پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
بسياري از پسران هم‌سن و سال شما به دنبال دوستي با جنس مخالف هستند. در اکثر قريب به اتفاق موارد، پسران بدون هيچ پرس و جويي وارد اين گردونه عاطفي مي‌گردند و بي توجه به جوانب آن به راه خود ادامه مي‌دهند.
به نظر بسياري از روان‌شناسان دوستي با جنس مخالف هرچند در ابتدا بسيار دل‌انگيز و روح‌نواز است، ولي در ادامه هم دختر و هم پسر را با مشکلات جدي مواجه مي‌سازد. فرض بگيريد به هر دليلي به اين امر مبادرت ورزيد، ترديدي نيست لذت و شيريني اين دوستي در تک تک سلول‌هاي شما شور و نشاط ايجاد مي‌کند، کم کم احساس مي‌کنيد خدا همه خوبي‌هاي دنيا را يک جا به شما عنايت کرده است ،هرچند در ابتدا به خاطر برخي اعتقادات دچار نوعي عذاب وجدان مي‌گرديد، ولي به تدريج عذاب وجدان رخت برمي‌بندد. در اين ميان با برخي خويشتنداري‌ها و پرهيزها سعي در پاکي اين دوستي مي‌نماييد، ولي حفظ پاکي در يک رابطه صد در صد ناپاک (رابطه گناه‌آلود با دختر نامحرم و بر خلاف رضايت خداوند)امري ناهمگون است.
چه بپذيريم چه نپذيريم کم کم رابطه دوستانه ما چراگاه شيطان مي‌گردد .صحبت‌ها، نگاه‌ها، لبخندها ،قربون صدقه رفتن ها رنگ و بوي شهواني به خود مي‌گيرد.
تجربه نشان داده اين گونه روابط بر خلاف تصور اوليه طرفين کم کم از شهواني ترين اعمال سر برمي‌آورد، ولي اين امر يک شبه اتفاق نمي‌افتد.فرض کنيم رابطه در حد صحبت تلفني، اس ام اس و نامه‌نگاري و ديدار گاه به گاه باقي بماند و کار به جاهاي باريک نکشد، حال پس از تکراري شدن و يک نواخت گشتن اين گونه روابط ،شرايط روحي-رواني طرفين در آينده چگونه رقم خواهد خورد؟
تجارب روانشناسان ايراني در زمينه شرايط روحي-رواني طرفين نشان مي دهد اضطراب، تشويش،ترس از طرد و بي وفايي، افسردگي، احساس گناه،افت تحصيلي،افول معنوي،کاهش شديد عملکرد،تضعيف عزت نفس،تخيل گرايي افراطي،تحريک قواي جنسي(خود ارضايي،چشم چراني،ابتذال گرايي و...)،اختلافات زناشويي،تنوع طلبي جنسي،ولخرجي هاي بي اساس ....تجاربي هستند که اين گونه افراد را در آينده اي نزديک فرا خواهد گرفت.
دلبستگي‌هاي حاصله از اين گونه روابط کم کم به وابستگي افراطي منجر خواهد شد . وابستگي افراطي چيزي جز فرسودگي رواني و تخريب روزافزون استقلال روحي- رواني طرفين در پي نخواهد داشت.
از نظر ما روانشناسان وابستگي افراطي کم کم به رگه‌هايي از افسردگي و روحيات شکننده مي‌انجامد. دختران و پسران معمولاً به نوعي پوچ‌انگاري و بي‌معنايي در زندگي و باري به هر جهت بودن دچار مي‌گردند.
اين گونه روابط علت و معلول عزت نفس پايين مي‌باشند ،يعني از يک سو اين گونه روابط عزت نفس طرفين را به نحو فزاينده‌اي کاهش مي‌دهد (اصرارها، خواهش‌ها، گريه‌ها، باج دادن‌ها، که چيزي جز لگدمال کردن عزت نفس نيست. از سوي ديگر عزت نفس پايين باعث تشديد و تعدد اين گونه روابط مي‌گردد.
اين گونه روابط در 95./. موارد به ازدواج منجر نمي‌گردد و اين يعني مرگ عاطفي و تولد يک زندگي سراسر تشويش و دلشوره. اين گونه روابط در اکثر قريب به اتفاق موارد زندگي آينده دختر را در هاله‌اي از ترس از رسوايي و بي اعتمادي و احساس ناپاکي...‌قرار مي‌دهد.
دختران در اين گونه روابط خود را تا آخر عمر مادراني پاک براي فرزندان خود محسوب نمي‌کنند . شکي نيست که پسران بي‌پروا در عذاب وجدان هميشگي مادران آينده مقصر اصلي اند.
گفتگو با زن نا محرم اگر به قصد لذت نباشد و ترس افتادن در گناه نباشد، اشکال ندارد. اگر واقعاً ارتباط به قصد ازدواج باشد، فقط به مقداري که براي شناخت يکديگر لازم باشد ،آن هم بدون قصد لذت، جايز است، بنابراين استفاده از کلماتي كه تحريك كننده است، مانند دوستت دارم يا مي بوسمت يا شب ها به فکر تو مي خوابم ،جايز نيست.(1)
اگر واقعا قصد ازدواج با ايشان را داريد، با توافق خانواده با اجراي خطبه عقد با هم محرم شويد تا در فرصت مناسب ازدواج رسمي صورت گيرد.اگر امکان آن نيست، از ارتباط کلامي پرهيز کنيد تا به گناه نيفتيد.
پي‌نوشت‌:
1.توضيح المسائل مراجع، ج 1 ،مسئله 889 و ذيل آن ؛ آيت الله مکارم، استفتاآت، ج1، س819 و ج2، س1049 و ج3، س 686.

پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
در مورد بخشش يادمان باشد که خداوند بخشنده است و توبه پذير. اما گاهي مسايل فراتر از اين است. دختر با خودش فکر مي کنه آيا همان دختر سابق هستم. عصمتي که ازدست رفته است. تو آدم سابق نيستي. اين افکار البته القايات شيطاني است و بايد از آن فاصله بگيريد. اين افکار هرگز منجر به بهبودي حال شما نخواهد شد. ان شاءالله بخشيده شده ايد و از اکنون بايد به فکر ارتقاي روحيه و عقيده خودتان باشيد. اين يک تجربه باشد تا بدانيم که يک دختر نبايد با عجله و بدون اطلاع والدين قدم از قدم بردارد. گذشته را جبران نماييد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
در حال حاضر اصلي ترين مشكل شما چيزي جز اضطراب بالاي تان نيست. اضطراب نقش مؤثري در تشديد قواي جنسي و توليد نياز جنسي کاذب دارد. ارضاي جنسي تا حدودي براي کاهش اضطراب مفيد است . اگر ارضاي جنسي از طريق حرام (مانند استمنا) صورت گيرد، با اين که به صورت موقت از اضطراب مي‌کاهد، ولي پس از مدت کوتاهي به خاطر تشديد احساس گناه سطح اضطراب را دوچندان مي‌کند. با اين وصف اضطراب هم علت و هم معلول استمنا محسوب مي‌گردد.
مکانيزم دفاعي خيالبافي (که خيالبافي جنسي يکي از مصاديق آن است) يکي از مکانيزم‌هاي ناهشيار ماست که به هنگام بالا آمدن سطح اضطراب در ما فعال مي‌گردد. با اين وصف براي تعديل خيالبافي جنسي کاهش سطح اضطراب بسيار ضرورت پيدا مي‌کند. در صورتي که اضطراب تان به صورت حاد درآيد و باعث شدت استمنا در شما گردد، مانند هر بيماري جسمي ديگر نيازمند مراجعه به متخصص است. نمي‌توان تمايز خاصي بين بيماري جسمي و رواني از اين حيث قائل شد.
همان طور که ناراحتي قلبي با خود درماني صرف برطرف نمي‌گردد، بيماري‌هاي عصبي نيز با خوددرماني يا درمان‌هاي اورژانسي و فوري قابل حل نمي‌باشد. درمان اضطراب از طريق کتبي، اينترنتي و تلفني زياد کارآمد نيست. مراجعه حضوري به روان‌پزشک و روان‌شناس باليني را مي‌طلبد (البته درمان اضطراب رو نمي خواهد. به عنوان مثال درمان نسبي اضطراب حداقل به 5 تا 6 جلسه روان‌درماني و احتمالاً دارو درماني نيازمند است و به سادگي درمان نمي‌پذيرد.
کتاب هايي مانند وقتي اضطراب حمله مي کند، نوشته ديويد برنز، ترجمه مهدي قرچه داغي؛
شيوه هاي درمانگري اضطراب و تنيدگي ،نوشته مسعود جانبزرگي و ناهيد نوري، همچنين بروشورها و مطالب موجود در سايت ها (مثلاًسايت مرکز مشاوره دانشگاه تهران و. . . ) تا حدودي براي شناخت بيش تر شما از موضوع اضطراب مفيدند. تقويت بنيه مذهبي، مصرف داروهاي گياهي مانند گل گاو زبان و. . . و ورزش و تنفس عميق و تمارين تن آرامي از جمله ديگر روش هاي کاهش اضطرابند.
