پاسخ:
دربارة وضع غیر مسلمان (مبنی بر این که بهشت می‌روند یا نه) سه دیدگاه عمده وجود دارد:
1ـ نظر افراط.
برخی از روشنفکران عقیده دارند که بین مسلمان و غیر مسلمان در پاداش و رفتن به بهشت فرقی وجود ندارد. شهید مطهری می‌نویسد:
معمولاً کسانی که داعیه روشنفکری دارند ،با قاطعیت می‌گویند هیچ فرقی میان مسلمان و غیر مسلمان، بلکه موحد و غیر موحد نیست. هر کس عمل نیکی انجام دهد! خدمتی از راه تأسیس یک مؤسسة خیریه و یا اکتشاف و اختراع و یا از راه دیگر انجام دهد، استحقاق ثواب و پاداش از جانب خداوند دارد. می گویند خداوند عادل میان بندگان خود تبعیض نمی‌کند. (1)
طرفداران این نگرش هم به دلیل عقل استدلال کرده‌اند و هم به دلیل نقل. دلیل عقلی آنان بر دو مقدمه استوار است:
یکم: خداوند با همه موجودات نسبتی مساوی داشته ، بندگان و مخلوقات برای او یکسان هستند . با هیچ‌کس خویشاوندی و رابطة خصوصی ندارد؛ بر این اساس به افعال و عملکرد همگان پاداش و ثواب می‌دهد؛ چون نسبت خداوند به همة موجودات یکسان است، دلیلی ندارد که عمل نیک از یک نفر مقبول باشد و از یک نفر دیگر مقبول نباشد. (2)
دوم: خوبی و بدی اعمال، قراردادی نیست، بلکه واقعی است، یعنی حسن و قبح افعال ذاتی بوده و هر کدام آثار خود را دارد؛ از این رو پاداش و ثواب آن در راستای حسن ذاتی آن است. هر گاه اعمالی به ‌وجود آمد که حسن ذاتی داشته باشد، ثواب دارد.
شهید مطهری می‌نویسد: از این دو مقدمه چنین نتیجه می‌گیریم که چون خداوند اهل تبعیض نیست و چون عمل نیک از هر کس نیک است، پس هر کس کار نیک بکند ،ضرورتاً و الزاماً از طرف خدا پاداش نیک خواهد داشت. (3)
دلیل نقلی نیز دلیل عقل را تأیید و تأکید می کند؛ زیرا در آیات و روایات تصریح شده است که عمل نیک ،پاداش و عمل بد ،عذاب را در پی دارد: " فمن یعمل مثقال ذره خیراً یره و من یعمل مثقال ذره شراً یره". (4)
"انا لا نضیع اجر من احسن عملاً". (5)
از این آیات استفاده می‌شود که پاداش و عذاب بر اعمال مترتب بوده و مسلمان بودن در اعطای پاداش شرط نشده، همان‌طوری که در عذاب شدن غیر مسلمان بودن شرط نشده است.
2ـ نظر تفریط.
برخی دیگر عقیده دارند که به فعالیت‌های نیکوی غیر مسلمانان پاداش داده نشده و به بهشت نمی‌روند. این نگرش معمولاً از سوی مقدس مآب ها ابراز شده است. طرفداران این نگاه نیز به دلیل عقل و نقل استدلال نموده‌اند. دلیل عقلی این است که اگر بنا باشد اعمال غیر مسلمان و یا مسلمان غیر شیعه مقبول درگاه خداوند باشد، پس فرق میان مسلمان و غیر مسلمان چیست؟ اصولاً اگر تفاوت مسلمانان با غیر مسلمانان در پاداش ظهور نکند، اسلام و تشیع لغو خواهد بود. در برخی از آیات آمده که عمل کافر غیر مقبول است. در آیه 18سورة ابراهیم اعمال کفار به خاکستری تشبیه شده است که به وسیلة تند بادی پراکنده شود:
مثل الّذین کفروا بربهم اعمالهم کرماد اشتدت به الریح فی یوم عاصف لا یقدرون مما کسبوا علی شیء ذلک هو الظلال البعید؛(6)
اعمال کسانی که به پروردگارشان کافر شدند، همچون خاکستری است در برابر تندباد، در یک روز طوفانی، آن‌ها توانایی ندارند کم ترین چیزی از آن چه را انجام داده‌اند ، به دست آورند و این گمراهی دور و درازی است.
شهید بعد از بررسی آیات می‌نویسد: از ضمیمه ساختن این آیه با آیه قبل چنین استنباط می‌کنند که اعمال نیک کافران با همه ظاهر فریبا، سرابی بی واقعیت است اما اعمال بد ایشان شر اندر شر و ظلمت روی ظلمت است. (7)
3ـ دیدگاه اعتدال
دیدگاه اعتدال از آیات و روایات استفاده می‌شود. شهید مطهری و برخی از نظریة سازان اسلامی، طرفداران این دیدگاه هستند. بر اساس این نگرش فعالیت و خدمات مخترعان و مکتشفان کافر که با انگیزه انسان دوستی شکل می‌گیرد، پاداش متناسبی در دنیا داشته و یا در عذاب آن‌ها تخفیف داده می‌شود .
شهید مطهری بعد از بررسی آیات و روایات دربارة وضع مخترعان و مکتشفان غیر مسلمان می‌نویسد:" افرادی این‌ چنین که البته در همة زمان‌ها کم یا بیش پیدا می‌شوند، حداقل این است که در عذاب آن‌ها تخفیف داده می‌شود و یا عذاب آن‌ها به کلی برداشته می‌شود ". (8)
در تفسیر نمونه می خوانیم :
از نظر جهان بینی اسلام مطالعة نفس عمل به تنهائی کافی نیست، بلکه عمل به ضمیمة، محرک و انگیزة آن ارزش دارد، بسیار دیده شده کسانی بیمارستان یا مدرسه یا بنای خیر دیگری می‌سازند و تظاهر به این هم دارند که هدفشان صد در صد خدمت انسانی است به جامعه‌ای که به آن مدیونند، در حالی که زیر این پوشش مطلب دیگری نهفته شده،حفظ مقام یا مال و ثروت یا جلب توجه عوام، و تحکیم منافع مادی خود، و یا حتی دست زدن به خیانت هائی دور از چشم دیگران است! ولی به عکس ممکن است کسی کار کوچکی انجام دهد، با اخلاص تمام و انگیزه‌ای صد درصد انسانی و روحانی.
اکنون باید پروندة این مردان بزرگ را، هم از نظر عمل، هم از نظر انگیزه و محرک(نیت)، مورد بررسی قرار داد. مسلّماً از چند صورت خارج نیست:
ا) گاهی هدف اصلی از اختراع صرفاً یک عمل تخریبی است، سپس در کنار آن منافعی برای نوع انسان نیز به ‌وجود آمده که هدف واقعی مخترع یا مکتشف نبوده و یا در درجة دوم قرار داشته ، تکلیف این دسته از مخترعان کاملاً روشن است.
