با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
در مورد پرسش ، هر زمان از روز که اين حالت پيش آيد ،روزه باطل مي شود.(1)
پي نوشت:
1 . آيت الله صانعي، توضيح المسا ئل،م 1623.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
اگر خون حتي در داخل هم نباشد، روزه شما صحيح است .
پي نوشت:
1.ايت الله سيستاني ، توضيح المسائل ،م495.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
براي ارايه يك الگو آن هم درباره كودك نبايد از ابزار بدرفتاري متقابل استفاده كنيد. بايد بدانيد كه يك كودك در شرايط شناختي بالايي به سر نمي‌برد. بنابراين نمي‌توان انتظار داشت كه بتواند رفتارهاي نامناسب را ارزيابي كند و سپس آن را ارايه نمايد؛ هر چند در مورد افراد بزرگسال هم بدرفتاري در برابر بدرفتاري معمولاً به يك وضعيت افزايش پرخاشگري منجر مي گردد.
به فرهنگ زن برادرت كاري نداشته باشيد؛ اساساً اين مسأله به شما ارتباطي ندارد و كاري هم نمي‌توانيد دربارة آن ها انجام دهيد. هميشه تلاش كنيد تا با يك مسأله از اين جهت كه با شما مرتبط مي‌شود، برخورد كنيد؛ در اين صورت بهتر خواهيد توانست آن رفتار را كنترل كنيد. با يك مثال اين مسأله را توضيح مي دهم. ممكن است زن برادر شما فردي دروغگو باشد و اين نبايد كانون همت شما براي ايجاد تغيير قرار گيرد؛ بلكه هدف رفتاري دقيق در اين جا آن است كه نبايد به من دروغ بگويد. هر گونه هدف رفتاري كلي كه در حيطه تغيير شخصيت قرار گيرد ، نمي‌تواند در دسترس ما باشد و اساساً امري است بيهوده. ما مي‌توانيم رفتار ديگران را -و از جمله همان كودكي كه از آن ياد مي‌كنيد- نسبت به خودمان تغيير دهيم . تغيير شخصيت نه ممكن است و نه لازم.
يكي از راه‌هايي كه مي‌توانيد بر آن تمركز كنيد و معمولاً ما از آن غافل هستيم، ايجاد يك سيستم حمايت و تقويت از رفتارهاي خوب است. بنابراين مي‌توانيد رفتارهاي خوب برادرزاده تان يا رفتارهايي كه در نظر شما مطلوب است ، تشويق كنيد.
محروميت نيز يكي از روش هاي مناسب در زمينه تغيير رفتار است كه مي‌توانيد آن را به صورت مناسب دربارة برادر زاده خودتان به كار گيريد. منتهي بايد به ياد داشته باشيد كه افراط در اين امر مي‌تواند به انزواي كامل او منجر گردد. همچنين بايد به ياد داشته باشيد كه مشكل شما با او تنها در حيطة رفتار است و نبايد آن را به حيطة شخصيت او سرايت دهيد. به همين دليل هم بايد از توهين فاصله بگيريد. نبايد بگوييد كه من ديگر تو را دوست ندارم؛ بلكه گفته مي‌شود از اين رفتارت ناراحت هستم. در مورد بي توجهي و محروميت از ارتباط با شما نيز به ياد داشته باشيد كه براي مدت طولاني به اين كار مبادرت ننماييد .در برابر رفتارهاي خوب او در طول اين مدت نيز تشكر مي كنيد؛ مثلاً ممكن است براي ما در اين بين يك ليوان آب بياورد، در اين صورت ما از او تشكر مي‌كنيم اما نه آن چنان كه رفتار نامطلوب خودش را فراموش كند. هرگاه از شما پرسيد كه عمه چرا با من صحبت نمي كني، در پاسخ مي گويي كه نبايد به من مي گفتي ... يا نبايد .... را انجام مي دادي. به هر حال توجه داشته باشيد كه در بسياري موارد ما هستيم كه به ديگران اجازه بدرفتاري به ديگران عليه خودمان را مي دهيم.

