روش مواجهه با بیماری ها در قرآن کریم

پاسخ اجمالی:

روش مواجهه خداوند متعال با بیماری ها در قرآن کریم بدین گونه است که اولاً: اقسام بیماری های جسمی، روحی و روانی را ذکر می کند. ثانیاً: به پرهیز از بعضی امور توصیه کرده و درمان هایی را معرفی می کند. ثالثاً: احکام بعضی از بیماری ها را ذکر کرده و رابعاً: به اهداف این نوع مشکلات و بیماری ها اشاره می کند.

پاسخ تفصیلی:

بررسی روش ها در هر علمی، کمک شایانی در استفاده از آن علم می کند. قرآن کریم هم از این قاعده مستثنی نیست. در بررسی بیماری ها یکی از مباحث، چگونگی مواجهه با بیماری است. کشف مواجهه قرآن کریم (به عنوان بهترین مستند) با بیماری ها، می تواند بهترین الگو را در اختیار جامعه انسانی بخصوص جامعه پزشکی بگذارد.

با توجه به آیات قرآن، می توان روش برخورد و مواجه شدن با بیماری ها را در چهار مرحله خلاصه کرد:

1. بیان اقسام بیماری ها در قرآن:

خداوند متعال به صورت کلی به سه گونه بیماری اشاره می کند:

1. بیماری های جسمی

2. بیماری های روحی (قلبی)

3. بیماری های روانی.

1-1. بیمارهای جسمی:

بیماری هایی هستند که مربوط به جسم و بدن انسان اند. هرچند قرآن کریم کتاب بهداشت و پزشکى نیست و کتاب تربیت معنوى است اما گاهی به بعضی مطالب پزشکى و بهداشتى نیز اشاره دارد تا راه خداشناسى را هموار کند. همچنین اعجاز علمى قرآن را به اثبات برساند و علت مهم‏تر اینکه به خاطر پیوستگى نیازهاى جسمى و روحى و تأثیر آن ها بر هم قرآن لازم مى‏ داند به بهداشت جسمى نیز توجه ویژه کند، زیرا در کمال روحى او تأثیر دارد. بیماری جسمی در قرآن کریم با کلماتی چون «مَرضی»(1)، «سَقیم»(2)، «اُولی الضَّرَر»(3) و «ضرّ»(4) معرفی شده است.

1-2. اما بیماری های روحی (قلبی):

 مراد از بیماری های روحی، بیماری های است که مربوط روح انسانی انسان است. عقاید و باورهای انسان مربوط به این روح است و همین روح و متعلقات آن است که منجر به تفکیک انسان از سایر حیوانات شده است. این نوع بیماری ها معمولاً با واژه عام: «فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ»(5)؛ «لِما فِی الصُّدُور»(6) و خاص (نام گناهانی چون دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر و...) بیان شده است

 1-3. اما بیماری های روانی:

مفهوم «روان» بیش تر در مورد ابعادی از سلامت فرا مادی انسان مطرح می شود که مرتبط با جسم و بدن او باشد برخلاف «روح» که بیش تر در مورد آن بعدی از وجود انسان به کار می رود که کاملاً از ماده مجرد شده است. پس هنگامی که از «روح» سخن می گوییم منظور ما بُعد فرا مادی بدون ارتباط با بدن است و وقتی که از «روان» صحبت می کنیم منظور ما بُعد فرا مادی در ارتباط با بدن است (7) قرآن کریم با الفاظ مختلفی از بیماری های روانی یادکرده است مانند یأس، عدم اطمینان قلب، وسواس، سوءظن و... .

2. بیان بعضی درمان ها: که در مباحث درمان با قرآن به قرآن پرداخته شده است. (8)

3. بیان احکام بعضی بیماری ها: در قرآن کریم به احکام بعضی بیماری ها اشاره شده است مانند حکم روزه بیمار (9)؛ حکم وضو و غسل بیمار (10)؛ نماز بیمار در جنگ (11)؛ قرائت قرآن برای بیمار (12)؛ حکم جهاد بیمار (13)؛ خوردن غذا برای بیمار از خانه اقرباء (14)

4. بیان اهداف این بیماری ها: یکی از اهداف شایع خداوند متعال برای ایجاد بیماری ها، آزمایش کردن بندگان است مانند: «وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأمْوَالِ وَالأنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ (15)؛ و به طورقطع شما را به چیزی [از قبیل] ترس و گرسنگی و کاهش در اموال و جان ها و محصولات می آزماییم و مژده باد شکیبایان را...» و آیات: انبیاء، آیه 35؛ زمر، آیه 8؛ روم، آیه 33؛ مؤمنون، آیه 75؛ یونس، آیه 12.

اگر کسی در این امتحان سربلند بیرون آمد، طبیعتاً مقامش هم در نزد خداوند بالا خواهد رفت مانند مقام حضرت ایوب یا حضرت یونس (علیهماالسلام).

هدف دیگر خداوند متعال بیداری از غفلت است مانند: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِک فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یتَضَرَّعُونَ (16)؛ و ما آن ها را به حوادث غم انگیز و رنج ها گرفتار ساختیم، شاید به درگاه خدا روی آورند». البته یکی دیگر از اهدافی که در قرآن به صراحت از آن یاد نشده کفاره گناهان است.

نتیجه:

با توجه به نکات چهارگانه ای که برای مواجهه با بیماری در قرآن کریم بیان شد به این نتیجه گران سنگ می رسیم که قرآن، نگاه انسان را محدود به بیماری های جسمی نکرده بلکه از گذرگاه بیماری های جسمی، او را به امراض روحی و قلبی نیز توجه داده است. در مرحله بعد متناسب با بیماری، توصیه های مادی و معنوی را برای پیشگیری و درمان، بیان کرده است. همچنین تکالیف الهی را بر او سبک تر کرده است. درنهایت این که بیماری جسمی می تواند آثار تربیتی و معنوی برای بیمار به همراه داشته باشد؛ که اگر به نگاه امتحان الهی به آن نگریسته شود، می تواند زمینه ساز بیداری از غفلت و کفاره گناهان او شود و برای او خیر داشته باشد؛ همچنین این نگرش، در تسکین و آرامش روحی بیمار و اطرافیان او می تواند بسیار مؤثر باشد.

پی نوشت ها:

1. سوره نساء، آیه 43.
2. سوره صافات، آیه 89.
3. سوره نساء، آیه 95.
4. سوره انبیاء، آیه 84.
5. سوره بقره، آیه 10.
6. سوره یونس، آیه 57.
7. غلامرضا نور محمدی، درآمدی بر نظام جامع سلامت اسلام، تهران، ناشر: ایرانیان طب، چاپ 1، 1396 ش، ج 1، ص 515.
8. ر.ک: سایت خبرگزاری بین المللی قرآن (iqna) ذیل عنوان: «منظور از شفاء بودن قرآن چیست؟» و «قرآن چگونه بیماری های جسمی را شفاء می دهد؟»
9. سوره بقره، آیه 185 و 184.
10. سوره مائده، آیه 6.
11. سوره بقره، آیه 102.
12. سوره مزمل، آیه 20.
13. سوره نساء، آیه 95.
14. سوره نساء، آیه 95.
15. سوره بقره، آیه 155.
16. سوره انعام، آیه 42.
     

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

دایره المعارف قرآن کریم، اثر مرکز فرهنگ و معارف قرآن، مدخل بیماری

موارد مرتبط

بیماری های واگیردار در قرآن