پاسخ:

سؤال شما شامل دو قسمت است:
اینکه خداوند به‌وسیله دعا در جهت دستیابی به آرزوها، انسان را یاری می‌کند یا نه؟
در رابطه با این سؤال باید گفت: گاهی چیزی عقلاً و ذاتاً محال است. به‌طور طبیعی چنین چیزی شدنی نیست و هرگز وقوع پیدا نمی‌کند، پس آرزو کردن و درخواست آن بی‌معنا است. علاوه بر آن، اتلاف عمر، فکر و بازماندن از حقایق است و چه‌بسا به اندیشه و مغز انسان آسیب برساند و مشکلات روانی در پی داشته باشد.
اما گاهی فکر می‌کنیم چیزی محال است، اما ذاتاً و عقلاً محال نیست؛ در این صورت باید در جستجوی علت‌های حقیقی و واقعی آن برآمد و به‌جای آرزو کردن و خیال‌پردازی کمر همت بست و پس از شناسایی راهکارهای آن، درصدد تحقق آن‌ها برآمد؛ البته در این راه دعا و توسل به خداوند نیز بی‌تأثیر نیست و با دعا و درخواست از خداوند می‌توان برای تعجیل آن و فراهم شدن مقدمات و از بین رفتن موانع آن تلاش کرد.
و اما در رابطه با قسمت دوم سؤال شما؛ آیا آرزو داشتن کاری پسندیده است و یا اینکه به‌نوعی دنیاطلبی محسوب می‌شود؟
آرزو دو گونه است: آرزوهای پسندیده و آرزوهای ناپسند و مذموم.
آرزوهای پسندیده:
امید زندگی را در این آرزوها باید جستجو کرد، چراکه اگر انسان به آینده خودش امیدوار نباشد، در زندگی حرکتی نخواهد داشت. در حقیقت زندگی انسان بی‌هدف و بی‌معنا می‌شود. ازاین‌رو قرآن کریم می‌فرماید: «لاَ تَیْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لاَ یَیْأَسُ مِن رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ»؛ (1) «از رحمت خدا مأیوس و ناامید نشوید که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأیوس می‌شوند. »
آرزوهای ناپسند:
بخش دیگر از آرزوها آن حالت آرزومندی و آرزو اندیشی است که در منابع دینی از آن به «طول أمل» تعبیر شده است. آرزو اندیشی و خیال‌بافی آن است که انسان آن‌قدر غرق در آرزوهای طولانی بشود که واقعیت‌های زندگی را فراموش کند. این نوع آرزوها به‌نوعی دنیاطلبی را در پی دارد که انسان را از واقعیت‌ها دور می‌کند و از هدف زندگی بازمی‌دارد، یک حالت خیال‌بافی و خیال‌اندیشی در انسان ایجاد می‌کند. چنین افرادی وقتی متوجه خسارت می‌شوند که کار از کار گذشته است. قرآن کریم خطاب به پیامبر می‌فرماید: ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا وَیَتَمَتَّعُوا وَیُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ؛ کافران را رها کن تا بخورند و بهره‌برداری کنند. مشغول آرزوهای خودشان باشند که به‌زودی نتیجه اعمال شان را بیابند. (2)
از امیرالمؤمنین علی (ع) روایت‌شده: «یا ایها الناس إن أخوف ما أخاف علیکم اثنان اتباع الهوی و طول الامل؛
ای مردم! بیش‌ترین چیزی که بر شما می‌ترسم، دو چیز است: یکی پیروی کردن از هوای نفس، دوم آرزوهای طولانی.» در ادامه می‌فرماید: پیروی از هوای نفس شمارا از حق بازمی‌دارد، اما طول أمل باعث می‌شود که آخرت را فراموش کنید. (3)
بنابراین اسلام آرزوهایی را که در آن به‌نوعی حرکت و امید به آینده را در انسان ایجاد می‌کند و به زندگی او سمت و سویی می‌دهد؛ تأیید کرده و از طرفی آرزوهایی را که انسان را از یاد خداوند و آخرت بازمی‌دارد و به‌نوعی او را به‌غفلت می‌کشاند نکوهش کرده است.
موفق باشید.
پی‌نوشت‌ها:
1. یوسف (12)، آیه 87.
2. حجر (15)، آیه 3.
3. نهج‌البلاغه، خطبه 28.

