واژه تحريف از ريشه «حرف» به معناي لبه، كناره و مرز يك چيز گرفته شده و در لغت، به معناي مايل كردن و منحرف كردن و دگرگون ساختن است،  و تحريف سخن، به معناي ايجاد نوعي دگرگوني و انحراف در آن است.(1)

در يك تقسيم‏بندي كلي، تحريف هر سخني و از جمله تحريف قرآن را مي‏توان به دو نوع: تحريف معنوي و تحريف لفظي تقسيم كرد.

مقصود از تحريف معنوي، برداشت انحرافي و تفسير و توجيه سخن، بر خلاف مقصود گوينده است. اين نوع تحريف، قطعا در قرآن رخ داده است. حضرت علي (ع) از وقوع چنين تحريفي در زمان خويش، به خدا شكوه مي‏برد(2) و از وقوع آن در آينده نيز خبر مي‏دهد. (3) قرآن مجيد نيز از وقوع اين نوع تحريف در كتاب‏هاي آسماني گذشته ياد كرده است.

نقطه مقابل تحريف معنوي ، تحريف لفظي آن است. تحريف لفظي خود اقسامي دارد كه عبارتند از:

1- تحريف به زياده و نقيصه در اعراب و بنا و حروف كه اين نوع تحريف نيز يقينا در قرآن واقع شده است؛ زيرا با توجه به اختلاف قرائات قرّاء و پذيرش اين جهت كه قرائت همه صحيح و قرآن است، چاره‏اي جز اين نيست. مگر اينكه بپذيريم تحريف در اعراب و بنا و حروف بر قرآن وارد شده است؛ چون به عنوان مثال در «مالك يوم الدّين» و «ملك يوم الدّين» و در: «يطّهّرن و يطهرن» در واقع و لوح محفوظ يكي از اين دو قرائت صحيح است، اگر «مالك يوم الدّين» صحيح باشد، پس در قرائت «ملك يوم الدّين» نقص وارد شده و اگر به عكس باشد، در «مالك يوم الدّين» زياده وارد شده است.

البته ناگفته نماند اينكه همه قرائات، قرآن باشند، طبق حديث نزول قرآن «علي سبعة أحرف» (يعني قرآن تا هفت لغت و زبان هم بخوانند صحيح باشد) است و طبق نظر شيعه باطل است و شيعه خلاف آن را از ائمه اهل بيت (ع) نقل كرده كه قرآن بر حرف واحد و از طرف شخص واحد نازل شده است و لذا اختلاف قرائات به اختلاف خود قراء بر مي گردد و ربطي به اصل قرآن ندارد.

قرائت يكي از وجوه احتمالي در نص قرآن كريم است كه به وسيله يكي از قرّاء ارائه شده است. قرائات قرآن به خود قرآن ربطي ندارد و دو امر متغايرند. زيرا بستر قرآن، بستر نص و تواتر مسلمانان است، در حالي كه بستر قرائات قرآن، اختيارات و استنباطات قراء در قرائات قرآن است و داراي تواتر و حجيت نيست.(4)

 2- تحريف به زياده در آيات و سور قرآن، يعني در قرآن فعلي آيات يا سور و يا يك سوره‏اي وجود داشته باشد كه قرآن واقعي نباشد حال آن زياده از سوي پيغمبر و اوصياي او اضافه شده باشد يا به وسيله مخالفين و يا مسلمين، اين نوع زياده و تحريف طبق عقيده فريقين در قرآن واقع نشده است؛ زيرا درست بر خلاف آيات تحدي است كه در درس پيشين ثابت شد كه قرآن معجزه است و جنّ و انس از آوردن همانند آن عاجز و ناتوانند؛ زيرا اگر شخصي (و لو پيغمبر) مي‏توانست چند آيه يا يك سوره مانند قرآن را بياورد و بر آن اضافه نمايد، قهرا قرآن ديگر نمي‏توانست تحدي نمايد و يا سند نبوت پيامبر اسلام (ص) باشد.

