مجموعه هاي حديثي

صحیفة سجادیه توسط خود امام سجاد(ع) نوشته شده یا شخص دیگرى آن را جمع آورى کرده؟

صحیفة سجادیه توسط خود امام سجاد(ع) نوشته شده یا شخص دیگرى آن را جمع آورى کرده؟ آن شخص کیست و در چه زمانى این کار صورت گرفته است؟

صحیفة سجادیه از کتاب هاى مشهور و معروف است که دعاهاى آن را حضرت سجاد(ع) انشا کرده و امامان بعد از ایشان آن را تأیید کرده اند. ما به طور مختصر سند این کتاب را نقل مى کنیم:

متوکل بن هارون مى گوید: یحیى پسر زید بن علی(ع) را پس از شهادت پدرش زید در راه خراسان دیدم. بر او سلام کردم. پرسید از کجا مى آیی؟ گفتم: از حج. گفت: از پسرعموهاى من در مدینه چه خبر داری؟ از جعفر بن محمد(امام صادق(ع)) چه خبر داری؟ گفتم: آنان مصیبت زدة پدرت زید هستند، یحیى گفت: عمویم محمد بن على (امام باقر(ع)) به پدرم زید مى فرمود:‌ قیام نکن اگر قیام کنى کشته مى شوی. سپس گفت: اى متوکل بن هارون بگو ببینم آیا سخن دربارة من از پسر عمویم جعفر بن محمد (امام صادق(ع)) شنیدی؟ گفتم: آرى او مى گفت: تو را نیز مانند پدرت به دار مى زنند و به شهادت مى رسانند. گفت: اگر از گفته ها و حدیث هاى پسر عمویم چیزى نوشته اى به من نشان بده.
من آن چه نوشته بودم از جمله دعایى که امام صادق(ع) بر من املا کرده بود و او از پدرش امام باقر(ع) و او از پدرش امام سجاد(ع) نقل کرده بود به او نشام دادم. یحیى آن را گرفت و از ابتدا تا انتهاى آن را مطالعه کرد و از من درخواست کرد که از آن نسخه اى بردارد و بعد گفت من صحیفه اى از پدرم زید و او از پدرش امام سجاد(ع) دارم که آن را در صندوقچه اى پنهان کرده ام. حال که قرار است من کشته شوم این صحیفه را نزد تو به امانت مى سپارم تا به دست پسر عموهایم محمد و ابراهیم بن حسن بن حسن بده، من قبول کردم و آن ها را بعد از شهادت یحیى به مدینه بردم و بر امام صادق(ع) وارد شدم؛ خبر شهادت و به دار آویخته شدن او را به امام صادق(ع) دادم. آن حضرت گریه کرد و اندوهش افزون گشت و گفت خداى پسر عمویم را رحمت کند سپس آن صحیفه اى که از یحیى نزد من امانت بود و آن صحیفه اى که خود حضرت به من داده بود طلب کرد من آن ها را به امام (ع) دادم. سپس امام (ع) به فرزندش اسماعیل فرمود: فرزندم بلند شو آن صحیفه اى که قبلاً به تو داده ام بیاور آن را با این صحیفه تطبیق کردیم هر دو یکجور بود؛ یعنى صحیفه اى که امام صادق از جدش امام سجاد داشت با صحیفه اى که از زید بن على بن الحسین(ع) به دست یحیى رسیده بود با هم مطابقت داشت، سپس امام صادق(ع) آن صحیفه اى که امانت بود به من داد و فرمود آن را به محمد و ابراهیم پسر عموهایم برسان همان طور که یحیى بدان سفارش کرده است. چون برخاستم که به دیدار آنان بروم فرمود بایست: فردى را نزد محمد و ابراهیم فرستاد تا آنان نزد امام صادق(ع) حاضر شدند. حضرت به آنان فرمود: این میراث پسر عمو شما یحیى از پدرش زید است، این را بگیرید، امّا من بر شما شرطى دارم و آن این که این صحیفه را از مدینه بیرون نبرید گفتند: چرا؟ حضرت فرمود:
مى دانم که شما نیز مانند او خروج خواهید کرد و شما را به شهادت خواهند رسانید. سپس متوکل بن هارون گفت: آن حضرت دعاهاى امام سجاد را بر من املا کرد که 75 باب داشت همه را نوشتم و متأسفانه 11 باب آن گم شد و شصت و اندى از آن ها را نگه داشتم.
بنابراین، صحیفة سجادیه دعاهاى امام سجاد است که به فرزندش امام باقر و زید املا کرده و آنان به فرزندانشان املا کرده اند و همین طور تا به دست ما رسیده است.[1]
----------------------------
[1] مقدمة صحیفة سجادیه با ترجمه و شرح حاج میرزا ابوالحسن شعرانی.