پاسخ:

نمی‌دانیم دعایی که آیت‌الله بهجت می‌خوانده چه بوده، ولی احتمالاً ایشان دعایی را که بنا بر روایت برای یافتن گمشده واردشده، می‌خوانده‌اند. جابر انصاری از رسول خدا نقل می‌کند که به امام علی و حضرت زهرا فرمود: هرگاه بر شما مصیبتی وارد شد یا از جور سلطان ستمگری ترسیدید یا گم‌شده‌ای داشتید، به نیکویی وضو گرفته و دو رکعت نماز بخوانید و دست به آسمان بلند کرده بگویید:
يَا عَالِمَ الْغَيْبِ وَ السَّرَائِرِ يَا مُطَاعُ يَا عَلِيمُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا هَازِمَ الْأَحْزَابِ لِمُحَمَّدٍ يَا كَائِدَ فِرْعَوْنَ لِمُوسَى يَا مُنْجِيَ عِيسَى مِنْ أَيْدِي الظَّلَمَةِ يَا مُخَلِّصَ قَوْمِ نُوحٍ مِنَ الْغَرَقِ يَا رَاحِمَ عَبْدِهِ يَعْقُوبَ يَا كَاشِفَ ضُرِّ أَيُّوبَ يَا مُنْجِيَ ذِي النُّونِ مِنَ الظُّلُمَاتِ يَا فَاعِلَ كُلِّ خَيْرٍ يَا هَادِياً إِلَى كُلِّ خَيْرٍ يَا دَالًّا عَلَى كُلِّ خَيْرٍ يَا آمِراً بِكُلِّ خَيْرٍ يَا خَالِقَ الْخَيْرِ وَ يَا أَهْلَ الْخَيْرِ أَنْتَ اللَّهُ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِيمَا قَدْ عَلِمْتَ وَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد (1)
ای آگاه به غیب و پنهان‌ها، ای اطاعت شونده، ای آگاه، ای خدا ای خدا ای خدا ای فراری دهنده احزاب (گروه‌های متحد) برای محمد و ای کید و مکر کننده با فرعون برای موسی و ای نجات‌دهنده عیسی از دست ظالمان و ای خلاصی دهنده قوم نوح از غرق شدن در طوفان و ای رحم کننده بر یعقوب و ای برطرف‌کننده گرفتاری از ایوب و ای نجات‌بخش یونس از ظلمات‌های شکم ماهی و قعر دریا و ای انجام دهنده همه خیرها و ای هدایت‌کننده به همه خوبی‌ها و ای دلالت‌کننده بر همه نیکی‌ها و ای خالق همه خوبی‌ها و ای اهل خوبی که خدای یگانه و یکتایی، به تو رو آورده‌ام و نیازم را می‌دانی که تو آگاه بر پنهان‌ها هستی از تو می‌خواهم گه بر محمد و آل او درود بفرستی و ... حاجت خود را می‌گویی.
پی‌نوشت:
1. شیخ طبرسی، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی، 1392 ق، ص 341.

پاسخ:

بهترين ذکر براي رزق و روزي مناسب استغفار است که در قرآن کريم درآيات 3 هود،52 هود،90 هود و 10 نوح بدان اشاره‌شده است و با توجه به اينکه مقدار استغفار حضرت رسول اکرم صلی‌الله عليه وآله 70 مرتبه در طول روز بوده است بهترين تعداد همان 70 بار استغفار در طول روز است. استغفار همان‌گونه که براي روزي مادي مؤثر است براي روزي معنوي نيز مؤثر می‌باشد.

البته دعاهاى خاصى براى طلب رزق و رفع فقر و رفع قرض واردشده كه ما به بعضى اشاره مى‏كنيم و شمارا به كتاب‏هاى مفصل كه دراین‌باره مطالب عميق‏تر و جامع‏ترى گردآورده‏اند، ارجاع مى‏دهيم 0(1)

1- تلاوت سوره واقعه در هر شب مخصوصاً در ركعت اول نافله نماز عشاء.

2- ذكر آيات 2 و 3 سوره طلاق بعد از نمازهاى واجب: و مَن يتّق الله يَجعل له مخرجاً و يَرزقُه من حيثُ لايحتَسِب و من يتوكّل على الله فهو حسَبُه انَّ الله بالغ امره قد جعل الله لكلّ شى‏ء قدراً. اساتيد اخلاق بر ذكر اين آيات بعد از نمازهاى واجب تأكيد بسيار دارند و به تجربه آثار شگرفى در اين كار نهفته است.

3- دعاى طلب روزى از امام صادق علیه‌السلام اللهمّ انّه ليسَ لي علمٌ بِموضعِ رزقى و انّما اطلبُهُ... مفاتيح الجنان، تعقيب نماز عشا.

