اين حديث شريف از مولاي متقيان امير مومنان(ع)نقل شده است كه در وصيتش به امام حسن مجتبي(ع) فرمود:

"لَا عِبَادَةَ كَالتَّفَكُّرِ فِي صَنْعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ"(1)

يعني: هيچ عبادتي همانند فكر و انديشه در آفرينش نيست.

توضيح كوتاه اين كه:

ارزش تفكر در بيان معصومين سلام الله عليهم اجمعين مشخص شده است و البته اين گونه روايت ها، منحصر به يك معصوم نيست و بيشتر معصومين سلام الله عليهم اجمعين به ارزش "تفكر" و اين كه بالاترين عبادت است؛اشاره كرده اند.

 مي توان از روايات وارده به اين نكته واقف شد كه عبادت اصلي و واقعي،انديشه نمودن در كار خداي متعال است كه بالاترين عبادت است، زيرا تفكر در آثار خلقت و مظاهر هستي، انسان را به عظمت خالق آگاه مي كند، در آن صورت انسان مي تواند در پرتو چنين آگاهي و بينشي،عبادتي همراه با شناخت و بصيرت داشته باشد تا خداي متعال را در با بهترين كيفيت عبادت كند.

مشابه اين حديث از امام صادق و امام رضا سلام الله عليهما نقل شده است.

امام صادق(ع) فرمود:

"أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَكُّرِ فِي اللَّهِ وَ فِي قُدْرَتِهِ"(2) 

  يعني برترين و با فضيلت ترين عبادت، پيوسته بودن تفكر و انديشه در مورد خداي متعال و قدرتش است. پس در واقع عبادتي بالاتر از تفكر در مورد خداي متعال و صفاتش و نيز آثار خلقتش نيست. زيرا چنين تفكري منشأ همه عبادت خواهد شد.

امام رضا(ع) نيز فرمود:

"لَيْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِي أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ‏"(3)  

يعني:عبادت به زيادي نماز و روزه نيست، عبادت به انديشه نمودن در كار خداوند است.

اين دو حديث مي تواند ترجمان سوال مورد نظر باشد كه عبادت در زياد نماز خواندن زياد روزه گرفتن نيست. بلكه عبادت تفكر درآثار خلقت است.

پي نوشت ها:

1. مجلسي محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپ مكرر، ج‏68، ص 324.

2. همان، ج‏68، ص 321.

3. شيخ كليني، الكافي، تهران، انتشارات دارالكتب الاسلاميه، سال 1362 ه ش، چاپ دوم، ج‏2، ص55.

مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ وَ إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ لَا يُقَرِّبَانِ مِنْ أَجَلٍ وَ لَا يَنْقُصَانِ مِنْ رِزْقٍ وَ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِر

امام علي (ع): همه كارهاي نيك، و جهاد در راه خدا، در مقايسه با امر به‏ معروف و نهر از منكر، همچون قطره اي است به دريايي پر موج و پهناور؛ و همانا امر به معروف و نهي از منكر نه اجلي را نزديك مي‏كند و نه از مقدار روزي مي‏كاهد؛ و افضل از همه اينها، يك سخن در باره عدالت است در برابر حاكمي ستمگر(1).

پي نوشت:

1. نهج البلاغه، حكمت 374.

پرسشگر گرامی با سلام  و سپاس از ارتباطتان با اين مركز.

1. جمله اول، كلام رسول خداست. بنا بر روایات رسول خدا خطاب به امام علی فرمود:

«علي و شيعته هم الفائزون يوم القيامة»؛ (1)

«انت و شیعتك الفائزون یوم القیامه»؛ (2)

دو جمله بالا اعلام انحصار نجات یافتگان و رستگاران در قیامت به امام علی و شیعیانش می باشد.

2. آیه مورد نظر به شرح زیر است:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ؛ (3) بعضي از مردم جان خود را به خاطر خشنودي خدا مي‏فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است».

در مورد شان نزول این آیه چندین نظر هست.

بسیاری از مفسران سني گفته اند: این آیه در شأن هر كسی است كه در جهاد یا اقدام برای رضای خدا شركت كند و جان خود را در این راه عرضه كند. (4)

البته ما هم قبوال داریم كه آیه های قرآن اگر هم شأن نزول داشته باشد ، ولی شأن نزول آیه را خاص نمی كند . پس این كه این مفسران آیه را در مورد هر كسی بدانند كه در راه خدا جانفشانی می كند ، منكر شأن نزول داشتن نیست.

گروه دیگری این آیه را در شأن صهیب رومی و بعض دیگر دانسته اند كه با دادن مال ، جان خود را از قریش خریدند و به مدینه هجرت كردند. (5)

این نظر هم حداقل از آن جهت درست نیست كه در آن "شراء" به معنای خریدن است یعنی كسی كه جان خود را به قیمت اموالش می خرد در حالی كه ظهور آیه این است كه منظور از "شراء" در اینجا فروختن است یعنی جان خود را به قیمت رضای خدا می فروشد و جان را می دهد تا رضای خدا را به دست آورد. 

