در پاسخ به سؤال شما مطالبی را در قالب نكات زیر تقدیم می داریم:

1. برای تقویت حافظه و تقویت اراده مباحث بسیار زیادی وجود دارد از تكنیك های عملی گرفته تا دارودرمانی و استفاده از خواص برخی گیاهان و خوراكی ها و نیز دعا و انجام برخی امور معنوی، كه برای افزایش حافظه و تقویت اراده استفاده می گردد و شما می توانید به تناسب حال خود از همه آنها به تناوب استفاده كنید تا به نتیجه شگرف آن نائل آیید.

2. عوامل مؤثر در تقويت حافظه يعني يادگيري بهتر عبارتند از:

1 - درك صحيح موضوع و خوشايندي آن: شناخت درست موضوع و علاقه‏مند بودن به آن باعث مي‏شود مطالب راحت‏تر به خاطر سپرده شود.

2 - تكرار، كاربرد و نقل آموخته‏ها: تكرار يا مرور ذهني آموخته‏ها و به كار بستن آن‏ها موجبات تقويت حافظه را فراهم مي‏آورد. تكرار به چند صورت ممكن است:

الف) تكرار ذهني،

ب) تكرار لفظي،

پ) تكرار نوشتاري،

ت) تكرار تدريسي،

ث) تكرار شنيده‏اي كه گفته‏اند درس يك بار، ولي تكرار هزار بار.

3 - تمركز و دقت به هنگام مطالعه: اگر هنگام به خاطر سپاري، توجه كافي نداشته باشيم، مطالب به صورت ناقص ضبط مي‏شود، در نتيجه هنگام بازيابي دچار مشكل خواهيم شد.

البته تمركز و دقت زماني است كه انسان سرحال و آماده و مشتاق براي مطالعه باشد.

شخص خواب آلود و كسل نمي‏تواند از تمركز برخوردار باشد.

4 - معنادار كردن مطالب: يكي از بهترين راه‏ها براي حفظ مطالب، معنا دار كردن آن‏ها است، چون هر چيزي كه درك شود، بهتر حفظ مي‏شود. پس قبل از فهميدن مطلبي، نبايد آن را حفظ كنيم.

5 - شاخه بندي كردن مطالب و به تصوير درآوردن آن. اگر مطالب را به صورت اصولي سازمان دهي كنيم، راحت حفظ مي‏كنيم و آسان بازيابي مي‏نماييم.

6 - برخورداري از آرامش خاطر: هر اندازه شخص از آرامش خاطر بيش‏تري برخوردار باشد، ميزان يادگيري و قدرت فراگيري ذهني او افزايش مي‏يابد.

7 - پرهيز از حفظ مطالب طولاني بدون استراحت: زماني كه مطالب حفظي خيلي طولاني و خسته كننده باشد، از ميزان دقت و تمركز ذهني فرد كاسته مي‏شود. از اين رو پيشنهاد مي‏شود بعد از هر 45 دقيقه مطالعه، ده الي پانزده دقيقه استراحت به عمل آيد.

8 - ياد خدا و توكل بر او: توجه به مسائل معنوي، نقش مهمي در آرامش رواني انسان دارد. در حالت آرامش هم بهتر مي‏توان آموخت و هم آسانتر مي‏توان به ياد آورد.

9 - تغذيه مناسب

10 - ورزش و تفريح سالم،

11 - رعايت بهداشت مطالعه مانند نور كافي، رعايت فاصله چشم و كتاب كه سي سانتي متر باشد، مطالعه بدون حركت و غيره‏

12 - انتخاب زمان مناسب: در نشاط صبح گاهي بايد كتاب‏هاي مشكل‏تر را كه احتياج به دقت و آمادگي ذهني بيش‏تر دارد، خواند و كتاب‏هاي سطحي و ساده را به اوقات خستگي و آخر شب گذاشت.

13 - انتخاب مكان مناسب: اگر مكان مطالعه، شلوغ و پر سر و صدا باشد يا خيلي سرد يا گرم باشد، نمي‏توان تمركز پيدا كرد.

14 - عدم تداخل مطالب: تداخل بين آموخته‏هاي قبلي، فعلي و بعدي، از عوامل مؤثر در كاهش حافظه است. يادگيري بعدي در يادگيري قبلي اثر گذاشته، از يادگيري آن جلوگيري مي‏كند. تداخل زماني بيش‏تر وقتي مشهود مي‏شود كه دو فعاليت شباهت زيادي به يكديگر داشته باشند.

15 - استمرار در مطالعه: اگر در سير مطالعاتي، بريدگي و فاصله طولاني حاصل شود، گذشت زمان همراه با به كار نبردن آموخته‏هاي قبلي، عامل مهم در كاهش حافظه و فراموشي است. پس براي جلوگيري از آن بايد مطالعه مستمر و مداوم باشد. (1)

3. يكي از عوامل مهم تقويت اراده، تلقين كردن است. انسان بايد اين گونه باور داشته باشد كه "من مي‏توانم بر مشكلات پيروز شوم. من مي‏توانم در امتحان موفق شوم. من اراده قوي و پولادين دارم".

در اين خصوص سخني از ناپلئون شنيدني است: "بايد كلمه "نمي‏شود" از قاموس زندگي و از لغت محو گردد و از شنيدن واژه‏هاي "نمي‏شود، نمي‏توانم و نمي‏دانستم" (نبايد استفاده كرد)...".

البته در كنار تلقین مثبت باید از تلاش و كوشش مستمر برای رسیدن به موفقیت، غافل نگشت؛ زندگي مردان موفق شهادت مي دهد كه موفقيت نوابغ و دانشمندان مرهون كار و تلاش مستمر آن ها بوده است. نيوتن مي گويد: اگر من به جايي رسيده ام بر اثر كار و كوشش بوده است

بزرگمهر مي‌گويد: بايد لب فرو بست، بازو گشود و كار كرد و دم نزد و يقين نمود كه كليد طلايي كاميابي، كار و كوشش است.

گاهی عدم آگاهی از كارهایی كه انجام می دهیم سبب تضعیف ارارده می شود، از این روی گفته شده است كه عدم داشتن آگاهي، انسان را بي اراده مي كند و بي ارادگي به كم رويي ، غم، افسردگي و ... مي انجامد.

به همين دليل، توجه داشته باشيد كه از اين به بعد در وقت تشنگي بلافاصله آب ننوشيد، بلكه ليوان آب را در دست بگيريد و به خود بگوييد: تشنه هستي، ولي من تا 3 دقيقه ديگر به تو آب خواهم داد. پس از 3 دقيقه آب بنوشيد يا غذا بخوريد. خودتان را مجبور كنيد، حتي براي لحظاتي هم كه شده، بر خلاف ميلتان رفتار كنيد. به زودي خواهيد ديد كه اراده شما كاملاً هشيار شده و شما در انجام هر كاري يا تبديل هر نوع حالتي از خود تواناييد.