همه اين روش ها در کنار مراجعه حضوري به متخصص معنا مي يابند و به تنهايي تأثير چنداني بر کاهش اضطراب شما ندارند.
تمايلات جنسي غير متعارف به خاطر بار هيجاني بسيار بالا به سادگي قابل حذف از صحنه ذهن نيست. مدت‌ها در ذهن باقي مي‌ماند.
صرف تمايل ذهني به استمنا گناه محسوب نمي‌گردد . تا زماني که به مرحله عمل در نيامده، بر شما چيزي نيست. اين مطلب از اين جهت با اهميت است که تلاش ذهني براي فکر نکردن به موضوع گناه آلود ،نه تنها به حذف آن نمي‌انجامد، بلکه بنا به سازکار مغزي ما انسان‌ها به تشديد آن مي‌انجامد. يعني هر چه که از يک فکر شرم‌آور فرار مي‌کنيم، هجوم آن فکر در ذهن ما تشديد مي‌گردد.
هر چه به جاي بغرنج سازي افکار به ساده‌سازي و پيش پا افتاده سازي آن بپردازيم، اين افکار کم تر به ذهن ما هجوم مي‌آورد.
توصيه مي‌شود با توجه به اين که خداوند دروازه بان فکري براي ذهن ما تعبيه نکرده است، اصرار بر دروازه باني فکري ننماييد. افکار شرم آور بايد مانند نسيم از توري ذهن ما به راحتي و با کم ترين اصطکاک آمد و شد کنند . نبايد مانند ديوار جلوي آن ها ايستاد.
بايد کليه محرک‌هاي جنسي حذف گردد . بايد به يک پالايش محيطي دست زنيد. هر گونه وسايلي که کاربري تحريک زا دارند ،بايد از محيط پاکسازي گردد.
تا زماني كه مزه گناه گذشته در زير زبان شما باقي باشد، اين گونه تمايلات غير انساني از شما رخت نخواهد بست. به اين منظور بايد به جاي تداعي لذت‌زا تجارب جنسي گذشته، به تداعي لذت زداي آن بپردازيد. پس اين افکار به جاي اين که با امور لذت زا گره بخورند ، بايد با امور مشمئز کننده و تهوع آور تداعي شوند. مثلاً افکار جنسي با تصاويري مانند خوردن يک داروي بسيار تلخ و تهوع آور پيوند بخورند، به اين نحو که هر زماني ذهن شما در حال يادآوري اين موضوع است، به صورت خودکار و اتوماتيک امور مشمئززا با آن همراه گردد.
تکنيک‌هاي حواسپرتي و ذهن‌گرداني مانند رفتن به سر يخچال در هنگام داغ شدن ذهن به اين گونه مسائل يا نام بردن اشياي موجود در اتاق با صداي بلند يا کشيدن کشي که از قبل بر مچ خود بسته‌ايد و ... مي‌تواند به شما کمک کند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:
با كسى كه از تو بريده بپيوند؛ از ستم كننده به خود درگذر؛ به كسى كه از تو دريغ داشته ببخش و به كسى كه به تو بدى كرده خوبى كن.

