خواهر گرامی! گناه هر چند بزرگ باشد، قابل توبه و بازگشت است و توبه از آن، در درگاه الهى پذیرفته مى شود و آثار و برکات توبه در دنیا و آخرت نمایان مى گردد، به شرط آن که توبه حقیقى باشد ،و از عمق دل توبه کرده باشد. یعنی پشیمانی راستین از عملکرد گذشته و استغفار و طلب آمرزش از خداوند، تصمیم جدی بر ترک آن در حال و آینده. زیرا خدای مهربان همه گنه کاران و کسانی که با معصیت خدا به خودشان ستم روا داشته اند را به توبه و بازگشت از گناه دعوت کرده، سپس فرموده: خداوند تمام گناهان را می آمرزد:« ان الله یغفر الذنوب جمیعاً»(1) لیکن جهت آگاهی از گناهی که انجام گرفته و ضرورت توبه فوری و واقعی از گناه لازم است توضیح مختصری در مورد گناه انجام گرفته داده شود.
در ابتدا سوالمان از شما این است که، منظورتان از جدا زندگی کردن، چیست؟ آیا طلاق گرفته اید یا فقط به خاطر اختلافات یا مسایل دیگر، جداگانه زندگی می کنید؟ این مطلب را برایمان بنویسید تا جواب کامل و متناسب با وضعیتتان را بدهیم.
در هر صورت، زنا از گناهان کبیره است و آثار و عواقب بسیار خطرناک دنیوی و اخروی به دنبال دارد. گناه و کیفر زنا از نظر قرآن کریم آن قدر سنگین و شدید است که می فرماید: «و لا تقربوا الزّنا انّه کان فاحشة و ساء سبیلاً؛ (2) یعنی به زنا نزدیک نشوید که کار بسیار زشت و بد مسیر و راهی است! ».
از احکام اسلام در مورد رابطه نامشروع معلوم می‌شود که این عمل زشت از نظر اسلام بسیار منفور است و موجب بی‌آبرویی در دنیا و آخرت می‌گردد. بنابر این اگر کسی مرتکب چنین گناهی شود، لازم است فوراً توبه نماید و به سوی خدا برگردد تا خداوند وی را مورد مغفرت و بخشش قرار دهد و در آخرت وی را به عذاب‌های وحشتناک و غیر قابل تحمل گرفتار نفرماید.
مطالبی را در قالب نکات، خدمتتان عرض می کنیم:
1)در این زمینه برای أحدی( حتی نزدیکان و معتمدین) صحبتی نکنید. چون انسان فقط باید در برابر خدا اعتراف به گناهان کند و حق ندارد آبروی خود را در مقابل أحدی ببرد. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: « الْمُذِيعُ بِالسَّيِّئَةِ مَخْذُولٌ؛ (3) اظهار و افشا کننده گناه رسوا خواهد شد». ولی اگر توبه پیش از ظاهر شدن آثار وضعی باشد خداوند آن آثار را به ستاریت خویش می پوشاند. توصیه می کنیم بعد از توبه، سعی کنید از مقدمات این گناه فاصله گرفته و از هر گونه ارتباطی که مقدمه گناه است فاصله بگیرید.
2) از این به بعد، با آن مرد به هیچ وجه و تحت هیچ بهانه و عنوانی در ارتباط و تماس نباشید. سعی کنید خود را ازفضاهای غیر انسانی دور کنید و مواظب نگاه های تند و هوس آلود دیگران باشید و خود را از این فضاها دور کنید.
3) شما که از روی عناد و لجاجت، عصیان با پروردگار هستی نکرده‌اید، یا بر آن موضع نیستید، بلکه گناه شما از روی جهل و سهو و پیروی هوای نفس و غلبه نفس اماره و مقتضیات جوانی بوده و سپس توبه حقیقی کرده‌اید، چرا مأیوس شوید؟ یأس از رحمت الهی، خود از گناهان کبیره و در ردیف کفر قرار دارد. توبه کننده، محبوب خدا است؛ چنان که قرآن کریم فرموده: «ان الله یحب التّوابین»؛ (4) «خداوند توبه کنندگان را دوست دارد».