3- تحريف به نقيصه كه قرآن فعلي كمتر از آن قرآن واقعي باشد كه بر پيامبر (ص) نازل شده بود. يعني بخشي از آيات و سور و يا كلمات قرآن حذف و ساقط شده باشد.

اكثر علماي شيعه و سني منكر اين نوع تحريف در قرآن هستند جز عده اندكي كه با توجه به دلايل نارسا و باطل قائل به اين نوع تحريف شده اند.

با توجه به توضيحات مذكور بايد بگوييم كه منظور از مصونيّت قرآن شريف از تحريف اين نيست كه هر جا كتابي بنام قرآن يافت شود قرآن كامل و محفوظ از اشتباهات كتابتي يا قرائتي باشد و يا هيچگونه تفسير غلط و تحريف معنوي درباره آن، امكان نداشته باشد و يا آيات و سوره هاي آن به ترتيب نزول، تنظيم شده باشد، بلكه منظور اين است كه قرآن كريم چنان در ميان بشر باقي بماند كه طالبان حقيقت، امكان دسترسي به همه آيات آن بدان گونه كه نازل شده است داشته باشند. بنابراين، ناقص بودن يا غلط داشتن بعضي از نسخه هاي قرآن، يا اختلاف قرائت ها، يا تنظيم آيات و سوره هاي آن برخلاف ترتيب نزول، يا وجود تحريف هاي معنوي و انواع تفسير بِه رأي، منافاتي با مصونيّت قرآن كريم از تحريف مورد بحث ندارد.(5) زيرا تحريف مورد بحث تحريف به زياده يا نقيصه در آيات و سور قرآن است و اينگونه تحريف نفي شده است.

پي نوشت ها:

1. آيت الله مصباح يزدي، قرآن‏شناسي، قم، موسسه آموزشي وپژوهشي امام خميني‏، 1380 ش، ج‏1، ص 191.

2.« الي اللّه اشكو من معشر يعيشون جهّالا و يموتون ضلّالا ليس فيهم سلعة ابور من الكتاب اذا تلي حق تلاوته و لا سلعة اتفق بيعا و لا اغلي ثمنا من الكتاب اذا حرّف عن مواضعه»« به خدا شكوه مي‏برم از گروهي كه با جهالت زندگي مي‏كنند و با گمراهي مي‏ميرند. در ميان آنان كالايي كسادتر از قرآن، آن‏گاه كه شايسته تلاوت شود و پررونق‏تر و گرانبهاتر از قرآن، آن‏گاه كه از جايگاهش منحرف شود، وجود ندارد.»( نهج البلاغه، خطبه 17).

3. «و انّه سيأتي عليكم من بعدي زمان ... ليس عند اهل ذلك الزمان سلعة ابور من الكتاب اذا تلي حق تلاوته و لا انفق منه اذا حرّف عن مواضعه» « براستي كه بر شما پس از من زماني خواهد آمد كه ... نزد مردم آن دوران كالايي كسادتر از قرآن، آن‏گاه كه شايسته تلاوت شود و پررونق‏تر از قرآن، آن گاه كه از جايگاهش منحرف شود، وجود ندارد.» (نهج البلاغه، خطبه 147).

4. آيت الله معرفت، التمهيد، قم، مؤسسه نشر اسلامي، چاپ اول، 1411ق، ج 2، ص 98.

5. آيت الله مصباح يزدي، آموزش عقايد، تهران، ‌شركت چاپ و نشر بين الملل سازمان تبليغات اسلامي، 1384ش، ص 274.

قرائت: هر اختلافي كه منسوب به يكي از ائمه قرائت باشد كه روات آن بر آن‏ اجماع دارند، قرائت نام دارد و صاحب آن امام ناميده مي‏شود؛ مانند قرائت عاصم.

