در كتب تفسيري شيعه، روايات زيادي در مورد فضيلت سوره هاي قرآن، خصوصاً قبل از بيان تفسير هر سوره، بيان شده است.

نظر مشهور دانشمندان علوم قرآني در مورد اعتبار اين گونه روايات اين است كه برخي (نه همه) سند صحيحي ندارند؛ ولي اگر كسي براي رجا، يعني قصد ثواب به روايات عمل كند، به او ثواب مي رسد. گفته اند كه اسناد همه روايات، روي هم رفته، چندان قابل اعتماد نيست. (1)

همچنين ثواب زيادي كه براي اعمال در روايات ‌آمده، از باب تفضل الهي است. چنين نيست كه هر كس سوره اي را خواند، حتماً به خواص و آثار آن برسد.

اما ثواب­ها و فضايلي كه براي برخي عبادات، اذكار و ادعيه و خاصه قرائت سوره ­هاي قرآن در مفاتيح الجنان يا تفاسير و يا ساير كتب و روايات ذكر شده، ناظر به عباداتي است كه به شكل اكمل و اتم انجام گيرد و آداب و شرايط آن محقق گردد.

بنابراين، مقصود از رواياتي‏ كه آثار خاصي را براي برخي از اعمال از جمله قرائت بعضي از سوره ها ذكر كرده‏ اند، اين نيست كه فلان عمل «علت تامه» آن اثر است؛ بلكه مقصود، اقتضاي اثر است. ولي اگر مانعي بر سر راه آن قرار گيرد، توان تأثير را نخواهد داشت.

آيت الله مكارم شيرازي در اين زمينه مي گويند: اين فضيلت ها براي كساني نيست كه تنها الفاظ آن را بخوانند و مفاهيم آن را فراموش كنند.

اما در مورد نمونه هايي كه بيان كرديد، فضيلت ها براي سوره هاي نامبرده در تفاسير معتبر نيامده است؛ مثلاً در مورد سوره نور آمده:

از آن جا كه در اين سوره سفارش هاي بسيار در مورد رعايت عفت و پاكدامني توسط عموم مؤمنان و خصوصاً زنان صورت گرفته، در روايات نسبت به آموزش و قرائت اين سوره توسط زنان، تأكيد بسيار آمده است. (2)

در اين زمينه نمي شود كتاب خاصي را تأييد يا تكذيب كرد. البته صحت يا عدم صحت خواصي كه براي قرآن ذكر كرده اند، كاري به اصل وجودي قرآن ندارد و ثواب واقعي سر جاي خودش وجود دارد و نيز رتبه سفارشات اهل بيت نسبت به تلاوت و قرائت قرآن پايين نمي آيد.

شما در اين زمينه مي توانيد به كتاب «تفسير مجمع البيان» علامه طبرسي يا  «تفسير نمونه» آيت الله مكارم در آغاز سوره ها  مراجعه نماييد.

پي نوشت ها:

1. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 9، ص 297، ناشر دار الكتب الإسلامية، چاپ تهران، سال 1374 ش، نوبت اول.

2. قرائتي، محسن، تفسير نور، مركز فرهنگي درس هايي از قرآن، تهران، 1383 ش، چاپ يازدهم، ج 8، ص 141

 با توجّه به برخي آيات و روايات‌، آموزش و ياد گيري قرآن كريم يكي از ضروري‌ترين و ارزشمند ترين اعمال‌، به شمار آمده است . آموزگار آن يكي از بهترين افراد است‌. از رسول اكرم‌ روايت شده است‌: اگر مي‌خواهيد كه همچون سعادتمندان زندگي كنيد ، همچون شهيدان از دنيا برويد ، در روز حسرت نجات يابيد ، در روز گرماي سخت سايباني داشته باشيد ، در روز گمراهي بر راه راست برويد، قرآن را فراگيريد و بخوانيد و آموزش دهيد . كلام رحمان حرزي در برابر شيطان و سبب سنگيني ترازوي اعمال است‌.(1) بنا بر اين شايسته است در تعليم و آموزش قرآن كريم بيش تر پاداش اخروي و معنوي را در نظر داشته باشيم‌.

چه مناسب است كه دست كم هفته اي يك بار يا بيش تر  كلاس ها در مساجد و حسينيه ها تشكيل شود.معلمان به ياد دادن قرآن مجيد به مردم علاقه مند به خصوص نوجوانان مسلمان بپردازند ،چون پيامبر اسلام در اين باره مي فرمايد: خيركم من تعلم القرآن و علمه؛ (2) بهترين شما مردم كسي است كه قرآن را فرابگيرد و به ديگران بياموزد .

پي نوشت ها :

1. بحار الانوار ، ج 89، ص 17،

2. مستدرك الوسائل ،ج 4 ، ص 235.

جداي از هر گونه قضاوتي در مورد مطالب منتشره از جمله كتاب مورد اشاره در مورد خاصيت آيات و سوره هاي قرآن اين موضوع روشن است كه قرآن كلام مستقيم خداي متعال و در رأس پيام هاي الهي وحياني است. بي شك تمامي سوره ها و آيات قرآن،بهترين معلم براي تعليم انسان ها و كار آمد ترين نسخه شفا بخش براي درمان همه بيماري ها چه روحي و چه جسمي است اما اين كه بخواهيم به طور قطع در مورد خواص سوره ها و آيات آن و اين كه اين كه هر آيه يا سوره اي داراي چه اثر اختصاصي دارد، مطلبي بگوييم، منوط به پشتيباني  روايات و احاديث معتبر از اولياي دين است.

 اين گونه مطالب كه در بازار نشر منتشر مي شود و نيز برگرفته از بعضي از كتاب ها  است جداي از اين كه بايد به دست دانشمندان علم قرآني و مفسرين بزرگ تحليل و نتيجه آن يا تاييد يا تكذيب شود؛ نمي تواند براي تشنگان معرفت و دانش تنها راه رسيدن به مقصود باشد.

