شنيدن قرآن هم مانند تلاوت قرآن مستحب است و انس با كلام خداست هم چنان كه نگاه به قرآن و مرور ذهني آيات و تفكر در آيات و عمل به مضمون آيات ارزشمند است و ثواب دارد و همه اينها مقدمه براي فهم و عمل است.

البته هر كدام از شنيدن و تلاوت و ... به جاي خويش نيكوست و هر كدام كه تاثير بيشتري داشته و در ساختن شخصيت قرآني ما مؤثر تر باشد ، ثوابش بيشتر است.

ما نمي توانيم حكم كنيم كه كدام ثواب بيشتري دارد ولي همگي ثواب دارد و شما هم خوب است هر كدام را به جاي خود انجام دهي مثلا ساعتي را به تلاوت و ساعتي را به شنيدن تلاوت و ساعتي را به تامل در مضماين اختصاص دهي و همه اينها را در مسير عمل به قرآن و قرآني شدن سازماندهي نمايي. 

روايات درباره زمان خواندن اين سوره مختلف است و هيچيك زمان خاصي را به عنوان بهترين زمان مشخص نكرده اند بعضي روايات خواندن آن را در صبح، بعضي در ظهر، بعضي در شب و بعضي به طور كلي براي بر آوردن حاجت، سفارش كرده اند كه نمونه هايي از آنها را مي آوريم:

1- « عن النبي ص أنه قال سورة يس تدعي في التوراة المعمة قيل و ما المعمة قال تعم صاحبها خير الدنيا و الآخرة... و تدعي المدافعة القاضية تدفع عن صاحبها كل شر و تقضي له كل حاجة»(1)

پيامبر فرمودند: سوره يس در تورات به عنوان" عموميت آفرين" ناميده شده، سؤال شد از چه رو به آن عموميت آفرين گفته مي‏شود؟ فرمود: به خاطر اينكه كسي كه همدم و همنشين اين سوره باشد او را مشمول تمام خير دنيا و آخرت مي‏كند و اين سوره مدافعه و قاضيه ناميده شده، زيرا هر شري را از صاحب آن دفع مي كند و هر حاجتي را براي او برآورده مي كند.

2- « وَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِي رَبَاحٍ قَالَ بَلَغَنِي أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَالَ مَنْ قَرَأَ يس فِي صَدْرِ النَّهَارِ قُضِيَتْ حَوَائِجُهُ »(2) عطاء بن رباح گفت به من رسيده كه پيامبر(ص) فرمود كسي كه سوره يس را در وسط ظهر بخواند حاجت هايش برآورده مي شود.

3- «و ينبغي قراءة سورة يس بعد التعقيب فإن قارئها في الصباح لا يزال محفوظا مرزوقا حتي يمسي و تسمي الدافعة لأنها تدفع عن قارئها كل شر و القاضية لأنها تقضي له كل حاجة.»(3)

سزاوار است بعد از تعقيب نماز صبح سوره يس خوانده شود. زيرا قرائت كننده آن در صبح پيوسته محفوظ است و روزي داده شده تا شب و اين سوره دافعه ناميده شده، چون از قرائت كننده آن هر شري را دفع مي كند و قاضيه ناميده شده، چون هر حاجتي را براي او برآورده مي كند.

4-  از ابو بصير نقل شده است كه امام صادق (ع) فرمود: براي هر چيزي قلبي است و قلب قرآن سوره ياسين است، هر كس آن را پيش از خواب يا در روز پيش از شام بخواند در آن روز تا شامگاهان از كساني خواهد بود كه محفوظ مي‏مانند و از رزق خدا بهره مي‏برند، و هر كس آن را شب هنگام پيش از خواب بخواند، خداوند هزار فرشته بر او مي‏گمارد تا او را از شرّ هر شيطان رانده شده و از هر آسيبي حفظ كنند، و اگر در روز آن شب بميرد خدا او را وارد بهشت مي‏كند و سي هزار فرشته هنگام غسل او حاضر مي‏شوند و همه براي او طلب آمرزش مي‏كنند و با استغفار او را تا قبرش مشايعت مي‏نمايند.(4)  

5- از جابر جعفي نقل شده است كه امام باقر (ع) فرمود: هر كس سوره ياسين را در عمر خود يك بار تلاوت كند، خداوند به شمار تمام آفريدگان دنيا و تمام آفريدگان آخرت و آنچه در آسمان است، به شمار هر يك دو هزار هزار حسنه براي او مي‏نويسد، و به همين اندازه گناهانش را محو مي‏كند، و دچار تنگدستي، بدهكاري، ويراني خانه، سختي، ديوانگي، جذام، وسوسه و بيماريهاي زيانبار نمي‏شود،..(5)

درباره سوره واقعه  بعضي روايات خواندن آن را در شب قبل از خواب  و بعضي  شب جمعه سفارش كرده اند:

1- « عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ مَنْ قَرَأَ فِي كُلِّ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ الْوَاقِعَةَ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ إِلَي النَّاسِ أَجْمَعِينَ وَ لَمْ يَرَ فِي الدُّنْيَا بُؤْساً أَبَداً وَ لَا فَقْراً وَ لَا فَاقَةً وَ لَا آفَةً مِنْ آفَاتِ الدُّنْيَا وَ كَانَ مِنْ رُفَقَاءِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) وَ هَذِهِ السُّورَةُ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) خَاصَّةً لَا يَشْرَكُهُ فِيهَا أَحَدٌ» (6)؛  ابوبصير روايت كرده است كه امام صادق (ع) فرمود: كسي كه در هر شب جمعه سوره واقعه را تلاوت كند، خداوند او را دوست مي‏دارد و محبّت او را در دل تمام مردم قرار مي‏دهد، و در دنيا هرگز روي بدبختي و تنگدستي را نبيند، و هيچ آسيبي از آسيبهائي كه مخصوص دنياست به او نمي‏رسد، و از همراهان و همنشينان‏ امير مؤمنان علي (ع)مي‏گردد. و اين سوره تنها به آن حضرت اختصاص دارد و ديگران با او در اين فضيلت شريك نيستند.

2- « قَالَ الصَّادِقُ (ع) مَنِ اشْتَاقَ إِلَي الْجَنَّةِ وَ إِلَي صِفَتِهَا فَلْيَقْرَأِ الْوَاقِعَةَ ...» (7)؛  امام صادق(ع) فرمود: كسي كه مشتاق است تا بهشت و چگونگي آن را دريابد سوره واقعه را تلاوت كند.

3- « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ( ع) قَالَ مَنْ قَرَأَ الْوَاقِعَةَ كُلَّ لَيْلَةٍ قَبْلَ أَنْ يَنَامَ لَقِيَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ وَجْهُهُ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْر»(8)؛  امام محمد باقر (ع) فرمود: كسي كه هر شب پيش از خواب سوره واقعه را تلاوت نمايد، خداوند متعال را در حالي ملاقات مي‏كند كه رخسارش چون قرص ماه شب چهاردهم درخشان است.

ِ4- «  وَ أَقْوَي الْأَسْبَابِ الْجَالِبَةِ لِلرِّزْقِ إِقَامَةُ الصَّلَاةِ  بِالتَّعْظِيمِ وَ الْخُشُوعِ  وَ قِرَاءَةُ سُورَةِ الْوَاقِعَةِ خُصُوصاً بِاللَّيْلِ وَ وَقْتِ الْعِشَاءِ  وَ سُورَةِ يس وَ تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَقْتَ الصُّبْحِ...» (9)

 و نيرومندترين اسباب جلب روزي نماز خواندن با تعظيم و خشوع و خواندن سوره واقعه است به ويژه در شب و وقت عشاء و هم سوره يس و تَبارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ در صبح.

پي نوشت ها:

1. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو، ج8، ص646.

2. علامه مجلسي، بحارالأنوار، چاپ بيروت، ج 89، ص 292.

3 . شيخ بهايي، مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة،انتشارات دار الاضواء، ص 118.

4. (عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَلْباً وَ إِنَّ قَلْبَ الْقُرْآنِ يس وَ مَنْ قَرَأَهَا قَبْلَ أَنْ يَنَامَ أَوْ فِي نَهَارِه‏...) شيخ صدوق،  ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، انتشارات دار الرضي،ص 111.

5. ( عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَنْ قَرَأَ يس فِي عُمُرِهِ مَرَّةً وَاحِدَةً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خَلْقٍ فِي الدُّنْيَا...) همان.

6و7و 8. همان، ص117.               

9. مجلسي،  بحار الأنوار، ج‏73، ص319.

جواب دوم

خواندن قرآن، و حتي نگاه كردن به خط آن ثواب دارد. اما تدبّر در قرآن و فهميدن معاني و به كار بردن آن در زندگي ارزش و اهميت بيشتري دارد بنابر اين خواندن قرآن به زبان فارسي به اين معنا كه انسان ترجمه آن را بخواند نه تنها اشكال ندارد. بلكه چه بسا در موادي نيز ترجيح دارد. اينكه انسان معناي آيات قرآن را بخوبي درك كند تا بتواند هر چه بهتر و بيشتر از آن براي بهتر زيستن بهره گيرد بسيار شايسته و ارزشمند است.

 اصولا هدف اساسي نزول آيات براي همين است و اگر به قرائت قرآن نيز تاكيد شده براي رسيدن به فهم آيات قرآن و به كار گيري آن در زندگي است.

اما اينكه توصيه به قرائت الفاظ قرآن به صورتي عربي شده كه اين تاكيد در مورد نماز بيشتر و در حد وجوب است مي‌تواند دلائل مختلفي داشته باشد كه به برخي اشاره مي‌كنيم:

اولاً: تعبدي و توفيقي بودن خواندن قرآن و نماز به لفظ عربي، اين معنا كه شريعت اسلام دستور به عربي خواندن نماز و قرآن را داده است، گرچه انسان مي‏تواند ترجمه قرآن مجيد را مطالعه نمايد و با دعاهاي نماز را به فارسي بخواندو از ثواب آن بهره مند شود، اما به جاي تلاوت عربي قرار نمي‌گيرد؛ زيرا قرآن الفاظي است كه از جانب خدا و به وسيله جبرئيل و به زبان عربي بر پيامبر (ص) نازل شده است.