پی نوشت:

بحارالأنوار ، ج 68 ، ص 423

پرسش 1-طي الارض وابسته به زمان و مکان است؟ امکان حضور در چند مکان با جسمي که مي شناسيم وجود دارد؟

پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
از آن جا كه طي الارض در زمره مسايل خاص و باطني عرفاني در معارف ديني محسوب مي شود كه در سطح عمومي معارف ديني مطرح نبوده و نيست، چندان شفاف و واضح از آن و حقيقت آن در منابع ديني سخن به ميان نيامده است، در نتيجه توضيح دقيق وشفاف در خصوص آن چندان مقدور نيست اما با اين حال اين حقيقت در اكثر اديان و تفكرات عرفاني و صوفيانه و مانند آن به نوعي مطرح است .
وابستگي به زمان و مكان در سوال چندان روشن نيست، طي الأرض حقيقتي است كه در ظرف عالم ماده رخ مي دهد. درنتيجه زمان و مكان در آن دخالت دارند؛ زيرا حقيقت طي الارض انعدام شيء در مكان اول و ايجاد آن در مكان دوم است كه اين امر نيازمندي و طرفيت زمان و مكان در اين امر را به روشني آشكار مي سازد.
در قرآن لااقل در يك مورد به اين حقيقت به نوعي اشاره شده، در سوره نمل در خصوص داستان حضرت سليمان و درخواست وي از يارانش براي منتقل كردن تخت عظيم بلقيس ملكه سبا به بارگاهش. اين درخواست توسط فردي به نام «عاصف بن برخيا» در يك چشم برهم زدن انجام شد. احتمال مي رود اين عمل بر اساس قواعد طي الارض انجام گرفته است (1) در حالي كه قبل از عاصف فردي ازجن پيشنهاد انجام اين عمل را در عرض محدوده زماني معيّني داد. اگر عمل وي نيز قرار بود از طريق طي الارض صورت بپذيرد، بايد گفت ميزان قدرت روحي و توانايي هاي فرد در انجام اين عمل دخالت داشته، طي مسافت و فاصله بين اعدام و ايجاد در موارد مختلف متغيّر است.
سؤالتان در مورد امكان حضور در چند مكان را هم چندان روشن بيان ننموديد، اما چه بسا بتوان از برخي متون ديني امكان ايجاد چند جسم در مكان هاي متعدّد براي برخي از اولياي خدا را اثبات نمود، ولي در خصوص تحقق اين مقوله در فرايند طي الارض به نكته مشخصي برخورد نكرديم.

پي نوشت:
1. نمل(27) آيات 38-40.
------------------------------------

پرسش 2-طي الارض در ممارست عرفاني حاصل مي شود يا رياضت جسمي؟

پاسخ:
طي الارض در معناي مشهور آن عنايتي الهي است كه به برخي از بندگان صالح خداوند مي شود و اين توانايي در اختيار آن ها قرار داده مي شود، عامل اصلي اين عنايت، تعبد و بندگي خالصانه است كه نوعي ممارست عرفاني بلكه حقيقت سير و سلوك معنوي است. البته رياضت هاي صحيح شرعي هم از همين روند رفتاري محسوب مي گردد.
اما در خصوص به دست آوردن اين توانايي از راه رياضت هاي جسمي نظير كارهاي مرتاضان به نمونه و اشاره اي برنخورديم .
---------------------------

پرسش 3-اراده نزد آن که ازاين کرامت برخوردار است، کافي است يا نيازمند کار خاصي است؟

پاسخ:
توانايي اين كار عنايتي الهي است كه به برخي از بندگان خاص خداوند مي شود. ديده شده كه حتي افرادي بسيار عادي كه حتي كم ترين بهره علمي و سير و سلوك عرفاني مشهوري نداشتند، به لطف و عنايت معصومين به اين قدرت دست يافتند.
به نظر نمي رسد كه برخورداري از اين عنايت نياز به ويژگي عملي معيني داشته باشد. در سيره بزرگان نيز به خاطر نداريم كه نقل شده باشد عمل معين و دستور سلوكي خاصي را براي رسيدن به اين توانايي به كار مي بستند.
---------------------------