ب) گاهی مخترع یا مکتشف، هدفش بهره‌گیری مادی و یا اسم و آوازه و شهرت است. در حقیقت، حکم تاجری دارد که برای درآمد بیش تر تأسیسات عام المنفعه­ای به ‌وجود می‌آورد .برای گروهی ایجاد کار و برای مملکتی محصولاتی به ارمغان می آورد، بی آن که هیچ هدفی جز تحصیل درآمد داشته باشد. اگر کار دیگری در آمد بیش تری داشت، به سراغ آن می‌رفت.
البته چنین تجارت یا تولیدی اگر طبق موازین مشروع انجام گیرد، کار خلاف و حرامی نیست، ولی عمل فوق العادة مقدسی هم محسوب نمی‌شود.
از این‌ گونه مخترعان و مکتشفان در طول تاریخ کم نبودند. نشانة این طرز تفکر همان است که اگر ببینند آن درآمد یا بیش تر از آن از راه هایی که مضرّ به حال جامعه است ،تأمین می‌شود (مثلاً در صنعت داروسازی بیست درصد سود می‌برند و در هروئین سازی 50 درصد) این دسته خاص دومی را ترجیح می‌دهند. تکلیف این گروه نیز روشن است. آن‌ها هیچ گونه طلبی نه از خدا دارند و نه از همنوعان خویش و پاداش آن‌ها سود و شهرتی بوده که می‌خواسته‌و به آن رسیده‌اند.
ج) گروه سومی هستند که مسلماً انگیزه‌های انسانی دارند یا اگر معتقد به خدا باشند ، انگیزه‌های الهی، و گاهی سالیان دراز از عمر خود را در گوشة لابراتوارها با نهایت فلاکت و محرومیت به سر می‌برند، به امید این که خدمتی به نوع خود کنند، و ارمغانی به جهان انسانیت تقدیم دارند؛ زنجیری از پای دردمندی بگشایند و گرد و غباری از چهرة رنجدیده­ای بیفشانند.
این گونه افراد اگر ایمان داشته باشند و محرک الهی، بحثی در آن‌ها نیست. اگر نداشته باشند اما محرک شان انسانی و مردمی باشد، پاداش مناسبی از خداوند دریافت خواهند داشت. پاداش ممکن است در دنیا باشد، و ممکن است در جهان دیگر باشد،
مسلماً خداوند عالم عادل آن ها را محروم نمی کند، اما چگونه و چطور ؟
جزئیاتش بر ما روشن نیست، همین اندازه می توان گفت "خداوند اجر چنین نیکوکارانی را ضایع نمی‌کند" (البته اگر آن‌ها در مورد پذیرش ایمان ، مصداق جاهل قاصر باشند، مسئله بسیار روشن تر است).
دلیل بر این مسئله علاوه بر حکم عقل، اشاراتی است که در آیات و یا روایات آمده است.
هیچ دلیلی نداریم که جملة «ان الله لا یضیع اجر المحسنین» شامل این‌گونه اشخاص نشود، زیرا محسنین در قرآن فقط به مؤمنان اطلاق نشده است. برادران یوسف هنگامی که نزد او آمدند، بی آن که او را بشناسند و در حالی که او را عزیز مصر می‌پنداشتند، به او گفتند:« انا نراک من المحسنین ؛ تو را از نیکوکاران می‌دانیم».
از این گذشته آیة «فمن یعمل مثقال ذره خیراً یره و من یعمل مثقال ذرة شراً یره؛ هر کس به اندازة سنگینی ذره ای کار نیک کند، آن را می‌بیند و هر کس به مقدار ذره ای کار بد کند، آن را خواهد دید» به وضوح شامل این‌گونه اشخاص می‌شود.
در حدیثی از علی بن یقطین از امام کاظم(ع) می‌خوانیم : در بنی اسرائیل مرد با ایمانی بود که همسایة کافری داشت. مرد بی ایمان نسبت به همسایة با ایمان خود نیک رفتاری می کرد. وقتی که از دنیا رفت ، خدا برای او خانه‌ای بنا کرد که مانع از گرمای آتش شود . به او گفته شد: به سبب نیک رفتاریت نسبت به همسایة مؤمنت می‌باشد.
نیز از پیامبر اکرم(ص) دربارة عبدالله بن جدعان که از مشرکان معروف جاهلیت و از سران قریش بود، نقل شده : " کم عذاب ترین اهل جهنم ابن جدعان است، سؤال کردند : چرا؟ فرمود : گرسنگان را سیر می‌کرد".
پیامبر به عدی بن حاتم (فرزند حاتم طائی ) فرمود: دفع عن ابیک العذاب الشدید بسخاء نفسه ؛خداوند عذاب شدید را از پدرت به خاطر جود و بخشش او برداشت".
در حدیث دیگری از امام صادق(ع) می‌خوانیم: گروهی از یمن برای بحث و جدال خدمت پیامبر آمدند. میان آن‌ها مردی بود که از همه بیش تر سخن می‌گفت و خشونت و لجاجت خاصی در برابر پیامبر می‌نمود.
پیامبر چنان عصبانی شد که آثارش در چهرة مبارکش کاملاً آشکار گردید، در این هنگام جبرئیل آمد و پیام الهی را ‌چنین به پیامبر ابلاغ کرد: خداوند می‌فرماید این مردی است سخاوتمند . پیامبر با شنیدن این سخن خشمش فرو نشست، رو به سوی او کرد و فرمود: پروردگار به من چنین پیامی داده است. اگر به خاطر آن نبود، چنان بر تو سخت می‌گرفتم که عبرت دیگران گردی.
مرد پرسید: آیا پروردگارت سخاوت را دوست دارد، فرمود: بلی، عرض کرد: شهادت می‌دهم که معبودی جز "الله" نیست و تو رسول و فرستادة او هستی. به خدائی که تو را مبعوث کرد سوگند که تا کنون هیچ کس را از نزد خود محروم بر نگردانده‌ام". (9)

پی نوشت ها:
1. مطهري، عدل الهی، انتشارات صدرا، تهران، 1389ش، ص 335.
2. همان، ص 337 ـ 338.
3. همان، ص 339.
4. زلزال (99) آیة 7 ـ 8.
5. کهف (18) آیه 30.
6. ابراهیم (14) آیة 18 و مكارم شيرازي، تفسیر نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، 1374ش، ج 10، ص 308.
7. عدل الهی، ص 347.
8. همان، ص 377.
9. تفسیر نمونه، ج 10، ص 312ـ 317.

پاسخ1:
اصل اين حکم از منظر مذاهب اسلامي امري قطعي و مسلم محسوب نمي شود؛(1) اما دليل شهرت اين نظريه در بين فقهاي اسلامي بخصوص فقهاي شيعه چيست؟
در توضيح اين امر لازم است اصل فلسفه قصاص در اسلام را مورد توجه قرار دهيم تا بدانيم چرا در مواردي اين امر مورد استثنا قرار گرفته ؛ در قرآن کريم در مورد قصاص آمده است:
«ولکم فى القصاص حياة يا اولى الالباب لعلّکم تتّقون؛(2) براى شما در قصاص، حيات و زندگى است، اى صاحبان خرد شايد تقوا پيشه کنيد».