برای تقویت ارداده كتاب های زیر معرفی می گردد:

1. معجزه اراده. پدیدآورنده: نورمن وینسنت پیل، وجیهه آزرمی (مترجم). ناشر: انجمن اولیاء و مربیان 1387

2. چگونه می توان پیروز شد، راز موفقیت، قدرت اراده و اعتماد به نفس - تقویت حافظه - موفقیت در كنكور. پدیدآورنده: علی نقی اقدسی. ناشر: سبزان 1382

3. قدرت اراده (دنیای خود را چگونه خلق كنیم). پدیدآورنده: وین دایر، علی علی پناهی (مترجم) ناشر: آسیم 1387

4. قدرت اراده (2): 365 روز زندگی با قدرت اراده. پدیدآورنده: وین دبلیو دایر، علی علی پناهی (مترجم)، بهاره فیروزه (ویراستار) ناشر: آسیم 1387

5. راز موفقيت مردان بزرگ. پدیدآورنده: جعفر سبحاني

پي نوشت‏ها:

1. غلامعلي افروز، چكيده‏اي از روان‏شناسي تربيتي.

در پاسخ به مسائلی كه مطرح كرده اید، مطالبی را در قالب نكات زیر تقدیم حضورتان می كنیم:

الف) از آن جا كه دين مقدس اسلام، بر اساس فطرت و خلقت و مصلحت زندگي انسان‌هاست و خداوند كه بهتر از هر كس ساختمان فطري انسان را مي‌شناسد، از روي محبت و به خاطر خود ما احكامی را وضع نموده كه با فطرت و خلقت ما تناسب و هماهنگی دارد، مسلماً اگر جایی مطلبی را بیان كند حتی اگر علم امروز نتواند فلسفه و حكمت آن را مشخص كند، آن مطلب درست بوده و بهتر است اجرا گردد ، ولی چون شیوه دین بیان كلیات بوده و بنا نداشته كه به همه جزئیات اشاره كند و در بسیاری موارد، دستیابی به جزئیات را بر عهده خود بشر قرار داده است، انسان ها باید به دنبال كسب دانش و تجربه باشند تا زندگی بهتری را برای خود رقم بزنند.

ب)  بسیاری از یافته های علمی و روانشناسی بر اساس تحقیقات و آزمایش و تجربه به دست آمده است . این طور نیست كه كاملاً اشتباه و به درد نخور باشند، بلكه ممكن است چون انسان به همه رموز آفرینش و علوم اشراف ندارد، در پاره ای از تحقیقات اشتباه كند، ولی این ارزش علوم كسب شده را زیر سؤال نمی برد. 

ج)  برای كسب اطلاعات بیش تر، راهبرد و روش مطالعه مؤثر را در زیر بیان می كنیم:

يكي از دانشمندان مي¬گويد: آنچه را مي‌توان بعد از بيست سال تجربه آموخت، مطالعه صحيح در يك ساعت به ما مي آموزد. مونتسكيو مي‌گويد: كتاب، عمر دوباره است كه مي توان با مقداري پول تجربه تمام عمر بزرگ ترين عقلاي عالم را تصرف كرد.

همیشه قبل از مطالعه اين دعا را بخوانيد:

اللّهم اخرجني من ظلمات الوهم و اكرمني بنور الفهم. اللّهم افتح علينا ابواب رحمتك و انشر علينا خزائن علومك. برحمتك يا ارحم الرّاحمين.

يكي از روش هاي موفق بهبود مطالعه و يادگيري روش پس ختام است. پس ختام از حروف اول شش مرحله آن تشكيل يافته است:

1. پيش خواني2 . سؤال كردن 3. خواندن تفصيلي 4. تفكر 5. از حفظ گفتن 6. مرور كردن                              

در زير مراحل را توضيح مي دهيم:

1. پيش خواني:

اگر مي خواهيد مطالب كتابي را ياد بگيريد، نخست تمام آن كتاب را يك بار از رو بخوانيد تا يك برداشت كلي از موضوع ها و قسمت هاي مهم آن كسب نماييد. خواندن اجمالي يا پيش‌خواني مي تواند شما را در سازمان دهي به مطالب، مثلاً ايجاد نوعي ساخت سلسله مراتبي براي آن ها، كمك نمايد. مطالبي كه لازم است در پيش خواني فصل هاي يك كتاب مورد توجه قرار گيرند، عبارتند از مقدمه يا توضيحات مقدماتي، هدف-ها، تيترهاي اصلي و فرعي، خلاصه، و جملات مقدماتي يا جملات موضوعي پاراگراف ها.

2. سؤال كردن:

براي هر قسمت يا فصل از كتاب كه مي خوانيد ،در رابطه با هدفي كه از مطالعه داريد، سؤال هايي را طرح نماييد. يكي از راه هاي انجام اين كار اين است كه عناوين را به سؤال تبديل كنيد. سؤال هاي خود را با كلمات چگونه، چه كسي، چرا، چه چيزي بسازيد.

3. خواندن تفصيلي:

در اين مرحله، مطلب يا موضوع را مفصل بخوانيد. به هنگام مطالعه سعي كنيد سؤال هايي را كه مطرح كرده ايد جواب دهيد. توجه خود را به انديشه هاي اصلي، جزئيات مؤيد انديشه هاي اصلي، ساير اطلاعاتي كه به هدف هاي خواندن شما مربوط اند معطوف سازيد. در صورت لزوم، سرعت خواندن خود را متناسب با سهولت و پيچيدگي متن تغيير دهيد.

4. تفكر:

سعي كنيد با تفكر درباره مطالبي كه مي خوانيد آن ها را بفهميد و به آن ها معني دهيد. براي اين منظور مي توانيد كارهاي زير را انجام دهيد:

•        آنچه را كه مي خوانيد ،با مطالبي كه از قبل ياد گرفته ايد ربط دهيد.

•        نكات فرعي را به مطالب اصلي پيوند دهيد.

•        بكوشيد تا تناقضات موجود را حل نماييد.

•        با استفاده از اطلاعاتي كه مي خوانيد مسائل طرح شده را جواب دهيد.

5.  از حفظ گفتن:

پس از خواندن هر قسمت، سعي كنيد مطالب مهم آن را به ياد آوريد و براي خود بازگو كنيد. ضمن اين كار به سؤال¬هايي كه طرح كرده¬ايد پاسخ دهيد. از حفظ گفتن به شما كمك مي¬كند تا بر درك خود نظارت كنيد . از اين طريق به شما معلوم مي¬گردد كه چه قسمت هايي را خوب ياد نگرفته ايد و بايد آن ها را از نو بخوانيد.

6.  مرور كردن:

وقتي كه خواندن تمام كتاب يا كل مطلب را به پايان رسانيديد، آن را مرور يا بازبيني كنيد. بهترين راه مرور كردن اين است كه بكوشيد تا، بدون مراجعه به متن، سؤال هاي مهم را جواب دهيد. قسمت هايي را كه نتوانستيد به سؤال هاي آن ها جواب دهيد ، دوباره بخوانيد. دوباره خواندن نوعي مرور كردن است. اما اين كار براي همه كتاب ضروري نيست، سعي در جواب دادن به سؤال هاي اساسي بهترين راه مرور كردن است. راهبرد از حفظ گفتن را براي فصل¬هاي كتاب و راهبرد مرور كردن را براي كل كتاب به كار بنديد.

به 3 شيوه مي¬توانيد به مرور مطالب بپردازيد:

 اول آن كه خلاصه اي از نكات كليدي را در 4-3 جمله بنويسيد.