اين موضوع يقيني است كه قرآن سراسر نور، عرفان، حكمت و علم است و حتي اگر يك آيه آن به درستي خوانده و درك شود،موجب خواهد شد كه  انسان، معرفت الهي را كسب كند،چون كلام قرآن كلام عادي نيست، اما راه رسيدن به معارف قرآن و گشودن دروازه كلام الهي اين نيست كه به صرف اجراي دستور العملي تعليم علم بر انسان آسان شود.علاوه بر اين، بايد دانست علمي كه مقصود است علمي سودمند مي باشد كه انسان را از جهالت بيرون مي كشد و گرنه تمام انسان ها از هر آيين و كيشي حتي افرادي كه هيچ اعتقادي به مبدء و معاد ندارند مي توانند با تلاش و پشتكار به قله هاي علوم رايج دست يابند آن چنان كه تا به امروزه دست يافته اند.

پس بايد توجه كنيم كه علم مورد عنايت قرآن، علم الهي و معنوي است و ابزار رسيدن به آن، تقوا و پرهيز از گناهان است.

 انسان هاي با تقوا كه از گناهان دوري مي كنند، بعد از حصول اين ملكه نوراني در دل هاي شان، بي شك مورد تعليم الهي قرار مي گيرند، زيرا خداي متعال خود اين وعده بزرگ را در قرآن داده است آن جا كه مي فرمايد:

"وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ" (1)

يعني: از خدا بپرهيزيد! و خداوند به شما تعليم مي‏دهد خداوند به همه چيز داناست.

 علم در تعبير قرآن،نور است، نوري كه خداي متعال در قلب و دل كسي كه شايسته اش باشد وارد مي كند، اين علم، علم عادي و تعليم دنيايي نيست، اين علم از سنخ نور است، نوري الهي كه نمي توان بر آن حد و مرز و حتي مقياسي قايل شد.اين علم  براي كساني است كه سزاوار هدايت اند.

امام صادق سلام الله عليه فرمود:

" ليس العلم بكثرة التعلم، إنما هو نور يقذفه الله في قلب من يريد أن يهديه"(2) يعني: علم (واقعي) آن نيست كه به كثرت ياد گيري و تعلم نصيب انسان شود،(چون بيان كرديم هر انساني فراخور ظرفيت و استعداد خدا دادي و نيز تلاش و كوشش،مي تواند به قله هاي علم و دانايي دست يازد حتي اگر به هيچ ديني معتقد نباشد ) بلكه در حقيقت علم نور است و خداي متعال آن را در قلب و دل كسي كه اراده هدايتش نموده قرار مي دهد.

البته نمي توان منكر خاصيت سوره ها و آيات قرآن كه به عنوان دستور العمل مستند به روايات است شد، خصوصا اين كارها اگر به قصد قربت و با نيت خالص انجام گيرد خداي متعال آن شخص را به مطلوبش خواهد رساند.

با اين حال در بعضي از كتاب هاي روايي معتبر، در مورد خواص سوره ها و نيز آيات قرآن احاديثي وارد شده است كه مي توان به دليل اعتبارشان به آن ها مراجعه كرد و آن توصيه ها را به قصد قربت انجام داد تا مورد عنايات الهي قرار گرفت.(3)

خلاصه آنكه اگر مطالب مستند مي خواهيد به كتاب مفاتيج الجنان ، يا مفاتيح نوين تاليف آيت الله مكارم ، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال تاليف  شيخ صدوق مراجعه كنيد.

پي نوشت ها:

1. سوره بقره، آيه 282

2. مجلسي محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏67، ص 141.

3. رك، شيخ كليني،الكافي، تهران، انتشارات دارالكتب الاسلاميه،سال 1362 ه.ش ،چاپ دوم، ج‏2، ص 611 باب "ثَوَابِ قِرَاءَةِ الْقُرْآن"‏؛ شيخ طبرسي،مجمع البيان في تفسير القرآن،تهران،انتشارات ناصر خسرو،سال 1372 ه.ش ، چاپ سوم، ج9، ص252؛ بحراني سيد هاشم،البرهان في تفسير القرآن،تهران، انتشارات بنياد بعثت،سال 1416 ه.ق ،چاپ اول، ج5، ص155؛ شيخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال،قم،انتشارات دارالرضي،سال 1406 ه.ق ،چاپ اول، از ص 100.

براي جوابگويي به اين سوال و سوال هاي مشابه در مورد ثواب زيارت ها يا ثواب بعضي اعمال مستحبي يا ثواب بعضي اذكار توجه به چند نكته لازم است:

1.   رواياتي داريم به اين مضمون كه اگر بنا بر حديثي از رسول خدا بر انجام عملي وعده پاداشي داده شده باشد و فرد به خاطر وعده پيامبر و براي رسيدن به ثواب موعود آن عمل را انجام دهد، خدا آن ثواب را به وي خواهد داد حتي اگر آن حديث سخن پيامبر نباشد.(1)

با توجه به اين روايات كه متعدد و معتبر هستند، عالمان نسبت به سند روايات ثواب تلاوت سوره ها يا زيارت ها يا اذكار سخت گيري نكرده  و مؤمنان را به همان وعده اجمالي واگذارده اند.

2. اين وعده ها اجمالي است . قيد و شرط آن ها در روايات ديگر به صراحت و بارها ذكر شده است.مثلا آيه شريفه مي فرمايد:" َ إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقين‏"(2) خدا فقط از باتقوايان مي پذيرد".

اين آيه قيد عامي را به همه عبادات و اعمال ما مي زند و آن "رعايت تقوا " است. خدا در اين آيه با حصر "انما" اعلام مي كند كه فقط از باتقواها مي پذيرد. بنا بر اين اگر كسي تقوا سرلوحه اعمالش نباشد و به جاي يك بار هزار بار سوره "يس" و طلاق و... ، بخواند، دردي از او دوا نخواهد كرد.

3. امام خميني "قدس سره" در زمينه احاديث  بيان زيبايي دارند كه به شرح زير است:

"هر كس مراجعه كند به وصيت هايي كه رسول اكرم (ص) به حضرت امير المؤمنين، عليه السلام، مي‏كردند، و وصيت هاي ائمه بعضي به بعضي، و وصيت هايي كه به خواص شيعيان و خلص مواليان مي‏فرمودند و تأكيدات و سفارش هاي خيلي بليغي كه مي‏فرمودند و آن ها را از معصيت خداي تعالي تحذير مي‏نمودند، كه در اصول و فروع تكاليف، كتب اخبار از آن مشحون است، علم قطعي حاصل مي‏كند كه اگر بعض روايات‏ به حسب صورت و ظاهر مخالف با آن احاديث وارد شده است، ظاهر آن ها مراد نيست. پس، اگر طوري ممكن بود تأويل آن كه منافات با آن احاديث قطعيه صريحه، كه از ضروريات دين است، نداشته باشند، آن را تأويل مي كنيم، يا جمع عرفي داشت جمع مي كنيم، و الا ردّ علم آن به قائلش مي‏نماييم‏...