ثانياً: جهت ايجاد زباني مشترك ميان همه پيروان اسلام و در واقع فراهم سازي وحدت و پيوند بين المللي ديني است.

ثالثاً: روح و محتواي هر پيام و سخني در قالب زبان خاصي كه در آن ريخته شده، عميق تر و درك مي‏شود تا زماني كه به زبان‏هاي ديگر برگردانده شود. قرآن كه داراي مضامين بسيار بلند و عالي است، هرگز قابل ترجمه دقيق و كامل، زبان ديگري نيست. شايد بتوان گفت كه اكثر ترجمه‏هاي قرآن نارسا و حتي در برخي موارد، اشتباه مي‏باشد. به عنوان مثال از سوره حمد نام مي‏بريم كه هيچ ترجمه‏اي كه بتواند تمام مفاهيم آن را به زبان ديگر بيان كند، نيست. حتي تنها كلمه الله، هيچ معادلي در زبان ديگر ندارد و كلمه خدا در زبان فارسي معادل معناي الله نمي‏باشد.

رابعاً: زبان عربي، زباني است كه توان تحمل بار معاني قرآن را دارد.

پس شما مي توانيد ترجمه قرآن را هم بخوانيد و ثواب دارد اما ثواب تلاوت خود قرآن را ندارد.

بدون شك رفتار مادر در دوران بارداري، روي جنين اثر مي گذارد و توصيه هايي كه در فقه و روايات و پزشكي و روان شناسي به مادران باردار شده، حاكي از تاثير هيجانات شديد، فكر و خيال زياد، اندوه و افكار تيره بر روي جان و روان كودك است. زيرا جنين تحت تاثير محيط اطرافش مي باشد و نزديك ترين محيط به او مادر است. از اين رو مسلما ياد خدا بودن و تلاوت قرآن و نماز و دعا روي رفتار و اخلاق جنين تاثيرات مثبت مي گذارد همچنانكه گناه، عصبانيت و نداشتن آرامش روحي و رواني اثرات منفي روي جنين مي گذارد. از آيات و رواياتي كه به طور كلي دستور به تلاوت قرآن و مانوس بودن با قرآن مي دهند، استفاده مي شود كه تلاوت قرآن هميشه خوب است و مايه آرامش روحي انسان است از اين رو مادري كه باردار است هر چه بيشتر قرآن تلاوت كند، سبب آرامش خود و فرزندش مي شود. مخصوصا خواندن بعضي سوره ها مثل حمد و توحيد و يس و...يا بعضي آيات مثل آيه الكرسي و... كه داراي اثرات و بركات زيادي است.

در روايات درباره خواندن سوره مخصوصي در دوران بارداري مطلبي نيامده و تنها خواندن بعضي آيات براي آسان شدن وضع حمل يا خوردن بعضي چيزها براي نيكو شدن اخلاق و زيبايي فرزند توصيه شده است. البته در كتاب ريحانه بهشتي يا فرزند صالح در بخش توصيه هاي عبادي و خوراكي در ايام بارداري، خواندن بعضي سوره هاي قرآن يا بعضي دعاها در ماههاي مختلف بارداري توصيه شده است و در آنجا آمده كه خواندن سوره انبياء باعث صالح شدن فرزند، خواندن سوره عصر باعث صبور شدن فرزند مي شود ولي ارجاع به منبعي داده نشده است. براي آشنايي بيشتر با مراقبت هاي دوران بارداري مي توانيد به اين كتاب مراجعه نماييد.(1) در ادامه چند نمونه از رواياتي كه درباره نوشتن بعضي آيات يا خوردن بعضي چيزها براي زنان حامله توصيه شده را مي آوريم: 

1- «عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: تُكْتَبُ هَذِهِ الْآيَاتُ فِي قِرْطَاسٍ لِلْحَامِلِ إِذَا دَخَلَتْ فِي شَهْرِهَا الَّتِي تَلِدُ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يُصِيبُهَا طَلْقٌ وَ لَا عُسْرُ وِلَادَةٍ...»(2)؛ امام صادق(ع) فرمودند نوشته شود اين آيات در كاغذ براي زن حامله زماني كه وارد ماهي شد كه فرزندش به دنيا مي آيد پس همانا آن زن در وضع حمل سختي و مشكلي را متحمل نمي شود...پس اين آيات را بنويسد: أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ ....(3) و وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ .......وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلي‏ رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ (4)

2- «قَالَ النَّبِيُّ (ص) أَطْعِمُوا نِسَاءَكُمُ الْحَوَامِلَ اللُّبَانَ فَإِنَّهُ يَزِيدُ فِي عَقْلِ الصَّبِي»(5)؛ پيغمبر(ص) فرمود: به زنان آبستن كندر بدهيد كه عقل كودك را زياد مي‏كند.‏

3- «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) خَيْرُ تُمُورِكُمُ الْبَرْنِيُّ فَأَطْعِمُوهُ نِسَاءَكُمْ فِي نِفَاسِهِنَّ تَخْرُجْ أَوْلَادُكُمْ حُلَمَاء»(6)؛ حضرت علي(ع) فرمودند بهترين خرماي شما خرماي برني است پس آن را به زنانتان بخورانيد تا فرزندانتان حليم و بردبار شوند.