 راه ديگر، از حفظ گفتن نكات اساسي هر عنوان يا بخش بدون نگاه كردن به متن است. مرور، همچنين مي تواند از طريق پاسخگويي به سؤالاتي كه در پايان فصل آمده است يا شما، آن ها را طرح كرده ايد، انجام شود. بنابراين:

مرور، روخواني دوباره مطالب نيست، بلكه پس دادن درس، بدون كمك گرفتن از كتاب است. یادگیری در مرحله اول و دوم صورت می¬گیرد . مرحله مرور در چندین نوبت صورت می¬گیرد. اهمیت آن در افزایش زمان پایداری مطالب در حافظه است. در دو مرحله یادگیری 100 % مطالب فراگرفته شده در حافظه كوتاه مدت قرار می گیرد، اما برای ثبت و پایداری دایمی مطالب در حافظه، نیاز به انتقال آن ها از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلند مدت است كه این امر از راه « مرور» انجام می گیرد.

 در چند نوبت مي توان اين مرور را انجام داد كه عبارتند از: مرور اول، یك روز پس از مطالعه مرور دوم، ده روز پس از مرور اول مرور سوم، یك ماه پس از مرور دوم.

د)  بهترین زمان برای خواب

هميشه از قديم شنيده‌ايم كه بايد شب‌ها زود خوابيد و صبح زود بيدار شد. حتي در تعليمات مذهبي نيز به خواب شب توصيه شده است. مثلاً خداوند در قرآن مي‌فرمايد كه شب را براي استراحت شما قرار دادم يا حتي به حضرت محمد(ص) مي‌فرمايد: «قسمتي از شب را بخواب و قسمتي از آن را بيدار باش.»

راستي چرا كساني كه شب‌ها بيدار مي‌مانند، از نظر عصبي به هم ريخته هستند و زود رنج و كم‌طاقت مي‌شوند؟ چرا دير خوابيدن در شب باعث بي‌اشتهايي و كاهش رشد بدن مي‌شود؟ چرا وقتي ساعت‌هاي زيادي در روز مي‌خوابيم به جاي سرحال شدن و شادابي بعد از بيدار شدن احساس خستگي و بيماري مي‌كنيم؟

از نظر علمي پاسخ اين سؤال‌ها به شرح زير است:

 در بدن ما از غده هيپوفيز، هورمون‌هاي مختلفي براي رشد قسمت‌هاي مختلف بدن ترشح مي‌شود كه هورمون (GH) يكي از آن‌ها است . براي رشد تمامي سلول‌هاي بدن به خصوص رشد استخوان‌ها موثر است.

پس اين هورمون در سن نوجواني باعث افزايش قد مي‌شود . چون روي بقيه سلول‌هاي بدن نيز موثر است به فعاليت‌آن‌ها كمك مي‌كند.

طبق بررسي‌هاي انجام شده، ميزان ترشح هورمون رشد طي خواب عميق شبانه افزايش مي‌يابد. پس حدود نيم ساعت تا يك ساعت بعد از شروع خواب ترشح هورمون رشد شروع به افزايش خواهد داشت كه حدود دو ساعت اين افزايش ترشح ادامه مي‌يابد و بعداً كاهش مي‌يابد.

پس اگر فردي ساعت9 يا10 شب بخوابد، وقت كافي براي خواب عميق شبانه دارد كه هورمون رشد به افزايش ترشح خود برسد، ولي اگر ساعت يك يا 2 نيمه شب بخوابد، خواب شبانه كاهش مي‌يابد و هورمون رشد به اندازه كافي ترشح نمي‌شود، بنابراين در طول روز احساس خستگي مي‌كند حتي اگر در سن نوجواني باشد، روي رشد قد او نيز اثر كاهنده خواهد داشت.

جالب توجه است كه ترشح هورمون كورتيزول كه به هورمون جنگ و ستيز نيز معروف است. با طلوع خورشيد افزايش مي‌يابد و با افزايش آن ترشح هورمون رشد كاهش مي‌يابد، بنابراين وقتي فردي روز مي‌خوابد، مقدار ترشح هورمون كورتيزول در بدنش افزايش و ترشح هورمون رشد كاهش مي‌يابد.

بدن آماده فعاليت است . چون اين هورمون اجازه افزايش به ترشح هورمون رشد را نمي‌دهد، فرد از خواب روز احساس خستگي و حتي سردرد مي‌كند.

ـ پس شب‌ها زودتر بخوابيد تا رشد بدني و عصبي خوبي داشته باشيد و احساس خستگی نكنید.

خواب به اندازه غذا، هوا و آب برای انسان ضروری می باشد. یعنی به همان اندازه كه اگر غذا به بدن انسان نرسد مشكلاتی را برای او فراهم می آورد، خواب هم در صورتی كه به اندازه و با كیفیت نباشد، مشكلاتی را برای فرد به وجود خواهد آورد. اگر بدن در شرایط بهینه و بدون استرس باشد ، در سنین جوانی و میانسالی حدوداً 6 الی 7 ساعت نیازمند خواب می باشد. هر چه این كیفیت خواب بیش تر باشد ، كسلی و خستگی فرد در روز بعد، كم تر خواهد بود.

بنابراین بهتر است خواب شب بین 10 تا 2 شب باشد تا مغز خوب استراحت كند؛ گفتنی است كه حدود 85 درصد خواب، باید در شب باشد . فقط 15 درصد آن در روز؛ زیرا خواب روز هرگز نمی تواند كیفیت خواب در شب را داشته باشد . همان طور كه خواب قیلوله هم در اسلام آمده است، در طول روز هم در حدود30 تا 45 دقیقه بخوابید.

خواب نيمروز، باعث بهبود هوشياري تا 10 ساعت مي شود . سرعت حافظه را تقويت می كند. نتايج تحقيقي انجام شده در دانشگاه هاروارد نشان داد كه چرت زدن به مدت 45 دقيقه در روز توانايي يادگيري و به خاطر سپردن را افزايش مي‌دهد . فشارهاي روحي را كم مي‌كند. خطر حمله قلبي و سكته، ديابت و افزايش وزن را كاهش مي‌دهد . باعث مي‌شود تا منطقي تر، سالم تر و ايمن تر باشيد.

 بهترين خواب نيمروز :

اگر تمايل داريد تا صبح زود مانند ساعت 6 از خواب برخيزيد و حوالي ساعت 21 تا 22 به بستر رويد، بهترين زمان خواب روزانه شما ساعت 13 تا 30/13 است. اما اگر دوست داريد تا پاسي بعد از نيمه شب بيدار باشيد و حوالي ساعت 8 تا 9 صبح بيدار شويد، دروازه خواب روزانه شما اندكي ديرتر باز مي شود، يعني حوالي ساعت 30/14 تا 15.

و)  برای تغذیه مناسب برای رشد بیش تر جسم و فكر:

از مواد غذايي متنوع و طبيعي و سالم به ويژه ميوه ها و مواد غذايي ويتامين دار و داراي مواد قندي به جاي مواد غذايي پروتئيني و يا پرچربي استفاده كنيد، زيرا اين قبيل مواد غذايي به دليل جذب آسان و سبكي معده فرصت بيش تري را به جريان خون براي رفتن به مغز و كمك به فعاليت هاي فكري مي دهند.

برای افزایش انرژی و رفع خستگی: گوشت قرمز، سبزیجات با برگ های سبز تیره، سبزی، حبوبات، مرغ و ماكیان بخورید.