همه عالمان شیعه و بسیاری از عالمان اهل سنت شأن نزول آیه را اقدام جانفشانانه امام علی در لیله المبیت و شب هجرت پیامبر دانسته اند كه حضرت جان خود را در معرض هلاك قرار داد تا رضای خدا را به دست آورد. (6)

این نظر كه روایات معتبری بر آن وجود دارد ، معتبر ترین نظر بوده و با قرائن آیه هم ، هم راستا است ولی متاسفانه بغض با امام علی نه تنها افراد را به كتمان این حقیقت وا داشته بلكه بالاتر از آن خواسته اند با زبان بی زبانی این آیه را در شأن قاتل امام علی بشمارند.

ابن قتیبه در كتاب "السیاسه" می نویسد : ابن ملجم وقتی برای كشتن امام علی قبل از اذان صبح وارد مسجد شد ، مكرر عبارت " و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضاه الله"را تلاوت می كرد به نحوی كه امام علی گمان كرد بقیه آیه را فراموش كرده از این رو بقیه آیه را به یاد او آورد. (7)

و ابن ابی الحدید می نویسد كه معاویه از سمره ابن جندب خواست تا با جعل حدیث این آیه را در شأن ابن ملجم و آیه " ومن الناس من يعجبك قوله في الحياة الدنيا ويشهد الله علي ما في قلبه وهو الد الخصام " را در شأن امام علی معرفی كند و سمره با گرفتن چهارصد هزار درهم ، این خدمت را برای او انجام داد. (8)

3. علامه امینی می نویسد در مورد امام علی و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام  روایت شده كه در شبانه روز هزار ركعت نماز می خواندند و علمای اسلام این مطلب را قبول داشتند تا این كه ابن تیمیه آمد و بر این اعتقاد و روایت ، ایرادهایی وارد كرد به شرح زیر:

اول. این عمل نه تنها فضیلت نیست بلكه كراهت دارد زیرا رسول خدا در شبانه روز فقط هفده ركعت نماز واجب و سی چهار ركعت نماز مستحب می خوانده است. پس محال است علی كاری كند كه جزو سنت رسول خدا نبوده است.

دوم این عمل ممكن نیست زیرا وقت طولانی می خواهد و اگر (ممكن هم باشد و)كسی بخواهد هزار ركعت نماز بخواند باید مثل كلاغ نوك به زمین بزند و این هیچ ارزشی ندارد و با خضوع لازم در نماز منافات دارد و تمام شبانه روز را نماز خواندن هم جزو سنت پیامبر نبوده است.

ابن تیمیه توجه نداشته یا نخواسته توجه كند كه 51 ركعت نماز واجب و مستحب كه پیامبر می خوانده ،نماز های واجب و مستحب یومیه است و با نمازهای مستحبی دیگر هیچ منافاتی ندارد. این خود رسول خداست كه بارها فرموده: نماز بهترین عبادتی است كه وضع شده و هر چه می توانید به جا آورید.

خود رسول خدا هم آن قدر شبها را به اقامه نماز ایستاد تا قدم های مبارك ورم كرد و خدا او را از این همه شب زنده داری منع كرد تا جانش به خطر نیفتد . (ر.ك به تفاسیر ذیل آیات اول سوره طه)

دیگر این كه وقتی نماز خواندن مستحب است و حدی ندارد ، منعی نیست كه امام علی اولین كسی باشد كه این سنت نیكو را ایجاد كرده باشد؛ زیرا ایجاد سنت نیكو و در راستای دستورهای قرآن و پیامبر ، ممنوع و بدعت نیست.

دیگر این كه ناممكن شمردن این كار هم از روی غرض است زیرا خود اهل سنت در فضیلت بسیاری از عالمان ، نماز هزار ركعت در شبانه روز را نوشته اند . در نماز مستحب رو به قبله بودن و ... شرط نیست و می توان در ضمن كار و راه رفتن و ... نماز خواند و ایشان ادامه می دهد كه ما كسی از اصحاب را می شناسیم كه در یك شب و روز و در یك شب هزار ركعت نماز با رعایات آداب و با خواندن سوره توحید در كمتر از هفت ساعت خوانده است. (9)

ظاهرا منظور ایشان ، خودشان باشد كه امتحانی شب هایی  این كار را انجام داده اند تا معلوم شود ممكن هست یا نه.

اگر شخصیت دیگری هم این كار را در حرم امام رضا انجام داده ، ما خبر نداریم.

پی نوشت ها:

1. قاضی نعمان مغربی ، شرح الاخبار ، - ، قم ، انتشارات اسلامی ، - ، ج3 ، ص 454 .

2. فضل بن شاذان ، الروضه فی فضائل امیر المؤمنین ، - ، - ، - ، 1423 ق ، ص 75.

3. بقره (2) آیه 207.