4- خواندن دعاي  اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي مِنْ فَضْلِكَ الْوَاسِعِ، الْحَلَالِ الطَّيِّبِ، رِزْقاً وَاسِعاً، حَلَالًا طَيِّباً، بَلَاغاً لِلدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ، صَبّاً صَبّاً، هَنِيئاً مَرِيئاً، مِنْ غَيْرِ كَدٍّ وَ لَامَنٍّ مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ إِلَّا سَعَةً مِنْ فَضْلِكَ الْوَاسِعِ؛ فَإِنَّكَ قُلْتَ: «وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ» فَمِنْ فَضْلِكَ أَسْأَلُ، وَ مِنْ عَطِيَّتِكَ أَسْأَلُ، وَ مِنْ يَدِكَ الْمَلْأى‏ أَسْأَل (2)

5- سلام كردن به هنگام ورود به منزل: اگر كسى در منزل نبود این‌گونه سلام بدهد: السّلام علينا من ربِّنا و بعد سوره توحيد «قل هو الله احد» را بخواند. نقل شده با اين عمل، خداوند بركات خود را بر اهل آن منزل عنايت خواهد نمود.

6- حضرت رسول صلی‌الله عليه وآله فرمودند هر كه هرروز صد مرتبه اين ذكر را بگويد: لا اله الاّ الله الملكُ الحقُّ المبين از فقر و وحشت قبر امان يابد و توانگر شود و درهاى بهشت بر وى گشوده شود مفاتیح‌الجنان، ادعيه هرروز.

7- صدقه دادن هرچند به مقدار كم و به‌صورت مداوم.

پی نوشت ها:

1.  ر. ك: مفاتیح‌الجنان، حاج شيخ عباس قمى ره؛ مفاتيح الحاجات، سيد محمدرضا حسينى غياثى.

2.  الكافي ط - دارالحديث، ج‏4، ص 484.

پاسخ:

در روايات ما دعاهايي براي ازدواج نقل‌شده است که برخي از اين ادعيه ازاین‌قرار است:

اگر فرد مجردي دوست دارد كه ازدواج كند سه روز روزه بگيرد و در هر شب آن پيش از رفتن به رختخواب 21 بار آيات 74-76 سوره فرقان را بخواند (رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً أُوْلئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ يُلَقَّوْنَ فِيها تَحِيَّةً وَ سَلاماً خالِدِينَ فِيها حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاما) و از خداوند بخواهد تا خواسته‌اش را برآورده سازد خداوند امر ازدواج او را آسان مي‌کند. (1)

حضرت اميرالمؤمنين عليه‌السلام فرمودند: هر يک از شما که خواست ازدواج کند بايد ابتدا دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت سوره‌ي فاتحة الکتاب و سوره‌ي يس را بخواند، وقتی‌که از نماز فارغ شد بعد از حمد و ثناي پروردگار، اين‌گونه بگويد:

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي زَوْجَةً صَالِحَةً وَدُوداً وَلُوداً شَکُوراً قَنُوعاً غَيُوراً إِنْ أَحْسَنْتُ شَکَرَتْ وَ إِنْ أَسَأْتُ غَفَرَتْ وَ إِنْ ذَکَرْتُ اللَّهَ تَعَالَى أَعَانَتْ وَ إِنْ نَسِيتُ ذَکَّرَتْ وَ إِنْ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهَا حَفِظَتْ وَ إِنْ دَخَلْتُ عَلَيْهَا سُرَّتْ وَ إِنْ أَمَرْتُهَا أَطَاعَتْنِي وَ إِنْ أَقْسَمْتُ عَلَيْهَا أَبَرَّتْ قَسَمِي وَ إِنْ غَضِبْتُ عَلَيْهَا أَرْضَتْنِي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ هَبْ لِي ذَلِکَ فَإِنَّمَا أَسْأَلُکَ وَ لَا أَجِدُ إِلَّا مَا قَسَمْتَ لِي. (2)

 همچنین خواندن نماز جعفر طيار که امام رضا عليه‌السلام فرمودند: بعدازاین نماز هر حاجتي طلب کني برآورده مي‌شود. (3)

پی‌نوشت‌ها:

1. نورى، حسين بن محمدتقي، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام، قم‏، چاپ اول‏، 1408 ق‏، ج‏14، ص 217.

2. همان.

3. دستورالعمل اين نماز در ابتداي مفاتيح‌الجنان در اعمال روز جمعه آمده است.