گوشت قرمز، سبزیجات برگ دار و سبزی، همه حاوی مقدار قابل توجهی آهن هستند، معدنی معدنی مهمی كه باعث می شود سلول های خونی قرمز اكسیژن كافی به مغز و بافت های بدن برسانند . هوشیاری ذهنی را به همین ترتیب افزایش دهد. كمبود آهن ممكن است باعث تنبلی، كندی، خستگی و كم خونی شود . مقاومت بدن را در برابر استرس و بیماری ها كاهش دهد. غذاهایی كه حاوی میزان زیادی آهن هستند، باید همراه با غذاهایی استفاده شوند كه حاوی ویتامین Cمركبات هستند ، چون این ویتامین به جذب آهن در بدن كمك می كند.

گوشت قرمز، مرغ و حبوبات انرژی بدن را بالا می برند ،چون حاوی مقدار زیادی پروتئین هستند . ذخیره  تیروسین (ماده  شیمیایی كه در پیام رسانی به مغز دخیل است و هوشیاری، تحرك و تیزفهمی بر عهده  اوست) را در بدن بالا می برند.

برای تقویت حافظه: گل كلم، زرده ی تخم مرغ، سیب، آوكادو، كلم بروكلی، گوجه فرنگی، میگو بخورید.

گل كلم و زرده تخم مرغ هر دو حاوی كولین هستند كه یكی از مواد مغذی مهم است كه  به تولید انتقال دهنده عصبی استیل كولین نقشی مهم در ارتباطات سلول های عصبی دارد . بیماران آلزایمری از كمبود این ماده رنج می برند كمك می كند. افزایش استیل كولین قدرت تمركز شما را بالا برده و حافظه تان را تقویت می كند. سیب، آوكادو و كلم بروكلی حاوی مقدار زیادی بور هستند كه ماده معدنی مهم در تمركز و تقویت حافظه كوتاه مدت است. گوجه فرنگی و میگو منابع خوبی از آنتی اكسیدان سلنیوم و لیكوپن هستند. آنتی اكسیدان ها در نگهدری حافظه نقشی اساسی دارند، چون به خنثی كردن رادیكال های آزاد كه باعث از بین رفتن حافظه و اختلالات حافظه می شوند كمك می كنند.

ی) اضطراب و استرس در زندگی روزمره، امری عادی است . گاه می‌‌تواند نتایج مثبتی داشته باشد؛ اما هنگامی كه جنبه مرضی پیدا كند و به صورت نگرانی و اضطراب دائم درآید و افكار و اعمال انسان را تحت تأثیر قرار دهد، می‌‌تواند خطرناك باشد. میزان اضطراب در افراد گوناگون، متفاوت است. ممكن است موقعیتی كه برای فردی بسیار نگران كننده است برای دیگری اصلاً استرس زا نباشد و برعكس.

راه های زیادی برای غلبه بر اضطراب وجود دارد، اما  باید راهكار مناسبی را كه با شخصیت شما متناسب است، بیابید و به كار ببرید. به خاطر داشته باشید بعضی از این مهارت‌ها نیاز به تمرین مستمر دارند تا ثمر بخش شوند. درست مثل دوچرخه سواری و یا شنا كه نیاز به تمرین مداوم دارند، این مهارت نیز با تمرین مداوم، پرورش می‌‌یابد . به زودی  می‌‌توانید احساس نگرانی خود را به راحتی كنترل كنید.

۱- نفس عمیق بكشید. وقتی مضطرب هستید، نمی توانید به راحتی نفس بكشید و این مسأله به خودی خود تولید استرس می‌‌كند. ممكن است حتی بدون آن كه متوجه باشید نفس خود را در سینه حبس كنید. میزان اكسیژن در خون كاهش می‌‌یابد . عضلات شما منقبض می‌‌شوند. ممكن است احساس سردرد كنید و یا نگرانی شما افزایش یابد. بعد از این هرگاه احساس نگرانی كردید، نفس عمیق بكشید. چند ثانیه هوا را در ریه های خود نگه دارید. سپس به آرامی تا ۱۰ بشمارید و هوا را آزاد كنید.

۲- برای انجام كارهای خود برنامه ریزی كنید. یكی از عوامل استرس زا استفاده نادرست از زمان و نداشتن برنامه ریزی مناسب می‌‌باشد. لیستی از وظایف روزانه خود تهیه كنید . بر اساس درجه اهمیت آن ها را تنظیم كنید. سعی كنید كارهای مهم تر را زودتر انجام دهید. بعد از انجام هر كار، آن را از لیست برنامه خود خط بزنید. صبح قبل از هر چیز كارهای را انجام دهید كه علاقه چندانی به آن ها ندارید، اما مجبورید انجام دهید. به این ترتیب، بقیه روز احساس نگرانی كم تری خواهید كرد.

۳- با اطرافیان خود ارتباط برقرار كنید. سعی كنید دوستان بیش تری پیدا كنید. هرگاه احساس تنهایی و یا نگرانی كردید ،به دیدار یكی از دوستان خود بروید و با او صحبت كنید.

۴- به ذهن خود استراحت بدهید. تجسم یك منظره زیبا می‌‌تواند ذهن شما را از یك موقعیت استرس زا دور كند. هر گاه فرصت كردید، چشم های خود را ببندید . مكانی آرام و زیبا را در ذهن خود مجسم كنید. سعی كنید تمام جزئیات آن مكان را احساس كنید. ( نوای دلنشین، منظره زیبا، عطر دل انگیز و … ) همچنین می‌‌توانید با خواندن یك كتاب و یا گوش كردن به یك موسیقی آرام و دلنشین، اضطراب را از خود برانید.

۵- فعال باشید. فعالیت های بدنی نقش مهمی در كاهش اضطراب دارد. شما با ورزش كردن و سایر فعالیت های بدنی می‌‌توانید فشارهای روانی ناشی از اضطراب را كاهش دهید. سرگرمی مورد علاقه خود را پیدا كنید و به طور منظم به انجام آن بپردازید. ورزش، كارهای هنری، رسیدگی به گل‌ها و باغچه و … در زمانی كه مضطرب هستید ،می‌‌تواند شما را آرام كند و انرژی بیش تری به شما بدهد. به خاطر داشته باشید كه جسم و روح جدایی ناپذیرند.

۶- مراقب سلامتی خود باشید. شرط داشتن جسم و روحی سالم، تغذیه مناسب و استراحت كافی می‌‌باشد. بدن سالم و قوی برای غلبه بر استرس آمادگی بیش تری دارد. درست مثل یك ماشین كه بدون بنزین از حركت می‌‌ایستد، بدن شما نیز بدون تغذیه مناسب و خواب كافی قدرت خود را از دست داده و به راحتی تسلیم موقعیت های استرس زا می‌‌شود. پس مراقب خواب و خوراك خود باشید.

۷- خندیدن را فراموش نكنید. خنده بهترین راه برای غلبه بر استرس می‌‌باشد. گاه گاهی فیلمی كمدی نگاه كنید و یا جمله طنزی بخوانید تا حس شادی و نشاط در شما زنده شود.

