۱۴۰۴/۰۱/۲۶ ۱۲:۳۲ شناسه مطلب: 99942
پرسش:
لطفاً درباره تاریخچه مسجدالاقصی توضیح بدهید و بفرمایید که آیا مسجدالاقصی همان بیتالمقدس است؟
پاسخ:
بیتالمُقَدَّس (به عربی بَیتالمَقْدِس یا البیتالمقدس) یا اورشلیم یا قُدس، شهری در فلسطین اشغالی که سومین شهر مقدس مسلمانان (پس از مکه و مدینه) و مقدسترین شهر جهان نزد یهودیان و مسیحیان است. مسجدالاقصی نخستین قبله مسلمانان در این شهر قرار دارد.
بیتالمُقَدَّس (به عربی بَیتالمَقْدِس یا البیتالمقدس) یا اورشلیم یا قُدس، شهری در سرزمین فلسطین در حدود ۲۴ کیلومتری غرب بحرالمیت و ۵۶ کیلومتری شرق دریای مدیترانه است این شهر کوهستانی در بین جلگه مدیترانه و دره رود اردن قرار دارد و حدود 762 متر از دریای مدیترانه و حدود 1160 متر از بحرالمیت بالاتر است. آبوهوای این شهر، گرمسیری، نیمهخشک، همراه با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد و بارانی است.(1) این شهر به لحاظ موقعیت جغرافیایی همواره برای مردم و حکومتهای منطقه اهمیت بسیاری داشته؛ چراکه از قدیمالایام گذرگاه ارتباطی میان آفریقا، اروپا و آسیا بوده است.(2) این شهر خاستگاه دین یهودی و مسیحی است و به سبب وجود اماکن مذهبی موردعلاقه ادیان ابراهیمی (اسلام، یهود و مسیحیت) مانند قبه الصخره، مسجدالاقصی و دیگر اماکن مقدس، از دیرباز موردتوجه پیروان تمام ادیان ابراهیمی بوده است.(3)
مسجدالاقصی در لغت به معنای «دورترین مسجد»، به مسجدی در شهر بیتالمقدس اشاره دارد که در جنوب شرقی این شهر واقعشده است.(4) این مسجد در فاصله 500 متری جامع عمر و قبه الصخره قرار دارد.(5) مسلمانان به علت دوری و بُعد مسافت این مسجد از مکه و مسجدالحرام، این نام را بر آن قراردادند.(6)
بنابر شواهد تاریخی، نخستین بار داوود نبی علیهالسلام، در محل کنونی این مسجد اقدام به احداث معبدی نمود و حضرت سلیمان علیهالسلام، آن را تکمیل کرد.(7) مکان مسجدالاقصی پیش از اسلام، به نامهای معبد اورشلیم، معبد ایلیاء، بقعه ایلیاء و ... شناخته میشد.(8)
بنای کنونی مسجدالاقصی بنا بر اسنادی که از قرن نخست قمری بهجامانده، در دوره امویان ساختهشده است.(9) ساختمان مسجدالاقصی در دورههای مختلف تعمیر و بازسازیشده است. عباسیان، فاطمیان، ایّوبیان و عثمانیان ازجمله حکومتهایی هستند که آن را تعمیر و بازسازی کردهاند. منصور دوانیقی، (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ ق) و مهدی عباسی (۱۲۶-۱۶۹ ق)، از خلفای عباسی، ساختمان مسجدالاقصی را که براثر زلزله تخریبشده بود، تعمیر و بازسازی کردند.(10) همچنین بر پایه کتیبهای، به دستور الظاهر لاِعزاز دین الله از خلفای فاطمی، در سال ۴۲۶ ق بر فراز مسجدالاقصی گنبدی ساخته شد (11) و به دستور المستنصر لدین الله در سال ۴۵۸ ق ایوان شمالی مسجد بازسازی گردید.(12) در سال ۱۰۹۹ م برابر با ۵۸۳ ق، صلیبیها، بیتالمقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجدالاقصی، کلیسا ساختند و قسمت دیگر آن را به استراحتگاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند.(13) در سال ۵۸۹ ق صلاحالدین ایوبی بیتالمقدس را از آنها پس گرفت، محراب مسجد را تجدید بنا کرد، گنبد آن را کاشیکاری نمود و منبری چوبی در آن قرار داد.(14) در دوره حکومت ممالیک و عثمانیان نیز مسجدالاقصی چندین بار بازسازی شد.(15)
در دوره معاصر، یهودیان صهیونیزم با غصب بخش قابلتوجهی از سرزمین فلسطین، با ادعای اینکه بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجدالاقصی قرار دارد، به دنبال تخریب مسجدالاقصی هستند.(16) این در حالی است که بر اساس بررسیهای صورت گرفته، این ادعا، امری باطل و دروغ است؛ چراکه معبد سلیمان مهرومومها پیش از ورود مسلمانان در قرن اول هجری تخریبشده بود و هنگام بنای مسجد در دوره اسلامی، هیچ اثری از این معبد باقی نمانده بود.(17)
نتیجه:
بیتالمقدس که به آن اورشلیم و قدس نیز میگویند، شهری است که مسجدالاقصی اولین قبله مسلمان در این شهر قرار دارد. مکان این مسجد پیش و بعد از اسلام، موردتوجه پیروان ادیان ابراهیمی بوده است. در دوره کنونی، رژیم صهیونیستی با ادعاهای واهی، سعی در تخریب بنای مسجد دارد.
معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
1- تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، مؤلف: محمدهاشم موسیغوشه، مترجمان: سید شهرام فرهانیان، هودسا عاطفی، نشر ادیان.
پی نوشت:
1. بریتانیکا، ذیل "Jerusalem"؛ فاروق محمد عزالدین، ص ۴۲-۴۳، ۵۱-۵۳.
2. روزبهانی، محمدعلی، «روز جهانی قدس».
3. تاجیک، نصرتالله، «جغرافیای سیاسی سرزمین بیتالمقدس».
4. حمیدی، سید جعفر، تاریخ اورشلیم (بیتالمقدس)، ص ۱۸۳.
5. دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، ج 12، سال 1334 - 1258 ش، ص 18418 و 18419.
6. علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۷؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۶۱۲.
7. کمالی لطف نسرین، «تاریخچه و فلسفه نامگذاری "مسجدالاقصی"»، قابلدسترس در: www.masjed.ir/fa/article/2835/
8. اسعدی، مرتضی، بیتالمقدس، ص ۱۳-۱۴.
9. موسی غوشه، محمدهاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ص ۱0.
10. موسی غوشه، محمدهاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ص ۱۱.
11. موسی غوشه، محمدهاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ص ۱۱.
12. موسی غوشه، محمدهاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ص ۱۱.
13. حمیدی، سید جعفر، تاریخ اورشلیم (بیتالمقدس)، ص ۱۸۳.
14. حمیدی، سید جعفر، تاریخ اورشلیم (بیتالمقدس)، ص ۱۸۳.
15. موسی غوشه، محمدهاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ص ۱۳-۱۵.
16. توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، ص ۸۸.
17. اسعدی، مرتضی، بیتالمقدس، ص 16-17.