روايت: هر اختلافي كه منسوب به راوي امام قرائت است، روايت شمرده شده و صاحبش را راوي مي‏نامند؛ مانند روايت حفص از عاصم.

طريق: هر اختلافي كه منسوب به كسي است كه از راوي گرفته، طريق ناميده شده است (1) مانند قصر مد منفصل به روايت حفص از طريق عمرو بن الصّباح و يا از طريق طيبة النّشر و عدم قصر مد منفصل از طريق عبيد بن الصّباح و شاطبيه‏

بعد از توضيح مذكور، درباره «شاطبيه» و «الدره» بايد بگوييم كه اين دو تعبير اشاره به دو كتابي دارند كه در خصوص إختلاف قرائات و تجويد نوشته شده است.

 «شاطبيه» إشاره به كتاب «حرزالاماني و وجه‌ التهاني» تأليف «ابوالقاسم شاطبي» (متوفاي 590) دارد. اين كتاب كه مشتمل بر بيش از هزار بيت است، اثر مهم ابو عمر داني «التيسر في القراءآت السبع» را به نظم كشيده است‏ و لذا به «قصيده‏ شاطبيه» نيز شهرت دارد.

از قرن چهارم به بعد، كتب زيادي در علم قرائات تدوين گرديد. درخشان‏ترين اثري كه تا كنون نيز مورد استفاده استادان و قاريان قرآن قرار گرفته است و مدرسين‏ دانشگاههاي قرائت در كشورهاي اسلامي آن را تدريس مي‏نمايند، همين قصيده «حرز الاماني و وجه التهاني» است. اين اثر، شامل همه مسائل قرائات هفتگانه مي‏باشد. بخشي از اين اثر نيز به مخارج و صفات حروف اختصاص داده شده است. تا كنون شرح‏هاي زيادي بر اين اثر نوشته شده است.(2)

«الدره» نيز به كتاب « الدرة المضيئة في قرائات الائمة الثلاثة» تأليف «ابن جزري»(متوفاي 833) اشاره دارد. اين منظومه در واقع مكمّل «حرز الأماني» است. در اين منظومه از قرائت‏هاي سه تن از قاريان: ابو محمد خلف بن هشام بزار بغدادي و ابو جعفر يزيد بن قعقاع مخزومي مدني قاري و ابو محمد يعقوب بن اسحاق حضرمي بصري سخن به ميان آمده است.(3)

اما درباره «عراقيين» بايد بگوييم كه اين تعبير به معناي عراقي هاست و همانطور كه ساير مناطق إسلامي در خصوص قرائت قرآن و تجويد آن داراي قاري و راوي و ناقلان از آنها بوده اند و اين مناطق اختلافاتي نيز با ساير مناطق داشته اند عراقي ها نيز داراي قاريان و روايان و ناقلان بوده اند و لذا از آنها به «عراقيين» تعبير شده است.

پي نوشت ها:

1. مؤدب، سيد رضا، نزول قرآن و رؤياي هفت حرف، قم، دفتر تبليغات اسلامي‏، 1378، ص 188.

2. ستوده نيا، محمد رضا، بررسي تطبيقي ميان تجويد و آواشناسي، تهران، رايزن، 1378، ص 15.

3. مهدوي راد، محمد علي، سير نگارشهاي علوم قرآني، تهران، هستي نما، 1384، ص140.

مدت كمي بعد از وفات رسول خدا به دلايلي كه در جاي خود توضيح داده شده، تفاوت هاي مختصري در قرائت ها پيدا شد؛ تفاوت هايي كه معناي كلي و اصلي آيات را تغيير نمي داد حالا يا در آيه يك يا چند كلمه توضيحي اضافه شده بود يا كلمه اي با كلمه مرادف و هم معنا جايگزين شده بود يا از لحاظ اعرابي تفاوت مختصري داشت. ولي در همه موارد معناي كلي يكي بود و تفاوت مهم و قابل اعتنايي پيش نمي آورد. خوشبختانه تمام موارد اختلاف قرائت در قرائت هاي مختلف ثبت و ضبط شد و مكتوب گرديد و به سرعت باب اختلاف قرائت هم بسته شد. 

