پرسش:
چند قول درباره شهادت امام جواد علیه‌السلام وجود دارد ؟ آیا نسبت دادن قتل امام جواد به ام‌فضل اگر احتمالات دیگر وجود داشته باشد، تهمت محسوب نمی‌‌شود ؟ آیا صحت دارد حضرت با لب تشنه از دنیا رفت و پس از شهادت حضرت بدن مطهر ایشان را زیر آفتاب گذاشتند ؟
پاسخ:
درباره درگذشت حضرت امام جواد ( ع ) چند دیدگاه وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌شود:
1 - آن حضرت توسط همسرش ام‌فضل، دختر مأمون و به تحریک و دستور معتصم عباسی، عموی ام¬فضل به شهادت رسید،ام‌فضل زهری که معتصم فرستاده بود در انگور قرار داد و به حضرت داد که امام مسموم و شهید شد. البته ام‌فضل از کار خود پشیمان شد و گریه و زاری نمود، امام ( ع ) فرمود: الآن که مرا کشتی گریه می‌کنی ؟ سوگند به خدا به دردی مبتلا می‌شوی که درمانی ندارد و همان‌طور که حضرت فرموده بود شد و با بیماری سخت و بیچارگی شدید از دنیا رفت[1].
2 –متوکل شربتی زهرآلود آماده کرده، به غلام خود داد تا برای حضرت ببرد و وی را وادار کند که آن را بیاشامد، غلام آن را خدمت حضرت برد، امام از خوردن آن امتناع کرد، غلام اصرار زیاد کرد، و حضرت را وادار نمود که آن را بخورد و به این وسیله حضرت مسموم شد و به شهادت رسید. [2]
3 – بعد از مناظره‌ای که امام با علمای اهل سنت درباره مقدار قطع دست دزد انجام داد و حضرت با استدلال به آیه قرآن نظریه خود را اثبات نمود و علمای اهل سنت مغلوب شدند، ابن ابی داود، قاضی مهم اهل سنت که خود نیز در آن جلسه حضور داشت، نزد معتصم رفت و گفت مناظره به ضرر حکومت تو تمام شد و برگ برنده‌ای در اختیار امام و شیعیانش قرار گرفت و مردم تو را غاصب خلافت تصور می‌کنند، معتصم از انجام آن مناظره بسیار ناراحت شد و تصمیم به قتل امام گرفت، و به بکی از کاتبان خود دستور داد، که امام را به منزل خود دعوت کرده وی را مسموم نماید، وی امام را به منزل خود دعوت کرد، امام ( ع ) امتناع ورزید، او اصرار کرد و گفت: هدف متبرک شدن خانه ماست، و در مهمانی، طعام مسموم به حضرت داده شد و حضرت به شهادت رسید[3].
4 - شیخ مفید می‌نویسد: معتصم، امام جواد ( ع ) را از مدینه به بغداد احضار نمود، که حضرت 28 محرم سال 220 وارد بغداد شد، و در همان سال در بغداد درگذشت، وی سپس ادامه می‌دهد: برخی گفته‌اند که حضرت را مسموم نمودند. ( 4 )
بنابراین چون گروهی از محدثان و بزرگان شیعه، معتقدند که آن حضرت توسط همسرش ام¬فضل، به شهادت رسید، اگر گفته شود ام¬فضل او را شهید کرده، هیچ اشکالی ندارد؛ اما اینکه، آن حضرت را با لب تشنه شهید کردند یا بدن مبارکش در آفتاب گذاشته شد، در منابع معتبر نیامده است.
پی‌نوشت‌ها:
1. شیخ عباس قمی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1338 ش، ج 2 348 - 347 ؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، بیروت مؤسسه الوفا، 1402ش، ج 50، ص 16.
2. منتهی الامال، همان، ص 348 ؛ بحارالانوار، همان، ص 8.
3. منتهی الامال همان، ص 349 - 348 ؛ بحارالانوار، همان 7 - 5.
4. الارشاد، شیخ مفید، قم، مؤسسه ال البیت، 1413 ش، ج 2، ص 295.