با دقت در اين آيه مي توان دريافت که قرآن کريم قصاص را بيمه کننده زندگى و عامل حيات بخش در جامعه انساني دانسته؛ فلسفه عامل حيات دانستن قصاص به اين برمي گردد که در قصاص مصلحت عمومي جامعه در منع و جلوگيري از تکرار فجايع و جنايت ها در حق ديگر افراد به طور کامل و جدي نهادينه شده. اجراي درست قصاص بهترين عامل پيشگيري از استمرار و رواج انواع قتل و صدمه نسبت به ديگر افراد است؛ در تفسير نمونه آمده:
«قصاص اسلامى به هيچ وجه جنبه انتقام جويى ندارد. از يک سو ضامن حيات جامعه است، زيرا اگر حکم قصاص به هيچ وجه وجود نداشت و افراد سنگدل احساس امنيت مى‏کردند، جان مردم بى‏گناه به خطر مى‏ افتاد. همان گونه که در کشورهايى که حکم قصاص به کلى لغو شده، آمار قتل و جنايت به سرعت بالا رفته است». (3)
درباره قصاص در قران آمده: « يا ايّها الّذين آمنوا کتب عليکم القصاص فى القتلى الحر بالحر والعبد بالعبد والانثى بالانثى فمن عفى له من اخيه شئ فاتباع بالمعروف واداء اليه باحسان ذلک تخفيف من ربّکم ورحمة ؛ (4) اى کسانى که ايمان آورده ايد! حکم قصاص در مورد کشتگان بر شما نوشته شده است؛ آزاد در برابر آزاد و برده در برابر برده و زن در برابر زن، پس اگر کسى از سوى برادر [دينى] خود چيزى به او بخشيده شود [وحکم قصاص او تبديل به خونبها گردد] بايد از راه پسنديده، پيروى کند [و صاحب خون حال پرداخت کننده ديه را در نظر بگيرد] و او [قاتل] نيز به نيکى ديه را به ولى مقتول بپردازد. اين تخفيف و رحمتى است از ناحيه پروردگار شما».
در اين آيه مشهود است که ابعاد قصاص کاملا دقيق مورد توجه قرار گرفته اما در عين حال به بخشش خون و اخذ ديه آن هم با ملاحظه دو طرف نسبت به وضعيت همديگر توصيه شده است. به کار بردن تعبير " من اخيه " و برادر خواندن قاتل و صاحب دم به روشني، تلاش آيه در ايجاد فضاي مودت و دوستي براي حل و فصل را آشکار مي کند. اما در عين حال بعد از همه اين موارد آيه: « و لکم فى القصاص حيوة يا اولى الالباب لعلّکم تتّقون » ذکر مي شود تا تصور نشود اگر کسي مطالبه قصاص کرد، جاني و خون ريز و دشمن حيات و مصالح جامعه خوانده شود.
اين موارد به خوبي بيانگر فلسفه قصاص از منظر اسلام و مويد اين امر است که قصاص در راستاي مصالح اجتماعي و رعايت حقوق انسان ها در برابر هم تنظيم شده؛ از همين جا مي توان متوجه برخي جزييات و دقت هاي خاص اسلام در قصاص شد.
رعايت مصالح اجتماعي به اين محدوده ختم نمي شود. توجه به برخي مسايل ديگر هم از نظر اسلام ضروري است.
اما در مورد قتل کافر توسط مسلمان مسئله تا حدي عميق تر وجدي تر است.
اصولا از ديدگاه اسلام انسان‏ها از نظر مادي مانند ساير موجودات عالم هستند. و هيچ گونه ارزش و برتري از اين جهت ندارند. معيار ارزش و برتري انسان بر ساير موجودات، عقيده و انديشه و عملي است که در راستاي انديشه صحيح شان انجام مي دهند. انديشه صحيح از ديدگاه اسلام، اعتقاد به مبدأ و معاد و برنامه‏اي است که حرکت معقول انسان از مبدأ به سوي معاد را تنظيم مي‏ کند؛ يعني همان دين و ايمان صحيح.
بر اين اساس هر مقدار انحراف از صراط مستقيم (که در دوره خاتميت به وسيله اسلام ترسيم شده است) انسان را از مقام و منزلت والايي که در نظام هستي دارد ،تنزل داده، به پايين ترين درجات منزلت و ارزش مي رساند؛ در حقيقت اسلام ارزش ذاتي انسان ها را با هم برابر دانسته ،همه را موجودي مانند ديگري تلقي مي کند . فضيلتي براي رنگ ونژاد و مليت و... قايل نيست .معتقد است هر فردي از انسان با هر وضعيت جسمي که داشته باشد، به خاطر برخورداري از روح انساني مي تواند به بالاترين درجات کمال دست يابد .
اما بعد از اين بُعد ذاتي ، در مقام فعليت و تحقق خارجي ، انسان ها با توجه به عقيده و باوري که پيدا مي کنند و جهت گيري خاصي که در فکر و به تبع آن عمل خود به وجود مي آورند ، ديگر به هيچ وجه همسان يکديگر نبوده ، در يک طراز معرفي نمي شوند.
از نظر قرآن همه انسان ها در بالاترين جايگاه و مرتبت خلق مي شوند ، اما برخي پس از آن به پايين ترين درجات تنزل مي يابند حتي ارزش وجوديشان از حيوانات هم پايين تر مي گردد؛ لذا در قرآن مي فرمايد:
«لَقَدْ خَلَقْنَا الْانسَانَ فىِ أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ* ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِين* ‏إِلَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَات‏؛ (5) آدمى را در نيکوتر اعتدالى بيافريديم. آن گاه او را فروتر از همه فروتران گردانيديم. مگر آنان که ايمان آورده‏اند و کارهاى شايسته کرده ‏اند» .
يا مي فرمايد:
«وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُون‏؛ (6) براى جهنم بسيارى از جن و انس را بيافريديم. ايشان را دل هايى است که بدان نمى ‏فهمند و چشم هايى است که بدان نمى‏ بينند .گوش هايى است که بدان نمى‏ شنوند. اينان همانند چارپايانند حتى گمراه‏تر از آن هايند اينان خود غافلانند» .
در نتيجه انساني که از ايمان به دين حق و باور به حقيقت بهره اي نداشته ،در زمره کفار به حساب مي آيد ، به هيچ وجه ارزشي انساني همسان ديگر مسلمانان ندارد . منطقي و معقول نيست که انسان مسلماني در برابر کشتن او قصاص شود؛ البته رعايت مرتبه اجتماعي کفار از جهت، معاهد و حربي بودن آن ها و حرمتي که حکومت اسلامي براي اين گروه ها قايل است، مي تواند در نوع مجازاتي که براي قاتل در نظر گرفته مي شود، تغييراتي ايجاد نمايد .
پس مسلمان در مقابل کفاري همچون اهل کتاب قصاص نمي‏ شود، چرا که اهل کتاب در مقايسه با مسلمان از ارزش ايماني واحدي برخوردار نيستند. در نتيجه جان او نزد خداوند (که قانون گذار و مالک تمام هستي است) با جان مؤمن يکسان تلقي نشده است.
در مواردي مسلمان با کشتن اهل کتاب (يهودي و مسيحي) گرچه قصاص نمي‏ شود، ولي تعزير مي ‏شود و بايد ديه مقتول را بپردازد. نيز چنانچه مسلماني به کشتن اهل کتاب عادت نمود، قصاص مي‏ شود. (7)
پس تفاوت هايي که در حکم قصاص وجود دارد، با عدالت خداوند منافاتي نداشته، بلکه بر اساس مصالح جامعه و بر اساس جهان بيني دقيق وعميق اسلام بوده و عين عدالت محسوب مي گردد. البته در شرائط فعلي انچه حاکم اسلامي مصلحت بداند به آن عمل مي شود.