پاسخ:

ابتدا لازم است که توجه داشته باشيد که 90 اثر براي فردي است که براي فرج امام زمان دعا کند نه اينکه حتماً دعاي فرج را بخواند. اينکه 90 اثر براي دعاکننده براي فرج امام زمان عليه‌السلام در نظر گرفته‌شده را مرحوم آيت‌الله سيد محمدتقي موسوي اصفهاني در کتاب گران‌سنگ مکيال المکارم که خلاصه آثار و فوايد و ويژگي‌هايي را که بر دعا کردن براي تعجيل فرج مترتب است، متون روايي ادعيه و نمازهايي را با عنوان فرج بيان نمودند البته برخي از اين ادعيه براي گشايش کار خود فرد است و برخي ديگر مرتبط با بحث مهدويت هست که به ذکر چند نمونه در ذيل اشاره مي‌گردد:

1. دعايي از پيامبر اکرم ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ نقل‌شده که به آن «دعاي فَرَج» نيز گفته مي‌شود: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُکَ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا مَنْ عَلَا فَقَهَرَ... (1)

2. دعايي که به دعاي فرج امام زمان (عليه‌السلام) شهرت يافته و در آن عبارت فرجاً عاجلاً (2)

آمده است و با «أللٌهُمَ (إلهِي) عَظُمَ البَلاءُ وَبَرِحَ الخَفَاءُ...» آغاز مي‌شود. (3)

3. دعايي از امام صادق (عليه‌السلام) نقل‌شده است با مضامين فرج و گشايش که شيخ طوسي آن را در ضمن يکي از اعمال شبانه‌روز آورده است. (4)

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ إِنَّ الصَّادِقَ الْأَمِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ إِنَّکَ قُلْتَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي شَيْ‌ءٍ أَنَا فَاعِلُهُ کَتَرَدُّدِي فِي قَبْضِ رُوحِ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ يَکْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَکْرَهُ مَسَاءَتَهُ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‌ لِوَلِيِّکَ‌ الْفَرَجَ‌ وَ الْعَافِيَةَ وَ النَّصْرَ وَ لَا تَسُؤْنِي فِي نَفْسِي‌ وَ لَا فِي أَحَدٍ مِنْ أَحِبَّتِي». (5)

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست. خدايا! به‌راستي‌که حضرت صادق (عليه‌السلام) فرمود که تو فرموده‌اي من در هيچ کاري بسان تردد و دودلي‌اي که درگرفتن روح بنده مؤمن دارم، دودلي ندارم، او از مرگ بدش مي‌آيد و من از بدي رساندن به او بدم مي‌آيد. خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و در فرج و تندرستي و پيروزي ولي تعجيل فرما و به من و هيچ‌کدام از دوستانم بدي مرسان.

4. نماز فرج: نمازي که از امام علي (عليه‌السلام) نقل‌شده که «نماز فرج» نام دارد. (6)

5. دعاي امام زمان: اما دعاي «أللٌهُمَ کُن لِوَلِيٌکَ...» با توجه به معنايي که گفته شد، دعاي فَرَج ناميده نمي‌شود؛ بلکه از دعاهايي است که شيعيان در حق حضرت امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف ـ مي‌نمايند و از اعمال شب 23 ماه مبارک رمضان محسوب مي‌شود. البته، اين دعا را در هرزماني که يادي از آن حضرت شود، مي‌توان خواند. (7)(8) (9)

پي‌نوشت‌ها:

1. ابن طاووس، علي بن موسي، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 90، دار الذخائر، قم، چاپ اول، 1411 ق.

2. شيخ حر عاملي، محمد بن حسن، وسائل‌الشيعه، ج 8، ص 18، مؤسسه آل‌البيت (ع)، قم، چاپ اول، 1409 ق؛ البته در جاي ديگري اين دعا با اندک تفاوتي آمده است که پس از نماز امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف ـ خوانده مي‌شود.

3. عاملي کفعمي، ابراهيم بن علي، ‌المصباح ـ جنة الأمان الواقية و جنة الإيمان الباقية، ‌ص 176، نشر دارالرضي، قم، چاپ دوم، 1405 ق.

4. شيخ طوسي، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج ‌1، ص 58، موسسه فقه الشيعة، بيروت، چاپ اول، 1411 ق.

5. قطب‌الدين راوندي، الدعوات، سلوات الحزين، ص 134، مدرسه امام مهدي، قم، چاپ اول، 1407 ق.

6. طبرسي، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 329، شريف رضي، قم، چاپ چهارم، 1412 ق.

7. شيخ طوسي، محمد بن الحسن، تهذيب الاحکام، محقق و مصحح: خرسان، حسن الموسوي، ج 3، ص 103، دارالکتب الاسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق.

8. مفاتيح‌الجنان، اعمال ماه مبارک رمضان، دعاي شب بيست و سوم.

9. برگرفته از: http://wikifeqh.ir/%D8%AF%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%AC

هرچند اين روحيه شما ستودني است مقام شهادت آن‌قدر عظيم است که تمام انبياء و اوليا و دوستان خدا آرزوي اين فيض عظيم را داشته و دارند. در دعاهايي که از اهل‌بیت به ما رسيده است اين آرزو و دعا متجلي شده است که به چند نمونه اشاره مي‌شود.