4) سعي كنيد از اضطراب و نگراني و احساس بیش از حد و افراطی از گناه پرهيز نماييد، كه علل برخي ناهنجاري هاي رفتاري و اخلاقي همین افراط و تفریط ها، است. ترس قبل از گناه مهم است نه بعد از گناه! نه اين كه انسان، راه بازگشت و توبه را به روی خود بسته ببيند. از اين رو با نشاط و اميد ، راه درست تعیین شده از طرف خدا را طی نموده و از اشتباهات و گناهان خود توبه کنید.
و در آخر: توبه حقيقي چنان انسان را دگرگون مي كند كه گويي هيچ گناهي را مرتكب نشده است. امام محمد باقر (ع) مي فرمايد: ‌"التائب من الذّنب كمن لا ذنب له؛ (5) توبه كننده از گناه مانند كسي است كه گناه نكرده است".
خواهر محترم! این سوال برایمان وجود دارد که این شخص که پیگیر کارتان بوده است، چه سمتی داشته است؟ اگر شخصی عادی است و صرفا پیگیر کارهای اداری شماست، ادامه کار را به شخص دیگری محول نماید و دنبال شخص دیگری باشید تا مبادا دوباره فضای گناه پیش آید، ولی اگر این شخص به ناچار در کار شما باید وجود داشته باشد(مثلا وکیل یا اموری که شما توانایی تغییر او را ندارید) جهت ارایه اطلاعات بیش تر و دریافت راهنمایی بیش تر و همچنین در مورد اصل وجود مشکل با همسرتان و رفع آن می‌توانید با سرویس تلفنی مرکز با شماره 09640 تماس حاصل نمایید.
پی نوشت‏ها:
1. زمر (39) ، آیه 59.
2. اسراء (17) آیه 32.
3. اصول کافی، ج 2، باب ستر الذنوب، ص 428.
4. بقره (2) آیه 222.
5.كليني، محمد بن یعقوب، كافي،تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1365 ه. ش ، ج 4، ص 168.

حجاب یکی از دستورات صریح اسلامی است که در قرآن و روایات به لزوم پوشش و حجاب برای زنان در برابر مردان نامحرم تأکید شده است. از اینکه دوست دارید حجاب خود را حفظ کنید ما نیز خوشحالیم ولی آیا این مسأله که برخی در برابر شوهر شما دارای پوشش نامناسبی مجوزی برای بد پوششی شما می شود؟ الگوی شما و باور شما در رابطه با حجاب چیست؟ و تا چه اندازه مقید به حفظ حجاب خود هستید؟ اینکه در سؤال خود وضعیت زنان دیگر در مقابل شوهرتان را دلیل برای عدم حفظ حجاب خود ذکر کرده اید؛ به خاطر اینکه شوهر شما به آنان نگاه نکند، دلیل قابل توجیهی نیست. چرا که اگر افراد دیگری نیز مانند شما فکر کنند و عمل کنند یعنی به خاطر زنان بد حجاب و به دلیل اینکه شوهرشان به آنان نگاه نکند در حفظ حجاب خود سستی و کوتاهی کنند و این داستان همینطور ادامه داشته باشد مسلما ما شاهد ترویج بد حجابی و تزلزل خانواده ها خواهیم بود. بنابراین حجاب در اسلام واجب شرعی است. اگر در رابطه با حجاب حتی اگر شوهر شما چنین درخواستی نیز، مبنی بر عدم رعایت حجاب، از شما داشت نباید انجام می دادید، بلكه رعايت حرمت كسي است كه از شوهر بيش تر بر ما حق دارد و آن خداي بزرگ است. به همين جهت در روايت آمده است: "لاطاعة لمخلوق في معصيه الخالق؛ (1) براي اطاعت از مخلوق نبايد به معصيت خدا رو آورد".
راه حل مشکل شما این نیست که در حجاب خود کوتاهی کنید؛ ما به شما توصیه می کنیم:
1-اگر در جمعی هستید که به غیر از شوهرتان مرد نامحرمی وجود ندارد در اینجا اشکالی ندارد که شما نیز مانند زنان دیگر باشید تا نظر شوهر خود را به طرف خودتان جلب کنید.
2- در برابر این کار شوهرتان یعنی نگاه به نامحرم او را امر به معروف و نهی از منکر کنید. ولی اگر ترتیب اثری نداد این کار او مجوزی برای بد پوششی شما در برابر نامحرمان نمی شود.
3- در خلوت و تنهایی هر گونه که شوهرتان دوست دارد لباس بپوشید.
پي نوشت :
1. شيخ صدوق،‌ خصال، قم، جامعه مدرسين‏، 1362 ش‏، چاپ اول، ج 1، ص 139.