با توجه به اين كه قاريان شناخته شده در بعض جزئيات با هم تفاوت يافتند ، قرائت هفت نفر مورد توجه و اطمينان بيشتر قرار گرفت كه به "قاريان هفت گانه" مشهور شدند و از اين هفت قرائت هم فقط دو قرائت مورد عنايت خاص واقع شد و ماندگارگرديد؛ يكي قرائت عاصم كه در غالب جهان اسلام، قرآن مطابق اين قرائت خوانده و چاپ مي شود و دوم قرائت  "نافع بن عبد الرحمان بن ابي نعيم"  به نقل از "علمان بن سعيد" معروف به "ورش" كه قرآن به اين قرائت در كشورهاي اسلامي شمال آفريقا چاپ و منتشر مي گردد.

"عاصم بن ابي النّجود بن بهدلة اسدي كوفي‏" با كنيه "ابوبكر" فرزند "ابي النجوداسدي" از آزادشدگان خاندان اسد بود. او قرائت قرآن را از "ابوعبد الرحمن سلمي" ياد گرفته و قرائت خود را به  "زر بن حبيش و ابو عمرو شيباني" هم عرضه كرده و از آنان هم بر صحت آن تاييد گرفته است و "ابوعمرو سلمي" هم در قرائت، شاگرد مستقيم علي بن ابي طالب بوده است (1) و به همين جهت قرائت "حفص" مورد قبول اكثر عالمان اسلام در طول تاريخ واقع شده و امروز هم غالب قرآن هايي كه در جهان اسلام چاپ مي شود، مطابق اين قرائت است.

حفص بن سليمان كه ربيب يعني فرزند همسر عاصم بوده و  "ابوبكر بن عياش حنّاط اسدي كوفي" راويان قرائت عاصم هستند (2) كه روايت حفص مورد عنايت بيشتر قرار گرفته و قرآن هاي موجود به روايت حفص از عاصم هستند.

پي نوشت ها:

1. آيت الله خويي، البيان، ترجمه محمد صادق نجمي و هاشم زاده هريسي، پنجم، خوي، دانشگاه آزاد، 1375 ش، ج 1، ص 185.

2. همان.

قرائت حفص از عاصم يگانه قرائتي است كه داراي سندي صحيح و با پشتوانه قرائت اكثريت مسلمانان استحكام يافته است. اين قرائت در طيّ قرون پي ‏در پي تا امروز همواره ميان مسلمانان متداول بوده و هست و تداول آن به چند سبب برمي‏گردد:

1.  قرائت حفص  قرائت عامه مسلمانان است، زيرا حفص و استاد او عاصم شديدا به آنچه كه با قرائت عامّه و روايت صحيح و متواتر ميان مسلمانان موافق بود، پاي‏بند بودند. اين قرائت را عاصم از شيخ خود ابو عبدالرحمان سلمي و او از امام «امير المؤمنين» (ع) اخذ كرده است . حضرت علي (ع)  به هيچ قرائتي جز آنچه با نصّ اصلي وحي كه ميان مسلمانان از پيامبر (ص) متواتر بوده، قرائت نمي‏ كرده است. اين قرائت را عاصم به شاگرد خود حفص آموخته است. از اين رو در تمامي ادوار تاريخ مورد اعتماد مسلمانان قرار گرفت.  اعتماد عمومي صرفا براي اين  بود كه با نصّ اصلي و قرائت متداول بين مسلمانان، توافق و تطابق داشته است تا جايي كه گفته شد قرائت حفص، قرائت عامه مسلمانان نيست، بلكه قرائت عامه مسلمانان، قرائت حفص است.