پاسخ:

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
خداوند انسان را آفريد تا خليفه و نمايانگر جمال و جلال او باشد و انسان اعم از زن و مرد است :
اني جاعل في الارض خليفه؛ (1) من مي خواهم در زمين خليفه ام را بيافرينم.
اين خليفه نه فقط مردها بلکه نوع انسان اعم از زن و مرد است . به همين جهت گرچه حضرت آدم عليه السلام به عنوان واسطه و پيامبر، وحي را دريافت مي داشت، ولي مخاطب وحي آدم و حوا و نسل آن دو بودند. هر دوي آنان در بهشت ساکن شدند و از خوردن شجره منع شدند . شيطان دشمن هر دو معرفي شد و شيطان هر دو را گول زد . هر دو مرتکب خوردن از درخت شدند . هر دو از بهشت اخراج گرديدند و به سکونت در دنيا محکوم شدند :
"اسکن انت و زوجک الجنه و کلا منها رغدا حيث شئتما و لا تقربا هذه الشجره فتکونا من الظالمين فازلهما الشيطان عنها فاخرجهما مما کانا فيه "(2)
ان هذا عدو لک و لزوجک فلا يخرجنکما من الجنه(3)
فوسوس لهما الشيطان ...(4)
در ايات بالا مشاهده مي کنيد که سخن از آدم و حوا است ،بدون هيچ تفاوتي؛ بعد هم شيطان دشمن بني آدم ،اعم از زن و مرد معرفي گرديد .حکم اخراج براي همه محسوب شد و اعلام گرديد همه کساني که تابع پيامبران شوند، دوباره به بهشت و لقاي خدا و مقامات بالاي انساني از جمله مقام خلافت نايل مي شوند و هيچ اختصاصي به مردها ندارد :
يا بني آدم لا يفتننکم الشيطان کما اخرج ابويکم من الجنه ...يا بني آدم اما ياتينکم رسل منکم يقصون عليکم آياتي فمن اتقي و اصلح فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون(5)
و اگر شيطان مامور به سجده برآدم شد ، او نماد و مظهر انسان بود.
خطاب هاي قرآن هم هيچ اختصاصي به مردان ندارد .همچنين تکاليف همه عمومي است، زيرا خطاب ها و تکاليف عموما (جز در موارد کم اختصاصي)خطاب به انسان و بني آدم و ناس است که شامل مرد و زن مي شود . ملاک کرامت هم تقوا است که مي تواند در مرد باشد يا زن ؛حقوق هر دو هم (جز در موارد محدودي) يکسان است . همان گونه که مرداني را به عنوان الگوي انساني معرفي کرده ، زناني نيز به عنوان الگوي انساني معرفي شده اند:
ضرب الله مثلا للذين آمنوا امرأة فرعون ...و مريم ابنت عمران (6)
بنا بر اين از ديدگاه قرآن که محور و معيار است . روايات ، زن و مرد هر دو در انسانيت و ظرفيت کمال يکسان بوده ، جز تفاوت هاي لازم خلقتي ، تفاوتي ندارند . زن از لحاظ مقام انساني هيچ نقصاني ندارد . هر دو به يکسان مورد خطاب واقع شده و اگر در بعض آيات و روايات بيان نقص در زنان ديده مي شود، با توجه به روحيات و اخلاقيات موجود در جامعه بوده ، ناظر به واقعيت ها است، نه اينکه بخواهد حکم صادر کند و تاييد يا انکار کند . مثلا در سوره زخرف در جواب کافران و مشرکان که ملائکه را دختران خدا مي دانستند و پسر را نه براي خدا که براي خود فرض مي کردند (تقسيم بندي ظالمانه اي که چيز برتر از نظر خودشان را مال خود دانسته و چيز فرودست را براي خدا مي دانستند، در حالي که عدل و ايمان حکم مي کند خوب ها را از آن خدا دانسته و بدها را براي خود فرض کنيم)، مي فرمايد:
"او من ينشؤا في الحلية و هو في الخصام غير مبين" (7)
آيا کسي را که در زيور آلات رشد مي کند و در خصومت نمي تواند حجت بياورد،براي خدا قرار مي دهيد؟!