ابتدا باید شجاعت و شهامت شما را بستائیم که موضوع و مشکل خود را با ما در میان گذاشتید. برای حل آن طلب کمک کردید. این نامه و استمدادتان حکایت از عزم و جدیت در ترک این عمل است. پس بر این تصمیم و اراده پافشاری کنید . مطمئن باشید خداوند متعال نیز چنین جوانانی را دوست دارد . آنان را مورد لطف و آمرزش قرار می دهد.
خداوند متعال غریزه جنسی را جهت خیر و بقای نسل بشر در وجود انسان به ودیعه نهاده است. با پرداختن به ازدواج و رابطه جنسی با جنس مخالف که نیازی فطری است، خواستار پاسخگویی به مسایل جنسی است.
دوست گرامی!
سوال تان دارای ابهام می باشد، زیرا مشخص نکرده اید که آیا شما هم نقشی در گناه دارید یا نه فقط مطلع هستید که یکی از أقوام تان مبتلا به گناه شده است و در صدد راهنمایی او برآمده اید؟برای مان بنویسید که کدام یک می باشد؟
در هر صورت امیدواریم نکات زیر شما را برای رسیدن به جواب تان راهنمایی کند:
1.لواط از گناهان کبیره و دارای کیفری سهمگین است. کسی که این عمل زشت را انجام داده، باید از روی خلوص توبه کند. از خداوند آمرزش بخواهد و از کردار ناشایست خویش پشیمان شود و تصمیم بگیرد که برای همیشه آن را ترک کند. همه گناهان قابل بخشش است:" إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً".(1) خداوند همه گناهان را مى‏بخشد. بنابر این با عزم جدى به ترک گناه و استغفار به درگاه خداوند، مطمئن باشید خداوند گناه شما را مى‏بخشد. با انجام واجبات و دوری از محرمات، دایره گناه را تنگ کرده و در مرحله بعد از بین ببرید. خداوند در قرآن می فرماید:" ِ إِنَ‏ الْحَسَناتِ‏ يُذْهِبْنَ‏ السَّيِّئات‏".(2) یعنی کارهای خوب بدی ها و گناهان را از بین می برد؛ اگر کسی کار بد و گناهی انجام داده باشد و در اثر متنبه و آگاه شدن بدی آن عمل توبه بکند و آن کار را تکرار نکند ،طبق این آیه همه گناهانش در این مورد بخشیده می شود. به راستی هرچه گناه ما بزرگ باشد، رحمت، محبت و بخشش خدای مهربان بیش تر و بزرگ تر است.
2.هرگز گناهان را(خصوصا گناهان جنسی که به سرعت پخش می شود) براى کسى بازگو نکنید(چه گناه خود و چه گناه دیگران) . فقط با خداوند راز و نیاز کرده و از او آمرزش بخواهید که او آمرزنده‏اى مهربان است. مشورت خوب است اما بازگو کردن گناه هم باعث اشاعه فحشا و هم رفتن آبروی شما و آن شخص می شود؛ اما اگر کسی باشد که بتوان از او برای ترک گناه و جبران گذشته کمک گرفت ، حالا با اشاره به انجام گناه هم می توان مطلب را فهماند ؛ فرد هم هر کسی نباشد ،بلکه کارشناس باشد یا کسی که از دست او در این مورد کاری بربیاید و فایده ای داشته باشد.
3. تلاش تان برای هدایت دیگران کاری بس ارزشمند و مورد پسند است. آیا می دانید اگر یک نفر با راهنمایی شما هدایت شود، ارزش و ثوابش بالاتر و بیش تر است از این که آسمان و زمین مال تو باشد و همه را در راه خدا انفاق کنی ؟ چنان که پیامبر خطاب به امیر المؤمنین(ع) می فرماید :
« یَا عَلِیُّ !.. وَ ایْمُ اللَّهِ لَأَنْ یَهْدِیَ اللَّهُ عَلَى یَدَیْکَ رَجُلًا خَیْرٌ لَکَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَ غَرَبَتْ؛ (3)
به خدا سوگند !اگر خداوند به دست شما و با تشویق و راهنمای های تان یک نفر را هدایت کند، برای شما بهتر و با ارزش تر است از آنچه خورشید بر آن طلوع و غروب می کند» .
برادر گرامی!