 چرا اين قرائت را به حفص نسبت دادند؟!

 نسبت قرائت به حفص، به اين معنا نيست كه مبتني بر اجتهاد حفص است، بلكه  نسبت رمزي است براي تشخيص اين قرائت . قبول قرائت حفص به معناي قبول قرائتي است كه حفص اختيار كرده و پذيرفته ؛ زيرا اين قرائت از اول بين مسلمانان متواتر بوده است.

2. عاصم در بين قراي معروف به خصوصيات و خصائلي ممتاز بوده كه به او شخصيتي قابل توجه بخشيده است. ضابطي بي‏نهايت استوار و در اخذ قرآن از ديگران محتاط تر بوده است . قرائت را از كسي غير از ابو عبدالرحمن السلمي كه از علي عليه السّلام فرا گرفته بود اخذ نمي‏كرد . آن را به زر بن حبيش كه قرائت را از ابن مسعود آموخته بود عرضه مي‏كرد. در تمام دوره‏هاي تاريخ، قرائت عاصم، قرائتي بوده كه بر همه  قرائت ها، ترجيح داشته و بين عامه مسلمانان، رواج داشته و همگان بدان توجه داشتند .(1)

پي نوشت :

1.  آيت الله معرفت، علوم قرآني، قم، مؤسسه فرهنگي التمهيد، 1381، ص 235؛

 آيت الله معرفت، التمهيد في علوم القرآن ، قم، مؤسسة النشر الاسلامي‏ ، 1415ق، ج‏2، ص 245

1- عبد اللّه بن عامر اليحصبي: قاري شام، متوفاي 118

2- عبد اللّه بن كثير الدّاري: قاري مكه، متوفاي 120

3- عاصم بن ابي النّجود الاسدي: قاري كوفه، متوفاي 128  و دو راوي او عبارتند از: حفص بن سليمان و شعبه ابو بكر بن عياش.

قرائت متداول بين مسلمانان قرائتي است كه منطبق با قرائت عاصم به روايت حفص است‏.

4- ابو عمرو بن علاء المازني: قاري بصره ، متوفاي 154

5- حمزة بن حبيب الزيات: قاري كوفه، متوفاي 156

6- نافع بن عبد الرحمن الليثي: قاري مدينه، متوفاي 169

7- علي بن حمزة الكسائي: قاري كوفه، متوفاي 189 (1)

پي نوشت ها:

1. ر.ك طاهري، حبيب الله، درسهايي از علوم قرآني، قم، اسوه، 1377ش، ج‏1، ص 385.

آيت الله معرفت در كتاب التمهيد متذكر شده كه:« مصحفنا اليوم يتوافق- أكثريّا- مع مصحف الكوفة سوي مواضع نرمز إليها في الجدول التالي»(1)

«مصحف كنوني ما، در بيشتر موارد با مصحف كوفه هماهنگ است جز مواردي كه در جدول ذيل، مشخص مي‏كنيم.»

طبق جستجويي كه در منابع علوم قرآني داشتيم به علت اين هماهنگي تصريح نشده است. اما ممكن است علت آن اين امر باشد كه عثمان براي ايجاد وحدت قرائت با هر قرآني كه به شهرها مي‏فرستاد يك قاري آشنا به قرائت اصلي قرآن، همراه مي‏كرد كه اين قاري همان كار علائم اعراب را انجام مي‏داد. با قرآن كوفه عبد الرحمن بن سلمي، را همراه نمود. عبدالرحمن سلمي كه خودش شاگرد حضرت علي (ع) است استاد عاصم (يكي از قراء سبعه ) است. و  قرائت رايج كنوني قرائت عاصم به روايت حفص است‏. و لذا ممكن است علت هماهنگي مصحف كنوني با مصحف كوفه هماهنگي قرائت كنوني با قرائت قاري مصحف كوفه باشد.

