ثقل اصغر

   در حدیث ثقلین منظور از دو ثقل بیان شده است. جمله رسول خدا بنا به نقل های مختلف به این شرح است:

اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي(1)

 اني تارك فيكم الخليفتين من بعدي كتاب الله وعترتي أهل بيتي (2)

واني تارك فيكم الثقلين، كتاب الله و عترتي، كتاب الله حبل ممدود من السماء إلي الأرض، وعترتي أهل بيتي، وان اللطيف الخبير أخبرني أنهما لن يفترقا حتي يردا علي الحوض. فانظروا كيف تخلفوني فيهما ؟ (3)

بنا بر این منظور از تقل اكبر قرآن و منظور از تقل اصغر ، اهل بیت رسول الله می باشند كه قرین، مفسر ، مبین و مجری قرآن هستند.

آیت الله جوادی آملی در وجه نامیدن عترت به "ثقل اصغر" می نویسد :

عترت طاهرین گرچه به لحاظ مقام های معنوی و در نشئه باطن از نظر بزرگان دین مانند صاحب جواهر و كاشف الغطا از قرآن كمتر نیستند و سخن بلند امیرالمؤمنین: " ما لله عزوجل آیه هی اكبر منی = خدا را آیتی از من بزرگتر نیست " (4) » نیز گواه این مدعاست. اما از نظر نشئه ظاهر و در مدار تعلیم و تفهیم معارف دین، قرآن كریم ،ثقل اكبر و آن بزرگواران، ثقل اصغرند و در این نشئه جسم خود را نیز برای حفظ قرآن فدا می كنند.(5)

البته مقایسه واقعی میان قرآن و اهل بیت و اكبر و اصغر نامیدن آنها در واقع صحیح نیست. زیرا قرآن كلام خدا است و با رسول الله و اهل بیت از دو سنخ هستند. 

رسول الله و اهل بیت  انسان و مكلف اند و با انسان های دیگر كه مثل ایشان مكلف هستند، قیاس می شوند.

قرآن كلام الله است. موجودی مكلف مانند انسان نیست تا با وی مقایسه شود كه كدام افضل هستند. این كه در روایت ثقلین، قرآن، ثقل اكبر و اهل بیت، ثقل اصغر نامیده شده­اند، شاید از این جهت بوده كه قرآن كلام خدا و معیار حق است و پیامبر و  اهل بیت برای ابلاغ ، بیان، تفسیر و تبیین قرآن هستند و قرآن را در خود پیاده كرده­اند. پس از این حیث قرآن اصل است و اكبر؛ و  اهل بیت اصغر و به عنوان مفسر و مبین، معرفی شده اند.

پی نوشت ها:

1. بروجردی، جامع احادیث شیعه، قم، مهر، 1415 ق، ج 26، ص 103.

2. محمد حیاه انصاری، معجم الرجال و الحدیث، ج 1، ص 61.

3. همان، ص 198.

4. صفار قمی، بصائر الدرجات، تهران ، اعلمی ، 1404 ق ، ص 97 .

5.  جوادی آملی، تسنیم، قم، مركز نشر اسراء ، 1385، ج 1، ص 76