4. ابو حیان اندلسی ، البحر المحيط في التفسير ، - ، بیروت ، دار الفكر ، 1420 ق ، ج‏2، ص334.

5. واحدی ، اسباب النزول ، اول ، بیروت ، دار الكتب العلمیه ، 1412 ق ، ص 67.

6. حاكم حسكانی ، شواهد التنزیل ، اول ، تهران ف وزارت ارشاد ، 1411 ق ، ج1 ف ص 123  به بعد.

7. ماردینی ، الجوهر النقی ، - ، - ، - ، - ، ج 8 ، ص 59.

8. ابن ابی الحدید ، شرح نهج البلاغه ، - ، قم ، اسماعیلیان ، - ، ج 4 ، ص 73.

9. علامه امینی ، الغدیر ، سوم ، دار الكتاب العربی ، 1387 ق ، ج5 ، ص 26 - 30.

پرسشگر گرامی با سلام  و سپاس از ارتباطتان با اين مركز.

1. جمله اول، كلام رسول خداست. بنا بر روایات رسول خدا خطاب به امام علی فرمود:

«علي و شيعته هم الفائزون يوم القيامة»؛ (1)

«انت و شیعتك الفائزون یوم القیامه»؛ (2)

دو جمله بالا اعلام انحصار نجات یافتگان و رستگاران در قیامت به امام علی و شیعیانش می باشد.

2. آیه مورد نظر به شرح زیر است:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ؛ (3) بعضي از مردم جان خود را به خاطر خشنودي خدا مي‏فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است».

در مورد شان نزول این آیه چندین نظر هست.

بسیاری از مفسران سني گفته اند: این آیه در شأن هر كسی است كه در جهاد یا اقدام برای رضای خدا شركت كند و جان خود را در این راه عرضه كند. (4)

البته ما هم قبوال داریم كه آیه های قرآن اگر هم شأن نزول داشته باشد ، ولی شأن نزول آیه را خاص نمی كند . پس این كه این مفسران آیه را در مورد هر كسی بدانند كه در راه خدا جانفشانی می كند ، منكر شأن نزول داشتن نیست.

گروه دیگری این آیه را در شأن صهیب رومی و بعض دیگر دانسته اند كه با دادن مال ، جان خود را از قریش خریدند و به مدینه هجرت كردند. (5)

این نظر هم حداقل از آن جهت درست نیست كه در آن "شراء" به معنای خریدن است یعنی كسی كه جان خود را به قیمت اموالش می خرد در حالی كه ظهور آیه این است كه منظور از "شراء" در اینجا فروختن است یعنی جان خود را به قیمت رضای خدا می فروشد و جان را می دهد تا رضای خدا را به دست آورد. 

همه عالمان شیعه و بسیاری از عالمان اهل سنت شأن نزول آیه را اقدام جانفشانانه امام علی در لیله المبیت و شب هجرت پیامبر دانسته اند كه حضرت جان خود را در معرض هلاك قرار داد تا رضای خدا را به دست آورد. (6)

این نظر كه روایات معتبری بر آن وجود دارد ، معتبر ترین نظر بوده و با قرائن آیه هم ، هم راستا است ولی متاسفانه بغض با امام علی نه تنها افراد را به كتمان این حقیقت وا داشته بلكه بالاتر از آن خواسته اند با زبان بی زبانی این آیه را در شأن قاتل امام علی بشمارند.

ابن قتیبه در كتاب "السیاسه" می نویسد : ابن ملجم وقتی برای كشتن امام علی قبل از اذان صبح وارد مسجد شد ، مكرر عبارت " و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضاه الله"را تلاوت می كرد به نحوی كه امام علی گمان كرد بقیه آیه را فراموش كرده از این رو بقیه آیه را به یاد او آورد. (7)

و ابن ابی الحدید می نویسد كه معاویه از سمره ابن جندب خواست تا با جعل حدیث این آیه را در شأن ابن ملجم و آیه " ومن الناس من يعجبك قوله في الحياة الدنيا ويشهد الله علي ما في قلبه وهو الد الخصام " را در شأن امام علی معرفی كند و سمره با گرفتن چهارصد هزار درهم ، این خدمت را برای او انجام داد. (8)

3. علامه امینی می نویسد در مورد امام علی و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام  روایت شده كه در شبانه روز هزار ركعت نماز می خواندند و علمای اسلام این مطلب را قبول داشتند تا این كه ابن تیمیه آمد و بر این اعتقاد و روایت ، ایرادهایی وارد كرد به شرح زیر:

اول. این عمل نه تنها فضیلت نیست بلكه كراهت دارد زیرا رسول خدا در شبانه روز فقط هفده ركعت نماز واجب و سی چهار ركعت نماز مستحب می خوانده است. پس محال است علی كاری كند كه جزو سنت رسول خدا نبوده است.

دوم این عمل ممكن نیست زیرا وقت طولانی می خواهد و اگر (ممكن هم باشد و)كسی بخواهد هزار ركعت نماز بخواند باید مثل كلاغ نوك به زمین بزند و این هیچ ارزشی ندارد و با خضوع لازم در نماز منافات دارد و تمام شبانه روز را نماز خواندن هم جزو سنت پیامبر نبوده است.