اين است چند حديث از احاديث شريفه صريحه به اينكه اين اشتهاي كاذبه كه ما اهل دنيا و معصيت داريم( كه با يك عمل جزيي و بدون توبه و تدارك گناهان به ثواب هاي عظيم برسيم و از عذاب و كيفر گناهان مان نجات يابيم) غلط و باطل است، و از هوس هاي شيطاني و مخالف با عقل و نقل است. و ضميمه نما به آن آيات شريفه قرآنيه را، مثل قول خداي تعالي:

كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهينَةٌ. (3) و مثل قوله تعالي: فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ. وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ. (4) و مثل قوله تعالي: لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ(5) و غير اين‏ها از آيات شريفه كه در [هر] صفحه از كتاب الهي موجود است، كه تأويل و تصرف در آن خلاف ضرورت است.

در مقابل اين‏ها احاديث ديگري است كه آن ها هم در كتب معتبره مذكور است( مشابه حديث بالا با سند معتبر)، ولي نوعا جمع صحيح عرفي دارد. و اگر جمع نيز پسند نيفتد و قابل تأويل نباشند، مقاومت با اين همه حديث صحيحه صريحه متواتره مؤيّده به ظواهر قرآنيه و نصوص فرقانيه و عقل سليم و ضرورت مسلمين ننمايد... مردم مطلقا به اعمال خود گرفتارند و مؤاخذ در زشتي ها هستند، مگر آن هايي كه ايمان آورند و توبه از گناهان كنند و عمل صالح به جا آورند. و اين سه در هر كس جمع شود، رستگار و مورد الطاف خداوند است و در پيشگاه مقدس حق محترم است، و سيّئات و گناهان [او] مبدل به حسنات شود...

پس اي عزيز، شيطان تو را مغرور نكند و هواهاي نفسانيه تو را گول نزند. البته انسان تنبل مبتلا به شهوات و حب دنيا و جاه و مال، مثل نويسنده، هميشه دنبال بهانه است از براي تأييد تنبلي خود، و هر چه موافق با شهوات او باشد و مؤيد هواهاي نفسانيه و خيالات شيطانيه او باشد، اقبال به آن نمايد و چشم و گوش خود را به آن باز كند، بدون آنكه فحص از مغزاي آن نمايد يا به مقابلات و معارضات آن نظر نمايد.

بيچاره گمان مي‏كند به مجرد دعوي تشيع و حب اهل بيت طهارت و عصمت(و انجام بعض اعمال مستحب يا تلاوت بعض سور و ادعيه) جواز ارتكاب هر محرّمي را خداي نخواسته دارد و قلم تكليف، نعوذ باللّه، از او برداشته شده! بدبخت نمي‏داند كه شيطان بر او تعميه كرده(بينايي او را گرفته)، و در آخر عمر بيم آن است كه محبت بي مغز بيفايده نيز از دستش برود و با كف تهي در صف نواصب اهل بيت محشور گردد. آخر دعوي محبت كسي [كه‏] بيّنه نداشته باشد پذيرفته نيست.

ممكن نيست من با شما دوست باشم و محبت و اخلاص داشته باشم، و بر خلاف تمام مقاصد و مطلوبات شما اقدام كنم. درخت محبت ثمره و نتيجه‏اش عمل بر طبق آن است، و اگر اين ثمره را نداشته باشد، بايد دانست كه محبت نبوده، خيال محبت بوده.

پيغمبر اكرم و اهل بيت مكرم او، صلوات اللّه عليهم، تمام عمر خود را صرف در بسط احكام و اخلاق و عقايد نمودند و يگانه مقصد آن ها نشر احكام خدا و اصلاح و تهذيب بشر بوده و هر قتل و غارت و ذلت و اهانتي را در راه اين مقصد شريف سهل شمردند و از اقدام باز نماندند، پس محبّ و شيعه آن ها كسي است كه در مقاصد آن ها با آن ها شركت كند و پيروي از آثار و اخبار آن ها كند. اينكه در اخبار شريفه اقرار به لسان و عمل به اركان را از مقوّمات ايمان شمرده، بيان يك سرّ طبيعي و سنّة اللّه جاريه است، چون كه حقيقت ايمان ملازم با اظهار و عمل است. عاشق در جبلّه طبيعيه اوست اظهار عشق و تغزّل در شأن معشوق، و عمل به لوازم ايمان و محبت خدا و اولياي او. [اگر] عمل نكرد مؤمن نيست و محبت ندارد. و اين صورت ايمان و محبت بي مغز و معني نيز با جزئي حوادث، و في الجمله فشار، از بين مي‏رود و صفر اليد به دار جزاي اعمال منتقل شود.(6)

بنا بر اين، احاديث مشابه حديث بالا انسان را به خوبي تشويق مي كند . وعده اجمالي مي دهد . اگر كسي دنبال اين وعده برود و سعي در تحصيل نمايد، خود را در معرض توبه و هدايت و عمل صالح قرار داده ؛ اميد است كه اصلاح شود و نجات يابد . عملش كيميا شده و همه اعمال بدش را به خوب تبديل كرده ؛ خوبي هايش را خالص ساخته و شايسته برترين ثواب ها گرداند كه خداي بزرگ فرموده:

إلاّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُولئِكَ يُبَدِّلُ اللَّه سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّه غَفوراً رَحيما؛(7)

زنا كاران و قاتلان و مشركان در جهنم جاويدند مگر كسي( از آنان) كه توبه كند و ايمان آورد و عمل صالح به جا آورد كه خدا گناهان اينان را بدل به خوبي مي كند و خدا آمرزنده و مهربان است.

پي نوشت ها:

1. بحارالانوار،ج2،ص256.

2. مائده(5)آيه27.

3. مدثر(74)آيه38.

4. زلزال(99)آيه7-8.

5.بقره(2)آيه286.

6. شرح چهل حديث،ص568-576.

