حضرت زهرا (س) كاری را انجام نمی دهد كه اشكال داشته باشد.عمل حضرت می تواند الگو باشد، بر این اساس اگر گریه در فراق رسول خدا اشكال داشت ، حضرت زهرا (س) این كار نمی كرد. از سوی دیگر گریه در فراق عزیزان و شخصیت ها امر منطقی و خواست همگانی است، از این رو انسان ها در طول تاریخ برای عزیزان خود عزاداری و گریه می نمودند.

 داده های تاریخی و سر گذشت اقوام گذشته نیز نشان می دهد :اگر عزیزی -از خانواده ی- از دنیا می رفت و یا یكی از شخصیت های- تاثیر گذار درفرایند جامعه- كشته می شد یا از دنیا می رفت ،مردم برای آنان عزاداری می نمودند . البته نحوه و شیوه عزاداری به حسب فرهنگ ،بافت فرهنگی و سنت های جامعه تفاوت داشت . امروزه نیز همین فرهنگ وجود دارد . مردم برای عزیزان از دسته رفته ، شهدا و قهرمانان شان سالگرد ، و مراسم می گیرند تا یاد و خاطره فدا كاری آنان در تاریخ بماند .نسل های بعد از فداكاری آنان آگاه شوند. عزاداری مردم در سوگ امام  نمونه  این ادعا است. مهم تر از همه در اسلام سفارش شده است كه برای اولیا و امامان عزاداری نماییم. رسول خدا دستور داد كه برای حضرت حمزه - عموی حضرت- عزادری نمایند . یكی از قالب های عزاداری گریه است . گریه تا زمانی كه ضرر جسمی و روحی نداشته  و موجب ناسپاسی نباشد،اشكال ندارد . اتفاقا در اسلام سفارش شده است كه از خوف خدا گریه نماییم، زیرا گریه یكی از عوامل رفع اضطراب و ناراحتی و رسیدن به قرب الهی است:

گریه آدم را رهاند از اضطراب        شد ز وصل حور و حوا كامیاب

نوح ز اشك و نوحه،‌نامش نوح شد    باب رحمت بر رُخَش مفتوح شد

گریه كرد آتش، گلستان بر خلیل      گریه موسی را رهاند از رود نیل

تا نشد یعقوب چشمش اشكبار       نخل وصل یوسفش نامد به بار

گریه احمد را نبی­الله كرد             گریه حیدر را ولی­الله كرد

مهم تر از همه در روایات در مورد گریه بر اهل بیت رسول خدا - به ویژه - امام حسین تاكید شده  . در روايتي از امام رضا (ع) آمده است: پس بر همانند حسين (ع) بايد گريه كنندگان گريه كنند، چرا كه گريه بر  حضرت گناهان بزرگ را مي‏ريزد. در روایات دیگر به «تباكي» (حالت گريه به خود گرفتن) ثواب هاي زيادي ذكر شده است.

 گریه حضرت زهرا (س) در فراق پدر ، امر طبیعی و مطابق با خواست فطرت و شرع می باشد . البته گریه برای رسول خدا اختصاص به حضرت نداشت ، انسان ها دیگر نیز درفراق رسول (ص) خدا گریه كردند ، اما از آن جا كه حضرت زهرا  به دلیل اینكه دختر حضرت بود-، طبیعی است كه بیش تر از همه در سوگ پدر گریه نماید

پی نوشت :

1. عاشورا ، سعید داودی و مهدی رستم نژاد، ص47 ، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع) ، قم ، 1384.

اذيت و آزاري كه پس از رحلت پيامبر (ص) به حضرت فاطمه (س) روا داشته شد، بيشتر جنبة سياسي داشت، چرا كه شوهر حضرت زهرا (س) علي (ع) رقيب سياسي حكومت بود، و حضرت فاطمه بزرگ‌ترين حامي ايشان بود و بيشترين حمايت را از شوهرش داشت.