هر شخصی یک نقطه پذیرش و به قول معروف «رگ خوابی» دارد. سعی کنید رگ خواب و نقطه پذیرش هر فردی را پیدا کنید. سپس از این راه وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید.
با ایجاد فضای رفاقت و محبت با او مأنوس شده و اشتباهی را که انجام داده یا با هم انجام داده اید ، ترک کند. سعی کنید به صورت غیر مستقیم نکاتی را از اشتباهات و عواقب جنسی و باز بودن در توبه و رحمت الهی، گوشزد کنید. در صورتی هم که خودتان مرتکب گناه شده اید، با انجام کارهای نیک و دور شدن از کارهای ناشایست، حسن نیت و دگرگونی خودتان را به او برسانید؛ طوری اقدام کنید که متوجه شود که سخت پشیمان هستید. البته این یادآوری نیاز به مدت زمان دارد. از نصیحت های خشک و بی روح پرهیز کنید . بعد از گذشت زمان، در فضایی دوستانه ، به صورت غیر مستقیم بگویید که از کار گذشته خود پشیمانید . دیگر قصد تکرار آن را ندارید . ألان در فضای بهتری هستید. البته فاصله گرفتن و دور شدن از او به صورت مقطعی خالی از لطف نیست، گرچه بی محلی کردن صلاح نیست.
تذکر مهم:در راهنمایی و مشورت دهی به این سوال، یکی از این دو صورت را که پیش فرض است ، در نامه بعدی بیان کنید؛
1.آیا خود پرسشگر یکی از أفراد گناه است و در صدد جبران گذشته و دوری از شرمندگی است؟
2.آیا پرسشگر فقط نقش مشورت دهی و هدایتگری دارد؟
منابعی برای مطالعه بیش تر :
1. مشکلات جنسی جوانان، مکارم شیرازی، انتشارات نسل جوان، چاپ33، قم، 1376ش.
2. گناهان کبیره ، شهیددستغیب، انتشارات صبا ، تهران، 1399.
3.روان شناسي رفتار جنسي، محمد باقر كجباف، نشر روان، تهران، 1381.
4.خلاصه روانپزشكي، كاپلان - سادوك، ترجمه نصرت الله پور افكاري، انتشارات آزاده، تهران، 1373.
5.روانشناسی جرائم و انحرافات جنسی، مسعود انصاری، نشر کتابفروشی اشراقی، چاپ دوم، تهران، 1359.
پی نوشت ها :
1.زمر(39)آیه53.
2.هود(11)آیه114.
3. کلینی، کافی ،ج9،ص410، دارالحدیث؛چاپ اول،قم،1429ق.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
هر استاد و عالمي داراي برخي كمالات علمي و ويژگي هاي قابل تحسين است. اما آنچه مشكل زاست، مطلق نگري مخاطبان نسبت به استاد است .
بدون مطلق نگري و بدون محدود كردن خود به يك شخصيت، آن مقدار كه با روش عمومي علما و سنت و سيره معصومان(ع) مخالفت ندارد، از استاد استفاده كنيم. اما مراقب باشيم در هنگام مطالعه به طور كامل مجذوب نشويم . قدرت اختيار و انتخاب خود را از دست ندهيم زيرا ديده شده برخي به خاطر افراط گري و مجذوبيت بيش از حد، حتي نظام خانواده خود را از هم پاشيده اند. از اين رو كتب نويسنده‏ مذكور را هرگز نمي‏توان به طور كامل تأييد كرد ، به ويژه اين كه مشتمل بر مطالبي است كه قابل تأييد نيست . مطالعه‏ آن براي افرادي كه از نظر معارف ديني ضعيف هستند، سفارش نمي شود، زيرا ، ممكن است در مواردي مضر باشد و اثرات نامطلوبي را به جاي بگذارد .در صورت نياز به معرفي كتاب در زمينه‏ هاي مختلف با اين مرکز مكاتبه كنيد تا كتب مفيد در اين زمينه را براي شما معرفي كنيم.
هر نوع گفتار و كرداري را از هر شخصيتي بايد با ترازوي قرآن و سنت معصومين(ع) سنجيد، چون معيار اين دو است. هر چيزي وقتي داراي ارزش و قيمت است که با اين دو معيار حق سازگار و هماهنگ باشد.