اميرالمؤمنين علي (ع) در جنگ صفين پيش از آنکه قرآن‌ها را بر سرنیزه کنند دعايي فرمود که يکي از فرازهاي آن اين است که: «فَإِذَا كَانَ‏ مَا لَا بُدَّ مِنْهُ‏ الْمَوْتُ‏ فَاجْعَلْ مِيتَتِي قَتْلًا فِي سَبِيلِكَ بِيَدِ شَرِّ خَلْقِكَ وَ اجْعَلْ مَصِيرِي فِي الْأَحْيَاءِ الْمَرْزُوقِينَ عِنْدَكَ فِي دَارِ الْحَيَوَان‏» يعني هرگاه به‌ناچار مرگم در رسد پس آن را شهادت و کشته شدن درراه خود قرار ده. (1)

با توجه به روايت اول بهتر است درخواست شهادت در زمان فرارسیدن مرگ باشد نه تعجيل در امر شهادت که شايد نعمت عمري که خدا قرار داده را بدین‌وسیله ناديده بگيريم.

ماه رمضان ماهي است که تقدير انسان نوشته مي‌شود. در دو دعاي اين ماه اين آرزو مطرح‌شده است.

يکي دعايي است که شيخ کليني در کافي روايت کرده از ابو بصير که حضرت صادق (ع) در ماه رمضان اين دعا را مي‌خواند «اللهم إني بک و منک أطلب حاجتي...» که در ميانه اين دعا آمده است: «أَسْأَ لُكَ أَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِي قَتْلًا فِي‏ سَبِيلِكَ‏، تَحْتَ‏ رَايَةِ نَبِيِّكَ مَعَ أَوْلِيَائِك‏» يعني از تو درخواست مي‌کنم که مرگم را شهادت درراه خودت در زير پرچم نبی‌ات و همراه با دوستانت قرار دهي. (2)

و ديگري دعايي است که در هر شب ماه رمضان خوانده مي‌شود «اللهم برحمتک في الصالحين فادخلنا» که در ميانه اين دعا نيز مي‌خوانيم: و قتلا في سبيلک فوفق لنا – و مرا موفق به کشته شدن درراه خودت نمايي. (3)

دعاي ديگري که در اين خصوص سفارش زيادي به خواندن آن شده است دعاي عهد هست که در آن مي‌خوانيم:

«وَ المُستشهدين بين يديه – ما را از شهداي پيش روي امام زمان قرار بده» و حتي اگر از دنيا رفتيم ما را به اين عالم بازگردان تا در رکاب آن حضرت نبرد نموده و شهيد شويم. اين مضمون در چند زيارت و دعاي ديگر مربوط به امام زمان (عج) نيز آمده است. (4)

ولي به هر شکل ممکن است اين اسباب اين توفيق به دلايلي فراهم نشود، ولي اگر کسي واقعاً خواهان آن باشد اين فيض را درک مي‌کند.

رسول خدا (ص) فرموده‌اند: من طلب الشّهادة صادقا أعطها و لو لم تصبه – هر آن‌کس که [بادلی] راستين [از خداوند] شهادت بخواهد، آن را [به او] مي‌دهند، اگرچه شهيد نشود.

پی‌نوشت‌ها:

1. حلى، رضى الدين على بن يوسف بن المطهر (برادر علامه حلى)، العدد القوية لدفع المخاوف اليومية، ص 218، كتابخانه آية الله مرعشى نجفى‏، قم.

2. كلينى، محمد بن يعقوب‏، الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏4، ص 74، دار الكتب الإسلامية، تهران.

3. ابن طاووس، على بن موسى‏، إقبال الأعمال (ط - القديمة)، ج‏1، ص 61، دار الكتب الإسلاميه‏، تهران.

4. ابن مشهدى، محمد بن جعفر، المزار الكبير (لابن المشهدي)، ص 663، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏.

5. ابن أبي جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، ج‏1، ص 101، دار سيد الشهداء للنشر، قم.

پاسخ سؤال نخست:

نخستين منبعي که درباره فضيلت اين دعا حديث بيان نموده، کتاب «مُهَج الدّعوات» سيد بن طاووس (متوفي 664 ق) است. (1) مرحوم علامه مجلسي اين فضايل را بيان نموده و منبع خود را مرحوم کفعمي مطرح نموده است. (2)