۸- خوش بین باشید. وقتی كه مضطرب هستید اغلب به همه چیز با دید منفی نگاه می‌‌كنید. برخی افراد به این مسئله عادت كرده اند و در واقع همیشه نیمه خالی لیوان را می‌‌بینند. اگر شما جزو این دسته افراد هستید، سعی كنید این عادت را ترك كنید. به نقاط روشن و زیبای زندگی فكر كنید و خوش بین باشید. بعد از این به دنبال نكات مثبت یك مسأله باشید، نه نكات منفی. خنده یك كودك، دیدن یك دوست قدیمی، آواز یك پرنده، طلوع خورشید، سلامتی، شادابی، جوانی و…. نمونه هایی از نكات مثبت و روشن زندگی می‌‌باشند. ممكن است این نكات بسیار ساده و ناچیز به نظر آیند، اما به تدریج همین نكات ناچیز می‌‌توانند دید شما را نسبت به زندگی تغییر دهند و از اضطراب شما بكاهند.

۹- به خدا توكل كنید. آخرین و مهم ترین نكته آن كه در همه حال به خدا توكل كنید . از او یاری بخواهید تا همواره در آرامش به سر ببرید. ایمان و اعتقاد قلبی به خداوند، آرامش بیش تر را در همه‌امور زندگی به ارمغان خواهد آورد

 درس خواندن، كنكور، و همه‌فعالیت‌های دیگر با فلسفه‌زندگی ارتباط دارند. یاد خدا اگر همراه با یك فلسفه‌زندگی روشن و آگاهانه باشد، به طور حتم در آرامش انسان مؤثر خواهد بود. انسان خدامدار، افق زندگی بسیارگسترده و وسیعی دارد . اهداف زندگی را در امور كوچك و گذرا خلاصه نمی‌كند. برای او هم شكست و هم پیروزی معنای خاصی دارد.  آنان كه ایمان آورده‌اند و دل‌های‌شان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باشید كه یاد خدا  آرامش‌بخش دل‌ها است. (سوره‌رعد، آیه‌۲۸)

همواره موفق و پیروز باشید

در پاسخ به سؤال شما مطالبی را در قالب نكات زیر تقدیم می داریم:

1. همه فعالیت های انسان برای توفیق و موفقیت، نیازمند تمركز است. موفقیت زندگی روزانه ما تماماً به میزان تمركز ما به امور روزانه بستگی دارد. اما از سلسله فعالیت های نیازمند تمركز، درس خواندن و مطالعه جدی ترین فعالیتی است كه تمركز در آن نقش اساسی و محوری دارد. اگر شما قادر باشید به هنگام مطالعه فقط روی موضوع درس توجه و تمركز كنید، عملاً موفقیت شما در درس به میزان چشمگیری افزایش می یابد. تمام نوابغ دنیا كسانی بوده اند كه از قدرت تمركز فوق العاده ای برخوردار بوده اند. آشفتگی و شوریدگی ذهنی، عملاً باعث حواس پرتی می شود و شما را از موفقیت باز می دارد.

2. برای موفقیت در درس و مطالعه لازم است تمركز حواس پیدا كنید. موفقیت در یك كلمه یعنی تمركز، تمركز و تمركز. تمركز حواس یك مهارت بی چون و چرا است و نیاز به فراگیری تكنیك ها و تمرین مستمر دارد. تمركز حواس موجب افزايش بهره‏روي در مطالعه مي‏شود و بازده مطالعه را به صورتي مطلوب بالا مي‏برد.

3. بسیاری از انسانها در مواردی كه نمی توانند تمركز حواس داشته باشند، می گویند:« من ذاتاً آدم حواس پرتی هستم» همین ذهنیت نادرست باعث می شود كه فرد نتواند از چنین تمركزی برخوردار باشد. تمركز حواس به هیچ وجه ذاتی نیست. بلكه كاملاً اكتسابی و آموختنی است. ما ژن مشخصی برای تمركز در مغز نداریم و هیچ یك از ما با تمركز مادرزادی به دنیا نیامده ایم. آنچه مسلم است استعداد بالقوه تمركز حواس در همگان وجود دارد و مانند هر استعداد دیگر می توان آن را در خود رشد داد و پروراند. شما به راحتی می توانید این خصلت همگانی را در خورد پرورش دهید و به عالی ترین مراتب خویش برسانید. یادتان باشد كه تمام استعدادهای بالقوه انسانی را می توان به صورت بالفعل در آورد و پرورش داد كافی است پشتكار داشته باشید و مقداری تمرین و ممارست كنید و مهارت تمركز را با فراگیری تكنیك های آن بیاموزید و با تمرین آن را در وجودتان نهادینه كنید.

4. مهم ترین علت عدم دستیابی به یك فكر عالی و تمركز حواس، تعاریف نادرستی است كه در ذهن شما برای تمركز حواس وجود دارد. بیشتر انسانها تمركز حواس را فكر كردن به یك موضوع خاص به طور كامل و مطلق و صد در صد می دانند در حالی كه چنین چیزی نه تنها برای شما كه برای هیچ انسانی در هیچ شرایطی به هیچ عنوان ممكن نیست. شما ابداً قادر نیستید تمام ذهن خود را به طور كامل و مطلق در اختیار یك موضوع بگذارید و بقیه افكار را در آن زمان از ذهن خود كاملاً حذف كنید. بنابراین منطقی نیست كه شما تعریف بالا را برای تمركز حواس قبول كنید. چنین تعریفی، سطح توقع شما را بالا می برد و با كوچكترین عامل حواس پرتی  احساس سرخوردگی می كنید و گمان می كنید كه قدرت تمركز ندارید، حال آنكه این تصور فقط ناشی از برداشت اولیه نادرستی است كه از تمركز داشته اید و همین تصور عملاً شما را در تلاش برای بهبود تمركز ناكام می سازد.

5. برای تعریف درست تمركز ابتدا باید حواس پرتی را به عنوان یك واقعیت انكار نشدنی بپذیریم و بعد بگوییم: تمركز حواس یعنی« به حداقل رساندن عوامل حواس پرتی » تمركز هر شخص به نسبت كاهش عوامل حواس پرتی او بستگی دارد.

6. تمركز حواس در وهله اول یك تلاش ذهنی برای انسجام بخشیدن به فكر و جمع و جور كردن آن است. هر چه بیشتر به این تلاش ادامه دهید، تمركز شما بهبود می یابد و در نتیجه آن در درس و مطالعه موفقیت كسب می كنید و هر چه از این تلاش باز بمانید، تمركز شما كاهش پیدا می كند.

7. براي ايجاد اين عنصر مهم، بايد عواملي را كه باعث عدم تمركز و حواس پرتي مي‏شود، شناسايي كرد و به رفع آن‏ها پرداخت. به طور كلي عوامل عدم تمركز و حواس پرتي بر دو قسم است: 1 - دروني، 2 - بيروني.

1 - عوامل دروني، آن‏ها است كه در داخل فكر و دل و حالات مطالعه كننده است، مانند غم و غصه، تشويش و اضطراب و نگراني، كثرت مشاغل و كارهاي به هم ريخته‏اي كه بايد انجام دهید.

براي برطرف كردن هر يك مي‏توان كار خاصي انجام داد. براي رفع نگراني با طرف كردن غصه يا سامان بخشيدن به كارهاي محوله بايد كاري كرد كه ذهن، از آن جهت مشغوليتي نداشته باشد. اگر به هيچ وجه نتوانست بر آن عوامل غلبه كند، بهتر است مطالعه را قطع كند تا آمادگي فكري لازم پيدا شود. در غير اين صورت مطالعه بي ثمر خواهد بود.