اين آيه ، بيان يک حقيقت و وضعيت عام و فراگير است نه اينکه در مقام تاييد باشد . معمولا غالب زن ها همت شان زيور آلات است و روايتي هم به اين بيان وارد شده است:
ان النساء همهن زينة الحياةالدنيا و الفساد فيها؛(8)
همت زنان زينت زندگي دنيا و فساد در آن است.
همچنان که در غالب جامعه ها، زنان امکان رشد عقلي و اجتماعي نمي يابند .در حال و هواي کودکانه و بازي و تجمل مانده و زبان دفاع از خود پيدا نمي کنند.اين وضعيت غالب زنان در غالب زمان هاست ،نه اينکه اراده خدا اين گونه باشد.
بيان امام علي هم ناظر به وضعيت زنان در غالب اجتماعات و واقعيت خارجي است . ايشان مي فرمايد: ايمان زنان ناقص است زيرا در ماه چند روز از نماز و...باز مي مانند و عقل آنان نقصان دارد زيرا شهادت دو زن برابر يک مرد است . حظ و بهره آنان ناقص است زيرا سهم آنان از ارث نصف سهم مردان است .(9)
اگر در روايت بالا هم دقت کنيد، بيان واقعيت است، نه اين که تحقير آميز باشد .ايمان زنان ناقص است ،ولي توجيه نشان مي دهد اين نقصان، خلقتي است . نقصان اکتسابي نيست .منظور ايمان اکتسابي نيست . دليل بر پايين بودن نمي باشد.اين خلقت است که او را اين گونه آفريده ،حظ و بهره او را از نماز کم کرده ، او تقصيري در اين مورد ندارد . با نماز نخواندن در ايام عادت، نه تنها گناه نمي کند بلکه مطيع است . راه جبران هم دارد .هم چنين است نقصان عقل تجربي آنان ، زيرا آنان بيش تر به امور منزل و فرزندان و خانواده توجه دارند . قوه حافظه آنان در مسائل اجتماعي ضعيف مي شود . در نظام اقتصادي اسلام نيز بهره مستقيم آنان از ارث در غالب موارد نصف مرد است .اين هم به عمل آنان ارتباط ندارد و حکم خداست . پس اين روايت بيان واقعيات است، نه تحقير و توهين و...
اميد است خدا معرفت ما را به دين هر چه بيش تر گرداند.
جهت اطلاع بيش تر مي توانيد به شرح هايي که بر خطبه مزبور نوشته شده، از جمله پيام امام امير المومنين ، نوشته آيه الله مکارم شيرازي مراجعه نماييد .
پي نوشت ها:
1- بقره(2)،ايه 30.
2- همان ،آيه 35-36.
3-طه(20)،آيه 117.
4- اعراف(7)،آيه 19-25.
5- همان ،آيه 27-35.
6-تحريم(66)،آيه 11-112.
7-زخرف(43)،آيه18.
8-بحارالانوار،ج2،ص495.
9- همان،ج32،ص247.

پرسش: دست دادن با نامحرم شرح : دختري هستم که مذهبي هستم .با پسري ازدواج کرده ام که بسياري از احکام را رعايت نمي کند و نمي داند و حاضر به يادگيري هم نيست. مشکلات بسياري با ايشان دارم که يکي از آن ها دست دادن ايشان با نامحرمان است که از دوران کودکي در وي نهادينه شده است. حال با توجه به اينکه ايشان روزه دارند ،اين کار را تکرار مي کنند . 1. راهنماييم کنيد تا ايشان را به ترک اين کار ترغيب کنم زيرا ايشان حاضر نيستند به ديگران مستقيم بگويند که اين کار را نمي خواهند انجام دهد. 3. آيا کتابي در اين زمينه هست که به من کمک کند ؟
پاسخ: پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباط با اين مركز.
تأثير گذاري و ايجاد تحول در روحيه و عملکرد شوهرتان نيازمند زمان است . کار يا فکر و روحيه اي که به تعبير شما از دوران کودکي در وجودش نهادينه شده ، چگونه مي توان با چند جمله يا چند صفحه گفته و نوشته ، و يا در مدت زمان کوتاه تغييرش داد؟
بنا براين لازم است براي رسيدن به هدف مورد نظر چند گام اساسي را با صبر و حوصله کافي بر داشت .