ابن تیمیه توجه نداشته یا نخواسته توجه كند كه 51 ركعت نماز واجب و مستحب كه پیامبر می خوانده ،نماز های واجب و مستحب یومیه است و با نمازهای مستحبی دیگر هیچ منافاتی ندارد. این خود رسول خداست كه بارها فرموده: نماز بهترین عبادتی است كه وضع شده و هر چه می توانید به جا آورید.

خود رسول خدا هم آن قدر شبها را به اقامه نماز ایستاد تا قدم های مبارك ورم كرد و خدا او را از این همه شب زنده داری منع كرد تا جانش به خطر نیفتد . (ر.ك به تفاسیر ذیل آیات اول سوره طه)

دیگر این كه وقتی نماز خواندن مستحب است و حدی ندارد ، منعی نیست كه امام علی اولین كسی باشد كه این سنت نیكو را ایجاد كرده باشد؛ زیرا ایجاد سنت نیكو و در راستای دستورهای قرآن و پیامبر ، ممنوع و بدعت نیست.

دیگر این كه ناممكن شمردن این كار هم از روی غرض است زیرا خود اهل سنت در فضیلت بسیاری از عالمان ، نماز هزار ركعت در شبانه روز را نوشته اند . در نماز مستحب رو به قبله بودن و ... شرط نیست و می توان در ضمن كار و راه رفتن و ... نماز خواند و ایشان ادامه می دهد كه ما كسی از اصحاب را می شناسیم كه در یك شب و روز و در یك شب هزار ركعت نماز با رعایات آداب و با خواندن سوره توحید در كمتر از هفت ساعت خوانده است. (9)

ظاهرا منظور ایشان ، خودشان باشد كه امتحانی شب هایی  این كار را انجام داده اند تا معلوم شود ممكن هست یا نه.

اگر شخصیت دیگری هم این كار را در حرم امام رضا انجام داده ، ما خبر نداریم.

پی نوشت ها:

1. قاضی نعمان مغربی ، شرح الاخبار ، - ، قم ، انتشارات اسلامی ، - ، ج3 ، ص 454 .

2. فضل بن شاذان ، الروضه فی فضائل امیر المؤمنین ، - ، - ، - ، 1423 ق ، ص 75.

3. بقره (2) آیه 207.

4. ابو حیان اندلسی ، البحر المحيط في التفسير ، - ، بیروت ، دار الفكر ، 1420 ق ، ج‏2، ص334.

5. واحدی ، اسباب النزول ، اول ، بیروت ، دار الكتب العلمیه ، 1412 ق ، ص 67.

6. حاكم حسكانی ، شواهد التنزیل ، اول ، تهران ف وزارت ارشاد ، 1411 ق ، ج1 ف ص 123  به بعد.

7. ماردینی ، الجوهر النقی ، - ، - ، - ، - ، ج 8 ، ص 59.

8. ابن ابی الحدید ، شرح نهج البلاغه ، - ، قم ، اسماعیلیان ، - ، ج 4 ، ص 73.

9. علامه امینی ، الغدیر ، سوم ، دار الكتاب العربی ، 1387 ق ، ج5 ، ص 26 - 30.

در پاسخ به سوال شما كه آیا روایتی هست و چه كسی اولین بار مطرح كرده است:

امام علی (ع) در روایتی صلوات را به صورت كامل مطرح كرده است كه توسط امام علی(ع) برای اولین بار بیان شده است:   

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع)... اللَّهُمَّ فَاكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي وَ مَا لَا يُهِمُّنِي وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي عَزَّ جَارُكَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُكَ وَ لَا إِلَهَ غَيْرُكَ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ(1)‏‏          

و در مورد ثوابش هم  باید عرض كنیم كه: در روایات معصومین به صراحت از آن نام برده شده، و آن دعا در ظهور و تعجیل فرج امام زمان است. چون از یك طرف دعا، نشانه خواستن انسان‏ها است. خواستن انسان‏ها یكی از علت‏های تحقق ظهور امام زمان است. از طرف دیگر دعا یكی از اسباب و عللی است كه در جهان هستی، تأثیر در تحقق یك چیز و یا رفع یك حادثه دارد، یعنی در مجموعه جهان هستی و قوانین و سنت‏های مقدر و معین آن، نیز در قضای الهی، دعا در تعیین حوادث و یا رفع آن ها نقش دارد. دعا ثواب دارد ضمن این عمل به سفارش ائمه هم جزء دستورات دینی ما است و در واقع با این دعا ما به وظیفه الهی خویش در غیبت امام زمان عمل می كنیم و ثوای بسیاری بر آن است.