سيد اين فضايل اين دعا را طريق امام کاظم عليه‌السلام نقل مي‌کند که از اجدادشان از قول امير مؤمنان عليه‌السلام فرمودند: در روز جنگ اُحد هوا بسيار گرم بود و پيامبر صلي اله عليه و آله زره سنگيني بر تن داشتن که تحمل آن سخت بود. حضرت رو به آسمان کرده و دعا نمودند. سپس جناب جبرئيل بر رسول خدا صلي اله عليه و آله نازل‌شده و پس از ابلاغ سلام و تحيت الهي، گفت: زره را از تن درآوريد و اين دعا را بخوانيد که همانند زره بر بدن شما خواهد بود. پدر ادامه، حضرت از جبرئيل مي‌پرسند که اين دعا به من اختصاص دارد و يا شامل امّت من هم مي‌شود؟ پاسخ مي‌آيد که اين دعا هديه‌اي براي شما و امت شماست. حضرت درباره ثواب اين دعا پرسيدند که در پاسخ اين عبارت آمده است:

مَنْ قَرَأَ هَذَا الدُّعَاءَ وَقْتَ الصُّبْحِ أَوْ وَقْتَ الْعِشَاء ... (3)

هرکسي که اين دعا را هنگام صبح يا شب بخواند ...

در ادامه اين جمله حدود چند صفحه ثواب و برکات اين دعا بيان‌شده است. با توجه به اين عبارت مي‌توان دريافت که وقت خاصي براي خواندن اين دعا در نظر گرفته نشده و هرزماني مي‌توان اين دعا را خواند. همان‌طور که مرسوم است، ماه مبارک رمضان و به‌ويژه شب‌هاي قدر که يکي از بهترين زمان‌ها براي خواندن ادعيه ارزشمند است نيز مي‌تواند انتخاب خوبي باشد.

پاسخ سؤال دوم:

روح و مفهوم دعا، همان ارتباط با حضرت حق‌تعالي است. بهترين مخلوقاتي که راه و رسم اين ارتباط را مي‌شناسند، معصومان عليهم‌السلام هستند. طلب حوائج نيز يکي از اسباب و بهانه‌هاي اين ارتباط است که شيوه صحيح آن را حضرات معصوم عليهم‌السلام در قالب کلمات و دعاهايشان به ما آموخته‌اند. معتبرترين متن دعايي که در اختيار ما قرارگرفته، کتاب شريف «صحيفه سجاديه» امام زين‌العابدين عليه‌السلام است. حضرت، اين کتاب را در قالب 75 دعا براي فرزندانشان؛ امام باقر عليه‌السلام و جناب زيد (شهيد) قرائت مي‌کردند و ايشان نيز مي‌نوشتند. امروزه از آن مجموعه، 54 دعا به دست ما رسيده که موردپذيرش و قبول همگان قرارگرفته است. (4) محتوا و مفاهيم بلند و ارزشمندي در اين دعاها وجود دارد که تکرار روزانه برخي از آن‌ها غنيمتي است که نبايد از آن غافل شد. دعاي سيزدهم، بيست و دوم، سي و چهارم و پنجاه و دوم از صحيفه سجاديه، نمونه‌هاي مناسبي از شيوه ارتباط و درخواست از خداوند است که در طلب حوائج و رفع گرفتاري‌ها از سوي امام سجاد عليه‌السلام براي ما به يادگار مانده است.

پي‌نوشت‌ها:

1. ابن طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات و منهج العبادات، قم: دار الذخائر، چاپ اول، 1411 ق، ص 228.

2. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقي، بحار الأنوار (ط - بيروت)، دار إحياء التراث العربي‏، بيروت، ج‏91، ص 382.

 3. ابن طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات و منهج العبادات، قم: دار الذخائر، چاپ اول، 1411 ق، ص 228.

4. تعداد 21 دعا از کتاب اصلي صحيفه سجاديه در طول تاريخ مفقودشده و به دست ما نرسيده است؛ اما برخي از عالمان باهدف بازيابي اين دعاهاي مفقود، کتاب‌هاي مستدرکي براي صحيفه سجاديه نوشته‌اند. براي آگاهي بيشتر مي‌توان به کتاب «آشنايي با صحيفه سجاديه» آقاي محمدعلي مجد فقيهي مراجعه کرد.

پاسخ:

دعايي كه به «اسماء ادريسي» مشهور و 40 اسم می‌باشد که راوي می‌گوید كه اين دعا را جهت طلبيدن آمرزش همه گناهان بخوان. پس حاجت خود را از مطلب آخرت و دنيا سؤال كن پس به‌درستی كه حاجت تو ان شاء اللَّه برآورده می‌شود.

اين دعا در منابع ذيل نقل‌شده است:

1-کتاب مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، جلد‏2، صفحه 601 نويسنده: شيخ طوسي

2- المصباح للكفعمي (جنة الأمان الواقية)، صفحه 604 نويسنده: ابراهيم بن على عاملى‏ کفعمي

3-إقبال الأعمال (ط - القديمة)، جلد‏1، صفحه 80 نويسنده: سيد بن طاووس

4-مهج الدعوات و منهج العبادات، صفحه 305 نويسنده: سيد بن طاووس

5-بحار الأنوار (ط - بيروت)، جلد‏95، صفحه 98 نويسنده: علامه مجلسي

البته سيد بن طاووس و علامه مجلسي از کتاب شيخ طوسي نقل می‌کنند بنابراين فقط دو منبع اول اين دعا را ذکر کرده‌اند.