مهم ترين رفتاري كه از سوي دستگاه حاكمه رنجش آن بانو را در پي داشت، غصب مقام خلافت و جانشيني امام علي و رفتارهاي ظالمانه پس از آن بود. در آن زمان كه حضرت علي (ع) حاضر به بيعت نبود، و در قالب هاي مختلف عدم رضايت خود از حكومت ابابكر اعلام نمود كه يكي از اين راه ها اين بود كه در خانه خود ماند و در برابر حكومت مقاومت نمود. اما دشمنان امام به وضع دلخراش به سوي خانه حضرت زهرا هجوم برده تا علي را براي بيعت به مسجد ببرند و در اثر رفتارهاي ظالمانه خلفا افزون بر آزردن روح آن بانو جسمشان نيز آزرده گشت. (1)

رفتار ديگري كه رنجش خاطر حضرت زهرا را در پي داشت، غصب فدك بود.

با وجود آن كه رسول الله (ص) فدك را در زمان حياتشان به فاطمه (ع) بخشيدند، اما پس از رحلت آن حضرت و تسلط ابوبكر بر خلافت، او فدك را از حضرت فاطمه گرفت و به عنوان رئيس حكومت در اختيار خود قرار داد. فاطمه (ع) مطالبهء ملك خود را كرد و گفت: اين نحله، عطيه و بخشش پيامبر است. ابوبكر در پاسخ از او مطالبه بينه و شاهد نمود تا بدين وسيله فاطمه ثابت كند فدك ملك او است. گرچه از نظر اسلام، هرگاه ملكي در تصرف كسي باشد، از او درخواست بينه و شاهد نمي شود و خود تصرف دليل بر مالكيت است، با اين حال زهرا (ع) براي اثبات حقانيت خود، به ناچار اقامه بينه كرد. علي (ع) و ام ايمن هر دو شهادت دادند كه فدك ملك زهرا است، اما پاسخ ابوبكر اين بود كه شهادت يك مرد و يك زن كافي نيست، بلكه بايد دو مرد و يا يك مرد و دو زن باشد.

زهرا (ع) براي بار دوم علي (ع) ام ايمن، اسماء بنت عميس، حسن و حسين را به عنوان شاهد همراه آورد، اما باز مورد قبول خليفه واقع نشد، به اين دليل كه علي (ع) همسر فاطمه است و حسن و حسين فرزندان او هستند و طرف فاطمه را خواهند گرفت و به نفع او شهادت خواهند داد.

اسماء بنت عميس بدان جهت گواهي اش مورد قبول واقع نگرديد كه همسر جعفر بن ابي طالب بود و به نفع بني هاشم شهادت مي دهد و ام ايمن گواهي اش پذيرفته نشد به اين جهت كه زني است غير عرب و نمي تواند مطالب را روشن بيان كند.

طبق بعضي از تواريخ، پس از آن كه فاطمه (ع) اقامه بينه نمود، ابوبكر نامه فدك را به او داد. فاطمه نامه را گرفت و از نزد ابوبكر خارج شد.

در بين راه با عمر برخورد نمود. عمر پرسيد: فاطمه! از كجا مي آيي؟ در پاسخش فرمود:

از پيش ابوبكر. او را خبر دادم كه "فدك" را پيامبر به من بخشيده و براي او بينه اقامه كردم و او طي نامه اي فدك را به من بازگرداند. عمر نامه را گرفت و به سوي ابوبكر بازگشت و به وي گفت:

فدك را تو به فاطمه داده اي و نامه آن را نوشته اي؟ ابوبكر جواب داد: بلي ! عمر گفت:

علي (ع) آن را به سوي خود مي كشد، و ام ايمن زن است و حرفش مورد قبول نيست. سپس آب دهان را روي آن ريخت و آن را پاره كرد. (2)

حضرت زهرا در مدت كمي كه پس از پيامبر زنده بود، مدام با حكومت، مبارزه سياسي داشت. با آنان قهر سياسي كرد، حتي وصيت كرد كه در جريان به خاك‌سپاري اش، خلفا حضور نداشته باشند، نيز وصيت كرد كه قبرش به عنوان يك حركت نمادي مخفي بماند.