پي‏ نوشت‏ها:
1. التبيان في تفسيرالقرآن ، ج 2 ،ص 103. چاپ : اول،سال چاپ : رمضان المبارك 1409،ناشر : مكتب الإعلام الإسلامي.
2. بقره (2) آيه 196.
3. تفسير نمونه‏،مكارم شيرازى ناصر ،ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران‏،سال چاپ: 1374 ش‏، ج‏1، ص: 612.
4. بقره (2) آيه 178.
5. تين (95) آيه 4-6.
6. اعراف (7) آيه 179.
7. امام خميني، تحريرالوسيله، ج 2، ص 519.
---------------------------

پاسخ2:
"لعنت‌" به معناي طرد و دور ساختني كه با خشم و غضب آميخته باشد، مي‌باشد، پس لعنت خداوند يعني دور ساختن كسي از رحمت خويش و محروم ساختن او از تمام نعمت‌ها و بركات كه از طرف او به بندگان مي‌رسد.
در فرهنگ اسلامي لعن و نفرين منع شده است. حضرت باقر (ع) فرمود: «چون لعنت از زبان کسي درباره ديگري بيرون آيد، لعن ميان لعنت کننده و لعنت شده، تردد و نَوَسان کند. اگر مجوزي در لعنت شده ديد، بر او وارد مي‌شود وگر نه به خود لعنت کننده باز مي‌گردد». (1)
رسول خدا (ص) فرمود: «لعن مؤمن مانند کشتن او است». (2) البته گاهي انسان کاري مي‌کند که حرمت خود را مي‌شکند و مستحق لعن و نفرين مي‌گردد، تا جايي که خداي مهربان بر او لعنت مي‌فرستد.
خداوند متعال در قرآن كريم گروه‌ها و اشخاصي را مورد نفرين و لعنت خويش قرار داده است‌; از جمله‌:
1. تكذيب كنندگان :
تكذيب كنندگان كتاب آسماني قرآن و حق‌; "كساني كه دلايل روشن و وسيلة هدايتي را كه نازل كرديم‌، بعد از آن كه در كتاب براي مردم بيان ساختيم كتمان مي‌كنند، خدا آن‌ها را لعنت مي‌كند و همه لعن كنندگان نيز آن‌ها را لعن مي‌نمايند." (3) كه اشخاصي مانند ابوجهل‌، ابولهب و... را شامل مي‌شود كه البته ابي‌لهب در سوره مسد، آيه‌، نيز مورد نفرين و لعنت خداوند متعال قرار گرفته است‌.
2. كافران:
كافراني كه در حال كفر از دنيا مي‌روند; "كساني كه كافر شدند و در حال كفر از دنيا رفتند، لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر آن‌ها خواهد بود". (4)
3. استكبارگران :
زورگوياني مانند فرعون و لشكريان و ياران كه خداوند متعال آن‌ها را مورد لعنت قرار داده و مي‌فرمايد:
"در اين دنيا لعنت پشت سر لعنت نصيب آن‌ها كرديم‌، و روز قيامت از زشت رويانند". (5)
4. ابليس‌:
"و لعنت بر تو خواهد بود تا روز قيامت‌". (6)
5. بني اميه‌:
بر اساس برخي روايات و سخنان پيشوايان معصوم منظور از "الشجرة الملعونة‌" (درخت لعنت شده‌) (7) در، بني اميه و خاندان آن‌ها هستند. چنان كه حضرت امام صادق‌ مي‌فرمايد: "درختي كه در قرآن مورد لعنت قرار گرفته‌، همان خاندان اميه و بني اميه هستند". (8)
6. يهوديان:
يهود گفتند كه دست خدا بسته است. دستهاى خودشان بسته باد. و بدين سخن كه گفتند ملعون گشتند. دستهاى خدا گشاده است. به هر سان كه بخواهد روزى مى‏دهد. و آنچه بر تو از جانب پروردگارت نازل شده است، به طغيان و كفر بيشترشان خواهد افزود. ما تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنده‏ايم. هر گاه كه آتش جنگ را افروختند خدا خاموشش ساخت. و آنان در روى زمين به فساد مى‏كوشند، و خدا مفسدان را دوست ندارد (9)
7. ظالمان‌:
بهشتيان دوزخيان را آواز دهند كه ما به حقيقت يافتيم آنچه را كه پروردگارمان وعده داده بود، آيا شما نيز به حقيقت يافته‏ايد آنچه را كه پروردگارتان وعده داده بود؟ گويند: آرى. آن گاه آوازدهنده‏اى در آن ميان آواز دهد كه لعنت خدا بر كافران باد! (10)
8. دروغگويان‌:
و چون ايشان را از جانب خدا كتابى آمد، و او را شناختند، هر چند كتابشان را هم تصديق كرده بود، و با آنكه زان پيش خواستار پيروزى بر كافران بودند، به او ايمان نياوردند، كه لعنت خدا بر كافران باد. (11)
9. اذيت كنندگان خداوند و پيامبر:
هر آينه كسانى را كه خدا و پيامبرش را آزار مى‏دهند، خدا در دنيا و آخرت لعنت كرده و برايشان عذابى خواركننده مهيا كرده است. (12)
10. شهادت دروغ بر زنا:
و بار پنجم بگويد كه لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد. (13)

پي نوشت ها :
1. مصطفي دشتي، معارف و معاريف، واژه لعن.ج8،ص749، نشر دانش، قم، 1376 ش.
2. محمد محمدي ري‌شهري، ميزان الحکمه، واژه لعن، شماره حديث 18233.
3. بقره‌ (2) آيه 159 .
4. بقره‌ (2) آيه 161 .
5. قصص‌ (28) آيه 42 .
6. حجر (15) آيه35 .
7. اسرأ (17) آيه 60
8. ر. ك‌: تفسير نمونه‌، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 12، ص 170، دارالكتب الاسلامية‌، تهران / تفسير العياشي‌، محمد بن مسعود عياشي‌، ج 2، ص 297، چاپخانه علميه‌، تهران و... .
9. مائده‌ (5) آيه 64.
10. اعراف‌ (7) آيه 44 .
11. بقره‌ (2) آيه 89 .
12. احزاب‌ (33) آيه 57 .
13. نور (24) آيه 7 .

پاسخ:
براي اين هدف مي توانيد به مراكزي كه به منظور نقد افكار تاسيس شده اند و وظيفه آن ها بررسي و تحليل انديشه ها است ، مراجعه فرمائيد.(1)
اشاراتي در مورد برخي از مطالب كلي كه فرموده ايد، خواهيم داشت. بررسي موشكافانه آن را به مراكزي كه مراجعه خواهيد كرد، وامي گذاريم.
1- از برآيند كلي مطالبي كه ارائه فرموده ايد، بر مي آيد با طرح مقدماتي در باب وحدت وجود و موجود ( كه از ديدگاه عرفا و فلاسفه مردود است) و نيز تعدد تعينات به تجلي و ظهور ذات و مظهر، در صدد اثبات حقانيت تثليث كليسائي مسيحي بوده ايد. حال به چه اندازه توفيق يارتان بوده است، جاي بحث دارد.