4- «وَ قَالَ النبي (ص) أَطْعِمُوا حَبَالاكُمُ السَّفَرْجَلَ فَإِنَّهُ يُحَسِّنُ أَخْلَاقَ أَوْلَادِكُمْ»(7)؛ به زنان باردارتان گلابي بخورانيد. زيرا آن باعث مي شود اخلاق فرزندتان نيكو شود.

پس به طور كلي خواندن تمام سوره هاي قرآن  و دعاها در ايام بارداري مفيد است شما مي توانيد از اول قرآن شروع كنيد و روزي چند صفحه را با تدبر قرائت بفرماييد و در اوقاتي كه مشغول كارهاي خانه هستيد سوره هاي كوتاه مانند  توحيد، قدر، حمد ،ناس و...كه حفظ هستيد بخوانيد

پي نوشت ها:

1. مخبر، سيما، ريحانه بهشتي، قم، انتشارات نور الزهرا .

2. نوري، حسين، مستدرك الوسائل، انتشارات آل البيت، ج15، ص206.

3. انبياء(21)آيه30.

4. يس(36) آيات 37 تا 51.

5. طبرسي، حسن بن فضل، مكارم الاخلاق، انتشارات شريف رضي، ص194.

6. شيخ حر عاملي، وسايل الشيعه، انتشارات آل البيت، ج21، ص403.

7. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ بيروت، ج63، ص177.

سؤال شما درست نيست. قرآن كتابي است كه موازين عقلي و واقعي را تاييد مي كند و خارج از اين موازين نيست و هدف نزول قرآن هم بيان معارفي است كه بشر بدون وحي راهي براي رسيدن به آن ندارد و ارائه دستور العمل هاي معقول و صحيح براي اداره درست دنيا در راستاي رسيدن به سعادت نهايي در آخرت است.

اين كتاب براي ارائه راه رسيدن به ثروت فراوان يا راه معالجه بيماري هاي سخت و ... و ارائه راه هاي ميان بر در اين زمينه ها نيست كه اين راه ها را بشر بايد با عقل و تجربه بيابد و بپيمايد.

قرآن و روايات براي ارائه اين راهنمايي ها آمده كه در كسب مال اولا فقط دنبال كسب حلال باشيد و كسبهاي حلال و حرام را معرفي كرده و طلب حلال را يكي از عبادات شمرده و از اين كه همه همت فرد صرف كسب مال حلال شود ، نهي كرده زيرا مال حلال به اندازه خوب است و گر در طلب زياده روي شود به حرص و آز منجر مي گردد و غايت نهايي شده و ...

در آيات قرآن ايمان و توبه و استغفار جلب كننده رحمت و مغفرت شده و وسعت روزي يكي از آثار ايمان و تقوا و استغفار جمعي شمرده شده است. به آيات زير توجه كنيد:

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُري‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُون(1)

اگر مردم قريه‏ ها ايمان آورده و پرهيزگاري پيشه كرده بودند، بركات آسمان و زمين را به رويشان مي‏گشوديم، ولي پيامبران را به دروغگويي نسبت دادند. ما نيز به كيفر كردارشان مؤاخذه‏شان كرديم .

و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب (2)

هر كه از خدا بترسد، براي او راهي براي بيرون‏ شدن قرار خواهد داد و از جايي كه گمانش را ندارد روزي‏اش مي‏دهد.

استغفروا ربكم يرسل السماء عليكم مدرارا و يمددكم باموال و بنين و يجعل لكم جنات و يجعل لكم انهارا (3)

از پروردگار خويش آمرزش بطلبيد كه او بسيار آمرزنده است تا بارانهاي پربركت آسمان را پي در پي بر شما فرستد و شما را با اموال و فرزندان فراوان كمك كند و باغهاي سرسبز و نهرهاي جاري در اختيارتان قرار دهد.

اين آيات براي نشان دادن راه رسيدن و تحصيل مال فراوان نيست. بلكه دعوت به ايمان و تقوا و آمرزش طلبي و خدايي شدن است تا نعمت هاي فراوان دنيايي و آخرتي نصيب فرد گردو. دنيا و مال فراوان از نگاه قرآن در برابر ايمان و تقوا و بنده شدن ارزشي ندارد تا بخواهد آنها را واگذارده و راه رسيدن به مال و منال را بنماياند. اگر فرد خدايي شد، اولا به گنج قناعت مي رسد كه گنج تمام نشدني است و ديگر مال فراوان براي او ارزش طلب كردن ندارد.