آن بانو بارها با حكوت‌مداران بحث كرد و براي اثبات حقانيت شوهر گرامي اش به خانه‌هاي انصار رفت. همه اين حركت‌ها مي‌فهماند كه درگيري بين فاطمه و متصديان حكومتي، سياسي بود، حتي بنا بر نقل برخي تواريخ تا زماني كه حضرت فاطمه (س) زنده بود، علي(ع) با خليفه بيعت نكرد.

ضمن آن كه چند ريشه دشمني ديگر نيز وجود داشت: يكي درگيري بين عايشه (دختر ابوبكر) و حفصه (دختر عمر) با حضرت فاطمه بود كه ريشة در حسادت داشت. اين دو در برابر عظمت حضرت خديجه و يادگارش حضرت فاطمه (س) احساس حقارت مي‌كردند. نيز برتري‌هايي كه امام علي (ع) (شوهر گرامي حضرت فاطمه) داشت كه ديگران به حسادت با حضرت برخاستند. مجموعه‌اي از اين امور به درگيري سياسي كمك مي‌كند و نزاع را پررنگ‌تر مي‌نمايد.

براي آگاهي بيشتر به كتاب: رنج هاي حضرت زهرا، تاليف علامه سيد جعفر مرتضي عاملي مراجعه نماييد!

پي نوشتها:

1. عبدالفتاح عبدالمقصود، الامام علي (ع)، تهران: شركت سهامي انتشار، 1351 ش، ترجمه سيد محمد مهدي جعفري، ج 4 ص 274ـ 277؛ مسعودي، علي بن حسين، اثبات الوصيه، قم: بصيرتي ص 110؛ جويني، ابراهيم بن محمد، فرايد السمطين، بيروت: موسسه المحمودي، ج 2، ص 34.

2. صدر، محمد باقر، فدك في التاريخ، ناشر مركز الغدير للدراسات الاسلاميه‏، ص 36-35؛ حسيني دشتي، مصطفي، معارف و معاريف، نشر دانش، قم: 1376 ش، ج 7، ص 748.

 در مورد فدك و علت اعطاي آن توسط پيامبر به حضرت فاطمه(س) آمده است: فدك از بيت المال نبود تا متعلق به همه مسلمانان باشد، بلكه از اموالي بود كه اختصاص به پيامبر اسلام داشت، كه هر جا صلاح مي‌دانست، به مصرف مي‏رساند. فدك از اموال خالصه پيامبر(ص) بود. (1)

اموال خالصه به اموالي گفته مي‏شود كه متعلق به حاكم اسلامي است. پيامبر(ص) به عنوان ولي مسلمانان در آن تصرف مي‏كند. مصرف پيامبر در امور جنگي و غيره نيز به صلاح ديد ايشان بوده است.

در مباحث فقهي بابي است به نام "فيئ" كه در كتاب جهاد و يا احياناً در باب صدقات از آن بحث مي‏شود: "فيئ" در لغت به معناي بازگشت است. مقصود ازآن سرزمين هايي است كه بدون جنگ و خونريزي به تصرف حكومت اسلامي درآيد. ساكنان آن تحت شرايطي تابع حكومت اسلامي شوند. اين نوع اراضي كه بدون مشقت و جنگ در اختيار پيامبر قرار مي‏گرفت، مربوط به حكومت اسلامي بود. سربازان مسلمان در آن حقي نداشتند. پيامبر(ص) در آمد آن‌ها را در مصالح اسلامي به مصرف مي‏رساند. گاهي ميان افراد مستحق تقسيم مي‏كرد. (2)

محدثان و سيره نويسان اتفاق دارند كه فدك "فيئ"بود، از اين رو از اموال خالصه پيامبر مي‏باشد، زيرا فدك هرگز به جنگ و غلبه فتح نشد، بلكه هنگامي كه خبر شكست خيبريان به دهكده فدك رسيد، اهالي آن جا حاضر شدند با پيامبر از در صلح وارد شوند. نيمي از اراضي فدك را در اختيار حضرت بگذارند. در برابر آن در انجام مراسم مذهبي خود كاملاً آزاد باشند. متقابلاً حكومت اسلامي امنيت منطقه آنان را تأمين كند. طبق صريح آيات و روايات اين گونه سرزمين‏ها از اموال خالصه حاكم اسلامي است. در آيه‏هاي 6 و 7 سوره حشر مي‏خوانيم: "آنچه را خداوند به رسولش از آن‌ها(يهوديان) باز گرداند، چيزي است كه شما براي به دست آوردن آن(زحمتي نكشيديد، نه اسبي تاختيد و نه شتري. . . آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چه را خداوند از اهل اين آبادي‏ها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول و خويشاوندان. . . او است ".

