بايد چند نكته را متذكر شويم:
1- اسلام ديني است جهاني و كامل . اين دين برنامه هدايت انساني را تا روز قيامت به همراه دارد . براي تمام ابعاد زندگي انسان برنامه و قانون دارد، منتها قوانين بايد استخراج شود و استنباط گردد. از طريق تحقيق و پژوهش ابعاد آن و دستور عمل‌‌ها و راهكارهاي آن تبيين شود.
2-كتاب هاي روانشناسي يا نظرات روانشناساني كه امروزه مطرح است، بيش تر قوانين و اصول آن فرضيات است .پايه تجربي دارد . نمي‌تواند به عنوان توصيه‌اي صد در صد اطمينان آور مطرح باشد.
3- قوانين و احكام اسلام در قرآن و روايات طوري تنظيم شده است كه سعادت دنيوي و اخروي انساني را در پي دارد . با توجه به نيازها و مصالح افراد انساني وضع شده، به طوري كه اگر به آن ها عمل كند، هم آباداني و خوشبختي دنيا و هم آخرت را به دست مي‌آورد.
قسمت زيادي از توصيه‌ها و يافته‌هاي روانشناسي روز مورد تأييد اسلام نيست . با اهداف عالي اسلام كه سعادت دنيا و آخرت انسان است، سازگار نمي‌باشد؛ زيرا:
اولاً روانشناسي امروزه به ابعاد وجودي و نيازهاي عالي انسان و توانايي‌هاي وي توجه فراگير نكرده ،آدمي را در حدّ حيوان تنزل داده، از طرف ديگر محور كار خود را فقط رفتار او قرار داده و به بقيه ابعاد وجودي وي توجه نكرده‌است.
ثانياً در تدوين فرضيات گاهي افراط كرده و گاهي تفريط و نتوانستند حق مطلب را ادا كنند. تناقض‌هاي زيادي بين روان شناسان مشاهده مي‌شود. فرويد به عنوان يك روان تحليل‌گر مشهور انسان را مجبور مي‌داند. قائل است كه خيلي از كارهاي انسان جبري است و اراده‌اي از خود ندارد. رفتارگراها كه كارهاي انسان را عبارت از محرك و پاسخ مي‌دانند ، براي شناخت و عقل انسان ارزش چنداني قائل نيستند.
روانشناسي مورد تأييد اسلام روانشناسي است كه از منبع غني و سرشار قرآن مجيد و روايات معصومين و عمل آنان نشأت گرفته باشد. تمام مسائل انساني را (فردي و اجتماعي) بر اساس فطرت و ارزش هاي مطلق تحليل كند. دستور عمل‌هاي خود را طبق مصلحت دنيوي و اخروي انسان ها و سعادت آنان تنظيم نمايد. در ارايه راهكارها به تمام ابعاد وجودي انسان از قبيل عواطف، نيازها، عقل، حافظه، دين، اخلاق، وجدان، روح و روان توجه داشته باشد. سعي كند انسان را به خليفة الله شدن و قرب الي الله كه كمال نهايي انسان است، نزديك كند. در دستور بهداشتي هم به نيازهاي واقعي و مصلحت‌دار او توجه نمايد.(1)
در موضوعي كه گفتيد كه ملاك همه چيز و رسيدن به آن ها را فكر و تمركز كردن و سپس رسيده به آن مي دانيد ،جزء روانشناسي غير ديني است. اگر تمام كار در اين باشد كه فقط با تمركز و فكر زياد انسان به آن ها برسد،به يقين خلاف و غير صحيح است . منافات با تلاش و كوشش انسان دارد . اين در دين مبين اسلام وجود ندارد . در سوره اي هم به آن اشاره نشده است .
اما اگر به عنوان مقدمه كارها و انجام فرامين الهي و رسيدن به مطلوب حقيقي فرض شود، خوب است . سفارش قرآن مجيد و روايات معصومين است .گويا همان تدبر و تفكر در خالق هستي و مخلوقاتتش است. (2) با توكل و اميد به خدا و تلاش و كوشش و مصلحت و حكمتي كه در اين مسايل وجود دارد كه خدا به همه آن ها آگاه تر است، رخ مي دهد و صورت مي پذيرد . اين موافق دين مبين اسلام است.
راه رسيدن به مراد دل تان اگر خدا صلاح بداند، نيازمند حداقل چند چيز است:
1- توكل به خدا :
وَ تَوَكَّلْ عَلَي اللَّهِ وَ كَفي بِاللَّهِ وَكيلاً ؛(3 )
بر خدا توكّل كن، و همين بس كه خداوند حافظ و مدافع (انسان) باشد!
2- دعا و عبادت خدا :
وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرين؛ (4 )
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانيد تا (دعاي) شما را بپذيرم! كساني كه از عبادت من تكبّر ميورزند، به زودي با ذلّت وارد دوزخ ميشوند!»
پي نوشت ها:
1.كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ ؛
اين كتابي است پر بركت كه بر تو نازل كردهايم تا در آيات آن تدبر كنند و صاحبان مغز (و انديشه) متذكر شوند: ص(38) آيه 29
1. مكتب‌هاي روانشناسي و فقر آن، ج 1 و2، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، انتشارات سمت، 1372 ؛
محمد آل اسحاق، اسلام و روانشناسي، انتشارات آل اسحق خوييني، 1369، ص 18
3.احزاب (33) آيه 3
4.غافر (40) آيه 60