دعا برای امام زمان(ع) یعنی اظهار عشق و ارادت دوستدار به محبوب؛ دل دادن صمیمانه دلداده به دلدار؛ سر سپردن سرباز جان بركف در پیش پای سردار. دعا برای امام یعنی اعلام وفاداری صادقانه مرید به مراد؛ ابراز علاقه مطیع به مطاع؛ و اعلام خود فراموشی نسبت به جان جانان. دعا یعنی ایستادن در برابر آیینه كمال و جمال و جلال حق تعالی و غم دوران دوری و رنج و محبت‏های ایام سیه روزی و هجران را بازگو كردن.

دعای عاشق تجدید پیمان و تأكید میثاق و تقویت تعهد است بر وفاداری، خویشتن سازی، اصلاح نقش خویش و جامعه برای تداوم مبارك معشوق.

دعا برای سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان(ع) دعا برای خود و جامعه انسانی به خصوص مستضعفان جهان است. دعا برای رفع ظلم و ستم، فقر و فلاكت و كوه مصائبی است كه برگُرده بیچارگان و درماندگان است. امام زمان(ع) در توقیع شریفی كه به نایب خاصش (جناب محمد بن عثمان) نوشته فرموده: "برای تعجیل فرج من بسیار دعا كنید، زیرا كه گشایش كارها و امور شما در فرج من است".(3)صلوات عرض ارادت به ساحت مقدس رسول خداست، بارزترین نمود دین ،محبت نسبت به خدا و پیامبر خدا(ص) و بندگان خدا و اعمال مورد پسند خداست. رسول خدا(ص) برگزیده ترین مخلوق خدا و برترین محبوب اوست. با فرستادن صلوات به برترین محبوب خدا درود می فرستیم و به او عرض ارادت می كنیم.

متاسفانه بعد از رسول خدا(ص) اهل بیت او كه محبوب ترین بندگان، نزد خدا و رسول خدا(ص) بودند و شایستگی امامت و رهبری جامعه را داشتند ، به حاشیه رانده شدند. از آن به بعد بود كه مؤمنان منتظر فرج و گشایش و پدید آمدن حاكمیت اهل بیت شدند و برای تعجیل در این حاكمیت، دعا را پیشه خود ساختند. ما با دعا برای فرج اهل بیت و امام زمان، عشق و  آمادگی خود برای ایجاد و پذیرش این حاكمیت را اعلام می كنیم و این خود از بزرگ ترین اعمال صالح است.

پس با فرستادن صلوات ارادت قلبی خود به پیامبر را اعلام می كنیم. با اضافه كردن "عجل فرجهم" تقاضای خود مبنی بر برپایی هر چه سریع تر حاكمیت اهل بیت را به محضر خدای بزرگ اعلام كرده، با بیان این آرزوی قلبی، خود را در زمره منتظران واقعی ثبت می نماییم. خدا كه اجابت كننده دعاها است، هر گاه موج این تقاضا را در بندگان مشاهده كند، بدون تردید اجابت خواهد كرد. 

پی‏نوشت‏:                

1. شیخ طوسی، تهذيب ‏الأحكام، چاپ دارالكتب الاسلامیه، تهران، سال1365ش، نوبت4، ج 3، ص 84 .

2. محدث نوری، نجم الثاقب، ناشر، ص 505.

حدیث مورد نظر به شرح زیر است:

الشهيد الثاني في الروض الجنان نقلا عن كتاب الامام و المأموم ، للشيخ أبي محمد جعفر بن أحمد القمي، باسناده المتصل إلی ابی سیعد خدری قال: قال رسول الله صلي الله عليه وآله: اتاني جبرئيل مع سبعين ألف ملك بعد صلاة الظهر ، فقال يا محمد: ان ربك يقرئك السلام و اهدي إليك هديتين لم يهدهما إلي نبي قبلك، قلت : ما الهديتان ؟ قال : الوتر ثلاث ركعات، و الصلاة الخمس في جماعة . قلت يا جبرئيل و ما لأمتي في الجماعة ؟ قال يا محمد إذا كانا اثنين ، كتب الله لكل واحد بكل ركعة مئة و خمسين صلاة ، و إذا كانوا ثلاثة ، كتب الله لكل ستمأة صلاة و إذا كانوا أربعة ، كتب الله لكل واحد بكل ركعة ألفا ومأتي صلاة ، وإذا كانوا خمسة ، كتب الله لكل ركعة الفين وأربعمأة صلاة ، وإذا كانوا ستة كتب الله لكل واحد منهم بكل ركعة أربعة آلاف و ثمانمأة صلاة ، و إذا كانوا سبعة كتب الله لكل واحد منهم بكل ركعة تسعة آلاف و ستمأة صلاة و إذا كانوا ثمانية ، كتب الله تعالي لكل واحد منهم تسعة عشر ألفا و مأتي صلاة ، و إذ كانوا تسعة ، كتب الله لكل واحد منهم بكل ركعة ستة و ثلثين ألفا و أربعمأة صلاة و إذا كانوا عشرة ، كتب الله تعالي لكل واحد بكل ركعة سبعين ألفا و ألفين و ثمانمأة صلاة ، فان زادوا علي العشرة ، فلو صارت بحار السماوات و الأرض كلها مدادا ، و الأشجار أقلاما ، و الثقلان مع الملائكة كتابا لم يقدروا ان يكتبوا ثواب ركعة واحدة؛ (1)

جبرئیل همراه هفتاد هزار ملك بعد از نماز ظهر مشرف شد و گفت: یا محمد !خدایت سلام می رساند و دو هدیه به تو عنایت كرده كه تا به حال به پیامبری قبل تو این هدایا را نداده است. سه ركعت نماز (شفع و ) وتر و نماز های پنجگانه به جماعت.