با پذيرش اين احتمال وجه برتري مصحف كوفه نيز روشن مي شود. زيرا قرائت مصحف كنوني با قرائت قاري مصحف كوفه منطبق است. قاري كوفه و شاگردان وي نيز التزام به قرائت روايت متواتر بين مسلمانان داشتند.

اما درباره اينكه اختلافات در مصاحف عثماني آيا دلالت بر اختلافات مسلمانان صدر اسلام بر سر قرآن دارد يا نه؟ بايد بگوييم كه گرچه مسلمانان از ابتدا در برخي از مسائل مربوط به قرآن اختلاف داشتند و اساسا همين اختلافات انگيزه اي براي توحيد و يكسان سازي مصاحف توسط عثمان شد. اما اختلاف مصاحف عثماني، ربطي به اختلاف مسلمانان ندارد. زيرا هدف عثمان، توحيد مصاحف بود و قصد داشت از اين يك مصحف واحد، نسخه هايي را به مراكز مهم اسلامي همچون شام و كوفه و ...بفرستد و لذا اختلافاتي هم كه وجود دارد به سبب  سهو و اشتباه كاتبان و عدم مقابله دقيق نسخه ها است.

البته علمايي از اهل سنت معتقدند كه اين اختلافات امري حساب شده بوده و نبايد آن را معلول اشتباه كاتبان قرآن در دوره عثمان دانست. به عنوان مثال زرقاني در توجيه اختلافات مي‏نويسد:

 «مصاحفي كه عثمان به نقاط مختلف فرستاد مشتمل بر حروف هفتگانه- به همانگونه كه نازل شده بود- در نسخه‏هاي مختلف نوشته شد، زيرا در هيچ روايتي وارد نشده كه عثمان به نويسندگان دستور بدهد كه قرآن را براساس يك حرف بنويسند و شش وجه ديگر را فرو گذارند» (3)

اما در نقد اين ديدگاه بايد گفت: اين مطالب از ادعاهايي است كه در اثبات آنها دلائل محكمي وجود ندارد و به عكس در نقض آنها شواهد متعددي در كتب علوم قرآني وارد شده است كه نشان مي‏دهد نسخه‏هاي مصاحف عثمان قبل از تصحيح نهايي و مقابله با يكديگر به مراكز مختلف فرستاده گشت.

در اين مورد ابن ابي داود از قول مغيره نوشته است:

«برخي از شاميان مي‏گفتند: مصحف ما و مصحف اهل بصره از مصحف كوفيان صحيح تر است، زيرا وقتي عثمان دستور داد كه مصحفها را بنويسند، مصحفي كه براي كوفه تهيه كرده بودند برمبناي قرائت عبد الله بود و قبل از آنكه اين مصحف با ساير نسخه‏ها مقابله شود براي آنها فرستاده شد. اما مصاحفي كه براي شام و بصره تهيه شده بود، پس از مقابله فرستاده شد.»(4)

با اين تجزيه و تحليل روشن مي‏گردد كه:«اختلاف بين مصحف هاي شهرهاي مختلف دليل بر سهل‏انگاري در امر مقابله نسخ و حصول اطمينان از صحت آنهاست»(5)

پي نوشت ها:

1. آيت الله معرفت، التمهيد في علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الاسلامي‏، 1415ق، ج‏1، ص 400.

2. « أنّ مصحف البصرة كان أدقّ من سائر المصاحف‏» همان منبع.

3. زرقاني، محمد عبد العظيم‏، مناهل العرفان في علوم القرآن، بيروت، دار احياء التراث العرب، بي تا، ج‏1، ص 392.

4. سجستاني‏، ابو بكر بن ابي داود، كتاب المصاحف، قاهره، الفاروق الحديثه للطباعه والنشر، 1423ق، ص 135.

5. ر.ك: آيت الله معرفت، تاريخ قرآن، تهران، سمت، 1382ش، ص 105.