پرسش 4-هر آنچه در مورد طي الارض مي توانيد برايم بنويسيد؟

پاسخ:
از ديدگاه تفكر اسلامي طي الارض حقيقتي است كه در نگاه علمي « اعدام و نابود كردن يك جسم و بدن در مكان اوّل، و احضار و ايجادش در مكان مقصود » محسوب مي شود(1). بسته به توانايي هاي فرد با فاصله زماني كم تر يا بيش تر و با امكان همراه نمودن ديگري با خود يا عدم امكان آن اتفاق مي افتد.
هرچند بحث طي الارض و ثبت موارد آن و مشاهدات افراد از وقوع اين عمل توسط پاره اي از بزرگان اهل معرفت، اعم از صوفيان يا عارفان يا عالمان بزرگ و عموما در كتاب هاي عرفاني يا شرح حال بزرگان و مانند آن ذكر شده ،اما در مجموع اين گزارش ها اين نكته مورد اتفاق است كه اين حقيقت نوعي عنايت ويژه الهي در حق برخي از افراد، اعم از انبيا و اوليا و انسان هاي صالح است. به واسطه آن توانايي تصرف در قوانين عادي عالم ماده و انتقال دفعي اجسام يا بدن خودشان از يك مكان به مكان ديگر را پيدا مي كنند ،يعني فرد مي تواند با اراده خود در يك لحظه به مكان ديگري هرچند بسيار دور منتقل گردد ، ولي چه بسا خود نيز از حقيقت آن چندان مطلع نبوده، آن را عنايتي الهي در حق خود مي ديدند . به همين خاطر هيچ گاه حتي نزد نزديك ترين شاگردان خود از دارا بودن چنين توانمندي دم نمي زدند و آن را آشكار نمي كردند.
بزرگان جز در موارد خاص از آن بهره نمي بردند. در نتيجه فرضيه اثبات قطعي آن در اين شرايط قابل تحقق خارجي نيست، چون چه بسا خود اين افراد در برابر سوال شاگردان و مريدان، منكر دارا بودن اين توانايي مي شدند؛ مگر آنكه از طريق مباحث فلسفي يا حتي علوم تجربي اصل اين عمل ممكن دانسته شود. آن گاه از طريق آيات و روايات قطعي تحقق خارجي آن پذيرفته شود اما در كنار اين امور، گزارش مختلف افراد در طول تاريخ از مشاهده اين عمل توسط برخي از اوليا است كه مي تواند در فرض اعتماد به اين اخبار ، براي ما نوعي اطمينان و باور را به وجود آورد .
در نگاه عرفان اسلامي انسان مي تواند در مراحل تكامل و قرب به خداوند به جايي برسد كه صفات الهي از او برآيد . به نوعي مظهر تجلي صفات الهي در عالم گردد ؛ در نتيجه فرد عارف قدرت تصرف در برخي از قوانين عالم ماده را پيدا كرده ، قادر به انجام عملي همچون انتقال اجسام از جايي به جاي ديگر يا انعدام آن در مكان اول و ايجاد آن در مكان دوم مي گردد .
طي الارض در بين اصحاب معرفت عملي چندان شاق و از مراحل بسيار بلند عرفاني و معنوي محسوب نمي شود، چنان كه از برخي بزرگان نقل شده است كه دارا بودن اين مقام مثلا در بين طلاب نجف امري عادي به حساب مي آمد . از شواهد و قرائن نيز بر مي آيد كه اين عنايت به بسياري از اهل معرفت و مومنان صادق در گذشته و حال شده و مي شود.
نكات دقيقي هم درخصوصي الارض در كتاب مهر تابان از قول علامه طباطبايي بيان شده است كه مي توانيد مراجعه نماييد (2).

پي نوشت ها :
1. کتاب مهرتابان ،علامه طهراني ،ص 377 .
2. همان.