7. فرقان(25)آيه70.

در مورد آرامش يابي براي تمركز خاطر قطعا علاوه بر ذكر و دعا، بررسي علل پراكندگي خاطر و سعي در برطرف كردن آن علل ( در صورت امكان ) و تلاش براي يادگيري چگونگي مديريت صحيح زندگي در كنار مشكلات آن ( در صورت عدم امكان برطرف كردن آن علل ) ضروري به نظر مي رسد.

بايد بدانيم كه تا ريشه ي درد به درستي شناخته نشود و براي درمان و مديريتش برنامه اي ريخته نشود، تنها دعا كردن و ذكر گفتن به اين معناست كه خدايا من خودم نمي خواهم به دنبال درمان دردم باشم خودت آن را حلش كن.

جايگاه ذكر و دعا، هيچ وقت به عنوان معجزه گري همه كاره نبوده است و الا انسان هاي زيادي در خانه مي نشستند و فقط با خواندن برخي آيات و دعاها روزي شان را از خدا مي خواستند و دست به كاري نمي زدند. قطعا اين روش در اسلام روشي ناپسند بوده و به هيچ وجه به آن سفارش نشده است.

شايسته است بدانيد كه ندانستن علت پراكندگي خاطر، حتي در استفاده از آيات و اذكار نيز تأثير مي گذارد. چرا كه اذكاري كه از طريق اهل بيت به دست ما رسيده اند. غالبا با تناسب به منشأ مشكل بيان شده اند؛ مثلا اگر دليل پراكندگي خاطر و تشويش ذهن انسان، بدهكاري وي باشد دعاها و روشهائي براي زود پرداخت شدن بدهي وارد شده و اگر دليلش همّ و غمّ فراوان باشد ذكري براي رفع آن [1].

گاهي اوقات هم مي شود كه عملكرد خود ماست كه باعث تشويش ذهنمان مي گردد به عنوان مثال به اين روايت - كه در بعضي منابع از پيامبر عظيم الشأن نقل شده - توجه كنيد:

دَعْ مَا يُرِيبُكَ إِلَي مَا لَا يُرِيبُكَ فَإِنَّ الْكَذِبَ رِيبَةٌ وَ إِنَّ الصِّدْقَ طُمَأْنِينَةٌ

آنچه تو را دچار ترديد و دو دلي مي كند را رها كن و آنچه كه تو را به ترديد نمي اندازد انجام ده همانا دروغ ترديد آفرين است و راستي اطمينان آفرين [2].

پس ضرورت دارد كه شما با دقت در اهميت اين مسأله، در اين زمينه تدبر لازم را نموده و در صورت نياز با كمك مشاوران متدين و متخصص به رفع علت هاي اضطرابتان بپردازيد. در كنار آن مي توانيد با انجام برخي از امور ديني مثل نماز صحيح و با خضوع و خشوع خواندن، قدرت تمركز شخصي خود را در امور زندگاني تان رشد داده و به هدفي كه دوست داريد برسيد چرا كه خواندن چنين نمازي باعث اين مي شود كه انسان با خود تمرين نمايد كه چگونه مي تواند براي انجام يك كار ( خواندن همين نماز ) براي خداي متعال از تمام خيالات ديگر بگذرد و كم كم خود را به جائي برساند كه فقط در محضر خدا باشد. قطعا اين نوع نماز خواندن براي ايجاد تمركز مفيد و مؤثر است.

و نكته ي آخر اين كه:

خداوند متعال در آيه ي 28 از سوره ي رعد مي فرمايد:

الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب‏

آنان كه ايمان آورده اند و با ياد خدا قلب هايشان آرام مي گيرد.

همانا تنها با ياد خداست كه قلب ها آرام مي گيرد.

اين آيه مي فرمايد كه آرامش واقعي در پناه ياد خدا به وجود مي آيد. پس تكرار همين آيه در زمان هائي كه انسان نيازمند به آرامش واقعي است در كنار توجه به تمامي مباحث گذشته، مي تواند موجب تسكين قلب گرديده و ما را دوباره به ياد خدا انداخته و در نتيجه موجب آرامش قلبي ما گردد.

سر بلند و شادكام باشيد

پي نوشت:

1. براي دستيابي به اين نوع ادعيه و اذكار مي توانيد به حاشيه ي كتاب « كليات مفاتيح الجنان » مراجعه نموده و به تناسب نياز خود از مطالب آن بهرمند گرديد. در بخش هشتم كتاب « كليات مفاتيح نوين » نوشته ي آية الله مكارم شيرازي نيز - كه در مورد دعا براي حل مشكلات معنوي و مادي مي باشد - پنج دعا براي آرامش در برابر عوامل وحشت آورده شده است. به عنوان مثال در دعاي چهارم آمده:

روايت شده است كه رسول گرامي اسلام (ص) به امير مومنان (ع)فرمود: يا علي! هرگاه احساس خطر كردي بگو:

بسم الله الرحمن الرحيم، و لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم

( آية الله مكارم شيرازي، مفاتيح نوين، قم، مدرسة الامام علي بن ابي طالب (ع)، 1384، ص 1144).

[2] علامه مجلسي، بحار الانوار، بيروت، موسسه الوفاء، 1404 ق، ج 71، ص 214، ذيل ح 47.

در اين كه بعضي از سوره هاي قرآني علاوه بر آن كه كلام خداي متعال و داراي اسرار پنهاني است كه با هيچ معادله علمي نمي توان به آن رسيد؛ همچنين داراي فوايد بسياري در زندگي انسان ها مي باشد و در آن شكي نيست.

 از باب نمونه به بعضي از آيات و روايات مربوطه در باره بعضي از آيات و سوره ها اشاره مي شود.