گفتم: یا جبرئیل! در جماعت چه ثوابی برای امتم هست؟

گفت: اگر دو نفر باشند ، برای هر نفر در قبال هر ركعت ثواب یكصد و پنجاه نماز است . اگر سه نفر باشند ، برای برای هر كدام ثواب ششصد نماز . اگر چهار نفر باشند ، ثواب 1200 نماز برای هر ركعت . اگر پنج نفر باشند ، ثواب 2400 نماز برای هر ركعت . اگر شش نفر باشند، برای هر ركعت هر كدام ثواب 4800 . اگر هفت نفر باشند، برای هر ركعن هر كدام ثواب 9600 نماز. اگر هشت نفر باشند، برای هر ركعت هر كدام ثواب 19200 . اگر نه نفر باشند، برای هر ركعت هر كدام 36400 نماز . اگر تعدادشان به ده نفر رسید، برای هر ركعت هر نفر ثواب 72800 نماز  می نویسند. اگر تعداد از ده بیش تر شد ،در صورتی كه همه دریاها و زمین جوهر و درختان قلم شوند و جن و انس بنویسند ، نمی توانند ثواب یك ركعت، آن را بنویسند.

این حدیث وعده ثواب بر انجام نماز جماعت است. روایات معتبری داریم كه فرموده اند: اگر روایاتی به شما رسید كه در آن  از جانب ما بر انجام عملی ثوابی وعده داده شده بود و  به امید آن ثواب و در اجابت آن حدیث، به مضمون آن عمل كردید، آن ثواب به شما داده خواهد شد حتی اگر آن حدیث سخن ما نباشد. (2)

با توجه به این روایات معتبر، عالمان و حدیث شناسان در سند روایات مربوط به مستحبات كنكاش و موشكافی نكرده و مسامحه ورزیده اند.

پی نوشت ها:

1. آیت الله بروجردی ، جامع احادیث شیعه، ج 6، ص 384-385.

2. مجلسی، بحار الأنوار، بیروت ،چ الوفا ، 1403 ق ، ج 2 ، ص 256 - 257.

روایاتی كه در ذیل می آوریم مضمون مطلبی است كه از آن سوال كردید. اما قسمت آخر سوال شما " به خودت بگو وای بر من..." در روایات نیست.

ِ1-« قَالَ النَّبِيُّ ص اطْلُبْ لِأَخِيكَ عُذْراً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْر»(1)

پیامبر اكرم فرمودند برای برادرت عذری پیدا كن و اگر برای او عذری نیافتی برایش عذری بتراش

2-« اقْبَلْ عُذْرَ أَخِيكَ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ عُذْرٌ فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْراً»(2) 

عذر برادرت را بپذیر و اگر برای او عذری نبود برایش عذری بتراش

امام علی (ع)در این باره می فرمایند:

3-« اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِينَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَي جَعَلَ الْحَقَّ عَلَي أَلْسِنَتِهِمْ »(3)

 از گمان بردن به مومنان بپرهیزید كه خدا حق را بر زبان آنها قرار داده است.

4-«لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءاً- وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِي الْخَيْرِ مُحْتَمِلًا »(4)

 شایسته نیست به سخنی كه از دهان كسی خارج شد گمان بد ببری چرا كه برای آن برداشت نیكویی می توان داشت.                        

5-« الْمُؤْمِنُ لَا يَغُشُّ أَخَاهُ وَ لَا يَخُونُهُ وَ لَا يَخْذُلُهُ وَ لَا يَتَّهِمُهُ وَ لَا يَقُولُ لَهُ أَنَا مِنْكَ بَرِي‏ءٌ اطْلُبْ لِأَخِيكَ عُذْراً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْراً »(5)

 مؤمن برادر خود را فريب نمي دهد و باو خيانت نمي كند و ياري او را از دست ندهد و او را متهم نسازد و به او نمي‏گويد من از تو بيزارم (نسبت بخطائي كه از   برادر ديني سر زده است.) در پي يافتن عذر واقعي او باش و اگر عذر واقعي او را نيافتي عذري براي او بتراش.

پی نوشت ها:

1.مجلسی،محمد باقر،بحار الانوار،انتشارات اسلامیه،ج72،ص197.

2.همان،ج71،ص166.

3.نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی،حكمت 309.

4.همان،حكمت360.