طبق گفته خود قاريان ظاهرا هنگام قرائت وقتي دست ها را بر گوش ها و يا كمي جلو دهان قرار مي دهند، براي تنظيم صدا و زيبايي صوت و لحن مؤثر است.

 بدون اين كار  تنظيم صدا و زيبايي  صورت نمي گيرد. غير از اين دليل ديگري ندارد.  

در سال هاي قبل تلاوت برخي از بانوان قاري بين المللي در برخي مراكز و فروشگاه هاي عرضه محصولات قرآني ارائه مي شد از آن جمله تلاوت خانم بنت الراضيه كه چه بسا بتوانيد در برخي مراكز قرآني يا موسسات اماني ارائه محصولات مذهبي و فرهنگي كاست تلاوت ايشان را تهيه بنماييد.

به غير از اين مورد با جستجويي كه انجام شد به سايتي كه امكان دانلود تلاوت بانوان را قرار داده باشد برنخورديم و البته توجه داشته باشيد كه علي رغم مساله فقهي كه در اين خصوص وجود دارد و برخي از مراجع شنيدن تلاوت قرائت بانوان را بر مردان جايز نمي دانند و در نتيجه طبيعي است كه زمينه ارائه چنين محصولاتي نباشد، از نظر فرهنگي هم در بسياري از كشورهاي اسلامي ارائه تلاوت بانوان امري مرسوم و مقبول نبوده و عدم امكان دسترسي به چنين موردي طبيعي است.

در روايتي از رسول خدا (ص) مي خوانيم: «اقْرَؤُوا الْقُرْآنَ بِأَلْحَانِ الْعَرَبِ وَ أَصْوَاتِهَا» (1) «قرآن را با لحن ها و آوازهاي عرب بخوانيد»

قرآن كريم به زبان عربي نازل شده است و لذا استفاده مناسب از صدا با انتخاب طبقات صوتي و مقامات مناسب  عربي، جابه جايي بين پرده هاي صوتي و انتقال از مقامي به مقام ديگر با انسجام و استحكام كامل از نظر لحني و هم چنين توأم با رقت قلب، ترس از خدا و حزين خواندن، به طور حتم در فهم بيش تر مفاهيم قرآن به انسان كمك مي كند و دل ها را تحت تأثير قرار داده و قلب ها را نوراني مي سازد.

الحان و مقامات زبان عرب، طرح ها و الگوهايي هستند براي آفرينش نغمات و ملودي ها.

در تلاوت قرآن از هفت مقام و لحن اصلي استفاده مي شود كه به صورت خلاصه در عبارت «صنع بسحر» گنجانده  شده اند.

حرف صاد مخفف مقام «صبا»، نون مخفف مقام «نهاوند»، عين مخفف مقام «عجم»، باء مخفف مقام «بيات»، سين مخفف مقام «سه گاه»، حاء مخفف مقام «حجاز» و  راء مخفف مقام «رست» مي باشند.

اين مقامات به عنوان ابزاري مطرح اند كه قاري مي تواند به وسيله ي آن ها، مفهوم و محتواي آيات را با زيبايي تمام انتقال دهد.

رعايت تناسب و ارتباط ميان مقام و موضوع آيه هنگام قرائت تأثير زيادي در زيبايي هنر قرائت دارد. هر مقامي براي موضوع خاصي مناسب است؛ برخي مقامات و لحن ها مثل مقام «صبا» حُزن انگيزند و لذا در آيات عذاب بكار مي رود و برخي مقامات مثل مقام «نهاوند» نغمه اي شادند و لذا در آيات توصيف بهشت و بشارت بكار مي روند.(2)

پي نوشت ها:

1. كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية‌، 1407 ه‍ ق‌، ج‏2، ص 614.

2. براي آشنايي تفصيلي با مباحث مقامات موسيقي قرائت به پايگاه اينترنتي «شهر مجازي قرآن كريم»  وابسته به دانشگاه مجازي المصطفي (ص) مراجعه نماييد.

