ترجمه اين كتاب را آقاي ذبيح ا... منصوري انجام داده اند. اين كتاب درباره ي زندگي و افكار امام صادق(ع) مي باشد. اين كتاب هم داراي مطالب صحيح و معتبر و هم نامعتبر و ضعيف مي باشد. نقد و بررسي كامل اين كتاب به عهده اين مركز نمي باشد و بايد كارشناسان و متخصصين به اين امر بپدازند.
همان گونه كه مترجم كتاب در مقدمه و در ضمن برخي از توضيحات خود در متن كتاب تذكر داده است جمع آوري كنندگان اين مقالات و تنظيم كنندگان محتواي آن ها دانشمندان غربي كه عموما غير مسلمان بوده و با گرايشهاي تحقيقات علمي تاريخي، تهيه كرده اند و نمي توان انتظار داشت كه با اين توصيف بر طبق اعتقاد شيعه كه مبتني بر يك سري ادله يقينيه كه آنها هم مبتني بر يك سري مقدمات اثبات شده است، مطلب بنويسند. در قسمتي از توضيحات مترجم آمده است: « ما عقيده داريم كه امام چون داراي علم كامل است همه چيز را مي داند ولي مركز تحقيقات اسلامي در استراسبورگ مسائل اسلامي را فقط از لحاظ تاريخي مورد مطالعه قرار مي دهد و بدون ترديد امام محمد باقر(ع) با علم امامت از نقص سيستم نجومي بطلميوس بخوبي مطلع بوده است.»(1)
تحقيقات صورت گرفته از طرف اين مركز مي تواند به لحاظ يك تحقيق كاملا تاريخي كه بر اساس مستندات تاريخي ( علم تجربي ) انجام گرفته است مورد مطالعه قرار گيرد و از اين جهت مفيد مي باشد. ولي به هيچ وجه نمي تواند به عنوان كتابي اعتقادي كه بر اساس مستنداتي مخصوص به خود است مورد توجه باشد. در تحقيقات علمي تاريخي كه از علوم تجربي است و از ابزار خاصي براي شناسائي پديده هاي تاريخي استفاده مي كند شايد نتوان وجود حضرت آدم(ع) يا بسياري ديگر از انبياء الهي و اقوام آنها را اثبات كرد. چون آثار آنها در دسترس محقق تاريخي موجود نمي باشد. ولي از نظر اعتقادي چون اسم آنها و احوالات آنها در قرآن كه الهي بودن آن براي ما ثابت شده است، آمده است، ما يقين به وجود آنها و ايمان به آنها داريم.
در مورد حضرت امام صادق(ع) هم وقتي مورد مطالعه تاريخي قرار بگيرد، براي يك محقق تاريخي مهم اين نيست كه آيا ايشان داراي امامت بوده است يا خير و آيا از علم لدني برخوردار بوده است يا خير، چرا كه اين گونه مسائل موضوع تحقيق علم تاريخ تجربي نيست و از طريق علم تجربي هم قابل اثبات نمي باشد و نمي تواند هم در مورد آنها تحقيق و بحث كند. بلكه او مي تواند در اموري تحقيق كند و نظر خود را اعلام كند كه اسناد تجربي آن در دسترس مي باشد.
بنابراين توضيحات از اين محققان نه به لحاظ موقعيت حقيقي ( كه افرادي غير مسلمان و غير شيعه هستند ) و نه به لحاظ موقعيت حقوقي (كه محققين تجربي موضوعات تاريخي هستند) نمي توان انتظار داشت كه بر اساس مستندات اعتقادي و ايماني شيعيان مطلب بنويسند و به امام صادق(ع) همان نگاهي را داشته باشند كه يك شيعه معتقد دارد.
بر اين اساس جاهائي كه اين محققين از حيطه كاري خود خارج شده و در مستندات ديني نظر داده اند كاملا به خطا رفته اند. چرا كه از حوزه كاري خود خارج شده اند مانند جائي كه در مورد روايات موجود در باب اثبات امامت حضرت امام صادق(ع) به بحث نشسته و روايات در اين باب را مورد بررسي و نقد قرار داده اند. از نوع بحث هم روشن است كه در اين مباحث وارد نبوده اند. به عنوان مثال رواياتي از ابوهريره نقل مي كنند و ادعا مي كنند كه شيعيان براساس روايات اين شخص قائل به امامت ايشان شده اند در حالي كه هر كس با علوم اسلامي شيعه مانند علم رجال و درايه آشنا باشد مي داند كه ابوهريره از نظر شيعه فردي غير قابل اعتماد است و در هيچ امري ( حتي مسائل جزئي عملي ) به روايات نقل شده از طرف ايشان استناد نمي شود ( بله اهل سنت ايشان را قبول داشته از صحابه بزرگ مي شمارد) بنابراين در نقد اعتقادات شيعه صحيح نيست، روايات كسي نقل و نقد شود كه اصلا شيعه او را قبول ندارد.
امور اعتقادي در نزد شيعه به قدر مهم است كه در اثبات آنها وجود يقين را شرط مي داند. بنابراين در اثبات اعتقادات مثل توحيد و نبوت و معاد و امامت تنها به يك روايت يا دو روايت استناد نمي كند. بلكه بايد در اين رابطه روايات به حد تواتر برسد ( كه در منطق ثابت شده است يقين آور است.)(2)
بحث در اين رابطه به فرصتي مفصل تر نيازمند است كه شما را به مطالعه منابع معرفي شده در اين رابطه توصيه مي كنيم.
1- زندگاني امام صادق(ع)، ( ترجمه جلد 47 بحارالانوار علامه مجلسي )، ترجمه موسي خسروي، تهران، انتشارات اسلاميه.
2- درباره علم امام(ع): http://www.andisheqom.com/Files/mahdi.php?idVeiw=1810&&level=4&subid=1810
3- همچنين : http://www.rasekhoon.net/article/show-57353.aspx
پي نوشت ها:
1. جمعي از نويسندگان مركز اسلامي استراسبورگ، مغز متفكر جهان شيعه، تهران، سازمان انتشارات جاويدان، 1368هـ.ش، ص 35، پاورقي مترجم.
2. ر.ك : سيد جعفرسجادي، فرهنگ معارف اسلامي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1373هـ.ق، ج3، ص 1685.