با سلام و تشکر به خاطر ارتباط تان با اين مرکز .
عمل به استخاره واجب نيست و مي تواني مشغول کار شوي.
استخاره به معناى طلب خير است؛ يعنى انسان از خداوند بخواهد كه او را به نيكى و خير برساند. استخاره به اين معنا را همه مي توانند انجام دهند، بلکه توصيه شده که در همه کارها از خداوند طلب خير نماييم.
متأسفانه بسيارى از مردم نمى دانند كه استخاره چيست و در چه مواقعى مى بايست استخاره كرد!
خداوند انسان را عاقل آفريد كه با كمك عقل بتواند از گمراهى و ظلمت نجات پيدا كند.
عقل در تمام ابعاد زندگى چون چراغ هدايتى است كه نورافشانى كرده و جهالت را از بين مى برد.
انسان وقتى عاقل آفريده شد, مى بايست در هنگام تصميم بر هر كارى ابتدا عقل خود را حاكم كرده و از آن نظر بخواهد.
استخاره هميشه بعد از استشاره و مشورت با افراد صاحب نظراست. حال اگر عقل و مشورت راه به جايى نبرد و هنوز زاويه هايى وجود دارد كه ناشناخته مانده است , براى اطمينان خاطر و نجات از سر در گمى , به شخص عالمى مراجعه كرده و از او مى خواهند كه به قرآن تفأل زند تا با راهنمايى اين كتاب آسمانى , از حيرت و اضطراب بيرون آيد.
در مورد استخاره بايد به افراد عالم و پاك مراجعه كرد. از افرادي كه توانايي اين كار را ندارند، بايد پرهيز كرد، گرچه خود انسان هم در صورتي که بداند چگونه بايد استخاره کرد، مي تواند استخاره کند.
پس در هر كارى ابتدا تعقل و سپس مشورت و در نهايت اگر حيرت بر طرف نشد, استخاره انجام شود.
بنابراين مي‌بايست در هنگام تصميم بر هر کاري ابتدا عقل خود را حاکم کرده و از آن نظر خواست، مثلاً براي کار کردن، عقل مي‌گويد: انسان نبايد بيکار باشد و در بيکاري ضررهاي زيادي از جمله هجوم شيطان به انسان وجود دارد
پس درمرتبه اول بايد با عقل مشورت کرد.
در مرحله دوم اگر عقل به هر دليل نتوانست انسان را از ترديد و سرگرداني نجات دهد، به مشورت با ديگران و صاحب نظران در آن موضوع مي‌پردازد که اين خود نوعي استفاده از عقل عمومي است. شما با مشورت با مادر خود هم به اين نتيجه رسيده ايد که بايد کار کنيد.
بله اگر بعد از مشورت نيز، عقل راه به جايي نبرد و هنوز زاويه هايي وجود داشت که ناشناخته است و ترديد و شک همچنان وجود دارد،
براي اطمينان خاطر و نجات از ترديد و سر درگمي، به مشورت با خداوند روي مي‌آورد و استخاره مي‌کند.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
نامه شما را که حاکي از صبر و تحمل سختي هاي فراوان بود، خوانديم و متأثر شديم. اميدواريم خداوند به حکمت و رحمت خود گره از مشکلات باز کند و مادر شما را در جوار رحمت خود مهمان گرداند.
دوست عزي، نيكي‌ها و سختي و مصيبت‌هايي كه به انسان مي‌رسد، همگي به اذن خدا و در مدار مقدّرات حكيمانه خداوند است‌. (1)
از ظاهر آيات و روايات بر مي‌آيد بلاها و گرفتاري‌ها، شدايد و مصيبت‌هايي که بر انسان وارد مي شود( مثل مرگ عزيزان و بلايا وگرفتاري هاي مالي و يا غيرمالي در زندگي ) ريشه و عوامل گوناگوني مي تواند داشته باشد، نمي‌توان آن را به يک يا چند عامل محدود نمود که در پايان سخن به چند عامل اشاره خواهيم کرد. اما در يک نگاه کلّي مي توان گفت:
ريشه و اساس همه مصيبت ها و گرفتارهاي انسان، «عملکردهاي» اوست. يعني برخي بلاها از آثار وضعي عمل انسان است‌. در حقيقت اين نوع گرفتاري ها زاييدة انديشه و عمل انسان است‌.