« این معنای وحدت وجود است. همۀ ظهورات و کثرات در عالم در این منظر بسط وحدت حقیقی ذات حق هستند. این بسط وحدت در خودش موضوع تثلیثی فلسفی است. یعنی هم فیض اقدس یا لوگوس و اصل مفهوم تثلیث در مسیحیت هم همین بوده که از فلسفۀ عرفانی یهود ریشه گرفته است و همین هم در عرفان و فلسفۀ اسلامی بروز یافته است.»
مقدمات شما (در فرض اثبات وحدت وجود و موجود) عاجز از اثبات چنين نتيجه است. اگر وحدت وجود و موجود حق باشد -كه نيست- دوئيت نيز حتي رخت بر مي بندد و نوبت به تثليث نمي رسد.
اگر تعينات متعدد و متكثرند به تكثر تجليات و ظهورات، چه خصوصيتي است در تثليث كه از بين ثنويت و تربيع و تخميس بايد تثليث انتخاب شود؟ دليل شما اعم از مدلول و مدعاي شما است. بنابراين اثبات تثليث نمي كند. تكثر تعينات به تجلي و ظهورات بحثي است. اثبات تثليث بحثي ديگر و ربط دادن بين اين دو استدلالي است غلط.
2- اتحاد عقل و عاقل و معقول يا اتحاد علم و عالم و معلوم سخن حقي است. البته با عباراتي آشفته و به دور از يك استدلال منطقي كنار هم چيده شده است. نيز بازگرداندن علم حصولي به علم حضوري كه برگرفته از مبناي علامه طباطبائي از كتاب شريف نهايه الحكمه است، نمي تواند مقدمه اي صحيح (از حيث مقدمه بودن) براي اثبات وحدت وجود و موجود باشد.
تمام سخن در حضوري بودن علم حصولي در اين است كه آنچه معلوم بالذات ما است، تصوري است كه بنابر مبناي علامه طباطبائي از منشآت نفس است و خالي از قوه و موجودي است بالفعل. بنا بر اين عاري از وجود مادي و آثار مادي. بنا بر اين تغييري در آن راه ندارد، بر خلاف معلوم بالعرض خارجي.(2) با نفس اتحاد دارد، به اين معنا كه علم عبارت است از حصول صورت شي‌ نزد عقل و حصول وجود شي است و وجود شي خود شي است. پس علم عين معلوم بالذات است. لازمه حصول معلوم و حضور آن نزد عالم اتحاد عالم با معلوم است، خواه اين معلوم، حضوري باشيد يا حصولي، زيرا معلوم حصولي (معناي حاصل شده در ذهن) اگر امر قائم بنفسه بوده، وجود او، لنفسه مي باشد، در عين حال اين معلوم، معلوم حصولي، براي عالم باشد، عالم با معلوم متحد مي باشد، زيرا ممتنع است كه شي هم موجود لنفسه باشد و هم موجود لغيره (اين دو معنا، دو معناي متناقض بوده، با هم در يك جا و در يك لحظه، موجود نمي گردند) اما اگر معلوم حصولي وجود او براي غير خود (يعني لغيره) باشد، غيري كه موضوع مي باشد و در عين حال (موجود لغيره) نيز با اين غير (كه موضوع خودش مي باشد) متحد باشد، عالم با چيزي كه اين غير با آن متحد مي گردد، متحد مي شود. نظير اين كلام در معلوم حضوري در رابطه با عالم به آن جاري مي گردد.(3)
اين اتحاد كه بين نفس و صور علمي اش برقرار است، ربطي به اين ندارد كه بين نفس و معلوم بالعرض هم اتحاد است و بين معلوم بالذات و معلوم بالعرض هم اتحاد است و از اين مقدمه نادرست نتيجه گرفته شود كه پس در حقيقت وحدتي است بين تمام موجودات عالم و هيچ تعدد و تكثري بين آن ها نيست مگر به تجلي و ظهور.
اگر هم قرار بر اثبات وحدت وجود باشد، مقدمات اثبات آن اين ها نيستند كه گفته شده است.

پي نوشت ها:
1. مي توانيد به مؤسساتي از قبيل پژوهشكده فرهنگ و انديشه اسلامي مراجعه فرمائيد.
2.نهايه الحكمه ، علامه طباطبائي ، مرحله يازدهم ( در عقل و عاقل و معقول )، برگشت علم حصولي به علم حضوري.
3. همان، مرحله يازدهم ، فصل دوم.

پاسخ1:
تا آنجايي که اين مرکزاطلاع دارد مسلمانان در کليساها تبليغ نمي‌کنند. مسيحيان نيز چنين اجازه‌اي را براي آنان نمي‌دهند. اگر نمونه‌اي داريد ارسال نماييد تا در جواب‌هاي بعدي از آن استفاده شود.
آنچه که در جمهوري اسلامي ايران وجود دارد تبليغ از اسلام در سطح کشور است. اين امر از دو جهت قابل قبول و داراي اهميت مي‌باشد.
نخست آن که دين رسمي اين کشور اسلام است. از اين رو بايسته است از اسلام تبليغ شود تا مردم با معارف بلند و برتري‌هاي آن بيشتر آشنا شوند. البته تبليغ از دين رسمي کشور اختصاصي به ايران ندارد، در کشورهاي ديگر نيز از دين رسمي آن کشور تبليغ مي‌شود.
دوم اين که اسلام دين برتر و کامل‌ترين دين مي‌باشد، از اين رو لازم است که از آن تبليغ شود تا انسان ها از ميان اديان متعدد بهترين و کامل ترين دين را انتخاب نمايند. عقل نيز حکم مي‌کند دين برتر که سعادت دنيا و آخرت انسان ها را تأمين کند معرفي شود تا از اصول و آموزه‌هاي آن پيروي کنند. بر همين اساس بود که در هنگام ظهور اسلام رسول خدا (ص) مأمور شد اسلام را معرفي نمايند اما انسان ها در پذيرش و عدم پذيرش آن آزاد مي باشند. امروزه نيز بايسته است اسلام معرفي شود، اما اين امر معنايش آن نيست که پيروان اديان الهي مجبور به پذيرش اسلام باشند.