نکته ديگر این‌که هرچند براي اين 40 دعا سيد بن طاووس خواصي ذکر کرده است، ولي اين دعا به سند معتبري به دست ما نرسيده و از طريق امامان اهل‌بیت كه باب علم نبوي هستند، نقل نشده، بلکه از طريق حسن بصري به دست ما رسيده است.

اين نکته را نيز در نظر داشته باشيم که آثاري هم در اينترنت براي اين دعا آورده‌اند که غالباً مستند نيستند و در نقل سيد هم نيامده و نمی‌توان بر آن‌ها اعتماد كرد. البته خواندن اين دعا به‌قصد رجا و به اميد مطلوبيت اشكال ندارد.

پاسخ:

خداوند به شما سلامتي عنايت فرمايد ضمن توصیه به پیگیری جدی مسائل درمانی با مراجعه به پزشکان متخصص، بعضي از دعاهای که در منابع روايي از معصومين (ع) نقل‌شده است حضورتان تقديم می‌شود.

سوره حمد را هفتاد مرتبه بر آب باران بخوانيد و با تربت سيد الشهداء مخلوط‌کنید ميل کنيد.

اين دعا را سه مرتبه بخوان

الهم اّشفِنِي بِشِفَائِكَ وَ دَاوِنِي بِدَوَائِكَ وَ عَافِنِي مِنْ بَلَائِكَ (1)

 براي سردر ازامام باقر (ع) نقل‌شده است، دست‌برسر بکش و اين دعا را بخوان أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذِي سَكَنَ لَهُ مَا فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ‏ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ‏ هفت مرتبه

و نيز امام صادق نقل‌شده است که دست بر سر بگزاريد هفت مرتبه بخوان.

بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لَا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْ‏ءٌ فِي الْأَرْضِ وَ لَا فِي السَّمَاءِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ‏ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَجِيرُ بِكَ بِمَا اسْتَجَارَ بِهِ مُحَمَّدٌ ص لِنَفْسِه

امام رضا (ع) از امام باقر (ع) نقل می‌کند که به شيعيان ما براي رفع سردرد اين جملات را تعليم کنيد يا طاهي يا ذر يا طمنة يا طناب

 از امام موسي بن جعفر نقل‌شده که شخصي از سردرد شکايت کرد و گفت خواب را از چشمم گرفته، حضرت اين دعا را تعليم فرمودند: أَعُوذُ بِاللَّهِ وَ أُعِيذُ نَفْسِي مِنْ جَمِيعِ مَا اعْتَرَانِي بِاسْمِ اللَّهِ الْعَظِيمِ وَ كَلِمَاتِهِ التَّامَّاتِ الَّتِي لَا يُجَاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ أُعِيذُ نَفْسِي بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ الْأَخْيَارِ اللَّهُمَّ بِحَقِّهِمْ عَلَيْكَ إِلَّا أَجَرْتَنِي مِنْ شَكَاتِي هَذِهِ

توسل به امام موسي بن جعفر سفارش شده است اللهم اني اسئلک بحق وليِک موسي بَن جعفر عليه السلام الا عافيتَنِي به في جميعِ جوارحي ما َظُهُر منها وما بَطَنَ يا جوادُ يا کريمُ (در کتاب مفاتيح دعاي توسل ديگراين جمله نقل‌شده مراجعه نماييد) و صدقه و استغفار هم خيلي مفيد است.

موفق باشد.

پی‌نوشت:

1. بحار الأنوار، ط - بيروت، ج‏92، ص 53.

پاسخ:

خداوند براي دستيابي به وسعت رزق، دودسته عوامل (مادي و معنوي) را تأثيرگذار قرار داده، هیچ‌یک از عوامل جايگزين ديگري نمي‌شود، مثلاً كار و تلاش، تدبير و برنامه‌ريزي، ارزيابي و آينده‌نگري، نظم و انضباط، موقعيت سنجي، ملاحظة امكانات مادي، توانايي جسماني، استعدادهاي عقلاني و رواني، از اصول اوليه پيشرفت و توسعه است.