امامان (ع) در مورد احاديث فرموده اند: احاديث ما را با قرآن مقايسه كنيد، اگر با آن موافق بود و با خطوط كلي آن سازگار بود ، احاديث از ما است، آن ها را بگيريد و عمل كنيد و گرنه به آن ها اعتنا و توجهي نكنيد. بنابراين وظيفه فعلي و فوري ما اين است كه با قرآن و پيام ها و خطوط كلي آن دقيقا آشنا شويم . نيز با روايات اولياي الهي در ارتباط پيگير باشيم تا بتوانيم با شناختي كه از اين دو منبع عظيم و استوار به دست مي آوريم، حق و باطل را تشخيص دهيم و در راه دشوار بندگي دچار خطا و آسيب نگرديم.
در باره دعا مي توانيد از دعاهايي که در مفاتيح الجنان مرحوم شيخ عباس قمي آمده استفاده کنيد، مانند دعاي کميل ، دعاي ندبه ، زيارت جامعه دعاي ابوحمزه ثمالي ودعاي افتتاح .
درباره انتخاب استاد شما نمي توانيم اظهار نظر نمايم زيرا نمي دانيم که در محل شما چه کساني هستند. آيا کساني هستند که به عنوان استاد معرفي شوند و شما را درست راهنماني کنند يا نه؟ در اين خصوص با روحاني محل تان مشورت نماييد که در اين زمينه راهنماي کند

به کتاب تزکيه و خود سازي از آقاي ابراهيم اميني مراجعه نمائيد .

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
خواب و استراحت بخصوص در شب، لازم و براي شادابي و نشاط جسم کاملا ضروري است و خداوند شب را براي خواب و استراحت و لذت همبستري با همسر قرار داده است:
وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً(1)
و خواب شما را مايه آرامشتان قرار داديم.
جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِباساً وَ النَّوْمَ سُباتا(2)
شب را براى شما لباس قرار داد، و خواب را مايه استراحت.
فَخَلَقَ لَهُمُ اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ مِنْ حَرَكَاتِ التَّعَبِ وَ نَهَضَاتِ النَّصَبِ، وَ جَعَلَهُ لِبَاساً لِيَلْبَسُوا مِنْ رَاحَتِهِ وَ مَنَامِهِ، فَيَكُونَ ذَلِكَ لَهُمْ جَمَاماً وَ قُوَّةً، وَ لِيَنَالُوا بِهِ لَذَّةً وَ شَهْوَة(3)
شب را براي بندگان آفريد تا در آن از حرکت رنج آور و فعاليت هاي خسته کننده بيارمند و آن را لباس قرار داد تا مردم در آن آرام گيرند و خواب راحت کنند و اين سبب آسايش و توانايي ايشان باشد و به لذت و خوشي برسند.
در دين اسلام در همه چيز ميانه روي توصيه شده از جمله در خوابيدن به اندازه متعادل و لازم بايد خوابيد. نه کم خوابي خوب است زيرا بي حوصلگي و فرسودگي مي آورد نه تنبلي و خواب زياد. معمولا دستور العمل پزشکان اين است که بين 6 تا 8 ساعت خواب در شبانه روز خوب و لازم است.
خواب در هيچ وقت شيطاني نيست ولي در آداب خواب سفارش شده با شکم پر نخوابند و بر شانه راست و رو به قبله بخوابند و بقيه آداب خواب را مي توانيد در "حليه المتقين"، باب هشتم و "سنن النبي با ترجمه فارسي"،ص140 تا 145و بحار الانوار،ج73،ص140 -220 ملاحظه کنيد.
در مورد خواب قيلوله در روايت آمده:"القيلوله تورث الغني " که در اينجا خواب قيلوله به خواب و استراحت کوتاه قبل از ظهر تفسير شده و در روايت ديگر آمده "القيلوله تورث الفقر" که در اينجا به خواب و استراحت بين الطلوعين تفسير شده و در روايتي هم آمده " القيلوله تورث السقم" که به خواب آخر شب تفسير شده است و ظاهر "قيلوله به معناي خواب و استراحت کوتاه باشد که در هر وقت مي تواند واقع شود.(4)
پي نوشت:
1. نباء(78)آيه9.
2. فرقان(25)آيه47.
3. صحيفه سجاديه، دعاي ششم.