2 - عوامل بيروني: آن‏هايي است كه به محيط پيرامون و بيرون از خود انسان مربوط شود، مانند سر و صدا، رفت و آمد، وجود صحنه‏هاي مشغول كننده، روشن بودن راديو يا تلويزيون يا هر نوع صداي مزاحم، نور بيش از حد يا بسيار كم، دماي بسيار زياد يا بسيار كم و كم باعث مي‏شوند خواننده، نتواند در هنگام مطالعه تمركز حواس داشته باشد، براي غلبه بر اين عوامل مي‏توان نكات زيرا را رعايت كرد:

- مطالعه در محيط آرام،

- خاموش ساختن صداهاي اطراف در صورت امكان،

- تند خوانی

- خواندن كتاب با صداي بلند كه خود انسان بشنود،

- يادداشت برداري از مطالب در حین مطالعه،

- خلاصه نويسي،

- تداعی نوشته های خود،

- برخورد سؤالي با كتاب و مباحث آن،

- زنده نگه داشتن انگيزه و هدف مطالعه در طول كار و جدي گرفتن مطالعه.

برای آشنایی بیشتر با روش های و تكنیك های تمركز و مطالعه مؤثر و روشمند، می توانید كتابهای زیر را مطالعه كنید:

1. مطالعه موفق: راهنمای مطالعه. پدیدآورنده: لادن مقیمی اسكویی (مترجم)، پیرایه كلهر (ویراستار) ناشر: شركت انتشارات فنی ایران 1387.

2. مهارتهای مطالعه. پدیدآورنده: بهرام طوسی ناشر: تابران 1386.

3. روشهای یادگیری و مطالعه. پدیدآورنده: علی اكبر سیف. ناشر: دوران 1387.

4. مطالعه موفق با تمركز. پدیدآورنده: سیدمجتبی حورایی، ناشر: دكلمه گران 1387.

5. مهارتهای ضروری مطالعه موفق. پدیدآورنده: الین پین، لسلی وایتاكر، فاطمه محمدی (مترجم) ناشر: فرامتن 1384.

6. مطالعه موفق در هشت گام. پدیدآورنده: علی اصغر پورشانظری. ناشر: علمی و فرهنگی 1386.

7. آموزش مهارتهای مطالعه و یادگیری. پدیدآورنده: غلامرضا حجتی، سیدعلی اصغر دادگر، مهرداد چترایی (ویراستار) ناشر: دژ نپشت 1384.

8. روش ها و فنون صحیح مطالعه، پدیدآورنده: حجت الله كریمی. ناشر: سفیر علم 1386.

اولين نكته در برنامه ريزي درست و اصولي اين است كه انسان بايد، بر اساس واقعيت ‏هاي موجود زندگي، امكانات و توانايي‏ هايش، اهدافي براي خود در نظر بگيرد. يكي از مشكلات اساسي افراد، به ويژه نوجوانان و جوانان، اين است كه ايده آل ‏هاشان با واقعيت زندگي فاصله بسيار دارد. اين افراد معمولاً در ارزيابي‏هاي خود دچار نوعي افراط مي‏شوند و بيش‏تر بر اساس تخيلات كمال گرايانه زندگي مي‏كنند. در نتيجه اهداف شان با استعداد و توانمندي‏هايشان همخواني و مطابقت ندارد به همين خاطر، به اهداف خود نمي‏رسند و در برنامه ريزي با شكست مواجه مي شوند كه در نتيجه آن، با گذشت زمان دچار نااميدي، سرخوردگي، بي حوصله گي و نهايتاً افسردگي مي‏شوند؛ به گونه‏اي كه حتي نمي‏توانند از حداقل امكانات و توانايي هاي خود نيز استفاده كنند. بنابراين، يكي از رموز موفقيت برنامه ريزي، واقع نگري و اجتناب از افراط و تفريط است.

بعد از در نظر گرفتن واقعيت‏هاي زندگي، بايد با برنامه‏ريزي دقيق و البته صحيح، امكان بيش‏ترين بهره‏وري از فرصت‏ ها و امكانات را فراهم آوريد. لازمه استفاده از فرصت‏ها و امكانات، شناسايي دقيق آنها است؛ يعني هر كس ابتدا بايد فرصت ‏هاي مفيد و امكانات و توانمندي ‏هاي خود را شناسايي كند و در مرحله بعد، با تلاش و پشتكار از اين سرمايه‏ ها بهره گيرد. يكي از عمده ‏ترين آسيب ‏هاي برنامه ريزي به اين نكته باز مي گردد كه فرد به واسطه عدم شناخت شخصيت خود و ميزان توانايي خود، اقدام به برنامه ريزي و انجام اعمالي مي كنيد كه رسيدن به آن‏ها در نهايت جزء آروزهاي او است، در نتيجه پس از مدّتي تلاش و كوشش، از پيگيري خسته شده و آن را به كناري مي نهيد.

مشخص بودن هدف يا اهداف در موفقيت انسان نقش مؤثر دارد؛ زيرا تعيين هدف: الف) موجب افزايش انگيزه مي‏شود و انگيزه موتور محرك انسان در فعاليت‏ها است. اگر انسان انگيزه قوي داشته باشد، بيش‏تر تلاش مي‏كند و در نتيجه سريع‏تر به اهداف خود دست مي‏يابد. ب) معيار ارزيابي كارها را فراهم مي‏آورد و انسان مي‏تواند خود را ارزيابي كند. ج) در تعيين جايگاه انسان سودمند است؛ يعني انسان مي‏تواند دريابد چه مقدار از راهي را كه بايد طي كند، پيموده و چه مقدار باقي مانده است.

به منظور داشتن يك برنامه منظم و منسجم، لازم است جدولي تهيه نماييد و تمام ساعات شبانه روز و ايام هفته را (به ترتيب در ستون افقي و عمودي) يادداشت كرده و براي هر ساعتي در هر روز از ايام هفته، كار و برنامه مناسب را در آن يادداشت نماييد. مثلاً چه ساعتي از خواب بيدار شويد؟ ساعتي را به مطالعه، عبادت، ورزش و نرمش، صرف غذا، انجام كارهاي منزل و كارهاي شخصي و ديگر كارهاي ضروري اختصاص دهيد، و آنها را دقيقاً در جدول بنويسيد و خود را موظف كنيد طبق جدول تهيه شده، كه متناسب با توانايي‏هاي خودتان است عمل نماييد. در اين مسير نياز به يك عزم و اراده جدي هست كه بايستي در خودتان آن را تقويت كنيد. اگر اين گونه و واقع گرايانه برنامه ريزي كنيد و همه فعاليت هاي مفيد را در آن بگنجانيد طبيعتاً، پدر و مادرتان شما را درك مي كنند و خارج از برنامه مشخص شما، كاري را از شما طلب نمي كنند. البته هيچ اشكالي ندارد كه وقتي آنها كاري از شما خواستند و آن كار خيلي هم ضروري و حياتي نبود به آنها محترمانه مثلاً بگوييد: «من در فلان ساعت براي آن كار برنامه ريزي كرده ام و در آن موقع آن را انجام خواهم داد.»

