با سلام و احترام ،
اینجانب دختری دارم که تازه مکلف شده و برایش سوالی پیش آمده که می خواهم با زبانی قابل فهم برای او پاسخش را بدهم . لطفاً راهنمایی کنید :
سوال : چرا در نماز لازم است خانم ها عقب تر از آقایان بایستند ؟ حتی اگر آقا محرم باشد ؟
با تشکر - مصطفی عطاری
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد گفت كه فقهاء در لزوم و عدم لزوم عقب تر ايستادن خانم ها از مردها در نماز اختلاف نظر دارند و لزوم اين مسئله مورد اتفاق تمام فقهاء و مراجع تقليد نيست. بلكه بعضي از مراجع معظم تقليد حكم به لزوم عقب ايستادن خانم ها داده اند. اما بعضي ديگر از مراجع اين حكم را لازم ندانسته و فرموده اند: اگر جلوتر از مرد هم بايستد اشكال ندارد، ولي بهتر است زن عقب تر از مرد بايستد و بعضي ديگر عقب تر ايستادن زن از مرد را احتياط مستحب دانسته اند و بعضي هم جلوتر ايستادن زن و يا مساوي با مرد ايستادن زن را مكروه مي دانند. (1)
اما در مورد چرايي و علت لزوم عقب تر ايستادن خانم ها از آقايان حتي از محرم هاي خود، مي گوييم كه از ديدگاه آموزه هاي ديني، روح و كمال تمام عبادات به حضور قلب و توجه آن، به درگاه ذات حق تعالي مي باشد، به گونه اي كه هيچ عبادتي، بدون توجه قلبي، مورد قبول و رحمت ذات حق تعالي واقع نمي شود چنانچه در روايتي رسول اسلام (ص) فرموده: همانا بهره اي از نمازت نداري، مگر به همان مقدار كه توجه به خدا داشته باشي.
حضرت در كلام ديگري فرمودند: خداي تعالي را به گونه اي عبادت كن كه گويي او را مي بيني، كه اگر تو او را نمي بيني، او تو را مي بيند(3) و حضرت امام خميني (ره) فرمودند: فوائد و نتايجي كه در آيات و روايات، براي عبادت و نماز بيان كردند، بدست نمي آيد، مگر آن كه، حضور قلب باشد(4) و به همين خاطر است كه در اسلام براي نماز آداب و شرايط خاصي ذكر شده است تا حضور قلب در نماز حفظ شود و از چيزهايي كه باعث پرتي حواس و از بين رفتن حضور قلب مي شود نهي شده است.
مثلا فرموده اند: در حال نماز، به اطراف نگاه نكنيد، با دست و بدن خود بازي مكنيد، نگاه به نقش انگشتر و كتاب نكنيد، گوش به حرف هاي ديگران مكنيد، مكان نماز زنان از مردان جدا باشد و يا بين آنان مانع و حائلي وجود داشته باشد و زنان عقب تر از مردها بايستند و...
در مجموع به نظر مي رسد اگر گفته شده است كه خانم ها بايد عقب تر از مردها بايستند شايد بدين خاطر است كه زنان با توجه به ساختار وجودي و طبيعي آنها از زيبايي ها و جذابيت هاي خاصي برخوردار هستند كه اگر در نماز جلوتر از مردها حتي مردان محرم خود بايستند چه بسا ناخواسته ممكن است باعث جلب توجه مردها و حواس پرتي و از بين رفتن حضور قلب آنها در نماز بشوند، اين در حالي است كه معمولا ويژگي هاي جسمي مردها موجب جلب توجه زنان نمي شود.
به نظر مي رسد يكي از حكمت هاي اين كه در آموزه هاي ديني دستور داده اند زن جلوتر و يا مساوي با مرد نماز نگذارد و عقب تر از مرد بايستد همين مساله باشد.
پي نوشت ها:
1. توضيح المسائل مراجع، سيد محمد حسن بني هاشمي، انتشارات اسلامي جامعه مدرسين، قم، چاپ 17، 1390ش، ج1، مسئله886.
2. امام خميني، سر الصلوة، چاپ پيام آزادي،تهران، ص 49-51.
3. همان، ص53.
موفق باشید.