5.شیخ صدوق، الخصال، انتشارات جامعه مدرسین،ج‏2، ص: 622.

 پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباط تان با این مركز 

روایات زیادی از پیامبر خدا (ص) نقل شده است كه چهار مورد را برای شما نقل می كنیم:

1. هر كه با امت من مدارا كند، خدا با وي مدارا كند. (1)

2. مدارا كردن با مردم نصف ايمان، و لطف كردن به آن ها نصف زندگي است. (2)                  

3. خداوند مرا به‏ سازگاري با مردم دستور داد همان طور كه به انجام واجبات امر فرمود. (3)                    

4. سه خصلت است كه هر كس نداشته باشد هيچ يك از اعمالش كامل نيست، تقوايي كه وي را از نافرماني خدا باز دارد، اخلاقي كه با آن با مردم مدار كند، حلمي كه جهالت شخصي نادان را با آن ردّ نمايد. (4)                     

پی نوشت:

1. احمد جنتي‏، نصايح،‏ ناشر الهادي،  چاپ قم‏، سال چاپ: 1382 ش،‏ نوبت چاپ: بيست و چهارم،‏ ص 24.

2. محمد باقر كمره‏اي،‏ آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ناشر اسلاميه،‏ چاپ اول تهران‏، سال1364ش،‏‏، ص 149 .

3. همان، ص 148 .

4. همان،ص 149 .

احاديث به اين مضمون در كتب روايي در باب انفاق وجود دارد. از جمله:

«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ‏ قَالَ هُوَ الرَّجُلُ يَدَعُ مَالَهُ لَا يُنْفِقُهُ فِي طَاعَةِ اللَّهِ بُخْلًا ثُمَّ يَمُوتُ فَيَدَعُهُ لِمَنْ يَعْمَلُ فِيهِ بِطَاعَةِ اللَّهِ أَوْ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ فَإِنْ عَمِلَ بِهِ فِي طَاعَةِ اللَّهِ رَآهُ فِي مِيزَانِ غَيْرِهِ فَرَآهُ حَسْرَةً وَ قَدْ كَانَ الْمَالُ لَهُ وَ إِنْ كَانَ عَمِلَ بِهِ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ قَوَّاهُ بِذَلِكَ الْمَالِ حَتَّي عَمِلَ بِهِ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل»(1)؛ امام صادق(ع) در تفسير آيه شريفه كَذلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَيْهِمْ فرمودند: او مردي است كه مال خود را در راه خدا انفاق نمي كند و بخل مي ورزد، و بعد از مرگ آن مال در اختيار كسي قرار مي گيرد كه آن را در راه خدا انفاق مي كند و يا معصيت مي نمايد اگر با آن مال در راه خدا كار كرد و به طاعت خدا انفاق نمود، و او انفاق را در ميزان غير خود مشاهده كند در اين جا حسرت خواهد خورد، و اگر در راه معصيت خرج كند باز هم او مال را در اختيارش گذاشته و در معصيت او شريك مي باشد.

در حديث ديگري نيز آمده است:

«وَ قَالَ رَجُلٌ لِلصَّادِقِ(ع) أَوْصِنِي قَالَ لَهُ أَعِدَّ جَهَازَكَ وَ أَكْثِرْ مِنْ زَادِكَ لِطُولِ سَفَرِكَ وَ كُنْ وَصِيَّ نَفْسِكَ وَ لَا تَكُنْ تَأْمَنُ غَيْرَ أَنْ يَبْعَثَ بِحَسَنَاتِكَ إِلَي قَبْرِكَ فَإِنَّهُ لَنْ يَبْعَثَهَا أَحَدٌ مِنْ وُلْدِكَ إِلَيْكَ فَمَا أَبْيَنَ الْحَقَّ لِذِي عَيْنَيْنِ أَنَّ الرَّحِيلَ أَحَدُ الْيَوْمَيْنِ تَزَوَّدُوا مِنْ صَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ تَصَدَّقُوا مِنْ خَالِصِ الْأَمْوَالِ فَقَدْ دَنَا الرِّحْلَةَ وَ الزَّوَال»(2)؛ مردي خدمت حضرت امام جعفر صادق(ع) عرض كرد: مرا وصيّتي فرما حضرت فرمود: خود را آماده كن و خرجي راه را زياد بردار، چون سفر طولاني است. و خود وصيّ خود باش و اطمينان به غير خود نداشته باش كه براي تو خيراتي بعد از توبه سوي قبر تو بفرستد چون كه كسي از فرزندان تو چيزي براي تو نخواهد فرستاد. پس چه ظاهر است حق براي آن كس كه داراي دو چشم است كه كوچ كردن امروز يا فردا است. توشه برداريد از اعمال نيكو و صدقه و انفاق كنيد از مالهاي خالص خودتان، كه كوچ كردن و بيرون رفتن از اين عالم دنيا نزديك است.

پي نوشت ها:

1. كليني، محمد بن يعقوب، الكافي، انتشارات اسلاميه، ج‏4، ص 43.