اگر هم دعاهايي براي طلب روزي حلال يا براي اداي دين وارد شده و اگر در فضيلت تلاوت سوره هايي رسيدن به روزي حلال گسترده و وسيع، وعده داده شده، اين ها نوعي تشويق براي سوق انسان مادي به سوي معنويت است و يكي از عوامل است نه همه عامل و كسي كه دنبال روزي حلال فراوان است علاوه بر خواندن آن دعاها و تلاوت آن سوره ها بايد به عوامل مادي يعني تلاش و كوشش و تدبير و ... متوسل شود.

اما در مورد سوره حمد در جايي نيافتيم كه تلاوت اين سوره باعث رسيدن به روزي زياد باشد. در روايات به شفاگري اين سوره تصريح شده (4) ولي براي رسيدن به روزي زياد سفارش نشده است گر چه تلاوت اين سوره همه بركات از جمله روزي را جلب مي كند. اما در روايت براي زياد شدن روزي به تلاوت آن دعوت نشده است.

اما در مورد انفاق هم در جايي تصريح نشده كه براي رسيدن به روزي زياد انفاق كنيد بلكه انفاق را سبب نمو و زياد شدن مال شمرده است و براي دفع توهم عمومي غلطي است كه وجود دارد.

مردم معمولا گمان مي كنند با انفاق اموالشان كم مي شود و خداوند تصريح كرده كه اين گونه نيست و سنت حاكم بر جهان به اراده خدا اين است كه اگر مالي براي رضاي خدا و در مسير مورد رضاي او صرف شود ، به اراده خدا جايگزين گردد و نه تنها كم نشود، بلكه رشد يابد :

وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقين (5)

و هر چيزي را (در راه او) انفاق كنيد، عوض آن را مي‏دهد (و جاي آن را پر مي‏كند) و او بهترين روزي‏دهندگان است!»

اما اين كه انفاق راه رسيدن به مال فراوان باشد ، در جايي نيافتيم.

پي نوشت ها:

1. اعراف (7) آيه 96.

2. طلاق (66) آيه 2-3.

4. بلاغي نجفي ، آلاء الرحمن في تفسير القرآن ، قم ، بنياد بعثت ، 1420 ق ، ج‏1، ص 50.

5. سبأ (34) آيه 39.

 نه تنها خواندن قرآن بلكه نگاه به آيات قرآن نيز داراي ثواب و اجر است: عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنِّي أَحْفَظُ الْقُرْآنَ عَلَي ظَهْرِ قَلْبِي فَأَقْرَؤُهُ عَلَي ظَهْرِ قَلْبِي أَفْضَلُ أَوْ أَنْظُرُ فِي الْمُصْحَفِ قَالَ فَقَالَ لِي بَلِ اقْرَأْهُ وَ انْظُرْ فِي الْمُصْحَفِ فَهُوَ أَفْضَلُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّظَرَ فِي الْمُصْحَفِ عِبَادَةٌ (1)

راوي مي گويد به امام صادق (ع) عرض كردم فداي تان بشوم من قرآن را حفظ هستم. آيا اينكه قرآن را از حفظ  و در درون قلبم قرائت كنم. بافضيلت تر است يا اين كه نگاه به قران كنم و بخوانم؟ فرمودند: قرآن را بخوان و نگاه در مصحف و قرآن بيانداز مگر نمي داني كه نگاه به قرآن نيز عبادت است.

شما نيز اگر قرآن را مي خوانيد و تمام سعي خود را براي درست خواندن قرآن به كار مي بريد و نمي دانيد كه بعضي جاها را درست مي خوانيد يا نه ،قطعا گناه نكرده ايد، بلكه داراي ثواب هم هستيد.

البته بايد سعي كنيد كه قرآن را بدون غلط بخوانيد و اگر نمي توانيد به كلاس هاي قران برويد، براي اين كه قرائت تان خوب بشود، مي توانيد از نوار ها  يا سي دي هاي ترتيل قرآن استفاده كنيد به اين ترتيب كه صداي قرائت قرآن را بشنويد و همراه آن قرائت كنيد، تا به اين ترتيب كم كم قرائت تان نيز بي غلط و صحيح بشود.

پي نوشت:

1. ثقة الاسلام كليني، الكافي، دار الكتب الإسلامية تهران، 1365 ه.ش ، ج 2، ص 613

جاري شدن اشك به علت غليان احساسات لطيف انساني است و اشك انواعي دارد و هر كدام، علتي.

شايد شما وقتي قرآن مي خوانيد، احساس مي كنيد داريد خطاب خدا را مي شنويد و از اين كه اين توفيق نصيبتان شده كه آيات خدا را تلاوت مي كنيد و مي شنويد، بر سر شوق آمده و اشك شوق مي ريزيد.

اگر اين گونه باشد، اين اشك ريختن بسيار ارزشمند است.

شايد وقتي آيات را مي خوانيد از اين كه ترجمه و معنا و مفهوم آيات را نمي دانيد ناراحت مي شويد و اشك حسرت مي ريزيد. اگر اين گونه باشد، باز هم اشك با ارزشي است.

و شايد هاي ديگر. در هر حال اين اشك ريختن شما ارزشمند است و مي توانيد با پررنگ كردن وجه معرفتي كه باعث ريزش اشك شده، خود را در مسير كمال به جلو ببريد.