مضمون آيه اين است: اگر كفار، بدون جنگ چيزي را براي صلح و تسليم شدن دادند، مانند ساير غنايم جنگي نيست كه يك پنجم آن خمس و چهار پنجم آن ميان مجاهدان تقسيم شود، بلكه آنان سهمي ندارند و همه آن‌ها در اختيار پيامبر قرار مي‏گيرد. (3)

امام رضا(ع) فرمود: هنگامي كه آيه "و آتِ ذالقربي حقه" نازل شد، پيامبر به فاطمه فرمود: فدك از اموالي است كه بدون جنگ گرفته شده است و به من اختصاص دارد. و سپس آن را در اختيار حضرت زهرا قرار داد.

روايات و شواهد نشان مي‏دهد كه اعطاي فدك به حضرت زهرا(س) طبق دستور خداوند بود. پيامبر(ص) با بخشيدن فدك به حضرت زهرا دستور خدا را اطاعت كرده است. (4)

ابان بن تغلب گويد: به امام صادق(ع) گفتم: آيا فدك را به فاطمه داد؟ امام فرمود: فدك از طرف خداوند براي فاطمه بود. (5)

جمعي از مفسران شيعي و سني شأن نزول آيه "فأتِ ذالقربي حقَّه. . . " را خويشاوندان پيامبر(ص) دانسته‏اند. (6)

جلال الدين سيوطي از مفسرين اهل سنت(متوفاي 909 هجري قمري) در تفسير خود مي‏نويسد: وقتي اين آيه نازل گرديد، پيامبر(ص) فاطمه را خواست و فدك را به او داد. (7)

ابو مريم گويد: هنگامي كه آيه "آت ذالقربي حقّه. . . " نازل شد، پيامبر فدك را به فاطمه اعطا كرد. ابان بن تغلب كه آن جا حاضر بود، به امام باقر(ع) عرض كرد: پيامبر فدك را به فاطمه داد، امام باقر فرمود: خدا فدك را به فاطمه داد. (8)

تاريخ زندگي پيامبر و خاندان او به خوبي گواهي مي‏دهد كه آنان هرگز دلبستگي به دنيا نداشته و چيزي كه از نظر آنان ارزشي نداشت، ثروت دنيا بود. با اين حال پيامبر(ص) فدك را به حضرت زهرا و خاندان علي(ع) اختصاص داد. به نظر مي‏رسد. در خصوص اعطاي فدك به حضرت زهرا(س) عوامل متعددي تأثير گزار بوده‏اند كه به بعضي اشاره مي‏شود

1- زمامداري مسلمانان پس از فوت پيامبر طبق تصريح مكرر حضرت، با اميرمؤمنان(ع) بود. اين مقام به هزينه سنگيني نياز داشت. حضرت علي(ع) براي اداره امور وابسته به منصب خلافت مي‏توانست از درآمد فدك به بهترين گونه استفاده كند. گويا دستگاه خلافت از پيش بيني پيامبر(ص) آگاه شده بود كه در همان روزهاي نخست، فدك را از دست خاندان پيامبر خارج كرد.

2- بي ترديد اموال حضرت خديجه درگسترش اسلام و روند زندگي شخصي پيامبر(ص) بسيار تأثير گزار بود. پيامبر با اعطاي فدك به حضرت زهرا(س) - يگانه دختر خديجه - زحمات و ايثارگري‏هاي خديجه را خواست جبران كند. از اين رو فدك را به فاطمه(س) بخشيد.