و اما در مورد فوايد آيه الكرسي رواياتي از رسول گرامي اسلام (ص) نقل شده است از آن جمله، امان از خطرات و مهم ترين آن، مرگ است كه خواندن آن در شب و بعد از ورود به رختخواب توصيه شده است:

رسول خدا (ص) فرمود:"مَنْ قَرَأَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ، لَمْ يَمْنَعْهُ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّةِ إِلَّا الْمَوْتُ- وَ لَا يُوَاظِبُ عَلَيْهَا إِلَّا صِدِّيقٌ أَوْ عَابِدٌ- وَ مَنْ قَرَأَهَا إِذَا أَخَذَ مَضْجَعَهُ آمَنَهُ اللَّهُ عَلَي نَفْسِهِ- وَ جَارِهِ وَ جَارِ جَارِهِ وَ الْأَبْيَاتِ حَوْلَه"(2)‏  يعني: هر كسي پس از هر نماز واجب آية الكرسي بخواند، هيچ چيز جز مرگ فاصله بين او و بهشت نخواهد بود، و جز مردم صديق و عابد بر اين كار مواظبت نخواهند كرد، و هر شخصي در بستر خواب آن را بخواند خداي متعال او و همسايه ‏ها و خانه ‏هاي اطرافش را در امان بدارد.

اين تاثير شگرف و عجيب اين آيه از قرآن مي باشد كه به نام آيه الكرسي معروف است.

همان طور كه مشاهده مي كنيم در روايات از تاثير خواندن آيه الكرسي هنگام حضور در رختخواب كه شب هنگام است سخن به ميان آمده است و مطلبي در مورد روز ديده نشده است. اگر چه خواندن آيات الهي در هر وقتي خود به عنوان كلام خداي متعال اثر خود را بر جاي خواهد گذاشت.

اضافه بر اين، مي توان به سوره هاي ديگري از قرآن اشاره كرده كه خواندن آن انسان را از خطر هاي احتمالي مي رهاند، مثل سوره هاي "ناس" و "فلق" كه به عنوان "معوذتين" معروف است و نقل شده است پيامبر گرامي اسلام صلوات عليه امام حسن و امام حسين سلام الله عليهما را با آن دو سوره"تعويض" مي كرد يعني از خطرات احتمالي ايمن مي كرد  

 "روي ان النبي كان كثيرا ما يعوذ الحسن و الحسين بهاتين السورتين"(2)                      

يعني: روايت شده رسول خدا (ص) بسيار اوقات حسن و حسين عليهما السّلام را با معوذتين تعويذ مي‏كرد يعني در پناه خدا قرار مي‏داد.

توجه كنيم كه حتي امامان معصوم سلام الله عليهم اجمعين كه به طور طبيعي در پناه خداي متعال بودند،با اين حال رسول خدا (ص) ايشان را در پناه اين دو سوره قرار مي داد.

و اما براي دست يابي به اطلاعات بيشتر مي توانيد به كتاب هايي كه در مورد خواص آيات و سوره ها نگاشته شده است مراجعه كنيد البته مراقب باشيم كه به هر مطلبي نمي توان اعتماد كرد و به منابعي مراجعه كنيد كه مطالب آن ها مستند باشد.

پي نوشت ها:

1. مجلسي محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپ مكرر، ج‏73، ص 196.

2. قرشي سيد علي اكبر، تفسير أحسن الحديث، تهران، انتشارات بنياد بعثت، سال 1377 ه ش، چاپ سوم، ج‏12، ص 418.

شنيدن قرآن هم مانند تلاوت قرآن مستحب است و انس با كلام خداست هم چنان كه نگاه به قرآن و مرور ذهني آيات و تفكر در آيات و عمل به مضمون آيات ارزشمند است و ثواب دارد و همه اينها مقدمه براي فهم و عمل است.

البته هر كدام از شنيدن و تلاوت و ... به جاي خويش نيكوست و هر كدام كه تاثير بيشتري داشته و در ساختن شخصيت قرآني ما مؤثر تر باشد ، ثوابش بيشتر است.

ما نمي توانيم حكم كنيم كه كدام ثواب بيشتري دارد ولي همگي ثواب دارد و شما هم خوب است هر كدام را به جاي خود انجام دهي مثلا ساعتي را به تلاوت و ساعتي را به شنيدن تلاوت و ساعتي را به تامل در مضماين اختصاص دهي و همه اينها را در مسير عمل به قرآن و قرآني شدن سازماندهي نمايي. 

روايات درباره زمان خواندن اين سوره مختلف است و هيچيك زمان خاصي را به عنوان بهترين زمان مشخص نكرده اند بعضي روايات خواندن آن را در صبح، بعضي در ظهر، بعضي در شب و بعضي به طور كلي براي بر آوردن حاجت، سفارش كرده اند كه نمونه هايي از آنها را مي آوريم:

1- « عن النبي ص أنه قال سورة يس تدعي في التوراة المعمة قيل و ما المعمة قال تعم صاحبها خير الدنيا و الآخرة... و تدعي المدافعة القاضية تدفع عن صاحبها كل شر و تقضي له كل حاجة»(1)

پيامبر فرمودند: سوره يس در تورات به عنوان" عموميت آفرين" ناميده شده، سؤال شد از چه رو به آن عموميت آفرين گفته مي‏شود؟ فرمود: به خاطر اينكه كسي كه همدم و همنشين اين سوره باشد او را مشمول تمام خير دنيا و آخرت مي‏كند و اين سوره مدافعه و قاضيه ناميده شده، زيرا هر شري را از صاحب آن دفع مي كند و هر حاجتي را براي او برآورده مي كند.

2- « وَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِي رَبَاحٍ قَالَ بَلَغَنِي أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَالَ مَنْ قَرَأَ يس فِي صَدْرِ النَّهَارِ قُضِيَتْ حَوَائِجُهُ »(2) عطاء بن رباح گفت به من رسيده كه پيامبر(ص) فرمود كسي كه سوره يس را در وسط ظهر بخواند حاجت هايش برآورده مي شود.

3- «و ينبغي قراءة سورة يس بعد التعقيب فإن قارئها في الصباح لا يزال محفوظا مرزوقا حتي يمسي و تسمي الدافعة لأنها تدفع عن قارئها كل شر و القاضية لأنها تقضي له كل حاجة.»(3)

سزاوار است بعد از تعقيب نماز صبح سوره يس خوانده شود. زيرا قرائت كننده آن در صبح پيوسته محفوظ است و روزي داده شده تا شب و اين سوره دافعه ناميده شده، چون از قرائت كننده آن هر شري را دفع مي كند و قاضيه ناميده شده، چون هر حاجتي را براي او برآورده مي كند.