قرآن هم راجع به گروهي مي فرمايد:

وَ إِذا سَمِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَي الرَّسُولِ تَري‏ أَعْيُنَهُمْ تَفيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنا آمَنَّا فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدينَ (1)

و هر زمان آياتي را كه بر پيامبر (اسلام) نازل شده بشنوند، چشمهاي آنها را مي‏بيني كه (از شوق،) اشك مي‏ريزد، بخاطر حقيقتي كه دريافته‏اند آنها مي‏گويند:«پروردگارا! ايمان آورديم پس ما را با گواهان (و شاهدان حق، در زمره ياران محمد) بنويس!

پي نوشت ها:

1. مائده آيه 83

سوره اي كه در حالت عادي اتمام آن تا آخر واجب باشد ، وجود ندارد اما در قرائت نماز در رساله ها آمده كه اگر نمازگزار بعد از قرائت حمد، سوره كافرون يا توحيد را بخواند، واجب است كه آن را به اتمام برساند اما در غير اين دو سوره اگر به نصف نرسيده باشد، مي تواند از قرائت آن سوره خودداري و سوره ديگري را قرائت كند.

 اتمام دو سوره كافرون و توحيد در صورت فراموشي برخي از آيات اين دو سوره يا در نماز جمعه براي قرائت سوره جمعه و منافقون لازم نيست.

براي قرائت قرآن، در كلمات گهربار پيشوايان معصوم(ع) فضايل و آثاري بيان شده كه موجب رشد و پرورش روح و روان آدمي مي‌شود. همين فضايل و آثار باعث ‌گرديده كه تلاوت و قرائت قرآن از اهميت بسياري برخوردار باشد. اكنون به برخي از اين فضايل و آثار اشاره مي‌كنيم:

1. سعادت‌مندي اخروي:

 پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «إن أرَدتُم عَيشَ السُّعَداءِ و مَوتَ الشُّهَداءِ و النَّجاةَ يَومَ الحَسرَةِ و الظِّلَّ يَومَ الحَرورِ و الهُدي يَومَ الضَّلالَةِ فَادرُسُوا القرآنَ ؛ فإنّهُ كلامُ الرَّحمنِ و حِرزٌ مِن الشَّيطانِ و رُجحانٌ في الميزانِ» (1)

«اگر زندگي سعادت‌مندان و مرگ شهدا و نجات در روز جزا و امنيت در روز هراس و نور در روز ظلمت و سايبان در روز حرارتِ شديد و سيراب شدن در روز عطش و ارزش و سنگيني در روز سبكي اعمال را مي‌خواهي، پس قرآن را مطالعه كن، چرا كه قرآن يادآور خداي رحمان و حافظ از شيطان و عامل برتري در ترازوي اعمال است.»

در حديث ديگر مي‌فرمايد: « مَن قَرَأَ القرآنَ فَقدِ استُدرِجَ النُّبوَّةُ مِن جَنبَيهِ ، غيرَ أنّهُ لا يُوحي إلَيهِ»(2)

«هر كس قرآن بخواند، گويي به مرتبه پيامبري رسيده است، جز آن كه بر او وحي نمي‌شود!»

2. استجابت دعا:

 امام حسن مجتبي(ع) فرمود:«مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ كَانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجَابَةٌ إِمَّا مُعَجَّلَةٌ وَ إِمَّا مُؤَجَّلَةٌ»(3) «هر كس قرآن بخواند ـ بلافاصله يا با كمي تأخير ـ دعايش مستجاب خواهد ‌شد.»

3. نورانيت و افزودن خير و بركت خانه:

پيامبراكرم(ص) فرمود: « نَوِّرُوا بُيُوتَكُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ لَا تَتَّخِذُوهَا قُبُوراً كَمَا فَعَلَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَي صَلَّوْا فِي الْبِيَعِ وَ الْكَنَائِسِ وَ عَطَّلُوا بُيُوتَهُمْ فَإِنَّ الْبَيْتَ إِذَا كَثُرَ فِيهِ تِلَاوَةُ الْقُرْآنِ كَثُرَ خَيْرُهُ وَ أَمْتَعَ أَهْلَهُ وَ أَضَاءَ لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا تُضِي‏ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الدُّنْيَا.»(4)

«خانه‌هايتان را با تلاوت ‌قرآن نوراني كنيد و آن‌ها را همچون يهود و نصارا ـ كه نماز و عبادت را در خانه‌ها تعطيل كرده، تنها در كنيسه و كليسا انجام مي‌دهند ـ به گورستان تبديل نكنيد. هنگامي‌كه در خانه‌اي زياد قرآن خوانده شود، خير و بركت آن فزوني يابد و اهل خانه مدت‌ها از آن لذت خواهند برد و همان‌گونه كه ستارگان براي زمينيان مي‌درخشند، [اين خانه] نيز براي آسمانيان مي‌درخشد.»