3-ممكن است اعطاي فدك جنبه سياسي داشته باشد، يعني به گونه اي زمينه سازي براي امامت حضرت علي(ع) و فرزندان معصومش باشد، با اين تحليل فدك تنها در ارتباط با حضرت فاطمه(س) نبود، بلكه متعلق به فرزندانش نيز بود. برخورد حكومت‌ها در طول چند قرن اول با مساله فدك اين نظر را تقريب مي‌كند كه تعاملات در فدك به گونه‌اي رنگ سياسي داشت، به همين خاطر برخي از حاكمان آن را به فرزندان حضرت فاطمه مي‌دادند و برخي ديگر از دست آنان مي‌گرفتند.

بنابراين فدك مربوط به شخص پيامبر(ص) ودراختيار آن حضرت بود. مسلمانان هيچ حقي نسبت به آن نداشتند و حضرت براساس فرمان الهي به فاطمه بخشيد.

پي‌نوشت‌ها:

1. محمدباقر صدر، فدك في التاريخ، ص 36-35؛ مصطفي دشتي، معارف و معاريف، ج 7، ص 748.

2. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 23، ص 59 - 58.

3. دانشنامه امام علي(ع)، ج 8، ص 356.

4. همان، ص 359؛ مجلسي، بحارالانوار، ج 29، ص 128.

5. عياشي، تفسير عياشي، ج 2، ص 287.

6. تفسير نمونه، ج 16، ص 441.

7. سيوطي، الدرالمنثور، ذيل آيه 16، سوره اسراء.

8. مجلسي، بحارالانوار، ج 29، ص 121.

مورّخان نوشته اند كه: چون مراسم عروسي حضرت فاطمه (س) فرا رسيد، پيغمبر دختران عبد المطلب و زنان مهاجر و انصار را فرمود تا همراه فاطمه به خانه علي (ع) روند و در راه شادماني نمايند.

شعرهائي كه نماينده اين شادي است، ‏بخوانند، ليكن سخناني نباشد كه خدا را خوش نيايد. آنان فاطمه را بر استري كه شهباء نام داشت (يا بر شتري) نشاندند.

سلمان فارسي زمام دار استر بود. حمزه و عقيل و جعفر! و ديگر بني هاشم در پس آن مي‏رفتند. زنان پيغمبر پيشاپيش عروس بودند و چنين مي‏خواندند.

ام سلمه:

برويد اي هووهاي من بياري خداي متعال و سپاس گوئيد خدا را در هر حال و بياد آريد كه خداي بزرگ بر ما منت نهاد و از بلاها و آفت‏ها نجات داد. كافر بوديم، راهنمائيمان نمود فرسوده بوديم، توانامان فرمود و برويد! همراه بهترين زنان كه فداي او باد همه خويشان و كسان اين دختر آن است كه خداي جهان برتري داد او را بر ديگران! به پيغمبري و وحي از آسمان!

و عايشه مي‏گفت:

اي زنان! خود را پوشيده بداريد! و جز سخنان نيكو بر زبان مياريد! بزبان آريد نام پروردگار جهان كه به دين خود، گرامي داشت ما را و همه بندگان سپاس خداي بخشنده را پروردگار بزرگ و تواننده را ببريد اين دختر را كه خدايش كرده محبوب! به داشتن شوي پاكيزه و خوب

و حفصه مي‏سرود:

تو فاطمه!اي بهترين زنان كه رخساري داري چون ماه تابان، خدايت‏برتري داد بر جهانيان با پدري كه مخصوص ساخت او را به آيت‏هاي قرآن، شوي تو ساخت راد مردي را جوان، علي كه بهتر است از همگان.

هووهاي من! ببريد او را كه بزرگوار است و از خاندان بزرگان.

معاذة مادر سعد بن معاذ مي گفت:

سخني جز آنكه بايد نمي‏گويم! و بجز راه نكوئي نمي‏پويم! محمد بهترين مردمان است! و از لاف و خودپسندي در امان است. آموخت ما را راه رستگاري پاداش بادش از لطف باري. براه افتيد با دخت پيمبر! پيمبر كز شرف دارد افسر، خداوند بزرگي و جلال كه نه همتا دارد نه...

و زنان، بيت نخستين هر رجز را تكرار مي‏كردند.

