در باب 13 از "كتاب الجهاد" وسايل الشيعه (باب حكم الخروج بالسيف قبل قيام القائم) 17 روايت آورده كه مضمون آن ها جايز نبودن قيام قبل از ظهور امام زمان (عج) مي باشد، از جمله روايت زير از امام علي (ع):

أنه قال في خطبه له : الزموا الأرض ، واصبروا علي البلاء ، ولا تحركوا بأيديكم وسيوفكم في هوي ألسنتكم ، ولا تستعجلوا بما لم يعجل الله لكم ، فإنه من مات منكم علي فراشه وهو علي معرفة حق ربه وحق رسوله وأهل بيته مات شهيدا و ...

ملازم زمين باشيد (قيام نكنيد) و بر بلاها تحمل ورزيد و دست به شمشير نبرسد و در چيزي كه خدا عجله مكرده ، عجله نكنيد كه هر كس از شما با معرفت كامل در بستر بميرد ، شهيد مرده و ...

اين روايات كه غالبا سند محكم دارند و در كتب معتبر ثبت شده اند دستاويز عده اي شده اند تا  با استناد به اين روايات ، هر گونه قيام به امر به معروف و نهي از منكر و براي تشكيل حكومت قبل از ظهور حضرت حجت را نامشروع بشمارند.

عالمان اين روايات را نقل كرده و بررسي  نموده ، منظور و مقصود اين روايات را روشن كرده اند.يكي از مراجع  در كتاب "دراسات في ولايه الفقيه" همه اين روايات را نقل كرده و بررسي نموده و جواب داده است.

ايشان بعد از نقل و بررسي همه روايات وارده در اين زمينه ، در نتيجه گيري نهايي مي گويد:

جهاد دفاعي براي دفاع از موجويت اسلام و مسلمانان و دفع هجوم دشمنان واجب است . اجازه امام معصوم يا فقيه واجد شرايط را لازم ندارد  . براي دفاع، مسلمانان بايد مقدمات لازم از اسلحه و آموزش نظامي و سازماندهي و تعيين امير و فرمانده و... را انجام دهند تا به هرج و مرج نينجامد . اما رواياتي كه ما را به سكوت قبل از قيام حضرت حجت فرا مي خواند، بر فرض صحيح بودن سند همه آن ها :

1.يا اخبار از آينده و حاكم شدن دشمنان شيعه (مثل بني اميه و بني عباس) و شكست قيام هاي شيعيان است . در صدد نفي و تحريم قيام براي امر به معروف و نهي از منكر نيست .

2.يا در صدد اين است كه شيعيان را از همراهي با مدعيان امامت باز دارد .

3.يا در صدد اين است كه شيعه را از عجله در قيام قبل از تهيه مقدمات لازم و فراهم شدن شرايط نهي نمايد.

4.يا در صدد اين است كه بفرمايد قيامي كه صد در صد موفقيت آميز باشد،  قبل از قيام قائم  ، نخواهد بود و قيام هاي شيعه قبل از قائم يا شكست مي خورد يا به مراحلي از موفقيت مي رسد.(نه صد در صد )

يا...

 اين روايات به هيچ وجه وظيفه امر به معروف و نهي از منكر و قيام عليه ستم و براي تحقق عدل و داد را نفي نمي كند و نامشروع نمي شمارد.

در قبال اين اخبار ، اخبار فراوان ديگري داريم كه مسلمانان را به قيام براي امر به معروف و نهي از منكر و براي پياده كردن حكومت اسلامي و اجراي قوانين در حد ممكن ، فرا مي خواند . قيام و جهاد را ارزشمند شمرده و كشته شدن در اين راه را شهادت مي شمارد و...  .

با توجه به معاني بالا و  اخبار دعوت كننده به قيام براي امر به معروف و...  نبايد به اين توهم بها داد كه وظيفه مسلمان در دوران غيبت سكوت و تحمل است. (2)

اما در مورد روايت امام سجاد (ع) :

1. روايت مرفوعه است . البته چون از حماد نقل شده ، اجماع بر اين است كه او جز صحيح نقل نمي كند. پس از لحاظ سندي ايراد قابل اعتنايي ندارد.

2. به نظر مي رسد روايت از ساخته هاي امويان و عباسيان در آن شرايط اختناق باشد تا بزرگان علوي را از فكر قيام منصرف كنند.

3.  روايت در صدد بيان حكم شرعي و تحريم و منع و جواز نيست، بلكه اخبار غيبي است بر اين كه قيام كنندگان از ما ، به پيروزي نهايي نمي رسند ،گر چه قيام شان نتايج ارزشمندي داشته باشد. 

4. ممكن است سخن امام فقط ناظر به امامان معصوم و جواب به انتظار شيعيان از آن ها بوده است. شيعيان از امامان به خصوص بعد از واقعه كربلا انتظار قيام عليه حكومت داشتند . بر اين انتظار اصرار مي ورزيدند . امام براي قانع كردن آن ها اين امر غيبي را آشكار كرد كه اگر امامان قيام كنند، به جهت نداشتن ياور كافي و امكانات لازم و نبودن شرايط ، به پيروزي نمي رسند و شكست مي خورند و بازيچه دشمنان مي شوند. (3)

پي نوشت ها:

1. حر عاملي ، وسايل الشيعه ،چ پنجم ،بيروت ،دار احياء التراث العربي ، 1104 ق ، ج11 ،ص40-41.

2. منتظري  ،  دراسات في ولايه الفقيه ، اول ، قم ، دفتر تبليغات اسلامي ، 1408 ق ، ج1 ، ص255-257. 

3. همان ، ص 222-223.