2. شعيري، تاج الدين، جامع الاخبار، انتشارات رضي، ص178.

با توجه به ممنوعيت نقل حديث و با توجه به اين كه حكومت بعد از پيامبر به دست كساني افتاد كه نمي خواستند سخنان پيامبر در باره امامان اهل بيت نقل شود، معلوم است كه نمي توان انتظار داشت روايات پيامبر در ذكر نام  امامان بعد از خودش به صورت متواتر به دست ما رسيده باشد و در كتب اهل سنت نيز ثبت شده باشد با اين وجود مجموع روايات پيامبر و اهل بيت در مورد امامان دوازدهگانه متواتر است و امامت هر كدام از امامان با روايات متواتر ثابت مي شود.

با وجود همه اختناق ها و سانسورها و ... باز هم رواياتي كه از امامان دوازده گانه به ترتيب نامبرده و رواياتي كه تعداد امامان بعد از پيامبر را دوازده نفر شمرده، بي شمار است و كسي نمي تواند منكر آنها شود.

اما برخي رواياتي كه نام امامان آمده، چنين است:

 رسول خدا(ص) فرمود: «وصي و خليفه بعد از من علي بن ابي طالب، بعد از او دو نواده ام حسن و حسين است. كه بعد از حسين نُه نفر از صلب حسين، امام هستند كه نام آنان عبارتند از: علي، بعد از فرزندش محمد، بعد از او فرزندش جعفر، بعد از او فرزندش موسي، بعد از او فرزندش علي، بعد از فرزندش محمد، بعد از فرزندش علي، بعد از او فرزندش حسن، بعد از او فرزندش حجت بن الحسن، اين دوازده نفر امامان بعد از من هستند».(1)

مرحوم كليني در كتاب اصول كافي، ج 1، ص 291 در چندين باب مستقل براي هر كدام از ائمه رواياتي نقل كرده است كه هر كدام از ائمه، امام بعد از خود را با اسم و تمام مشخصات نام برده و معرفي كرده و امانت الهي را به او تحويل داده است.

بنابراين در منابع معتبر شيعي از تعداد و اسامي هر يك از ائمه سخن به ميان آمده، اگر چه اين منابع براي اهل سنت قابل قبول نيست. خوشبختانه اهل سنت به طرق مختلف از پيامبر روايت كرده اند كه تعداد جانشينان ايشان دوازده نفر است.(2)

در رابطه با روايت دوازده خليفة قريش ما تنها به ذكر تحليل و بيان منصفانه يكي از علماي بزرگ اهل سنت جناب حافظ سليمان قندوزي اكتفا مي‌كنيم كه گفته است:

احاديثي كه دلالت مي‌كند جانشينان پيامبر دوازده نفرند از طرق فراوان نقل شده و به حد شهرت رسيده است و با گذشت زمان دانسته شد كه مقصود رسول خدا از اين سخن خود، امامان دوازده‌گانه از اهل بيت و عترت اويند، زيرا نمي‌توان اين حديث را بر جانشيان پس از او از اصحابش حمل كرد، چرا كه تعداد آنان از دوازده نفر كمتر است. هم‌چنين نمي‌توان آن را بر حكّام اموي تطبيق كرد، زيرا آنان از دوازده نفر بيشترند و غير از عمر بن عبدالعزيز، همه آنان مرتكب ظلم آشكار بودند، و نيز آنان از بني هاشم نيستند، در حالي كه پيامبر(ص) فرموده است: «آنان همگي از بني هاشم‌اند» و نمي‌توان آن را بر حكّام بني عباس حمل كرد، زيرا تعداد آنان نيز از دوازده نفر بيشتر است، بنابر اين راهي جز اين نيست كه بر امامان دوازده‌گانه از اهل بيت پيامبر(ص) حمل شود، چرا كه آنان داناترين، بزرگوارترين و با تقواترين مردم اهل زمان خود بودند و نَسَب آنان از همه برتر بود و در نزد خدا گرامي‌تر بودند.(3)

بنا بر اين با وجود همه ممنوعيت ها و دست بردن ها باز هم روايات دلالت آشكار دارد كه جانشينان پيامبر دوازده نفرند كه همگي از قريش وبني هاشم اند وجز امامان دوازدهگانه شيعه كه همگان بر علم، فضل و برتري آنان اعتراف دارند، كسي ديگر نمي تواند مصداق اين احاديث باشد.

پي‌نوشت‌ها:

1. بحار الانوار، ج 36، ص 282، ح 106.

2. ر. ك: فتح الباري، ابن حجر، ج 13، ص 181 – 186؛ عمدة القاري، العيني، ج 24، ص 281 - 282؛ تحفة الأحوذي، المباركفوري، ص 391 – 393؛ عون المعبود، العظيم آبادي، ج 11، ص 244 - 247؛  شرح مسلم، ووي، ج 12، ص 201 - 203.

3. ر،ك: ينابيع المودة، شيخ سليمان قندوزي، ص 446.