سوره يس از جمله سوره هاي مورد توجه اولياي خدا بوده و اين به خاطر محتواي آياتي است كه در اين سوره وجود دارد تا بدان جا كه پيامبر گرامي اسلام فرمود: هر چيزي داراي قلب است. و قلب قرآن مجيد:سوره يس است(1). خواندن اين سوره با توجه به معاني و تفاسير آن موجب جلب ثواب بسياري خواهد شد، چون سوره " ياسين" مشتمل بر پايه ‏ها و اركان عقيدتي و نيز اصول برنامه‏ هاي انبيا است. (2) علامه طباطبايي نوشته است:

اين سوره شأن والايي دارد و اصول و ريشه‌هاي حقايق را در خود جمع كرده است.(3) پيامبر )ص( فرمود: كسي (مسلماني) كه در قبرستان (مسلمانان) عبور كند و سوره مباركه يس را در آن جا قرائت كند، در آن روز، به شماره افراد و امواتي كه در آن قبرستان باشد، موجب تخفيف گناهان آنان خواهد شد و ثواب براي وي منظور خواهد شد.باز حضرت  فرمود: سوره يس در تورات به نام معمّعه خوانده مي‏شود، گفته شد معمّعه چيست؟ فرمود: كسي كه با اين سوره مأنوس باشد، مشمول خير دنيا و آخرت خواهد شد و قرائت اين سوره بلاهاي دنيا و آخرت را از وي دور خواهد كرد و همه ترس ها و بيم هاي آخرت را از او برطرف مي‏نمايد.

اين سوره به نام مدافعه نيز خوانده مي‏شود. مدافعه يعني هر شري را از صاحب‏ خود برطرف مي‏كند. 

از قول امام صادق  )س( نقل شده است: هر كس (هر مسلماني) كه سوره يس را در روز، قبل از اينكه شب فرا رسد بخواند، در آن روز از افراد محفوظ و سالم و با رزق و روزي خواهد بود تا شب شود. هر كس اين سوره را شب، قبل از اينكه بخوابد،تلاوت كند، هزار فرشته بر وي موكل مي‏شوند تا او را از شر شيطان رجيم و هر آفتي محفوظ بدارند ...(4)

و اما در پاسخ به قسمت دوم سوال شما مي نويسيم:

اين سوره به نام " قاضيه" ناميده شد، يعني سوره اي كه در رفع حاجت هاي انسان موثر است .پس هر انساني با اخلاص اين سوره را بخواند و توجه به معاني آن بكند و حاجاتي داشته باشد،از جمله حاجاتي كه در سوال به آن اشاره داشتيد، مي تواند به بر آورده شدنش اميد داشته باشد. 

در هر حال فضيلت و اهميت قرائت اين سوره مقدس بيش از آن است كه در اين جا نوشته شود.

براي اطلاع بيش تر لازم است به كتاب هاي مربوطه از جمله كتاب ثواب الاعمال و تفسير مجمع البيان رجوع شود.

پي‌نوشت‌ها:

1.نجفي خميني محمد جواد،تفسير آسان، تهران،انتشارات اسلاميه‏، چاپ اول، سال 1398 ق ، ج‏16، ص 254.

2.خرمشاهي  بهاء الدين، دانشنامه قرآن،تهران،انتشارات دوستان،چاپ اول،سال 1377 ه.ش ، ج 2، ص 1451 و  1774؛ و مكارم شيرازي ناصر، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه،چاپ اول، سال 1374 ه.ش ، ج 18، ص 310.

3.طباطبايي محمد حسين ، تفسير الميزان، قم انتشارات جامعه مدرسين،سال 1374 ه.ش ، ‏چاپ پنجم، ج 17، ص 62.

4.تفسير آسان پيشين، ج‏16، ص 25