاند.

رفتار شما در مراقبت و دغدغه خاطر داشتن در مورد نماز خودتان و رعايت احترام به ديگران و برخوردهاي اجتماعي و... در تشويق به اين كارها و نهادينه كردن آن در ذهن و جان كودكان بسيار موثر است.

- راهكارهايي در امر تربيت و تشويق به نماز و ساير آداب ديني همچون گرفتن روزه:

الف) تأثيرگذارهاي مستقيم يا نزديك:

1. استفاده از روش الگويي يا آموزش رفتاري به جاي گفتاري.

2. تقويت روحيه برترگرايي يا كمال طلبي.

3. تقويت اعتماد به نفس.

4. تشويق و تمجيد.

5. بهرهوري از مكانهاي مقدس.

6. استفاده از طبيعت جهت بيدارسازي شعور دين.

پي نوشت:

1. ثقه الاسلام كليني، الكافي، الناشر: دار الكتب الاسلاميه، طهران، سنه النشر: 1365 ه.ش ، ج6 ، ص 50.