4. غفران گناهانِ پدر و مادر:

 امام صادق(ع) مي‌فرمايد: « قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ فِي الْمُصْحَفِ تُخَفِّفُ الْعَذَابَ عَنِ الْوَالِدَيْنِ وَ لَوْ كَانَا كَافِرَيْنِ.»(5)

«خواندن قرآن از روي مصحف، عذاب پدر و مادر را سبك مي‌كند، گرچه كافر باشند.»

5. افزايش مدّت بينايي:

امام صادق(ع)فرمود: «مَنْ قَرَأَ فِي الْمُصْحَفِ نَظَراً مُتِّعَ بِبَصَرِه‏»(6) «هركس قرآن را از رو [با نگريستن بر آيات] بخواند، از بينايي‌اش براي مدت طولاني لذت خواهد برد.»

6. آميخته شدن قرآن با گوشت و خون قاري:

 امام صادق(ع) فرمود: « مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ هُوَ شَابٌّ مُؤْمِنٌ اخْتَلَطَ الْقُرْآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِه‏»(7)

«هر جوان مؤمني كه قرآن بخواند، قرآن با گوشت و خونش آميخته خواهد شد.»

7. بخشش گناهان، نوشته شدن حسنه و پاك شدن گناهان

در حديثي از امام صادق(ع) مي خوانيم:« مَا يَمْنَعُ التَّاجِرَ مِنْكُمُ الْمَشْغُولَ فِي سُوقِهِ إِذَا رَجَعَ إِلَي مَنْزِلِهِ أَنْ لَا يَنَامَ حَتَّي يَقْرَأَ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ فَتُكْتَبَ لَهُ مَكَانَ كُلِّ آيَةٍ يَقْرَؤُهَا عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ يُمْحَي عَنْهُ عَشْرُ سَيِّئَاتٍ.»(8)

«چه چيزي باز مي دارد تاجري را كه در بازار مشغول (بتجارت است) از اينكه چون (شب هنگام) بخانه باز مي گردد نخوابد تا يك سوره از قرآن بخواند و به جاي هر آيه كه مي خواند برايش ده حسنه نوشته شود و ده گناه از او محو گردد.»

8. بالاتر شدن مقامات و درجات قاري بهشتي:

در روايتي امام كاظم (ع) مي فرمايد:« ٍيَا حَفْصُ مَنْ مَاتَ مِنْ أَوْلِيَائِنَا وَ شِيعَتِنَا وَ لَمْ يُحْسِنِ الْقُرْآنَ عُلِّمَ فِي قَبْرِهِ لِيَرْفَعَ اللَّهُ بِهِ مِنْ دَرَجَتِهِ فَإِنَّ دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ عَلَي قَدْرِ آيَاتِ الْقُرْآنِ يُقَالُ لَهُ اقْرَأْ وَ ارْقَ فَيَقْرَأُ ثُمَّ يَرْقَي‏»(9)

« هر كه از دوستان و شيعيان ما بميرد و قرآن را خوب نداند در قبر به او ياد دهند تا خداوند بدان وسيله درجه‏اش را بالا برد. زيرا درجات بهشت برابر با آيات قرآن است به او گفته شود: بخوان و بالا رو، پس مي خواند و بالا مي رود.»

اميد است با تلاوت قرآن در طول سال خصوصا در ماه مبارك رمضان كه ماه بهار قرآن است مشمول آثار و بركات مذكور گرديم.

پي نوشت ها:

1. علامه مجلسي، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، سال 1404 هـ ق، ج‏89، ص 19.

2. آيت الله ري شهري، ميزان الحكمه، قم، دارالحديث، بي تا، ج‌8، ص‌82.

3. علامه مجلسي، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، سال 1404 هـ ق، ج‏89، ص 204.

4. همان، ص200.

5. كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية‌، 1407 ه‍ ق‌، ج‏2، ص 613.

6. علامه مجلسي، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، سال 1404 هـ ق، ج‏89، ص202.

7. كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية‌، 1407 ه‍.ق‌، ج‏2، ص603.

8. همان، ص611.

9. همان، ص 606.

. باور به خدا و معاد و رفتار مطابق دستور خدا و پيامبر خدا و دوري از گناهان و انجام واجبات و وظايف، انسان را در همه نشئه هاي قبر و قيامت از همه ترس ها و خوف و خطر ها ايمني مي بخشد:

«الَّذينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُون؛ (1) كساني كه ايمان آورده ‏اند و ايمان خود را به شرك نمي‏ آلايند، ايمني از آن ايشان است و ايشان هدايت يافتگانند».

«إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ (2) آنان كه ايمان آورده ‏اند و كارهاي نيكو كرده‏ اند، و نماز خوانده‏ اند و زكات داده ‏اند، مزدشان با پروردگارشان است. نه بيمناك مي‏شوند و نه غمگين».

در ارتباط با خصوص عذاب قبر بايد اولا عوامل آن را ايجاد نكرد يا از بين برد.

بعض عوامل عذاب قبر مطابق روايات به شرح زير است:

«عن أبي عبد الله عليه السلام ، قال : ان جل عذاب القبر في البول»؛ (3)

«امام صادق (ع) فرمود: مهم ترين عامل عذاب قبر (دوري نجستن از نجاست ) بول است».

