خدا وآفرينش خدا چگونه بوده؟ يعني زمان نبود، درحالي كه ما مي گوييم خدا آفريد، كي آفريد؟ آيا آفرينش نخستين خدا را مي شود بدون زمان تصور كرد؟
زمان محصول حركت ماده است و به تعبير فيزيكي بعد چهارم ماده ميباشد؛ يعني آن كه زمان، خود از محصولات ماده و حركت است، نه چيزي سابق بر ماده. بشر به دليل زندگي در زمان براي هر چيزي زمان ميطلبد و تصور اين كه چيزي باشد كه در زمان نباشد، براي او دشوار است. گفتهاند: مورچه خدا را داراي دو شاخك ميداند؛ چرا كه خود به وسيله شاخكها ميشناسد، ميبويد، و.... حال انسان نيز به دليل ماهيت زماني خود، هر چيزي را داراي زمان ميداند. حال آن كه حقيقت فراتر از اين است. در حقيقت زمان نيز از مخلوقات الهي است و معنا ندارد كه «خداوندِ خالق زمان» در محدوده مخلوق خويش، اسير باشد. اما اين كه خدا در فراتر از زمان از كجا آمده است، گفتني است كه اگر قدري در علت نخستين جهان انديشه كنيد، اين حقيقت بر شما آشكار خواهد شد كه علت نخستين، علتي است كه خود نيازمند علت ديگر نباشد و گرنه با تسلسل بينهايت علتها روبهرو ميشويم؛ يعني آن كه پاسخي كه مورد قبول خرد باشد، پيدا نميكنيم. ازاينرو بايستي موجودي باشد كه او نيازمند نباشد و آن موجود، خدا است كه هستي محض است و نيازي به علت ندارد (وگرنه خدا نبود بلكه او نيز موجودي همانند مخلوقات ديگر بود). معناي واجب الوجود نيز همين است؛ يعني: «موجودي كه وجودش واجب است و آن را وامدار موجودي ديگر نيست». در اين مقوله حتي ماديگراها نيز قائل به ازليت ماده و بينيازي او از علتاند وگرنه در تسلسلي هولناك گرفتار خواهند شد.
اما در مورد آفرينش خداوند بايد گفت: ذات خداي متعال، با افعال و صفات فعلي او يكسان نيست. و در مباحث خداشناسي، هميشه بحث صفات ذاتي از صفات فعلي را جدا مي سازند. اگر چه افعال الهي مي تواند، نشانه هايي براي شناخت ذات باشد، اما معناي آيه و نشانه بودن، عينيت و يك چيز بودن فعل و ذات نيست. ذات خداي متعال، غير از افعال اوست. و صفات فعل را نمي توان به خود خدا نسبت داد. مثل مادي بودن عالم ما، كه دليل مادي بودن خدا نيست. و در بين مخلوقات كه از افعال خدا هستند، نيز همه زمان دار نيستند؛ بلكه تنها قسمتي از آن ها، موجود زمان دار هستند. مثل آسمان و زمين كه تدريج و تغيير جزئي از ذات آن هاست.
براي توضيح بيشتر در اين زمينه ر.ك:
1- علل گرايش به ماديگريشهيد, مطهري
2- به سوي آفريدگارلطف اللَّه صافي
3- مقالات فلسفي، ج 2، شهيد مطهري
4- اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 3، علامه طباطبايي.
5- حركت و زمان در فلسفه اسلامي، ج 1، شهيد مطهري.
