پاسخ ارائه شده به سؤالِ یک پرسشگر با مشخصات خاص است. در صورتی که سؤال یا ابهامی برای شما ایجاد شده از طریق درگاه های پاسخگویی پیگیری فرمائید.

سلام عليكم، آيا نقش قطام در ماجراي شهادت حضرت اميرالمؤمنين (علیه السلام) از لحاظ تاريخي روشن و مستند است؟ استاد شهيد مطهري در كتاب جاذبه و دافعه علي (عليه‌السلام) اين نقش را خيلي پررنگ دانسته‌اند؛ اما بنده از يكي از اساتيد تاريخ شنيدم كه اين مطلب يا از جعليات تاريخ است يا حداقل خيلي در آن مبالغه شده. متشكرم

پاسخ:
در كتاب موسوعة الامام علي(علیه السلام) كيفيت شهادت امام علي(ع) و دست هايي كه در شهادت حضرت نقش داشتند، با استناد به منابع كهن، به خوبي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. با توجه به اين كتاب، به پاسخ مي پردازيم:
الف) از بررسي مجموع كتاب هاي تاريخي، همين مقدار مي توان اعتماد كرد كه پدر، برادر و نيز ـبنا به بعضي نقل هاـ عموي قطام در جنگ نهروان كشته شده بودند. اين قضيه سبب شد كه كينه امام علي(ع) را به دل بگيرد و در نتيجه با برقراري ارتباط با ابن ملجم، در قتل امام شركت كرد.
ب) شايد ذهنيت شما طول و تفصيلي كه در فيلم امام علي(ع) در مورد قطام آمده، كه البته قابل قبول نيست.
ج) خلاصه اخبار مورخان نخست در مورد شهادت امام اين است كه: عده اي از خوارج بعد از جنگ نهروان در مكه گرد آمدند و پس از مشورت ها براي حل مشكل عالم اسلام، به اين نتيجه رسيدند كه منشأ فتنه، سه نفرند: امام علي(ع)، معاويه و عمرو عاص، و تا وقتي كه اين سه زنده اند، امت اسلامي دچار اين مشكلات است.
تصميم به قتل هرسه نفر گرفتند و ترور هركدام آنها را يك نفر به عهده گرفت. بنا شد همگي در يك شب از شب هاي ماه مبارك رمضان، تصميم را عملي كنند. عبدالرحمان بن ملجم مرادي ترور امام علي را عهده دار شد. در ميان اين سه، تنها ابن ملجم توانست به تصميمش عملي كند. در اين بين قطام نيز او را براي اين كار، بيشتر ترغيب كرد و وردان بن مجاله و شبيب بن بجره هم او را ياري كردند.
عوامل گوناگوني در شهادت امير مومنان نقش داشتند كه از جمله آنها، جهل و ناداني افرادي مانند خوارج، عدالت علي (ع) و دنيا پرستي عده اي ديگر مانند اشعث بن قيس كه نقش پنهاني در ماجرا داشت، كينه و عداوتي كه از كشته شدن خوارج نهروان و ديگران به دست آن حضرت در دل ها جاري بود.(1)
مشهور بين مورخان آن است چون وي كينه امام را داشت يكي از موارد كابين ازدواجش با ابن ملجم راكشتن امام علي قرار داد.(2)
براي آشنايي بيشتر با چگونگي شهادت امام علي(ع) و نقش قطام، تحليلي قابل توجه در كتاب موسوعه امام علي(ع) آمده كه مطالعه آن مناسب به نظر مي رسد:
ترجمه اين كتاب با عنوان «دانشنامه اميرالمؤمنين(ع)» نيز به چاپ رسيده است.

پي نوشت ها:
1. موسوعة الامام علي(ع)، محمد محمدي ري شهري، ج 7، ص 219 ـ 225.
2. اخبار الطوال، ابو حنيفه احمد بن داود دينورى (م 283)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، نشر نى، چ چهارم، 1371ش.،ص260؛الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر (م 463)، تحقيق على محمد البجاوى، بيروت، دار الجيل، ط الأولى، 1412/1992، ج3، ص1123 .
موفق و موید باشید