در خصوص عدم اجازه تبليغ از دين مسيح در اماکن مذهبي مسلمانان بايد گفت: اولا اسلام با تبليغ دين مسيح مخالف نيست. از اين رو اسلام همه پيروان اديان الهي را به گفتگو و بحث آزاد فرا خوانده است: «قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى‏ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ » (1) از سوي ديگر از همگان پيروان اديان الهي خواسته است که آموزه‌هاي ديني خود را عرضه نماييد تا انسان ها در مقايسه بين آن ها بهترين و برترين را انتخاب کنند: «فبشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه» (2)
ثانيا در جمهوري اسلامي ايران اقليت‌هاي مذهبي در انجام مراسم عبادي و مذهبي خود آزاد هستند.البته اين کشورطبق مقررات خود اجازه تبليغ از اديان اقليت‌هاي مذهبي را در رسانه ها و مطبوعات نمي‌دهد. در برخي کشورهاي ديگر نيز اين گونه است که اقليت‌هاي مذهبي حق تبليغ از دين خود را ندارند. افزون بر آن - متاسفانه-برخي از تبليغ دين مسيحيت سوء استفاده مي‌نمايند . به بهانه تبليغ از آن در صدد ضربه زدن به حکومت ديني و اسلام هستند. چنان که امروزه يکي از انگيزه‌هاي تبليغ از دين مسيح - در سطح ايران و جهان- زير سوال بردن اسلام و حکومت اسلامي است. طبيعي است اگر تبليغ از دين تبديل به مسايل سياسي گردد، هيچ کشوري اجازه تبليغ از آن دين را نمي دهد. مهم تر از همه اين که امروزه در سطح بسيار کلان و گسترده از دين مسيح تبليغ مي‌شود. در اين جا نظر شما را به گزارش تبليغات از دين مسيح در ايران جلب مي‌نمايم که حاکي از تبليغ هدفمند اين دين در ايران است:
درسال هاي اخير کشورهاي اسلامي پذيراي موج وسيع و پردامن هائي از تبليغات مسحيت بوده اند که در اين ميان، ايران بيش ترين سهم از هجمه هاي اين موج را دريافت کرده است.
طي يك پژوهشي كه انجام شده ،مشخص شده كه تبليغات تلويزيوني، تبليغات شهري، تبليغات در اقشار، تبليغات در کليساهاي خانگي، اينترنت و اغواگران، راه تبليغ مسيحيت در ايران هستند.
اينترنت
فعاليت مبلغان مسيحي در اينترنت با استفاده از انبوهي سايت ها و وبلاگ ها جريان دارد. تالار گفتگوي اين سايت ها به محلي براي جذب ايرانياني تبديل شده است که تبليغي را دريافت مي كنند و پس از مدتي به محافل خانگي دعوت مي شوند. همچنين از ديگر کارايي هاي اينترنت براي گروه هاي مبلغ مسيحيت، مظلوم نمايي، تشويش اذهان عمومي و ... ازطريق انتشار اخبار کذب و بزرگنمايي شده است.
تبليغات شهري
تبليغات شهري شامل طيف وسيعي از اقدامات مي شود. ديوار نويسي، ترسيم صليب بر روي ديوار اماکن عمومي و خصوصي، توزيع رايگان مکتوباتي نظير «بهاي محبت»، «حيات در مسيح»، «تشبه به مسيح»، «دروس مقدماتي»، «زندگي تازه»، «آشنايي با کتاب مقدس»، «عيسي کيست؟»، «کليسا»، «بشارت شخصي»، «اخلاقيات در کتاب مقدس»، «چگونه بايد دعا کرد؟»، «خادم مسيحي»، «راهنماي مطالعه انجيل يوحنا»، «اصول اعتقاد ما»، «ماموريت کليسا»، «خدمت تعليم»، «مسيحي در جامعه» و ... و توزيع سي دي هاي تبليغاتي رايگان نظير «عشق». «خدا محبت است»، «کتاب آفرينش»، «داستان خدا» و ... نيز از اين دست اقدامات است.
در جذب جوان، بر روي روابط بين دختران و پسران مانور داده مي شود. از اين منظر، دين مسيحي، ديني سهل گير معرفي مي شود، به صورتي که در آن دختران و پسران بدون محدوديت هاي اسلامي مي توانند با يکديگر رابطه داشته باشند
تبليغات در اقشار
الف) انجام فعاليت هاي تبليغي بر جوانان و جذب آن ها: در جذب جوان، بر روي روابط بين دختران و پسران مانور داده مي شود. از اين منظر، دين مسيحي، ديني سهل گير معرفي مي شود، به صورتي که در آن دختران و پسران بدون محدوديت هاي اسلامي مي توانند با يکديگر رابطه داشته باشند.
ب) گروه هاي اجتماعي:
گروه هاي اجتماعي که داراي بيش ترين اهميت و اولويت در برنامه هاي جذب گروه هاي مبلغ مسيحيت هستند، عبارتند از: دانشجويان، معتادان، مخالفان سياسي نظام، دختران فراري و کودکان خياباني، بهائيان، لائيک ها و معلولان جسمي و مبتلايان به بيماري هاي صعب العلاج.
تبليغات در کليساهاي خانگي
کليساهاي خانگي، منازلي هستند که کشيشان مسيحي يا افراد مرتد تازه جذب شده، مالکيت و يا اجاره آن ها را در اختيار دارند. اين محل ها از سوي سازمان هاي کليسايي با مبالغ قابل توجهي به اجاره در آورده مي شوند تا امورات جذب در آن ها صورت گيرد.
اين اماکن عمدتاً شاهد رجوع جوانان تازه جذب شده هستند. همچنين برخي کتب، سي دي ها و جزوات، شبنامه اي و وبلاگ هاي اينترنتي، از اين اماکن تهيه و توزيع و به روز رساني مي شوند.
تبليغات تلويزيوني
شبكه‌هاي ماهواره اي متعدد تحت مجموعه اي رسانه اي که به صورت شبکه اي کاملاً هماهنگ به تحرک مي پردازند، به شيوه هاي گوناگوني، به صورت مستقيم تبليغات وسيعي را براي مسيحيت به مرحله اجرا در مي آورند.
افراد اين گروه با سخنراني و تبليغ چهره به چهره در محافل و با راه اندازي وبلاگ و چت کردن مبادرت به جذب جوانان هوس باز مي کنند.
محورهاي القاي اين شبكه‌ها عبارتند از:
الف) تبليغات مسحيت صهيونيستي: يکي از مجريان «نجات تي وي» مي گويد: « اسرائيل سرزمين مقدسي است. پس کسي که مي گويد مرگ بر اسرائيل، آن مرگ به خودش بر مي گردد.»
ب) انجام تبليغات ويژه معتادان و معلولان با استفاده از تصاوير ساختگي و مجهول و انتشار موسيقي و تصاوير هيجان آور به صورت مداوم.
ج) نشان دادن مسيحيت به عنوان يک دين فراگير که توانسته تمامي نژادها را به سمت خود جذب کند.
اين گونه اقدامات عوام فريبانه اغلب با انتشار نماهنگ هايي از درون ايران نيز همراه مي شود.
همچمنين در اين بررسي ها مشخص شده که برخي از اين گروه هاي مبلغ طيف وسيعي از اغواگران زن را در اختيار دارند. از اين گروه براي جذب افراد مذکر بهره برداري مي کنند. افراد اين گروه با سخنراني و تبليغ چهره به چهره در محافل و با راه اندازي وبلاگ و چت کردن مبادرت به جذب جوانان هوس باز مي کنند. (3)

پي‌نوشت‌ها:
1. آل عمران (3)آيه64.
2. زمر (39) آيه 18 .
3. شيعه نيوز.
------------------------------

پاسخ2:
با توجه به اينکه شيعيان تمام احکام را از اهل بيت (که جانشين پيامبر و بيانگر احکام خدا بعد از پيامبر اسلام و مفسران واقعي قرآن هستند، استفاده مي کنند و اهل سنت به پيروي از کساني که براساس استنباط شخصي بعضي از افراد احکام را به دست آورده است) جاي شک و ترديدي نمي ماند که اذان شيعيان صحيح و مطابق با دستور خداوند و پيامبر او مي باشد.