کتاب نهج الفصاحه تا چه مورد اعتماد و استناد است
نهج الفصاحه جمع آوري شده از خطبه‌ها و جملات كوتاه پيامبر (ص) يك‌بار در قرن چهاردهم و يك‌بار در دوران معاصر تاليف شده است،

اعتبار نهج الفصاحه

شرح :         با سلام. کتاب نهج الفصاحه تا چه مورد اعتماد و استناد است و توسط چه کسی و چگونه و در چه قرنی جمع آوری شده است؟

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

نهج الفصاحه  جمع آوري شده از خطبهها و جملات كوتاه پيامبر (ص) يكبار در قرن چهاردهم و يكبار در دوران معاصر تاليف شده است، مرحوم شيخ آقا بزرگ تهراني با اشارهاي كوتاه به اوّلي ميفرمايد: مؤلف آن امين الواعظين اسدالله بن ابي القاسم شوشتري انصاري است.(1)دوّمي هم تأليف و ترجمه آقاي ابوالقاسم پاينده است. مشتمل بر كلمات قصار و تعداد كمي از خطبههاست(2) در خصوص اعتبار این کتاب باید گفت :

1ـ مؤلف: جناب مرحوم آقاى ابوالقاسم پاینده ـ یكى از نویسندگان و مترجمین توانا و پرتلاش در دهههاى اخیر ایران بودهاند. آثار ایشان در تألیف و ترجمه كتاب هاى مذهبى ـ از جمله قرآن ـ مورد استفاده عموم بوده و هست. یكى از كتاب هاى ایشان كتاب نهجالفصاحه است كه در آن تلاش كرده روایات پیامبر اكرم(ص) را ـ كه از قضا كم تر متن ترجمه شده آن در اختیار عموم مردم بوده ـ جمع آورى و ترجمه نماید؛ در این تلاش موفق بوده و حجم بزرگى از احادیث را استخراج،و به خوبى از عهده ترجمه آن برآمده است. با این وجود باید اذعان داشت كه ایشان ـ همچنان كه خود ایشان هم هیچ گاه چنین ادعایى نداشتهاند ـ حدیث شناس، و به عبارت دیگر نقاد حدیث، نبوده است.

 مؤلف در مقدمه كتاب تصریح می كند كه هدف او حفظ احادیث از مهجوریت و بی توجهی است، نه ارزیابی آن. منابع حدیثی او هم اعم از تراث اصیل و معتبر و غیر آن، از كتاب های شیعه و سنی است. اگر بخواهیم نظیری برای كار این مؤلف ـ البته به شكلی گسترده تر و عمیق تر ـ بیان كنیم، می توانیم بحارالانوار مرحوم مجلسی را مثال بزنیم. او نیز هدفش را از تألیف كتاب خود حفظ تراث حدیثی شیعه ـ و نه ارزیابی و گزینش آن ـ بیان كرده است.

2ـ این اثر از مزیت نسبى قدمت و امكان دستیابى به منابع دست اول محروم است.

3ـ كتاب، سند احادیث را نیاورده است.  امكان ارزیابى احادیث از این ناحیه ـ جز با مراجعه به منابع اصلى آن ـ امكان پذیر نیست.

4ـ بسیاری از احادیث كتاب را نمی توان در منابع دست اول و معتبر حدیثی، به گونه ای یافت كه عنایت ویژه قدمای از علمای حدیث شناس شیعه به آن احراز شود.

5) نگارنده بسیاری از روایات كتاب را ـ كه غیر قابل قبول تلقی می شوند ـ ملاحظه كرده و آن را مطابق آیات و روایاتی كه صدور قطعی دارند، و همچنین قواعد مسلم دینی نمی بیند.(3)

 کتاب از نظر میزان اعتبار در ردیف کتاب های معتبر قرار نمی گیرد.

پی نوشت ها:

1. مجلسي،  بحارالانوار، ج 17، ص 158.

2. <http://www.andisheqom.com/Files/faq.php?level>

3. http://www.askdin.com/showthread.php?t=308

اين كتاب به كوشش چند پژوهش گر غربي در مركز مطالعات استراسبورگ نوشته شده است

ترجمه اين كتاب را آقاي ذبيح ا... منصوري انجام داده اند. اين كتاب درباره ي زندگي و افكار امام صادق(ع) مي باشد. اين كتاب هم داراي مطالب صحيح و معتبر و هم نامعتبر و ضعيف مي باشد. نقد و بررسي كامل اين كتاب به عهده اين مركز نمي باشد و بايد كارشناسان و متخصصين به اين امر بپدازند.