4-  از ابو بصير نقل شده است كه امام صادق (ع) فرمود: براي هر چيزي قلبي است و قلب قرآن سوره ياسين است، هر كس آن را پيش از خواب يا در روز پيش از شام بخواند در آن روز تا شامگاهان از كساني خواهد بود كه محفوظ مي‏مانند و از رزق خدا بهره مي‏برند، و هر كس آن را شب هنگام پيش از خواب بخواند، خداوند هزار فرشته بر او مي‏گمارد تا او را از شرّ هر شيطان رانده شده و از هر آسيبي حفظ كنند، و اگر در روز آن شب بميرد خدا او را وارد بهشت مي‏كند و سي هزار فرشته هنگام غسل او حاضر مي‏شوند و همه براي او طلب آمرزش مي‏كنند و با استغفار او را تا قبرش مشايعت مي‏نمايند.(4)  

5- از جابر جعفي نقل شده است كه امام باقر (ع) فرمود: هر كس سوره ياسين را در عمر خود يك بار تلاوت كند، خداوند به شمار تمام آفريدگان دنيا و تمام آفريدگان آخرت و آنچه در آسمان است، به شمار هر يك دو هزار هزار حسنه براي او مي‏نويسد، و به همين اندازه گناهانش را محو مي‏كند، و دچار تنگدستي، بدهكاري، ويراني خانه، سختي، ديوانگي، جذام، وسوسه و بيماريهاي زيانبار نمي‏شود،..(5)

درباره سوره واقعه  بعضي روايات خواندن آن را در شب قبل از خواب  و بعضي  شب جمعه سفارش كرده اند:

1- « عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ مَنْ قَرَأَ فِي كُلِّ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ الْوَاقِعَةَ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ إِلَي النَّاسِ أَجْمَعِينَ وَ لَمْ يَرَ فِي الدُّنْيَا بُؤْساً أَبَداً وَ لَا فَقْراً وَ لَا فَاقَةً وَ لَا آفَةً مِنْ آفَاتِ الدُّنْيَا وَ كَانَ مِنْ رُفَقَاءِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) وَ هَذِهِ السُّورَةُ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) خَاصَّةً لَا يَشْرَكُهُ فِيهَا أَحَدٌ» (6)؛  ابوبصير روايت كرده است كه امام صادق (ع) فرمود: كسي كه در هر شب جمعه سوره واقعه را تلاوت كند، خداوند او را دوست مي‏دارد و محبّت او را در دل تمام مردم قرار مي‏دهد، و در دنيا هرگز روي بدبختي و تنگدستي را نبيند، و هيچ آسيبي از آسيبهائي كه مخصوص دنياست به او نمي‏رسد، و از همراهان و همنشينان‏ امير مؤمنان علي (ع)مي‏گردد. و اين سوره تنها به آن حضرت اختصاص دارد و ديگران با او در اين فضيلت شريك نيستند.

2- « قَالَ الصَّادِقُ (ع) مَنِ اشْتَاقَ إِلَي الْجَنَّةِ وَ إِلَي صِفَتِهَا فَلْيَقْرَأِ الْوَاقِعَةَ ...» (7)؛  امام صادق(ع) فرمود: كسي كه مشتاق است تا بهشت و چگونگي آن را دريابد سوره واقعه را تلاوت كند.

3- « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ( ع) قَالَ مَنْ قَرَأَ الْوَاقِعَةَ كُلَّ لَيْلَةٍ قَبْلَ أَنْ يَنَامَ لَقِيَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ وَجْهُهُ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْر»(8)؛  امام محمد باقر (ع) فرمود: كسي كه هر شب پيش از خواب سوره واقعه را تلاوت نمايد، خداوند متعال را در حالي ملاقات مي‏كند كه رخسارش چون قرص ماه شب چهاردهم درخشان است.

ِ4- «  وَ أَقْوَي الْأَسْبَابِ الْجَالِبَةِ لِلرِّزْقِ إِقَامَةُ الصَّلَاةِ  بِالتَّعْظِيمِ وَ الْخُشُوعِ  وَ قِرَاءَةُ سُورَةِ الْوَاقِعَةِ خُصُوصاً بِاللَّيْلِ وَ وَقْتِ الْعِشَاءِ  وَ سُورَةِ يس وَ تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَقْتَ الصُّبْحِ...» (9)

 و نيرومندترين اسباب جلب روزي نماز خواندن با تعظيم و خشوع و خواندن سوره واقعه است به ويژه در شب و وقت عشاء و هم سوره يس و تَبارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ در صبح.

پي نوشت ها:

1. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو، ج8، ص646.

2. علامه مجلسي، بحارالأنوار، چاپ بيروت، ج 89، ص 292.

3 . شيخ بهايي، مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة،انتشارات دار الاضواء، ص 118.

4. (عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَلْباً وَ إِنَّ قَلْبَ الْقُرْآنِ يس وَ مَنْ قَرَأَهَا قَبْلَ أَنْ يَنَامَ أَوْ فِي نَهَارِه‏...) شيخ صدوق،  ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، انتشارات دار الرضي،ص 111.

5. ( عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَنْ قَرَأَ يس فِي عُمُرِهِ مَرَّةً وَاحِدَةً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خَلْقٍ فِي الدُّنْيَا...) همان.

6و7و 8. همان، ص117.               

9. مجلسي،  بحار الأنوار، ج‏73، ص319.

جواب دوم

خواندن قرآن، و حتي نگاه كردن به خط آن ثواب دارد. اما تدبّر در قرآن و فهميدن معاني و به كار بردن آن در زندگي ارزش و اهميت بيشتري دارد بنابر اين خواندن قرآن به زبان فارسي به اين معنا كه انسان ترجمه آن را بخواند نه تنها اشكال ندارد. بلكه چه بسا در موادي نيز ترجيح دارد. اينكه انسان معناي آيات قرآن را بخوبي درك كند تا بتواند هر چه بهتر و بيشتر از آن براي بهتر زيستن بهره گيرد بسيار شايسته و ارزشمند است.

 اصولا هدف اساسي نزول آيات براي همين است و اگر به قرائت قرآن نيز تاكيد شده براي رسيدن به فهم آيات قرآن و به كار گيري آن در زندگي است.