بر اساس آیه شریفه «ليس للإنسان إلاّ ما سعي» هر ميزان از اين اصول بهره گرفتيم و تلاش كرديم، در مسير پيشرفت و توسعه قرار خواهيم گرفت. (1)

در كنار آن اصول تأثيرگذار، عوامل ديگري تحت عنوان عوامل معنوي، جهت وسعت رزق در معارف اسلامي آمده است كه به برخي اشاره مي‌شود:

1 ـ صدقه و انفاق مال به فقرا و ارائه هر نوع خدمات به نيازمندان. (2)

2 ـ صلة ارحام، اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: صلة الأرحام تثمر الأموال وتُنسي في الآجال؛ (3) صله‌رحم مال را زياد مي‌كند و عمر را طولاني مي‌نمايد.

3 ـ سحرخيزي، پيامبر اكرم (ص) فرمود: سحرخيزي كاري بسيار مبارك است كه باعث افزايش همه نعمت‌ها به‌ویژه رزق و روزي خواهد شد. (4)

4 ـ خوش‌اخلاقی، علي (ع) فرمود: «بحسن الأخلاق تدرّ الأرزاق؛ (5) اخلاق نيكو سبب فزوني و سرازير شدن رزق و روزي مي‌گردد».

5 ـ رفق و مدارا و محبت كردن به ديگران، علي (ع) فرمود: من استعمل الرفق، استدرّ الرزق؛ (6) هر كس نرمي و ملايمت با مردم را در پيش گيرد،‌روزيش زياد مي‌شود.

6 ـ پرهيز از سخت‌گيري و رعايت آسان‌گيري بر اطرافيان باز حضرت مي‌فرمايد: التسهّل يدرّ الرزق. (7)

7 ـ پرداخت زكات امور مالي واجب مثل فطريه و خمس. (8)

8 ـ نيّت نيك و پاك و خالص كردن كارها براي خدا.

حضرت علي (ع) مي‌فرمايد:‌«مَنْ حَسُنت نيّته زاد الله في رزقه؛ (9) هر كس نيتش را نيكو گرداند خداوند روزيش را زياد مي‌كند»؛ و در بيان ديگر مي‌فرمايد:‌«رزق و روزي هر كس به‌قدر نيت اوست. (10)

9 ـ پيوسته با وضو و طهارت بودن. پيامبر اكرم به مردي فرمود: أَدِمِ الطهارةِ يَدُم عليك الرزق؛ (11) پيوسته با وضو و طهارت باش تا روزي‌ات زياد شود.

10 ـ مداومت بر خواندن زيارت عاشورا (12) و زيارت امام حسين (ع) از نزديك و حضور در ضريح مطهر حضرت. (13)

11 ـ توكل به خدا و پيوسته احساس نياز كردن به او و نداشتن توقع از ديگران. (14)

12 ـ استغفار، حضرت علي (ع) مي‌فرمايد: خدا استغفار را سبب جلب روزي (15) و فزوني رزق (16) قرار داده.

13 ـ صبح زود پي كار رفتن. (17)

14 ـ تقواپيشگي و نيكوكاري، امام باقر (ع) مي‌فرمايد: نيكوكاري و صدقه، زدايندة فقر و افزايش دهند عمر است و آن دو انسان را از نود گونه مرگ بد، بيمه مي‌كنند. (18)

قرآن كريم مي‌فرمايد: هر كس تقواي الهي پيشه كند، خداوند راه نجاتي براي او فراهم نمايد و او را از جايي كه گمان ندارد و فكرش را نمي‌كند، روزي مي‌دهد.

15 ـ خوش‌زباني و احترام‌آميز با ديگران سخن گفتن. (19)

16 ـ تلاوت قرآن كريم، به‌خصوص در هنگام صبح سوره يس و شب سوره واقعه و سوره قدر در همه اوقات.

پي‌نوشت‌ها:

1. نجم (53)، آيه 39 «براي انسان جز حاصل تلاش او نيست».

2. بحار، ج 75، ص 68؛ نهج‌البلاغه، كلمات قصار، ش 137؛ سفينة البحار، ج 1، ص 520.

3. معجم الفاظ غرر، ص 412؛ خطبه 110 نهج‌البلاغه.

4. سفينه البحار، ج 1، ص 520.

5. معجم الفاظ غرر، ص 417. احاديث به اين مضمون زياد است، ازجمله: «مَنْ كرمت خُلقه اتّسع رزقه، كسي كه كرامت و بزرگواري اخلاقي داشته باشد، رزق و روزيش وسيع مي‌گردد». همان.

6 -10. همان.

11. مستدرك الوسائل، ج 3، ص 421.

12. مفاتیح‌الجنان،‌فضيلت زيارت عاشورا.

13. شيخ طوسي، التهذيب، ج 6، ص 43.

14. علامه طباطبايي، الميزان، ج 19، ص 371.

15. بحار، ج 100، ص 21.

16. نهج‌البلاغه، خطبه 143.

17. بحارالانوار، ص 41.

18. طلاق (65) آيه 2 و 3.

19. سفينه البحار، ج 1، ص 520.