گام اول : قرار گرفتن در مرکز قلب شوهر :
قدم اول براي رسيدن به خواسته و آرزوي صحيح و مشروع اين است که با تدبير و مديريت درست بتوانيد براي خودت در مرکز قلب شوهرت جا باز کنيد . وقتي با محبت وعشق ورزي فوق العاده زباني و عملي توانستيد با هم صميمي شويد و به اصطلاح عشق هم گرديد، آن موقع مي توانيد همه خواسته هاي خود را در ظرف زمان مناسب با شيوه اي درست به او بگوييد و او نيز خواهد پذيرفت . در اين گونه مسايل هر گز با گفتار منطقي و استدلالي، با قهر و غضب . ناراحتي و افسردگي. حتي با روش عاطفي و احساسي محض بدون پيش زمينه مناسب نمي توانيد به خواسته ات برسيد .
گام دوم : تقويت آگاهي و باورها :
آگاهي و باورهاي ديني شوهرت ضعيف است. او در مورد خداشناسي کمبود و نيازهاي زيادي دارد . البته نه در اصل وجود خدا و اثبات آن بلکه در مورد علم و قدرت و ساير صفات کمال و جلال و جمال خدا. او نياز دارد با محتواي آياتي مثل آيه شريفه: أَ لَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرى؛آيا انسان نمي داند ( که در هر حال و در هر موقعيتي يا جا و مکاني باشد و يا نيت و آروزي هر کاري را داشته باشد ) خدا او را مي بيند ، بيش تر آشنا شود و سر و کار داشته باشد . تا جَذبَه و عشق خدايي در او پيدا شود . آن موقع خود به خود هر کاري را که مورد رضايت خدا نباشد ، هر چقدر هم سخت و دشوار باشد، ترک خواهد کرد .
گام سوم : تقويت جهنم هراسي و بهشت گرايي :
انسان وقتي چيزي يا کسي را نمي شناسد، نه براي آن ارزش و احترامي قائل است و نه از آن ترس و واهمه اي دارد . نه شوق و علاقه اي در او ايجاد مي شود که به سمتش برود ونه رعب و وحشتي در او به وجود مي آيد تا از آن بگريزد . کسي که از سختي ها و شدت عذاب و حسابرسي هاي قيامت و عذاب جهنم اطلاعي ندارد ، در موقعيت هاي مناسب با مسامحه و سهل انگاري هر گناهي را ممکن است ،انجام دهد . يا واجبي را ترک کند . چنان که اگر از کميت و کيفيت نعمت ها ، لذت ها ، و از عمق شادي و نشاط هاي بهشت آگاهي نداشته باشد، انگيزه و شوقي براي انجام واجبات يا ترک گناهان در او نيست . بنا براين لازم است با مطالعه کتاب هاي مناسب در اين موضوع مثل کتاب معاد شهيد دستغيب و معاد شناسي سيد محمد حسين طباطبايي تهراني و کتاب معراج السعاده جنبه جهنم هراسي و بهشت گرايي اش تقويت شود .
گام چهارم : تقويت آگاهي از عواقب اعمال :
غير از آگاهي کلي از انواع و شدت عذاب هاي جهنم و انواع نعمت ها و لذت هاي بهشت لازم است از آثار و عواقب برخي کارهاي خوب و بد ، و واجبات و گناهان و محرمات آگاهي داشته باشد . کتاب هاي مفيد زيادي در اين خصوص به زبان فارسي نوشته شده ازجمله :
1- کتاب گناهان کبيره : از شهيد دستغيب
2- آثار و عواقب خطرناک گناهان: از آقاي رسولي محلاتي
3- گناه شناسي : آقاي قرائتي
عزيز گرامي ! سخن پاياني ما با شما اين است که اولا -ناراحتي و افسردگي و پژمردگي را کنار بگذاريد که با اين روحيه جز اين که به خودت و دور نماي زندگي ات ضرر و ضربه وارد کنيد ، هيچ نتيجه ديگري ندارد . اما با محبت و عشق و سر زنده بودن زودتر به هدف مي رسيد .
