در كتب تفسيري شيعه، روايات زيادي در مورد فضيلت سوره هاي قرآن، خصوصاً قبل از بيان تفسير هر سوره، بيان شده است.

نظر مشهور دانشمندان علوم قرآني در مورد اعتبار اين گونه روايات اين است كه برخي (نه همه) سند صحيحي ندارند؛ ولي اگر كسي براي رجا، يعني قصد ثواب به روايات عمل كند، به او ثواب مي رسد. گفته اند كه اسناد همه روايات، روي هم رفته، چندان قابل اعتماد نيست. (1)

همچنين ثواب زيادي كه براي اعمال در روايات ‌آمده، از باب تفضل الهي است. چنين نيست كه هر كس سوره اي را خواند، حتماً به خواص و آثار آن برسد.

اما ثواب­ها و فضايلي كه براي برخي عبادات، اذكار و ادعيه و خاصه قرائت سوره ­هاي قرآن در مفاتيح الجنان يا تفاسير و يا ساير كتب و روايات ذكر شده، ناظر به عباداتي است كه به شكل اكمل و اتم انجام گيرد و آداب و شرايط آن محقق گردد.

بنابراين، مقصود از رواياتي‏ كه آثار خاصي را براي برخي از اعمال از جمله قرائت بعضي از سوره ها ذكر كرده‏ اند، اين نيست كه فلان عمل «علت تامه» آن اثر است؛ بلكه مقصود، اقتضاي اثر است. ولي اگر مانعي بر سر راه آن قرار گيرد، توان تأثير را نخواهد داشت.

آيت الله مكارم شيرازي در اين زمينه مي گويند: اين فضيلت ها براي كساني نيست كه تنها الفاظ آن را بخوانند و مفاهيم آن را فراموش كنند.

اما در مورد نمونه هايي كه بيان كرديد، فضيلت ها براي سوره هاي نامبرده در تفاسير معتبر نيامده است؛ مثلاً در مورد سوره نور آمده:

از آن جا كه در اين سوره سفارش هاي بسيار در مورد رعايت عفت و پاكدامني توسط عموم مؤمنان و خصوصاً زنان صورت گرفته، در روايات نسبت به آموزش و قرائت اين سوره توسط زنان، تأكيد بسيار آمده است. (2)

در اين زمينه نمي شود كتاب خاصي را تأييد يا تكذيب كرد. البته صحت يا عدم صحت خواصي كه براي قرآن ذكر كرده اند، كاري به اصل وجودي قرآن ندارد و ثواب واقعي سر جاي خودش وجود دارد و نيز رتبه سفارشات اهل بيت نسبت به تلاوت و قرائت قرآن پايين نمي آيد.

شما در اين زمينه مي توانيد به كتاب «تفسير مجمع البيان» علامه طبرسي يا  «تفسير نمونه» آيت الله مكارم در آغاز سوره ها  مراجعه نماييد.

پي نوشت ها:

1. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 9، ص 297، ناشر دار الكتب الإسلامية، چاپ تهران، سال 1374 ش، نوبت اول.

2. قرائتي، محسن، تفسير نور، مركز فرهنگي درس هايي از قرآن، تهران، 1383 ش، چاپ يازدهم، ج 8، ص 141

در اين كه بعضي از سوره هاي قرآني علاوه بر آن كه كلام خداي متعال و داراي اسرار پنهاني است كه با هيچ معادله علمي نمي توان به آن رسيد؛ همچنين داراي فوايد بسياري در زندگي انسان ها مي باشد و در آن شكي نيست.

 از باب نمونه به بعضي از آيات و روايات مربوطه در باره بعضي از آيات و سوره ها اشاره مي شود.

و اما در مورد فوايد آيه الكرسي رواياتي از رسول گرامي اسلام (ص) نقل شده است از آن جمله، امان از خطرات و مهم ترين آن، مرگ است كه خواندن آن در شب و بعد از ورود به رختخواب توصيه شده است:

رسول خدا (ص) فرمود:"مَنْ قَرَأَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ، لَمْ يَمْنَعْهُ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّةِ إِلَّا الْمَوْتُ- وَ لَا يُوَاظِبُ عَلَيْهَا إِلَّا صِدِّيقٌ أَوْ عَابِدٌ- وَ مَنْ قَرَأَهَا إِذَا أَخَذَ مَضْجَعَهُ آمَنَهُ اللَّهُ عَلَي نَفْسِهِ- وَ جَارِهِ وَ جَارِ جَارِهِ وَ الْأَبْيَاتِ حَوْلَه"(2)‏  يعني: هر كسي پس از هر نماز واجب آية الكرسي بخواند، هيچ چيز جز مرگ فاصله بين او و بهشت نخواهد بود، و جز مردم صديق و عابد بر اين كار مواظبت نخواهند كرد، و هر شخصي در بستر خواب آن را بخواند خداي متعال او و همسايه ‏ها و خانه ‏هاي اطرافش را در امان بدارد.

اين تاثير شگرف و عجيب اين آيه از قرآن مي باشد كه به نام آيه الكرسي معروف است.

همان طور كه مشاهده مي كنيم در روايات از تاثير خواندن آيه الكرسي هنگام حضور در رختخواب كه شب هنگام است سخن به ميان آمده است و مطلبي در مورد روز ديده نشده است. اگر چه خواندن آيات الهي در هر وقتي خود به عنوان كلام خداي متعال اثر خود را بر جاي خواهد گذاشت.

اضافه بر اين، مي توان به سوره هاي ديگري از قرآن اشاره كرده كه خواندن آن انسان را از خطر هاي احتمالي مي رهاند، مثل سوره هاي "ناس" و "فلق" كه به عنوان "معوذتين" معروف است و نقل شده است پيامبر گرامي اسلام صلوات عليه امام حسن و امام حسين سلام الله عليهما را با آن دو سوره"تعويض" مي كرد يعني از خطرات احتمالي ايمن مي كرد  

 "روي ان النبي كان كثيرا ما يعوذ الحسن و الحسين بهاتين السورتين"(2)                      

يعني: روايت شده رسول خدا (ص) بسيار اوقات حسن و حسين عليهما السّلام را با معوذتين تعويذ مي‏كرد يعني در پناه خدا قرار مي‏داد.

توجه كنيم كه حتي امامان معصوم سلام الله عليهم اجمعين كه به طور طبيعي در پناه خداي متعال بودند،با اين حال رسول خدا (ص) ايشان را در پناه اين دو سوره قرار مي داد.

و اما براي دست يابي به اطلاعات بيشتر مي توانيد به كتاب هايي كه در مورد خواص آيات و سوره ها نگاشته شده است مراجعه كنيد البته مراقب باشيم كه به هر مطلبي نمي توان اعتماد كرد و به منابعي مراجعه كنيد كه مطالب آن ها مستند باشد.

پي نوشت ها:

1. مجلسي محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپ مكرر، ج‏73، ص 196.

2. قرشي سيد علي اكبر، تفسير أحسن الحديث، تهران، انتشارات بنياد بعثت، سال 1377 ه ش، چاپ سوم، ج‏12، ص 418.