اما اينكه توصيه به قرائت الفاظ قرآن به صورتي عربي شده كه اين تاكيد در مورد نماز بيشتر و در حد وجوب است مي‌تواند دلائل مختلفي داشته باشد كه به برخي اشاره مي‌كنيم:

اولاً: تعبدي و توفيقي بودن خواندن قرآن و نماز به لفظ عربي، اين معنا كه شريعت اسلام دستور به عربي خواندن نماز و قرآن را داده است، گرچه انسان مي‏تواند ترجمه قرآن مجيد را مطالعه نمايد و با دعاهاي نماز را به فارسي بخواندو از ثواب آن بهره مند شود، اما به جاي تلاوت عربي قرار نمي‌گيرد؛ زيرا قرآن الفاظي است كه از جانب خدا و به وسيله جبرئيل و به زبان عربي بر پيامبر (ص) نازل شده است.

ثانياً: جهت ايجاد زباني مشترك ميان همه پيروان اسلام و در واقع فراهم سازي وحدت و پيوند بين المللي ديني است.

ثالثاً: روح و محتواي هر پيام و سخني در قالب زبان خاصي كه در آن ريخته شده، عميق تر و درك مي‏شود تا زماني كه به زبان‏هاي ديگر برگردانده شود. قرآن كه داراي مضامين بسيار بلند و عالي است، هرگز قابل ترجمه دقيق و كامل، زبان ديگري نيست. شايد بتوان گفت كه اكثر ترجمه‏هاي قرآن نارسا و حتي در برخي موارد، اشتباه مي‏باشد. به عنوان مثال از سوره حمد نام مي‏بريم كه هيچ ترجمه‏اي كه بتواند تمام مفاهيم آن را به زبان ديگر بيان كند، نيست. حتي تنها كلمه الله، هيچ معادلي در زبان ديگر ندارد و كلمه خدا در زبان فارسي معادل معناي الله نمي‏باشد.

رابعاً: زبان عربي، زباني است كه توان تحمل بار معاني قرآن را دارد.

پس شما مي توانيد ترجمه قرآن را هم بخوانيد و ثواب دارد اما ثواب تلاوت خود قرآن را ندارد.

بدون شك رفتار مادر در دوران بارداري، روي جنين اثر مي گذارد و توصيه هايي كه در فقه و روايات و پزشكي و روان شناسي به مادران باردار شده، حاكي از تاثير هيجانات شديد، فكر و خيال زياد، اندوه و افكار تيره بر روي جان و روان كودك است. زيرا جنين تحت تاثير محيط اطرافش مي باشد و نزديك ترين محيط به او مادر است. از اين رو مسلما ياد خدا بودن و تلاوت قرآن و نماز و دعا روي رفتار و اخلاق جنين تاثيرات مثبت مي گذارد همچنانكه گناه، عصبانيت و نداشتن آرامش روحي و رواني اثرات منفي روي جنين مي گذارد. از آيات و رواياتي كه به طور كلي دستور به تلاوت قرآن و مانوس بودن با قرآن مي دهند، استفاده مي شود كه تلاوت قرآن هميشه خوب است و مايه آرامش روحي انسان است از اين رو مادري كه باردار است هر چه بيشتر قرآن تلاوت كند، سبب آرامش خود و فرزندش مي شود. مخصوصا خواندن بعضي سوره ها مثل حمد و توحيد و يس و...يا بعضي آيات مثل آيه الكرسي و... كه داراي اثرات و بركات زيادي است.

در روايات درباره خواندن سوره مخصوصي در دوران بارداري مطلبي نيامده و تنها خواندن بعضي آيات براي آسان شدن وضع حمل يا خوردن بعضي چيزها براي نيكو شدن اخلاق و زيبايي فرزند توصيه شده است. البته در كتاب ريحانه بهشتي يا فرزند صالح در بخش توصيه هاي عبادي و خوراكي در ايام بارداري، خواندن بعضي سوره هاي قرآن يا بعضي دعاها در ماههاي مختلف بارداري توصيه شده است و در آنجا آمده كه خواندن سوره انبياء باعث صالح شدن فرزند، خواندن سوره عصر باعث صبور شدن فرزند مي شود ولي ارجاع به منبعي داده نشده است. براي آشنايي بيشتر با مراقبت هاي دوران بارداري مي توانيد به اين كتاب مراجعه نماييد.(1) در ادامه چند نمونه از رواياتي كه درباره نوشتن بعضي آيات يا خوردن بعضي چيزها براي زنان حامله توصيه شده را مي آوريم: 

1- «عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: تُكْتَبُ هَذِهِ الْآيَاتُ فِي قِرْطَاسٍ لِلْحَامِلِ إِذَا دَخَلَتْ فِي شَهْرِهَا الَّتِي تَلِدُ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يُصِيبُهَا طَلْقٌ وَ لَا عُسْرُ وِلَادَةٍ...»(2)؛ امام صادق(ع) فرمودند نوشته شود اين آيات در كاغذ براي زن حامله زماني كه وارد ماهي شد كه فرزندش به دنيا مي آيد پس همانا آن زن در وضع حمل سختي و مشكلي را متحمل نمي شود...پس اين آيات را بنويسد: أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ ....(3) و وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ .......وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلي‏ رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ (4)

2- «قَالَ النَّبِيُّ (ص) أَطْعِمُوا نِسَاءَكُمُ الْحَوَامِلَ اللُّبَانَ فَإِنَّهُ يَزِيدُ فِي عَقْلِ الصَّبِي»(5)؛ پيغمبر(ص) فرمود: به زنان آبستن كندر بدهيد كه عقل كودك را زياد مي‏كند.‏

3- «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) خَيْرُ تُمُورِكُمُ الْبَرْنِيُّ فَأَطْعِمُوهُ نِسَاءَكُمْ فِي نِفَاسِهِنَّ تَخْرُجْ أَوْلَادُكُمْ حُلَمَاء»(6)؛ حضرت علي(ع) فرمودند بهترين خرماي شما خرماي برني است پس آن را به زنانتان بخورانيد تا فرزندانتان حليم و بردبار شوند.

4- «وَ قَالَ النبي (ص) أَطْعِمُوا حَبَالاكُمُ السَّفَرْجَلَ فَإِنَّهُ يُحَسِّنُ أَخْلَاقَ أَوْلَادِكُمْ»(7)؛ به زنان باردارتان گلابي بخورانيد. زيرا آن باعث مي شود اخلاق فرزندتان نيكو شود.