اختلاف اذان بيان شيعه و سني مثل اختلاف در وضوگرفتن بر مي گردد به اختلاف در منابع دو مذهب براي استنباط احکام.
نسبت به اين مسئله که اذان کدام يکي از دو مذهب برحق و ديگري باطل است، بايد رواياتي را که با سند معتبر از پيامبر اسلام به ما رسيده است، در نظر بگيريم. منابعي را که شيعه يا سني براي اثبات اذان و ساير احکام شرعي استفاده مي کنند ،بررسي نمائيم.
شيعه از منبع اهل بيت عليهم السلام کيفيت اذان و وضو گرفتن را آموخته و اهل بيت به سفارش پيامبر در حديث ثقلين که مورد قبول شيعه و سني مي باشد، برابر قرآن اند و جانشين پيامبر اسلام در بيان احکام الهي هستند.
پيامبر اسلام در روايات متعددي که در منابع معتبر و مهمي شيعه و اهل سنت وجود دارد، راجع به جانشيني بعد از خودش و پيروي از اهل بيت و در رأس اهل بيت به پيروي از امير المؤمنين علي (عليه السلام) سفارش نموده است.(1)
اهل بيت (عليهم السلام) احکام خدا را در تمام زمينه ها، چه در وضو باشد يا در کيفيت گفتن اذان و اقامه و ساير مسائل به صورت صحيح و به روش و سنت پيامبر اسلام بيان نموده اند. شيعيان تمام احکام الهي از جمله کيفيت اذان گفتن را از اهل بيت پيامبر استفاده نموده اند.
اما اهل سنت به پيروي از کساني که بر اساس استنباط شخصي بعضي از افراد و اجتهاد آن ها درمقابل نص -که اجتهاد در مقابل نص باطل است- کيفيت اذان گفتن را آموخته اند.
با اين بيان روشن مي شود که اذان گفتن شيعيان چون مستند به اهل بيت پيامبر است صحيح مي باشد.

پي نوشت:
1.شيخ سليمان حنفي قندوزي، ينابيع المودة ، ج1 ،ص 36، بحث حديث ثقلين.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
بر خلاف آنچه در پرسش اشاره شده آيين بودايي يکي از آئين‌هاي کهن است، آموزه ها و تعليمات خاصي دارد . به طور کلي معتقد است که حيات و زندگي سراسر رنج است . خاستگاه اين رنج‌ها، آرزوهاي نفساني انسان است . از طريق رياضت‌هاي سنگين بايد خواسته‌هاي نفس را سرکوب نمود تا از رنج‌هاي زندگي رهايي يافت، آن ها بر اين باورند که آدمي بايد انديشه درست، تلاش درست داشته باشد، آنان معتقدند که هدف مرد ديندار آن است که از وجود به عدم سعادت آميز پناه ببرد که از آن به «نيروانا= نابودي» ياد مي‌کنند، آن ها بر اين باورند که انسان مرکب از عناصري است که قبل از او بوده ، هنگام مرگ از هم جدا مي‌شوند، ولي باز ممکن است به نحو مشابه به يکديگر بپيوندند. (1)
در مجموع آن ها بر اساس آيين بودايي خود باورهايي دارند، همان باورها در واقع مذهب و اعتقادات آنان را تشکيل مي‌دهد، بنابراين اگر آن ها مدعي‌اند که مذهب خاصي ندارند ،مرادشان مذهب‌هاي توحيدي است، نظير آنچه در اديان آسماني مطرح است . آن ها بدين مذاهب و اديان آسماني باور ندارند.
آيا مي‌توان آن ها را به دين خدا پرستي و توحيد فرا خواند؟
با توجه به شرايط و مصلحت‌هايي که در آن جا براي شما مطرح است، از راه‌هاي مناسب مي‌توانيد آنان را به خداپرستي و يا لااقل به خداشناسي توحيدي فرا بخوانيد ،ولي خدايي که اسلام معرفي نموده، يعني خداي يکتا، بي‌همتا، منزه از مثل و مانند و شريک، جسم و مانند آن را به آنان معرفي کنيد. اگر نتوانستيد، با ساير آموزه‌هاي اسلامي آنان را آشنا سازيد. با توحيد اسلامي آشنا کنيد. سعي نماييد از طريق استدلال عقلي و بيدار کردن فطرت با آنان وارد گفتگو شويد . دوستانه و با محبت با آنان سخن بگوييد چون بر اساس آموزه‌هاي اسلامي توحيد يک حقيقت فطري است . اگر غبار باورهاي فرهنگي و اجتماعي و تربيتي غلط از چهره فطره انسان پاک شود ،به آساني شکوفا مي‌گردد و حقيقت را مي پذيرد، چه اين که گفتگوي عقلي و استدلالي نيز براي اثبات حقايق بسيار موثر است. درهر صورت به هر اندازه که بتوانيد آنان را با توحيد اسلامي آشنا سازيد. ثواب و ارزش فراوان دارد.
از طريق ارتباط با همين مرکز مي‌توانيد آگاهي خود را با آموزه‌هاي اسلامي تقويت نماييد. راهکارهاي تشويق دوستان خود را براي آشنايي با توحيد اسلامي از اين مرکز سوال کنيد. گام به گام پرسش‌هاي مربوطه را مطرح نماييد تا پاسخ مناسب تقديم شود. ان شاءالله موفق باشيد.
پي‌نوشت:
1. لغت نامه دهخدا، ج 3، ص 4394 - 4395.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
دلايل حقانيت پيامبر اسلام (ص)
خداوند پيامبران را به عنوان راهنماي راه سعادت بشر برانگيخت و هر يک در زمان خود به ارشاد و هدايت مردم پرداختند. آنان معلم بودند و ديگران متعلم.
انسان‌ها در تعليمات انبيا مانند يك دانش آموزند كه از كلاس اوّل تا آخرين كلاس‌هاي بالا و بالاتر به تدريج گام برمي دارند. از اين رو بشر در هر دوره اي طبق مقتضيات زمان و پيش‌رفتي كه پيدا مي كند، نيازمند پيام نو و پيام آور نو است كه بدين لحاظ تجديد بعثت و ظهور پيامبران، نوسازي دائمي شرايع و نزول كتاب‌هاي آسماني انجام مي گرفت. روشن است كه تعاليم كلاس هاي بالاتر، كامل تر از كلاس هاي سال‌هاي پايين تر است. مقصود از كاملتر و بالاتر بودن دين اسلام نيز همين است كه آموزه هاي اسلام و تعاليم و احكامي كه درآن بيان شده ، به تناسب رشد فكري انسان ها و گسترش نياز هاي بشري و گستردگي روابط ميان انسان ها، به صورت كامل‌تر براي انسان ها عرضه شده است.
در عين حال هر ديني در زمان خود كامل بوده و به نيازهاي انسان ها در عصر خود پاسخ مي داد، اما با وجود دين بعدي كه صورت كامل شده دين قبلي است، دين قبل نسبت به دين بعد ناقص محسوب مي شود و به همين خاطر يهوديت نسبت به دين مسيحيت از نقص برخوردار بوده و دين حضرت مسيح كامل تر است.