همان گونه كه مترجم كتاب در مقدمه و در ضمن برخي از توضيحات خود در متن كتاب تذكر داده است جمع آوري كنندگان اين مقالات و تنظيم كنندگان محتواي آن ها دانشمندان غربي كه عموما غير مسلمان بوده و با گرايشهاي تحقيقات علمي تاريخي، تهيه كرده اند و نمي توان انتظار داشت كه با اين توصيف بر طبق اعتقاد شيعه كه مبتني بر يك سري ادله يقينيه كه آنها هم مبتني بر يك سري مقدمات اثبات شده است، مطلب بنويسند. در قسمتي از توضيحات مترجم آمده است: « ما عقيده داريم كه امام چون داراي علم كامل است همه چيز را مي داند ولي مركز تحقيقات اسلامي در استراسبورگ مسائل اسلامي را فقط از لحاظ تاريخي مورد مطالعه قرار مي دهد و بدون ترديد امام محمد باقر(ع) با علم امامت از نقص سيستم نجومي بطلميوس بخوبي مطلع بوده است.»(1)

تحقيقات صورت گرفته از طرف اين مركز مي تواند به لحاظ يك تحقيق كاملا تاريخي كه بر اساس مستندات تاريخي ( علم تجربي ) انجام گرفته است مورد مطالعه قرار گيرد و از اين جهت مفيد مي باشد. ولي به هيچ وجه نمي تواند به عنوان كتابي اعتقادي كه بر اساس مستنداتي مخصوص به خود است مورد توجه باشد. در تحقيقات علمي تاريخي كه از علوم تجربي است و از ابزار خاصي براي شناسائي پديده هاي تاريخي استفاده مي كند شايد نتوان وجود حضرت آدم(ع) يا بسياري ديگر از انبياء الهي و اقوام آنها را اثبات كرد. چون آثار آنها در دسترس محقق تاريخي موجود نمي باشد. ولي از نظر اعتقادي چون اسم آنها و احوالات آنها در قرآن كه الهي بودن آن براي ما ثابت شده است، آمده است، ما يقين به وجود آنها و ايمان به آنها داريم.

در مورد حضرت امام صادق(ع) هم وقتي مورد مطالعه تاريخي قرار بگيرد، براي يك محقق تاريخي مهم اين نيست كه آيا ايشان داراي امامت بوده است يا خير و آيا از علم لدني برخوردار بوده است يا خير، چرا كه اين گونه مسائل موضوع تحقيق علم تاريخ تجربي نيست و از طريق علم تجربي هم قابل اثبات نمي باشد و نمي تواند هم در مورد آنها تحقيق و بحث كند. بلكه او مي تواند در اموري تحقيق كند و نظر خود را اعلام كند كه اسناد تجربي آن در دسترس مي باشد.

بنابراين توضيحات از اين محققان نه به لحاظ موقعيت حقيقي ( كه افرادي غير مسلمان و غير شيعه هستند ) و نه به لحاظ موقعيت حقوقي (كه محققين تجربي موضوعات تاريخي هستند) نمي توان انتظار داشت كه بر اساس مستندات اعتقادي و ايماني شيعيان مطلب بنويسند و به امام صادق(ع) همان نگاهي را داشته باشند كه يك شيعه معتقد دارد.

بر اين اساس جاهائي كه اين محققين از حيطه كاري خود خارج شده و در مستندات ديني نظر داده اند كاملا به خطا رفته اند. چرا كه از حوزه كاري خود خارج شده اند مانند جائي كه در مورد روايات موجود در باب اثبات امامت حضرت امام صادق(ع) به بحث نشسته و روايات در اين باب را مورد بررسي و نقد قرار داده اند. از نوع بحث هم روشن است كه در اين مباحث وارد نبوده اند. به عنوان مثال رواياتي از ابوهريره نقل مي كنند و ادعا مي كنند كه شيعيان براساس روايات اين شخص قائل به امامت ايشان شده اند در حالي كه هر كس با علوم اسلامي شيعه مانند علم رجال و درايه آشنا باشد مي داند كه ابوهريره از نظر شيعه فردي غير قابل اعتماد است و در هيچ امري ( حتي مسائل جزئي عملي ) به روايات نقل شده از طرف ايشان استناد نمي شود ( بله اهل سنت ايشان را قبول داشته از صحابه بزرگ مي شمارد) بنابراين در نقد اعتقادات شيعه صحيح نيست، روايات كسي نقل و نقد شود كه اصلا شيعه او را قبول ندارد.