 «عن علي ( ع ) قال : عذاب القبر يكون من النميمة ، والبول ، وعزب الرجل عن أهل»؛ (4)

«امام علي مي فرمايد: عذاب قبر در اثر سخن چيني ، (دوري نجستن از نجاست ) بول و ادرار و كناره گرفتن (بدون دليل و قهر كردن ) مرد از همسرش مي باشد».

وقتي اين عوامل را ايجاد نكرديم و ايمان هم داشتيم و عمل صالح هم به جا آورديم ، از عذاب قبر و ترس هاي آن در امان خواهيم بود.

اما بنا به روايات تلاوت بعض سوره ها و خواندن بعض نمازها موجب در امان بودن از عذاب قبر است:

«أبي عبد الله ( ع ) قال من قرء آية الكرسي دفع الله عنه الف مكروه من مكاره الدنيا أيسره الفقر والف مكروه من مكاره الآخرة أيسره عذاب القبر»؛ (5)

«هر كس آيت الكرسي را تلاوت كند، خداوند هزار ناخوشايند را از او دفع مي كند كه كمترينشان فقر در اين دنيا و عذاب قبر است.

هر كس يك شب را به تلاوت قرآن و سجده و ركوع و ذكر به سر آورد، كمترين پاداش او بيرون آمدن از گناهان و ... و پناه از عذاب قبر و ... است». (6)

امام باقر فرمود: (تلاوت پيوسته) سوره ملك مانع از عذاب قبر است. (7)

از رسول خدا روايت شده كه فرمود: هر كس شب جمعه دو ركعت نماز بخواند در هر ركعت بعد از حمد پانزده بار "اذا زلزلت..." ، خداوند او را از عذاب قبر و ترس هاي قيامت ايمن گرداند. (8)

بنا به روايت ديگر فرمود: هر كس شب اول ماه رجب  بعد از نماز مغرب بيست ركعت نماز بخواند در هر ركعت به حمد و قل هو الله ، ... از عذاب قبر پناه داده مي شود. (9)

پي نوشت ها:

1. انعام (6) آيه 82.

2. بقره (2) آيه 277.

3. برقي ، محاسن ، تهران ، اسلاميه ، 1330 ش ، ج 1 ، ص 78.

4. صدوق ، علل تالشرايع ، نجف ، حيدريه ، 1385 ق ، ج 1 ، ص 309.

5. چند نفر از محدثان ، الأصول الستة عشر، قم ، دار الشيستري ، 1405 ق ، ص 93.

6. حر عاملي ، وسايل الشيعه، بيروت، دار احياء التراث العربي ، 1104 ق ، ج 4 ، ص 804.

7 همان ، ج 876.

8. همان ، ج5 ، ص 75.

9. همان ، ص 229. 

انسان براي مأنوس شدن با هر چيزي نياز به معرفت و شناخت آن چيز دارد و براي مأنوس شدن با قرآن هم بايد معرفت و شناخت خودمان به قرآن را افزايش دهيم و ابزار معرفت در انسان چشم و گوش و عقل مي باشد.

بنا بر اين براي مأنوس شدن با قرآن هم بايد از ابزار بينائي، شنوايي و تفكر استفاده نمائيم.

معرفت قرآن داراي دو مرتبه لفظي و معنوي مي باشد.

مرتبه لفظي قرآن، بوسيله قرائت قرآن و آموزش روخواني و روانخواني و تجويد امكان پذير است.

همچنين با گوش دادن به قرائت قاريان برجسته مي توانيم آشنايي و انس خود به الفاظ قرآن را افزايش مي دهيم.

در مرحله دوم كه مربوط به معناي قرآن مي باشد، بوسيله آموزش زبان عربي (صرف و نحو و بلاغت و لغت و ...) كه زبان قرآن است، قدرت فهم مفاهيم عمومي قرآن را كسب مي كنيم و اگر توانايي آموزش زبان عربي را نداريم ، بوسيله مراجعه به ترجمه ها معناي آيات قرآن را به صورت اجمالي درك مي كنيم.

در مرحله بعد براي درك معارف عميق تر قرآن يا مقدمات و قواعد لازم براي تفسير را خودمان كسب مي نماييم و يا به تفاسير معتبر براي درك معارف والاي قرآن مراجعه مي نمائيم.

بعد از طي نمودن اين مقدمات بوسيله قدرت تعقلي كه خداوند متعال در اختيار ما قرار داده در معارف قرآن تدبر مي نمائيم و اين تدبر را مقدمه عمل به قرآن و فرامين آن قرار مي دهيم تا انس عملي با قرآن حاصل شود.

نكته اي كه لازم به ذكر است اين است كه:

 اين مراتب و مراحل به صورت نسبي انجام پذير مي باشد؛ يعني به نسبت به همان مقدار كه آيات را قرائت كرده ايم، مي توانيم براي درك مفاهيم و معارف اقدام و در آن ها تدبر نمائيم و لزومي ندارد كه منتظر اتمام همه قرآن در هر يك از مراحل باشيم.