قرآن کريم مي فرمايد:‌ «وَما اصابکم من مصيبة، فبما کسبت ايديکم و يعفو عن کثير؛(2)هر مصيبت و ناملايماتي (فردي يا اجتماعي) که به شما مي رسد، به خاطر اعمالي است که با دست خود انجام داده ايد (تازه اين تمام مجازات و کيفر اعمال شما نيست) و خدا از بسياري از گناهان مي گذرد و آن ها را مورد عفو قرار مي دهد».
اما برخي ديگر براي امتحان و آزمايش بندگان است ‌:
خداوند حكيم‌، در جهان آفرينش‌، داراي "سنّت‌"ها و قوانين پايداري است كه از جمله آن‌ها، "سنّت امتحان‌" است. در موارد گوناگوني انسان‌ها را آزمايش مي‌كند. يكي از آن موارد، امتحان به مصائب است‌كه در صورت موفقيت در آزمون الهي‌، رتبه و مقام انسان بالاتر مي‌رود و باعث تكامل او مي‌شود،
قرآن مي فرمايد ‌:
"وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَي‌ْءٍ مِّن‌َ الْخَوْف‌ِ وَ الْجُوع‌ِ وَ نَقْص‌ٍ مِّن‌َ الاَْمْوَا َل‌ِ وَ الاْ َنفُس‌ِ وَ الثَّمَرَاَت‌ِ وَبَشِّرِ الصَّـَبِرِين‌َ؛ (3) قطعاً شما را به چيزي [از قبيل‌] ترس و گرسنگي و كاهشي در اموال و جان‌ها و محصولات مي‌آزماييم و مژده باد شكيبايان را".
آزمون الهي فقط با مصائب نيست‌، بلكه خداوند با نيكي‌ها و سختي‌ها، با مال‌ها، جان‌ها، فرزندان و داده‌هاي مادي نيز انسان را مي‌آزمايد: "وَ بَلَوْنَـَاهُم بِالْحَسَنَـَت‌ِ وَالسَّيِّئات‌ِ لَعَلَّهُم‌ْ يَرْجِعُون‌َ ؛(4) آن‌ها را با نيكي‌ها و بدي‌ها آزموديم‌، شايد بازگردند. "
بنابراين‌، برخي از مصيبت‌ها و سختي ها و گرفتاري ها جنبه آزمايشي دارد: "ما آن چه را روي زمين است، زينت قرار داديم، تا آن‏ها را بيازماييم كه كدامين شان بهتر عمل مي‏ كنند".(5)
برخي از حوادث ناگوار، کيفرگناهان است :
گاهي خدا براي از بين بردن آثار گناهان‌، برخي بلاها و مصيبت‌ها را متوجه انسان‌ها مي‌كند تا به لطف و كرمش بخشي از گناهان گنه‌كاران را در دنيا بشويد تا پس از مرگ‌، گرفتار عذاب‌هاي دردناك نشوند.
حوادث ناخوشايند و ناگوار در زندگي انسان‌ها رخ مي‌دهد، عاملي براي بازگشت و سازندة روح آنان است. غرور و غفلت و خواب‌زدگي‌، مسلماً از موانع تكامل معنوي و سعادت انسان است. براي دگرگون ساختن اين وضع‌ِ نابسامان و جايگزين كردن ياد خدا به جاي فراموشي‌ها، وجود حوادث غيرمترقبه كه با فراز و نشيب خويش‌، زندگي آرام را از انسان سلب مي‌كند، بسيار راهگشاست‌.
در دعاي کميل، امام علي (ع) گناهان را دسته بندي کرده، از فرمايش حضرت استفاده مي‌شود هر گناهي اثر خاصي دارد، از جمله آن­ها نزول عذاب و از دست دادن نعمت ها و نزول بلا مي‌باشد:
« اللهم اغفرلي الذنوب التي تنزل النقم .اللهم، اغفرلي الذنوب التي تغير النعم، اللهم اغفرلي الذنوب التي تنزل البلا » از اين بخش کلام اميرالمومنين مي توان اين استفاده را نمود که گرفتاري هايي که در زندگي ما به وجود مي آيد ،بخشي از آن به جهت نافرماني ها و گناهاني است که مرتکب شده ايم .
بنابراين‌، برخي از مصيبت‌ها و گرفتاري ها، جنبه آزمايشي و برخي ديگر جنبه مجازاتي و در حقيقت ريشه در عملکرد خود انسان دارد. پاره‌اي از مصائب از هر دو جنبه ممكن است برخوردار باشد، يعني در ضمن اين كه مجازاتي براي فرد يا جامعه است‌، آزمايشي است كه آيا در اثر آن بلاها، به سوي حق باز مي‌گردند و يا به راه باطل خود ادامه مي‌دهند؟