امور اعتقادي در نزد شيعه به قدر مهم است كه در اثبات آنها وجود يقين را شرط مي داند. بنابراين در اثبات اعتقادات مثل توحيد و نبوت و معاد و امامت تنها به يك روايت يا دو روايت استناد نمي كند. بلكه بايد در اين رابطه روايات به حد تواتر برسد ( كه در منطق ثابت شده است يقين آور است.)(2)

بحث در اين رابطه به فرصتي مفصل تر نيازمند است كه شما را به مطالعه منابع معرفي شده در اين رابطه توصيه مي كنيم.

1- زندگاني امام صادق(ع)، ( ترجمه جلد 47 بحارالانوار علامه مجلسي )، ترجمه موسي خسروي، تهران، انتشارات اسلاميه.

2- درباره علم امام(ع): http://www.andisheqom.com/Files/mahdi.php?idVeiw=1810&&level=4&subid=1810

3- همچنين : http://www.rasekhoon.net/article/show-57353.aspx

پي نوشت ها:

1. جمعي از نويسندگان مركز اسلامي استراسبورگ، مغز متفكر جهان شيعه، تهران، سازمان انتشارات جاويدان، 1368هـ.ش، ص 35، پاورقي مترجم.

2. ر.ك : سيد جعفرسجادي، فرهنگ معارف اسلامي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1373هـ.ق، ج3، ص 1685.

1.  نهج الفصاحة: مجموعه كلمات قصار حضرت رسول( ص)‏ گردآوري توسط  ابو القاسم پاينده‏

2. نهج البلاغه: مجموعه اي از خطبه ها، نامه ها، كلمات قصار حضرت علي (ع) كه توسط سيد رضي گردآوري شده است.

3. نصايح( سخنان چهارده معصوم) تأليف آيت الله مشكيني ترجمه آيت الله جنتي

4. كتاب الحديث (روايات تربيتي از مكتب اهل بيت (ع) گردآوري از مرتضي فريد، نشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامي

5.ميزان الحكمه، 15 جلد، ري شهري ، دارالحديث.

« الحديث» مجموعه‏ اي از احاديث و روايات تربيتي از معصومين (ع) است كه به طور موضوعي فراهم آمده است. اين مجموعه از متن كتابهاي« گفتار فلسفي» مرحوم محمد تقي فلسفي گردآوري شده است.

6. آيين دانشوري: ترجمه المراد من منيه المريد، گردآوري: حميدرضا شريعتمداري

متن اكثر كتب مذكور در نرم افزار جامع الاحاديث نسخه سه و نيم محصول «مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي نور» موجود است.

موسسه دارالحديث زير نظر آقاي ري شهري در اين زمينه كتابهاي زيادي دارند.

براي آشنايي با اين نرم افزار و خريد اينترنتي آن مي توانيد به آدرس زير مراجعه نماييد.

http://www.noorshop.ir/product.php?id_product=144

غير از قرآن كه كتاب خدا و در امان از تحريف و دستبرد و دستكاري به ما رسيده، كتابي نداريم كه صد در صد محتواي آن درست باشد.

در طول تاريخ اسلام كتاب يا منبعي كه همه احاديث معتبر و صحيح را جمع آوري كرده باشد نوشته نشده است.

در تاريخ تدوين حديث، شيعه از زمان پيامبر(ص) و امام علي(ع) به تدوين حديث معصومين همت گماشت. در دوران حضور معصومين كتاب هاي فراواني از احاديث آنان نوشته و در دسترس عالمان بود تا اين كه با شروع غيبت صغري بعضي عالمان در صدد جمع آوري احاديث معتبر و باب بندي آن ها در جوامع حديثي برآمدند. چهار كتاب معروف كافي، تهذيب، استبصار و فقيه توسط كليني، طوسي و صدوق نوشته شد كه به كتب اربعه شيعه معروف شدند. البته غير از اين چهار كتب كه كافي در اصول و فروع بود و آن سه ديگر فقط در فروع، كتاب هاي معتبر ديگري نيز در ابواب مختلف حديث نوشته شد. در قرن يازدهم هجري سه نفر از عالمان شيعه در صدد تدوين جوامع حديثي كامل تر برآمدند. سه كتاب وافي از ملا محسن فيض كاشاني و بحار الانوار از ملا محمد باقر مجلسي و كتاب وسائل الشيعه از محمد بن حسن معروف به شيخ حر عاملي نتيجه اين تلاش و كوشش بود.

شيخ حر عاملي با جمع آوري احاديث كتب اربعه و بيش از هفتاد كتاب حديثي معتبر ديگر، اين مجموعه را گرد آورد.