دوم - لازم است درجه صبر و تحمل و حوصله ات را بالا ببري و سطح توقع و انتظارات و آرزو هاي خود را پايين بياوريد .
سوم- هر کسي( شما ، شوهرت و هرکسي ) خوبي ها و بدي هايي دارد. همان گونه که بدي هاي او را مي بينيد ،خوبي هاي او را نيز ببينيد . بدي هاي شوهرت را به تدريج فراموش کنيد و از صفحه ذهنت پاک نماييد ، ولي خوبي ها را بزرگ ببيند و گاهي در پيش شوهرت از آن ها ياد کنيد و از شوهرت به خاطر آن ها تشکر کنيد . اگر به شوهرت بگوييد از اين که اين خوبي ها در شما هست ،من به داشتن شوهري مثل شما افتخار مي کنم ،زمينه مناسبي براي در اختيار گرفتن مر کز قلب او را فراهم کرده ايد .
چهارم-شيوه ها و راهکارها و کيفيت تأثير پذير انسان ها متفاوت است . نزديک ترين فرد به هر زن و مردي ، همسر اوست . در هر کاري رگ تأثير پذيري او را شناسايي کنيد . و از همان راه وارد شويد تا نتيجه بگيريد. مثلا در برخي کارها لازم است از برهان و استدلال استفاده کرد ، نبايد به سراغ بهره گيري از عواطف و احساسات رفت و به عکس . يا در بعضي کارها اگر با او صحبت کنيد، نتيجه دلخواه نمي گيريد اما اگر فلان فاميل يا دوست با او صحبت کند ،بدون آن که بفهمد با سفارش شما بوده ، نتيجه مطلوب به دست مي آيد .
پنجم : پيشرفت همه امور زندگي و تحول روحيه و عملکرد شوهر به تدبير و مديريت شما بستگي دارد . پس با مطالعه کتاب هاي مفيد اين مهم را به منصه ظهور برسانيد .از جمله کتاب هاي مفيد در اين خصوص عبارتند از :
1- آيين همسر داري ، ابراهيم اميني
2. ازدواج مكتب انسان سازي ، شهيد دكتر پاك‏نژاد
3- بهشت خانواده، دكتر مصطفوي
4- همسران برتر، دكتر غلامعلي افروز
5- خانواده متعادل، شرفي
6- خانواده متعادل، صافي
7- نقش دين در خانواده : صادق احسان بخش
8- خانواده ، عشق ، استواري ، احمد حيدري

پرسش: . در اين حال که روزه دار هستند آيا دست دادن به نامحرم) روزه ايشان را باطل مي کند؟

پاسخ: دست دادن با نامحرم هرچند از گناهان است و بايد از اين كار توبه كرد ،ولي باعث باطل شدن روزه نمي گردد.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
چيزي كه از حلق فرو نرود، به روزه اشكالي وارد نمي كند.

با سلام و تشکر به خاطر ارتباط تان با اين مرکز
1- اگر مايعي که از شما در خواب خارج شده، سه نشانه را نداشته باشد و از راه هاي ديگري نيز يقين به مني بودن آن پيدا نکنيد، حکم مني را ندارد و جنب حساب نمي شويد . غسل بر شما واجب نمي شود. البته گاهي ممکن است انسان در عالم خواب نشانه ها را احساس نکند، ولي از راه هاي ديگري يقين به مني بودن آن پيدا کند، مثلا از بوي آن يقين کند که مني است يا از زياد خارج شدن مايع يقين به مني بودن آن پيدا کند .دراين صورت چون يقين پيدا کرده است، حکم مني را پيدا مي کند و بايد غسل نمايد.
اما اگر يقين به مني بودن پيدا نشود و نشانه هاي آن نيز احساس نشود، حکم مني را ندارد و غسل واجب نيست.
2- در صورتي که نشانه هاي سه گانه را نداشته و از راه هاي ديگر هم يقين به مني بودن حاصل نشود، مايعي که خارج شده، پاک است. بدن و لباس را نجس نمي کند. نماز خواندن با لباس آلوده به اين مايع اشکال ندارد.