البته گاهي مصايب و مشكلاتي كه دامن‌گير مومنان حتي انبيا و ائمه معصومين‌مي‌شود، براي بالا رفتن مقام و منزلت آنان است‌؛ چون گناهي ندارند تا در اثر آن به مصيبتي (مجازاتي‌) دچار شوند. (6 ) از همين رو، در حديثي از امام علي‌مي‌خوانيم‌:
"اِن البلاء للظّالم أدب و للمؤمن امتحان و للأنبيأ درجة‌؛ بلا، براي ستمگر تأديب ؛ براي مؤمن امتحان ؛ براي پيامبران مقام و درجه است‌. "(7)
بنابراين مصائب و گرفتاري‌ها، چند قسمند، قسمي مجازاتي؛ قسمتي آزموني ؛ بعضي براي تكامل و پاداش الهي‌ . حال که اين مشکلات هر يک سببي دارد ، بعضي به جهت رشد و تکامل و بعضي ديگر براي کفاره گناهان است، آيا باز هم از خدا مي پرسيد : اين همه اتفاق ، چرا فقط براي ما ؟! مطمن هستيم با روشن شدن اين مطالب ديگر شما به مقدرات الهي اعتراضي نخواهيد داشت ،بلکه به نحوي شاکر او نيز خواهيد بود که تربيت شما را عهده دار شده ، در مسيري که او مي خواهد قدم بر مي داريد. آري بعضي از شکست ها حاصل بي تدبيري خود انسان در کردار و نحوه عمل است، مثل چگونگي و نحوه معامله با افراد در معاملات روزمره. گاه يک عمل که با تدبير همراه نباشد، ممکن است سبب ورشکستگي و ... شود . در اين صورت ديگر مقصر خداوند نيست، بلکه اين گونه شگست ها از بي تدبيري خود انسان ناشي ني شود . چه زيبا گفته اند که : "خود کرده را تدبير نيست".
همان گونه که در آغاز پاسخ وعده داده شد، به برخي از عوامل بدبختي ها و گرفتاري هاي انسان که در آيينة کلام معصومين(ع) از ريشه هاي بلاها و گرفتاري ها شمرده شده، اشاره مي شود:
1ـ غفلت و بي توجهي به خدا: در روايتي آمده است که غفلت، صيدگاه شيطان و ريشة همه بلاها است.(8)
2ـ حُبّ نفس (خودخواهي و خود پسندي): از حضرت عيسى عليه السلام نقل شده : «اساس همه غم و غصه‌ها و ريشه همه لغزش ها و گمراهي‌ها، پيروي از هواي نفس و خواسته هاي شيطاني دل است».(9)
2ـ حب الدنيا: دنياطلبي در روايات، ريشه همه گناهان،‌ خطاها و در ورودي همه بلاها و فتنه ها و سوق دهنده انسان به سوي پستي ها و خفت ها معرفي شده است.(10)
4ـ شراب خواري: در برخي روايات،(11) شراب خواري ريشه همه گناهان و کليد همه بدي ها و شرارت ها معرفي شده است.
5ـ پيامبر اسلام(ص) ريشه همه خطاها و بدبختي هاي انسان را در سه چيز دانسته است:
ا ـ کبر و غرور و خودپسندي چنان که همين ويژگي شيطان را بر ترک فرمان خدا و سجده بر آدم سوق داد و لعن ابدي براي او ماند.
ب ـ حرص و طمع؛
ج ـ حسد و بخل.(12)
آنچه ذکر شد، برخي از عوامل ولي مهم‌ترين آن ها بوده است.

پي نوشت:
1. تفسير نمونه‌، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 4، ص 21، دارالكتب الاسلامية.
2. شورى (42) آيه 30.
3 . بقره (2)، آيه 155.
4. اعراف(7)آيه167.
5 . كهف (18)، آيه 7.
6. تفسيرالميزان‌، علامه طباطبايي‌؛، ج 18، ص 60، انتشارات اسماعيليان‌.
7. بحار الانوار، ج 64، ص 235
8. «فان الغفله، مصطاد الشيطان و رأس کلّ بليه»، مصباح الشريعه، ص 99؛مستدرک، ج 11، ص 389.
9. مستدرک، ج 12، ص 114.
10. کافي، ج 2، ص 130؛ وسائل الشيعه، ج 16، ص 8؛ بحار الانوار، ج 14، ص 298؛ تحف العقول، ص 215.
11. الکافي، ج 6، ص 403؛ وسائل الشيعه، ج 25، ص 317.
12. ارشاد القلوب، ج 1، ص 129.