اگر نمي توانيد به تنهايي برنامه قابل اجرايي تهيه نماييد، مي توانيد پس از مشورت با مشاوران و روانشناسان باتجربه، با توجه به امكانات و توانمندي‏هاي واقعي خود، براي زندگي تان برنامه ريزي كنيد و بكوشيد هرگز بي جهت از آن برنامه تخطي نكنيد. اوقات استراحت و تفريح و عبادت و همه‏فعاليت‏ها را در اين برنامه بگنجانيد تا زماني خالي نماند و ممكن است در ابتداي برنامه‏ريزي با كندي مواجه شويد ولي در جريان عمل به برنامه به آن عادت مي‏كنيد و به مرور زمان جزء شخصيت شما مي‏شود. برنامه‏ريزي علاوه بر صرفه‏جويي در وقت و فرصت‏هاي زندگي، موجب مي‏شود تا خود و نيازهاي تان را بهتر و بيشتر بشناسيد. لازمه برنامه‏ريزي موفق، انعطاف‏پذيري در عمل به برنامه است و نيز نگاه واقع‏بينانه به كاستي‏ها و ضعف‏هاي موجود در زمينه‏اي است كه برنامه تنظيم مي‏كنيد. برنامه‏ريزي تفكر ما را نسبت به زندگي شكل مي‏دهد و تفكّر منسجم منتهي به عمل در زندگي ايجاد مي كند.

بعد از برنامه ريزي منطقي و قابل دستيابي، اراده خود را تقويت كنيد و راهكارهاي زير را براي حصول نتيجه بهتر، دنبال كنيد:

1- هر كاري را آسان تلقي كنيد؛ زيرا در برابر اراده پولادين انسان همه سختي‏ها آسان مي‏گردد . به استقبال كارهاي به ظاهر دشوار برويد و به خود تلقين كنيد مي‏توانيد در اين امور درست تصميم بگيريد و افتخار موفقيت در انجام آن‏ها را به دست آوريد.

2- مدتي برنامه ريزي و تصميمات خود را با فردي ذي صلاح در ميان بگذاريد و از وي بخواهيد مراقب باشد تا در شما دودلي و سستي پيش نيايد و اجراي تصميمات خويش را به تاخير نيندازيد.

3- اطرافيان و خانواده خود را در جريان ريز برنامه ريزي خود قرار دهيد و نظر آنها را جويا شويد و حمايت آنها را جلب كنيد تا آنها متناسب با برنامه شما عمل كنند و يا از شما توقع انجام كاري را داشته باشند.

موفقيت در هر رشته و هر كاري متوقف بر اسباب موفقيت است كه تعيين هدف، علاقه، همت، اراده و پشتكار از مهم ترين عوامل موفقيت است. حتى يادگيرى ابتدايى ترين حرفه و شغل بدون علاقه و جديت غير ممكن مي‌نمايد. يعني فرد بايد بداند به كجا مي‌خواهد برسد؟ مقصد كجاست؟ چه آثار و فوايدي از انتخابش نصيبش مي‌شود؟ توقع و انتظارش چيست؟
برادرگرامي!
علاقه اى كه به فراگيري علوم قرآني و مطالعه مباحث مربوط به نهج البلاغه داريد، قابل تحسين و تقدير است، اما تنها علاقه كافي نيست. بلكه بايد هدف از آن نيز معين شود. هدف و مقصد در هر كاري، چگونگي برخورد با مقدمات و خود كار را مي سازد. كسي كه قصد ورود به مطالعات مذكور را دارد، نخست بايد بينديشد براي چه هدفي و با چه انگيزه‌اي مي‌خواهد به اين مباحث بپردازد؟ بايد بداند به كجا مي‌خواهد برسد؟ مقصد كجاست؟ چه آثار و فوايدي از انتخابش نصيبش مي‌شود؟ توقع و انتظارش از ورود به اين مطالعات چيست؟ و اين مباحث چه مزايايي دارد؟
از اين رو توصيه مي كنيم ابتدا هدفتان را از تصميم روشن كنيد. جمع بين تخصص دانشگاهي تان و نيز مطالعه در حوزه علوم قرآني و معرفتي امكان پذير است. حتي بين مطالعات قرآني و علوي، و سربازي نيز منافاتي نيست و قابل جمع اند.
اگر دنبال كسب معنويت و تقوا هستيد،‌ در هر لباسي كه باشيد مي توانيد با رعايت تقوا و مطالعه قرآن و تفاسير قرآني و نيز شروح مربوطه به كلام اميرالمومنين مي توانيد به مقامات معنوي برسيد. بسيارند افرادي كه در لباس غير علوم ديني به مردم خدمت مي كنند و عملشان مورد توجه خداوند است.
علاوه بر آن كه امروزه بسياري از مباحث مربوط به قرآن و نهج البلاغه از طريق اينترنت، سي دي، راديو معارف و... پخش مي شود. مي توانيد در كنار تحصيل در دانشگاه و يا در مدت سربازي از آن ها استفاده كنيد و به مقصود خود برسيد.
بنابراين سعي كنيد به دنبال هدف مشخص باشيد، زيرا معين شدن هدف، شما را در انتخاب مقصد، براي ادامه تحصيل كمك مي كند. بي ترديد با تحصيل در رشته هاي فني - مهندسي و ...نيز مي توانيد فردي با تقوا و موفق براي جامعه بوده و به عنوان يك چهره ماندگار به تحقيق و پژوهش مشغول شويد. در هر لباسي كه باشيد اگر هدفتان خدمت به خلق خدا باشد، داراي اجر و ثواب خواهيد بود.
پس با تعيين هدف و همت و پشتكار، پاي در راه رسيدن به موفقيت بگذاريد. مطمئن باشيد فتح قله موفقيت از آن شماست.
موفق باشید.