گاهي در اثر تحريک مايعي به نام مذي خارج مي شود و نشانه هاي مني را ندارد و پاک مي باشد و غسل هم ندارد(1).
پي نوشت :
1. آيت الله خامنه اي، استفتائات، سؤال 174 و 177.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
با توجه به اينکه اين مسئله اختلافي مي باشد ، نظرات مراجع را براي شما مي فرستيم .
امام خميني: اگر طلبکار چک يا سفته يا برات را به خود بدهکار به کم تر ازمبلغ بفروشد، اشکال ندارد، ولي فروش آن به شخص ثالث جايز نيست و ربا است.(1)
آيت الله مکارم: در صورتي که چک مربوط به معامله اي باشد و سند بدهکاري محسوب شود ( و چک دوستانه نباشد) خريد و فروش آن به کم تر يا بيش تر از مبلغ مندرج درآن مانعي ندارد.(2)
آيت الله فاضل : طلبکار مي تواند چک را به خود مديون (صاحب چک) و شخص ثالث بفروشد.(3)
آيت الله سيستاني: فروش چک يا سفته مدت دار نقدا به مبلغ کم تر به خود مديون يا به شخص ثالث اشکال ندارد.(4)
آيت الله خامنه اي: فروش مبلغ چک مدت دار يا سفته به طور نقدي به مبلغ کم تر به بدهکار اشکالي ندارد، ولي فروش آن به شخص ثالث به قيمت کم ترجايز نيست .( 5)
آيت الله تبريزي: فروش چک واقعي (سند دين) مدت داربه مقدار اقل به صورت نقدي مانعي ندارد.(6)
آيت الله نوري : فروش چک واقعي به بدهکار يا شخص ثالث به کم تر يا بيش تر از مبلغ اشکال ندارد.(7)
آيت الله بهجت : فروش چک واقعي مدت دار نقدا به ديگري اشکال ندارد.(8)
پي نوشت ها:
1. امام خميني ، استفتائات ج2 س 227 از احکام معاملات.
2. آيه الله مکارم ،مسائل کثيرالابتلا ، م 62.
3. آيت الله فاضل، جامع المسائل ، ج1 س 1035و استفتا از دفتر آيت‏اللّه‏فاضل.
4. آيت الله سيستاني ، توضيح المسائل ص594 م 13 از ملحقات ،و سوال تلفني از دفتر ايشان.
5. آيه الله خامنه اي ، استفتائات ، س 1950 .
6. آيه الله تبريزي ، استفتائات، س 1102.
7. آيت الله نوري، استفتائات ج2 ،س 425-429.
8 . آيه الله بهجت ، استفتاآت ج3 س 4013.

پرسش: آيا اظهارعلاقه به دختري که قصد ازدواج با او داريم اشکال دارد؟-آيا حرف زدن بانامحرم اشکال دارد؟
پاسخ:
با سلام و تشکر از ارتباط با اين مرکز
اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده نشود ،اشکال ندارد.(1)
پيش از خوانده شدن عقد ازدواج بين دختري که قصد ازدواج با او داريد و بقيه دختران فرقي نيست . هر گونه صحبت شهوي و نگاه به مو و بدن غير از صورت و دست ها تا مچ و نيز نگاه شهوي به صورت و دست ها جايز نيست و گناه دارد .نبايد صحبت کردن با ناز و کرشمه باشد. فقط در صورتي که انسان قصد ازدواج داشته ، قصد شناسايي بيش تر نسبت به شکل و قيافه زن داشته باشد ، مي تواند به مو و بدن زن بدون قصد شهوت نگاه کند . صحبت کردن و ابراز علاقه ،بدون قصد شهوت ،و به قصد ازدواج و پيدا کردن شناخت اشکال ندارد.
پي نوشت :
1. سوال تلفني از دفتر(7740611-0251) آيه الله وحيد .

پرسش: آيا اذن ناپدري دختربراي عقدش لازم است؟ شرح :

پاسخ:
اذن پدر يا جد پدري بنابر احتياط لازم است اما اذن ناپدري دختربراي عقدش لازم نمي باشد.(1)
پي نوشت:
1. آيت الله وحيد خراساني ،توضيح المسائل،م2385.