بنابراين با تكامل انسان، دين هم متكامل مي شد، تا اين كه بشر به حدي مي‌رسد كه بتواند برنامه كامل سعادت را دريافت نمايد.
اين زمان كه دوره خاتميت است، توسط حضرت محمد(ص) كه آخرين پيامبر الهي است، دين اسلام به صورت كامل عرضه شد و با آمدن اسلام همه اديان گذشته منسوخ گرديد و همه بشر مكلف شدند از اسلام پيروي نمايند.(1) پس از آن جا كه اسلام آخرين دين آسماني و كامل‌ترين اديان است و با آمدن اين دين، اديان قبلي نسخ شده؛ زيرا با وجود كامل،‌نيازي به ناقص نمي باشد(2) تنها دين حق، اسلام است.
به بياني ديگر: ‌دين حق در هر زماني، يكي بيش نيست و بر همه كس لازم است از آن پيروي كنند. البته ميان پيامبران اختلاف و نزاعي وجود ندارد. پيامبران خدا همگي به سوي يك هدف و يك خدا دعوت مي كنند. آنان نيامده‌اند كه ميان بشر گروه‌هاي متناقضي به وجود آورند، ولي اين سخن به آن معني نيست كه در هر زماني چندين دين بر حق وجود داشته باشد و انسان مي تواند در هر زماني، هر ديني را كه مي‌خواهد بپذيرد. بر عكس معناي سخن اين است كه انسان بايد همه پيامبران گذشته را قبول داشته باشد و بداند كه پيامبران سابق، مبشّر پيامبران پسين خصوصاً خاتم و افضل شان و پيامبران بعدي مصدّق پيامبران سابق بودند، پس لازمه ايمان به همه پيامبران اين است كه در هر زماني تسليم شريعت همان پيامبري باشيم كه دوره ‌او است و قهراً لازم است در دوره خاتميت به آخرين دستورهايي كه از جانب خدا به وسيله آخرين پيامبر رسيده است عمل كنيم.
قرآن كريم مي‌فرمايد: « هر كس غير از اسلام ديني بجويد، هرگز از او پذيرفته نيست و او در جهان ديگر از جمله زيانكاران خواهد بود».(3)
لازمه تسليم خدا شدن، پذيرفتن دستورهاي او است، و روشن است كه همواره به آخرين دستور خدا بايد عمل كرد و آخرين دستور خدا همان است كه آخرين رسول آورده است.(4)پس بعد از بعثت رسول اكرم(ص) تنها دين حق، اسلام است و اديان ديگر منسوخ و زمان آن‌ها سپري شده است. چنان كه پيامبر اسلام(ص) رسالت خود را جهاني اعلام نمود و يهود و نصارا و همه پيروان اديان ديگر را دعوت به اسلام كرد. قرآن خطاب به پيامبر(ص) مي‌گويد:‌«بگو اي مردم، من فرستاده خدا براي همه شما هستم».(5) «اي محمد، ما تو را براي همه مردم، بشارت دهنده و بيم دهنده فرستاديم».(6)
« او است كه پيامبر خود را با هدايت و دين حق و پايداري فرستاد، تا پيامبر خود و آيين او را بر تمام دين‌ها غالب سازد، اگر چه مشركان نخواهند».(7)
افزون بر اين مي‌توان گفت: پس از ظهور اسلام، غير از اسلام، دين واقعي كه بتوان گفت دين خدا است، وجود ندارد، زيرا كتاب‌هاي آسماني پيامبران صاحب شريعت كه در بردارنده قوانين الهي بودند و محتواي دين محسوب مي شدند، به مرور زمان به كلي محو شدند و يا دستخوش تحريف قرار گرفتند؛ چنان كه تورات موسي(ع) مورد تحريف هاي فراوان قرار گرفته و چيزي به نام انجيل عيسي(ع) باقي نمانده است، بلكه از دست نويس هاي افرادي كه از پيروان حضرت موسي و عيسي(ع) شمرده مي شدند، مجموعه هايي تهيه شد و به نام کتاب مقدس ( عهدقديم و عهد جديد ) معرفي گرديده است. هر شخص بي غرضي كه نظري بر عهدين (تورات و انجيل فعلي) بيفكند، خواهد دانست كه هيچ كدام از آنها كتابي كه بر موسي(ع) يا عيسي(ع) نازل شده، نيست. به عنوان مثال تورات خدا را به صورت انساني ترسيم مي‌كند كه نسبت به بسياري از امور آگاهي ندارد(8) و بارها از كار خود پشيمان مي‌شود،(9) با حضرت يعقوب كشتي مي گيرد و نمي تواند بر او غالب شود و سرانجام التماس مي كند كه از او دست بردارد تا مردم خدا را در چنين حالي نبينند.(10)
وضع انجيل از تورات مشکل تر است، زيرا اوّلاً چيزي به نام كتابي كه بر حضرت عيسي(ع) نازل شده، در دست نيست و مسيحيان چنين ادعايي ندارند كه انجيل فعلي كتابي است كه خدا بر حضرت عيسي(ع) نازل كرده، بلكه محتواي آن گزارش هايي است منسوب به چند تن از پيروان آن حضرت و علاوه بر تجويز شرب خمر، ساختن آن را به عنوان معجزه عيسي قلمداد مي‌كند.(11) در يك جمله: وحي‌هاي نازل شده بر اين دو پيامبر بزرگوار تحريف شده است و نمي تواند نقش خود در هدايت مردم را ايفا كند و نمي تواند به عنوان دين و وحي الهي تلقي شود، ولي وحي نازل شده بر پيامبر اسلام(ص) بدون هيچ تحريف موجود است و براي هميشه از تحريف مصون باقي خواهد ماند، چرا كه خدا مصونيت قرآن كريم از هر گونه تحريف را ضمانت كرده و فرمود: «ما قرآن را نازل كرديم و ما به طور قطع نگهدار آنيم».(12)
ضمن آنکه ما نيز همانند انسان هاي دوران پيامبر نياز به معجزه براي پذيرش دين حق داريم و تنها معجزه اي که از اديان آسماني باقي مانده ، قرآن است و هيچ آئين ديگر مانند اسلام ،مدعي معجزه بودن کتابش را ندارد ، در حالي که قرآن معجزه جاودان است ؛ پس آيا نبايد با ديدن اعجاز ايمان آورد ؟
افزون بر اين مي‌توان با مقايسه احكام و قوانين اسلام با مسايل طرح شده در ساير اديان هم به برتري و كامل¬تر بودن اسلام پي برد.
پي نوشت ها:
1. مرتضي مطهري، مجموعه آثار، ج 2، ص 181 و ج 3، ص 154.
2. علامه طباطبايي،‌ خلاصه تعاليم اسلام، ص 22.
3. آل عمران (3) آيه ‌85.
4. مرتضي مطهري، عدل الهي، ص 333.
5. اعراف (7) آيه 158.
6. سبا (34) آيه ‌28.
7. توبه (9) آيه 33.
8. تورات، سفر پيدايش، باب سوم، شماره 8 - 12.
9. همان، باب 6، شماره 6.
10. همان، باب 32، شماره 24 - 32.
11. انجيل يوحنا، باب دوم.
12. حجر(15) آيه 9.