با سلام خدمت شما
اگر خواستار تحصيل در حوزه علميه هستيد، ورودتان را مبارك مي‏شماريم. ولي قبل از هر تصميم و اقدامي بايد شناخت کافي از حوزه علميه ، از محدوديت ها و مشکلات و مزاياي آن داشته باشيد.
ابتدا به امتيازات تحصيلات حوزوي و مشکلات احتمالي اشاره مي کنيم و در آخر به جمع بندي نهايي خواهيم رسيد.
امتيازات:
1ـ شناخت دين از طريق منابع اصلي آن (فقه و اصول)
2ـ بهره‌مندي از محيط معنوي که ممکن است در دانشگاه نباشد.
3ـ بهره‌ مندي از اساتيد معارف ديني.
4ـ خوابگاه و شهريه.
5ـ آموزش تبليغ دين و رساندن احکام، اخلاق و عقايد ديني به ساير افراد جامعه.
مشکلات احتمالي:
1ـ خواندن دروس عربي که در برخي دروس متن عربي سخت استفاده شده است.
2ـ محدوديت‌هاي احتمالي از نظر رفت و آمدهاي عادي و روزمره زندگي.
3ـ محدوديت مالي و اقتصادي و تأخير در ارضاي نيازهايي چون همسر، خانه و...
4ـ محدوديت سني
5ـ لزوم هجرت به مناطق محروم و پاسخگويي به انتظارات مردم و اطرافيان.
6ـ چشم‌پوشي کردن از بسياري از امکاناتي که مردم عادي دارند با هدف رسيدن به کمال.
ويژگي ها:
حوزه‌‌هاي علميه داراي ويژگي هايي هستند كه آن ها را از نهادهاي مشابه علمي و آموزشي متمايز مي‌‌كند، كه به طور مختصر به برخي از آن ها اشاره مي‌‌شود. يكي از مهم ترين ويژگي ها، جاذبه معنوي آن هاست. فضاي حاكم بر حوزه‌‌هاي علميه، اخلاص و معنويت و تقواي الهي است كه مهم ترين شرط موفقيت و رشد و بالندگي در حوزه علميه بوده ، به همين دليل است كه مردم جامعه با اشتياق و جديت، دنباله رو دستور ديني آن ها هستند. ويژگي ديگر حوزه ها، استقلال از مراكز قدرت در زمينه‌‌هاي مديريتي، مالي و آموزشي است.
برخي ديگر از ويژگي ها عبارتند از: رابطه متقابل و صميمي مردم و حوزه‌‌هاي علميه و اتكاي آن ها به يكديگر، حاكميت طبع بلند، زهد، قناعت، پرهيز از تجمل گرايي و اسراف بر حوزه‌‌هاي علميه، انعطاف پذيري حوزه ها در زمينه امكان تحصيل اقشار مختلف، تقارن تعليم و تعلم و عدم محدوديت زماني براي تحصيل از ديگر ويژگي هاي حوزه هاست.
از آن جا كه رسالت حوزه ها آموزش معارف اسلام و ابلاغ آن به مردم است، تمام علومي كه به فهم معارف دين اسلام كمك مي‌‌كند و حوزه را در به دوش كشيدن اين رسالت كمك مي‌‌كند، جزو محدوده علوم حوزوي به شمار مي‌‌رود، گرچه برخي از اين علوم در طول سال هاي متمادي با توجه به مقتضيات زمان و شرايط مختلف، كم تر مورد توجه قرار گرفته است. علوم لازم براي فهم متون اسلامي در عصر غيبت، در هفت محور ارائه گرديده و علما و طلاب وظيفه داشته اند در حد توان در اين زمينه ها كسب دانش نمايند.
1. ادبيات عرب .
2. فقه و اصول .
3. علم درايه و علم رجال .
4. منطق، فلسفه و كلام .
5. علوم قرآن و تفسير .
6. علم تاريخ .
7. علوم اخلاقي و عرفاني .
در وضعيت كنوني در حوزه‌‌هاي علميه با توجه به نيازهاي زمان و وظايف حوزه ها، علاوه بر علوم مذكور، علومي اسلامي مانند اقتصاد، سياست، روانشناسي، جامعه شناسي، دين پژوهي و ... تحصيل مي‌‌شود.
هدف و مقصد در هر كاري، چگونگي برخورد با مقدمات و خود كار را مي سازد. در حوزه‏هاي علميه آن گاه كه طالب علم شروع به تحصيل مي‏كند، استاد در برخورد نخست سخن پيامبر(ص) را براي او مي‏خواند كه: «اول العلم معرفه الجبار و آخر العلم تفويض الامر اليه ؛ شروع و مبدأ در هر دانش و شناختي آشنا شدن با خداست . مقصد و منتهاي آن توكل و واگذاري كارها بر خداست».
آري اخلاص تقوا و توكل بر خدا به صورت نظري و علمي آموزش داده مي شود . چهره‏هايي همچون شيخ طوسي ، شيخ انصاري، امام خميني و... رشد مي‏كنند كه اينان ثمره ارزشمند حوزه‏هاي كهن و ريشه‏دار بوده‏اند .
تحصيل علم درحوزه‏هاي علميه ارزش است و عبادت تلقي مي‏شود. حوزويان بر اين اعتقادند كه:العلم نور يقذفه الله في قلب من يشأ ان يهديه؛ علم نور الهي است كه در قلب هر كس صلاح بداند توفيق كسبش را مي‏دهد.
در دانشگاه‏ها و مراكز تحصيلي ديگر بيش تر چگونه زندگي كردن و به چه مراحلي از زندگي مادي رسيدن مطرح است . به روح ملكوتي و توجه به خدا كم تر توجه شده است.
بايد هدف اصلي خود از تحصيل در حوزه علميه را مشخص نماييد. احتمالا انگيزه و محرك شما يك يا چند از موارد زير است:
1) جست وجوي كمالات نفساني و معنوي.
هر چند حوزه علميه محيط مساعدتري براي كسب فضايل روحاني است، ولي چنان نيست كه در محيط دانشگاهي نتوان بدان رسيد. رسيدن به آن ها بيش از هر چيز به عزم و همت و اراده جدي شما و عنايات حق تعالي بستگي دارد، نه به محيط.
2) افزايش اطلاعات ديني.
نيل به اين هدف نيز با برنامه‏ريزي مطالعاتي منظم در كنار دروس دانشگاهي ميسر است. حتي در كنار آن ها مي‏توان از نوار يا دوستان روحاني براي گرفتن برخي از دروس ابتدايي حوزوي استفاده نمود . پس از اتمام تحصيلات دانشگاهي نيز مي‏توان در كنار فعاليت‏هاي شغلي اين گونه مطالعات و دروس جانبي را استمرار بخشيد.
3) تخصص يابي در علوم مختلف ديني و خدمت در مسير اعتلاي دانش و فرهنگ ديني جامعه.
امكان رفتن به حوزه علميه براي همه هست، ولي موفقيت در آن به فراهم بودن شرايطي نياز دارد كه در ذيل به برخي اشاره مي‌شود. پس اگر آن شرايط در شما وجود دارد، برويد اما اگر وجود ندارد، بيش تر فكر كنيد و با آگاهان مشورت نماييد.
شرايط لازم:
1ـ اراده قوي و آمادگي براي پذيرش سختي‌ها و مسئوليت‌هاي مهم،
2ـ ايمان قوي و پايبندي به تعاليم و دستورهاي دين،
3ـ حافظه و استعداد قوي،
4ـ قدرت نطق و بيان مطلوب،
5ـ موافقت خانواده (پدر و مادر)،
در ضمن حقوق يا شهريه‌اي كه در حوزه داده مي‌شود، خيلي ناچيز است و زندگي و معيشت را تأمين نمي‌كند،‌از اين رو بسياري از حوزويان با زهد و قناعت زندگي مي‌كنند مگر كساني كه مسئوليت‌هايي دارند. بنابر اين بايد خودت را مثل اكثر طلبه آماده كنيد با قناعت زندگي كنيد و با كم بسازيد، يا از لحاظ مادي وضع شما خوب باشد و از جاي ديگري تأمين و پشتيباني شويد.
با توجه به مطالب فوق پيشنهاد ما اين است که:
1-پيش از هر چيز اطلاعات و شناخت خود را از حوزه - در مورد مشکلات تحصيل و محدوديت ها و مشکلات اقتصادي و ... - بيش تر کنيد. هر چه شناخت تان بيش تر باشد، تصميم احساسي نخواهيد گرفت، بلکه تصميم بر اساس عقل و تدبير و انديشه خواهد بود. بعضي جوانان بدون تفکر و تصميم در اين وادي قدم گذاشتند، ولي بعدا شکست خوردند.
2- جمع كردن دروس دانشگاه و حوزه به طور همزمان خيلي سخت است .بنابراين اگر به ادامه تحصيل در دانشگاه هم علاقمند و مطمئن هستيد كه جو دانشگاه در شما تأثير نخواهد گذاشت ، بهتر است به دانشگاه برويد.
3- در نهايت بهتر است مزايا و مشكلات تحصيل در حوزه و دانشگاه هر دو را در نظر بگيريد تا تصميم صحيحي بگيريد.
موفق باشيد.