اين روايت را بدين صورت، مناقب ابن شهرآشوب نقل شده و او سند خود را كتاب مولد فاطمه و روايت ابن بابويه كه از بزرگان علماي اماميه است، معرفي مي كند. (1)

و در عروسي موسيقي يا رقص شمير و چيز هاي حرام نبوده است.

براي آگاهي بيشتر به كتاب هاي: زندگاني فاطمه (ع)، سيد جعفر شهيدي و جلوه هاي رفتاري حضرت زهرا (س)، عذرا انصاري، مراجعه نمائيد.

پي‏نوشت:

1. سيد جعفر شهيدي، زندگاني فاطمه (ع)، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامي، ص 62 -65

 با مراجعه به ترجمه كتاب فاطمه الزهرا بهجه قلب المصطفي تحت عنوان فاطمه زهرا شادماني دل پيامبر ايشان براي آن بانو 105 لقب ذكر نموده اند. البته ايشان شعري را كه اكثر القاب آن بانو در آن آمده را نيز آورده اند. (1)

اين شعر از سيد مير جهاني است.

 ألقاب بنت المصطفي كثيرة             نظمت منها نبذة يسيرة

 نفسي فداها و فدا أبيها             و بعلها الوليّ مع بنيها

 سيدة إنسية حوراء             نوريّة حانية عذراء

 كريمة رحيمة شهيدة             عفيفة قانعة رشيدة

شريفة حبيبة محترمة             صابرة سليمة مكرّمة

صفيّة عالمة عليمة             معصومة مغضوبة مظلومة

ميمونة منصورة محتشمة             جميلة جليلة معظّمة

حاملة البلوي بغير شكوي             حليفة العبادة و التقوي‏

حبيبة اللّه و بنت الصفوة             ركن الهدي و آية النبوة

شفيعة العصاة أم الخيرة             تفّاحة الجنة و المطهّرة

 سيدة النساء بنت المصطفي             صفوة ربها و موطن الهدي‏

قرّة عين المصطفي و بضعته             مهجة قلبه كذا بقيته‏

حكيمة فهيمة عقيلة             محزونة مكروبة عليلة

عابدة زاهدة قوّامة             باكية صابرة صوّامة

عطوفة رءوفة حنّانة             البرّة الشفيقة الأنّانة

والدة السبطين دوحة النبي             نور سماويّ و زوجة الوصي‏

بدر تمام غرّة غرّا             روح أبيه درّة بيضاء

واسطة قلادة الوجود             درّة بحر الشرف و الجود

وليّة اللّه و سرّ اللّه             أمينة الوحي و عين اللّه‏

مكينة في عالم السماء             جمال الإباء شرف الابناء

درّة بحر العلم و الكمال             جوهرة العزة و الجلال‏

قطب رحي المفاخر السنيّة             مجموعة الماثر العليّة

مشكاة نور اللّه و الزجاجة             كعبة الآمال لأهل الحاجة

ليلة قدر ليلة مباركة             ابنة من صلّت به الملائكة

قرار قلب أمّها المعظّمة             عالية المحلّ سرّ العظمة

مكسورة الضلع رضيض الصدر             مغصوبة الحق خفيّ القبر(2)

البته در روایتی  يونس بن ضبيان از حضرت امام صادق (ع) نقل مي كند كه آن جناب فرمودند: فاطمه نزد خدای تعالی 9 اسم دارد: فاطمه، صدیقه، مباركه، طاهره، زكیه، راضیه، مرضیه، محدثه و زهرا. (3)

1. سيد حسن افتخار زاده سبزواري، فاطمه زهرا شادماني دل پيامبر ترجمه فاطمه الزهرا بهجه قلب المصفطي احمد رحماني همداني، ناشر دفتر تحقيقات و انتشارات بدر، چاپ اول، سال1373، ص274-279.

2. ميرجهاني، الجنّة العاصمة، ناشر صدر، تهران، ص 66.

3. علامة المجلسي، بحار الأنوار، بيروت - لبنان، ناشر: دار إحياء التراث العربي سال چاپ : 1403 - 1983 م ، ج43،ص10