البته همه محدثان شيعه سعي داشته اند كه احاديث معتبر و قابل اعتنا را در كتاب هاي خود بنويسند. احاديثي كه مي شنيدند يا در كتاب ها مي يافتند،  بررسي كرده و از فيلتر ملاك هاي رجالي و حديثي كه براي شناخت احاديث معتبر وضع شده بود، بگذرانند.

 علماي شيعه حتي همه احاديث كتب اربعه را صحيح نمي دانند. برخي از احاديث اين كتب را ضعيف و غير قابل اعتنا مي شماريم. نويسندگان كتب اربعه  و نويسنگان جوامع بعدي سعي داشته اند رواياتي را جمع آوري كنند كه از حداقل اعتبار برخوردار باشند.

بنابراين اين مجموعه هاي روايي نامبرده منابع حديثي هستند كه تا حدي معتبر مي باشند و  ارزش رسيدگي و بررسي توسط عالمان و فقيهان را دارند و مورد استفاده آنها در فقه و اصول و كلام و فلسفه و علوم ديگر قرار مي گيرد.

اما اگر مي خواهيد سايت و يا كتبي باشد كه زير نظر يك عالم و مرجع توانمند اداره شود و در آن انحرافي وجود نداشته باشد مي توانيد به كتابهاي ايت الله مكارم شيرازي و يا سايت ايشان و سايت ديگر بزرگان حوزه علميه از جمله آيت الله جوادي (سايت اسراء ) آيت الله ميلاني وآيت الله حسيني قزويني (سايت ولي عصر)...مراجعه بفرماييد. 

كتاب صحیح مسلم كه در آن نويسنده روايات صحيح از پيامبر (ص) به نظر خودش را جمع آوري كرده ، از "مسلم بن حجاج بن مسلم قشيري نيشابوري" است كه از عالمان اهل سنت بوده و كتابش از حيث اعتبار از نظر اهل سنت ، در درجه بعد از "صحيح بخاري" است. 

غالب اهل سنت همه يا بيشتر روايات اين كتاب را صحيح و معتبر مي دانند . اما از نظر ما شيعيان در اين كتاب روايات زيادي آمده كه با اعتقادات اسلامي ما هيچ تناسبي ندارد و برخي مخالف صد در صد قرآن و همراه با توهين به مقدسات است ( براي اطلاعات بيشتر به كتاب سيري در صحيحين ، تاليف آيت الله نجمي مراجعه بفرماييد )

اما شيخ صدوق كه از عالمان و راويان حديث  بزرگ شيعه است ، كتاب هاي فراواني دارد كه معروف ترين آن ها كتاب "من لا يحضره الفقيه" است كه جزو چهار كتاب حديثي معروف شيعه است.

اين چهار كتاب در شيعه مانند صحيح هاي شش گانه در اهل سنت است (كه يكي از آن ها همان صحيح مسلم مي باشد) و عالمان شيعه بيشتر روايات آن را معتبر و قابل استناد مي دانند. براي اطلاع بيشتر بايد به كتب معرفي حديث و راويان حديث در شيعه و اهل سنت مراجعه كنيد.  

كتاب هاي حديثي معتبر زيادند از جمله كافي كه جلدهاي اول آن كه مربوط به اعتقاد و اخلاق است، ترجمه هم شده؛ كتاب هاي حديثي شيخ صدوق مانند خصال، امالي و اختصاص؛ كتاب تحف العقول از ابن شعبه حراني، و ... و از كتاب هاي دم دست كتاب ميزان الحكمه از محمدي ري شهري و ... .

البته در زمينه احكام نمي توان با مراجعه مستقيم به احاديث تكليف خود را تشخيص داد. زيرا احاديث داراي عام و خاص و مطلق و مقيد و مجمل و مبين است و برخي احاديث با توجه به سند يا دلالت، جعلي يا ضعيف هستند و بعضي نسبت به بعض ديگر ارجحيت دارند و ...

از اين رو در باب احكام بايد به مجموعه احاديث مراجعه كرد و از مجموع آنها حكم را درآورد و اين كار تخصصي فقيهان است. ولي در مسائل اعتقادي و اخلاقي كتاب هاي بالا معتبرند و مي توانيد استفاده كنيد. 

مطلب ارسالی شما بعد تایید مدیریت در سایت نمایش داده خواهد شد.

مطلب ارسالی شما بعد تایید مدیریت در سایت نمایش داده خواهد شد.

مطلب ارسالی شما بعد تایید مدیریت در سایت نمایش داده خواهد شد.

صفحه‌ها