پس به طور كلي خواندن تمام سوره هاي قرآن  و دعاها در ايام بارداري مفيد است شما مي توانيد از اول قرآن شروع كنيد و روزي چند صفحه را با تدبر قرائت بفرماييد و در اوقاتي كه مشغول كارهاي خانه هستيد سوره هاي كوتاه مانند  توحيد، قدر، حمد ،ناس و...كه حفظ هستيد بخوانيد

پي نوشت ها:

1. مخبر، سيما، ريحانه بهشتي، قم، انتشارات نور الزهرا .

2. نوري، حسين، مستدرك الوسائل، انتشارات آل البيت، ج15، ص206.

3. انبياء(21)آيه30.

4. يس(36) آيات 37 تا 51.

5. طبرسي، حسن بن فضل، مكارم الاخلاق، انتشارات شريف رضي، ص194.

6. شيخ حر عاملي، وسايل الشيعه، انتشارات آل البيت، ج21، ص403.

7. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ بيروت، ج63، ص177.

سؤال شما درست نيست. قرآن كتابي است كه موازين عقلي و واقعي را تاييد مي كند و خارج از اين موازين نيست و هدف نزول قرآن هم بيان معارفي است كه بشر بدون وحي راهي براي رسيدن به آن ندارد و ارائه دستور العمل هاي معقول و صحيح براي اداره درست دنيا در راستاي رسيدن به سعادت نهايي در آخرت است.

اين كتاب براي ارائه راه رسيدن به ثروت فراوان يا راه معالجه بيماري هاي سخت و ... و ارائه راه هاي ميان بر در اين زمينه ها نيست كه اين راه ها را بشر بايد با عقل و تجربه بيابد و بپيمايد.

قرآن و روايات براي ارائه اين راهنمايي ها آمده كه در كسب مال اولا فقط دنبال كسب حلال باشيد و كسبهاي حلال و حرام را معرفي كرده و طلب حلال را يكي از عبادات شمرده و از اين كه همه همت فرد صرف كسب مال حلال شود ، نهي كرده زيرا مال حلال به اندازه خوب است و گر در طلب زياده روي شود به حرص و آز منجر مي گردد و غايت نهايي شده و ...

در آيات قرآن ايمان و توبه و استغفار جلب كننده رحمت و مغفرت شده و وسعت روزي يكي از آثار ايمان و تقوا و استغفار جمعي شمرده شده است. به آيات زير توجه كنيد:

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُري‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُون(1)

اگر مردم قريه‏ ها ايمان آورده و پرهيزگاري پيشه كرده بودند، بركات آسمان و زمين را به رويشان مي‏گشوديم، ولي پيامبران را به دروغگويي نسبت دادند. ما نيز به كيفر كردارشان مؤاخذه‏شان كرديم .

و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب (2)

هر كه از خدا بترسد، براي او راهي براي بيرون‏ شدن قرار خواهد داد و از جايي كه گمانش را ندارد روزي‏اش مي‏دهد.

استغفروا ربكم يرسل السماء عليكم مدرارا و يمددكم باموال و بنين و يجعل لكم جنات و يجعل لكم انهارا (3)

از پروردگار خويش آمرزش بطلبيد كه او بسيار آمرزنده است تا بارانهاي پربركت آسمان را پي در پي بر شما فرستد و شما را با اموال و فرزندان فراوان كمك كند و باغهاي سرسبز و نهرهاي جاري در اختيارتان قرار دهد.

اين آيات براي نشان دادن راه رسيدن و تحصيل مال فراوان نيست. بلكه دعوت به ايمان و تقوا و آمرزش طلبي و خدايي شدن است تا نعمت هاي فراوان دنيايي و آخرتي نصيب فرد گردو. دنيا و مال فراوان از نگاه قرآن در برابر ايمان و تقوا و بنده شدن ارزشي ندارد تا بخواهد آنها را واگذارده و راه رسيدن به مال و منال را بنماياند. اگر فرد خدايي شد، اولا به گنج قناعت مي رسد كه گنج تمام نشدني است و ديگر مال فراوان براي او ارزش طلب كردن ندارد.

اگر هم دعاهايي براي طلب روزي حلال يا براي اداي دين وارد شده و اگر در فضيلت تلاوت سوره هايي رسيدن به روزي حلال گسترده و وسيع، وعده داده شده، اين ها نوعي تشويق براي سوق انسان مادي به سوي معنويت است و يكي از عوامل است نه همه عامل و كسي كه دنبال روزي حلال فراوان است علاوه بر خواندن آن دعاها و تلاوت آن سوره ها بايد به عوامل مادي يعني تلاش و كوشش و تدبير و ... متوسل شود.

اما در مورد سوره حمد در جايي نيافتيم كه تلاوت اين سوره باعث رسيدن به روزي زياد باشد. در روايات به شفاگري اين سوره تصريح شده (4) ولي براي رسيدن به روزي زياد سفارش نشده است گر چه تلاوت اين سوره همه بركات از جمله روزي را جلب مي كند. اما در روايت براي زياد شدن روزي به تلاوت آن دعوت نشده است.

اما در مورد انفاق هم در جايي تصريح نشده كه براي رسيدن به روزي زياد انفاق كنيد بلكه انفاق را سبب نمو و زياد شدن مال شمرده است و براي دفع توهم عمومي غلطي است كه وجود دارد.

مردم معمولا گمان مي كنند با انفاق اموالشان كم مي شود و خداوند تصريح كرده كه اين گونه نيست و سنت حاكم بر جهان به اراده خدا اين است كه اگر مالي براي رضاي خدا و در مسير مورد رضاي او صرف شود ، به اراده خدا جايگزين گردد و نه تنها كم نشود، بلكه رشد يابد :

وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقين (5)

و هر چيزي را (در راه او) انفاق كنيد، عوض آن را مي‏دهد (و جاي آن را پر مي‏كند) و او بهترين روزي‏دهندگان است!»

اما اين كه انفاق راه رسيدن به مال فراوان باشد ، در جايي نيافتيم.

پي نوشت ها:

1. اعراف (7) آيه 96.

2. طلاق (66) آيه 2-3.

4. بلاغي نجفي ، آلاء الرحمن في تفسير القرآن ، قم ، بنياد بعثت ، 1420 ق ، ج‏1، ص 50.

5. سبأ (34) آيه 39.