اين بخش از آيه گوشزد مي كند كه هيچ گونه سخت گيري در دستوراتي كه مربوط به عبادات الهي است در كار نبوده، بلكه همه آن ها به خاطر مصالح قابل توجهي تشريع شده ، مربوط به مشكلات و سختي هاي ديگر زندگي مثل از دست دادن دوست نيست . از اين رو ميفرمايد: خداوند نميخواهد شما را به زحمت بيفكند، بلكه ميخواهد شما را پاكيزه سازد . نعمت خود را بر شما تمام كند تا سپاس نعمت هاي او را بگوئيد.
جملههاي فوق به دو مطلب اشاره دارد:
يك: تمام دستورهاي الهي و برنامههاي اسلامي به خاطر مردم و براي حفظ منافع آن ها قرار داده شده و به هيچ وجه هدف ديگري در كار نبوده است. خداوند ميخواهد با اين دستورها هم طهارت معنوي و هم جسماني براي مردم فراهم شود.
دوم : خداوند نميخواهد دستورها تكليف طاقتفرسايي بر دوش شما بگذارد. گرچه احكام مربوط به غسل و وضو و تيمم ذكر شده، اما يك قانون كلي را بيان ميكند كه احكام الهي در هيچ موردي به صورت تكليف شاق و طاقتفرسا نيست. بنا بر اين اگر مشاهده كنيم پارهاي از تكاليف در مورد بعضي از اشخاص صورت مشقت باري به خود مي گيرد و غير قابل تحمل ميشود، حكم در مورد آن ها به دليل اين آيه استثنا ميخورد و ساقط ميشود، مثلا اگر روزه براي افرادي همچون پيرمردان و پيرزنان ناتوان مشقت بار گردد، به دليل اين آيه روزه بر آن ها واجب نيست.
البته نبايد فراموش كرد كه پارهاي از دستورات كه ذاتا مشكل است، و بايد به خاطر مصالح مهمي كه در كار است، مشكلات را تحمل كرد ،همانند حكم جهاد با دشمنان حق.
اين قانون كلي در فقه اسلامي تحت عنوان قاعده" لا حرج" به عنوان يك اصل اساسي در ابواب مختلف مورد استناد فقها ميباشد . احكام زيادي را از آن استنباط كردهاند. به هر حال اين بخش از آيه فوق مربوط به سختي هاي عبادات و دستور هاي الهي براي بشر است و نه مسائل ديگر از قبيل از دست دادن دوست . براي اطلاع بيش تر به ترجمه تفسير الميزان ذيل آيه مراجعه نماييد.
پي نوشت :
1. ناصر مكارم ، تفسير نمونه، تهران ، انتشارات دارالكتب ،1361، ج4، ص 296