4.مجمع البحرين ، طريحي، ج3،ص556.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
انتظار تشکر داشتن از کسي که به او خدمتي شده، گناه نيست اما با اخلاص منافات دارد.امام صادق(ع) در مورد نشانه عملي كه نزد خدا مقبول است مي فرمايد: " عمل خالص آن است كه در آن جز از خدا انتظار ستايش نداشته باشي".(1)
مومن وقتي به كسي محبت مي كند، محبت را در واقع براي رضاي خدا مي كند . قصد قربت مي كند . با اخلاص و بدون چشم داشت محبت مي كند. پس اگر كسي كاري را براي رضاي خدا كرد ، ديگر دنبال اين نيست كه دستش نمك دارد يا ندارد.
وقتي نيت خدايي باشد، فرق نمي کند طرف تلافي مي کند يا نه .زيرا در اين صورت خدمتگزار پاداش را از خدا مي خواهد .
به قول سعدي :
تو نيكي مي كن در دجله انداز كه ايزد در بيابانت دهد باز
حافظ مي گويد:
تو با خداي خويش انداز و كار دل خوش دار كه رحم اگر نكند مدعي، خدا بكند
پي نوشت :

1. اصول كافي، ج 2، ص 16

پرسش 1:
عنوان : گفتن اينکه من تورا به خاطر ويژگي هاي خوب انساني که داري ستايش مي کنم،شرک است؟ شرح

پاسخ:
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
ستايش از ديگران شرک نيست .اگر منظور از ستايش، ستايش در حدّ پرستش باشد ،معلوم است پرستش از آن خداست و هيچ كس غير خدا شايسته پرستش نيست. ولى اگر منظور از ستايش، ستايش در حدّ احترام و تعظيم و بزرگداشت است، اشكالى ندارد، بلكه پسنديده و مطلوب و.عمل اخلاقى مثبت است. چنان كه بى احترام نسبت به اشخاص كه سزاوار احترامند، سوء خلق بوده و نزد عقلا مورد مذمّت است.
پرسش 2:
با پدر و مادر مشرک چگونه برخورد کنيم؟
پاسخ:
از روايات معصومان استفاده مي‌شود که والدين ،چه مؤمن باشند و چه کافر و چه نيکوکار و چه معصيتکار بايد مورد احترام قرار گيرند و استثنا بردار نيست. امام‌رضا(ع) مي‌فرمايد:
«نيکي به والدين واجب است گرچه مشرک باشند، ولي در معصيت خدا نبايد آنان را اطاعت کرد».(1)
قرآن مجيد تنها در يک مورد مخالفت با پدر و مادر را جايز دانسته و آن صورتي است که پدر و مادر فرزند را به شرک فرا خوانند، ولي در ساير موارد به رفتار پسنديده توصيه نموده است.(2)
امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «سه چيز است که خداوند در بارة آن ها براي مخالفت رخصت نفرموده است: رد امانت به نيکوکار و بدکردار، ‌وفا به پيمان نسبت به نيکوکار و بد‌کردار. خوش رفتاري با پدر و مادر، نيکوکار باشند يا بد‌کردار».(3)
فرزند مي‌تواند با رعايت ادب و متانت و حفظ جايگاه پدر و مادر نظر خود را در موضوعات مختلف بيان کند . از منطق خود دفاع نمايد. والدين نيز نبايد توقع داشته باشند که فرزندشان هميشه پيرو نظريات آن‌ها باشد. مهم حفظ حدود و رعايت تواضع و فروتني است. هرگز قرآن و روايات از فرزندان نمي‌خواهند دربست تمام نظريات پدر و مادر را بپذيرند، بلکه آية «"فبشّر عباد الّذين يستمعون القول فيتّبعون أحسنه»؛(4) بندگاني را بشارت مي‌دهد که سخنان را مي‌‍‌شنوند و بهترين را انتخاب مي‌کنند، فرزندان را نيز در بر مي‌گيرد. فرزندان بايد از جدل و بحث‌هاي بيهوده که ممکن است به تيرگي روابط و ناراحتي پدر و مادر بيانجامد، اجتناب ورزند، يعني براي پدر و مادر حريم قائل شوند.
البته احترام گذاشتن به پدر و مادر به معناي قبول همه نظريات آنان نيست. فرزندان با رعايت ادب مي‌توانند به آنان تذکر دهند و يا از بزرگ‌تر‌ها در جلوگيري از آزار و اذيت آنان کمک بگيرند.
پي‌نوشت‌ها:
1. عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 124.
2. لقمان (31) آيه 15.
3. اصول کافي، ج 3، ص 236.
4. زمر (39) آية 18.

پرسش 3:
اگر دوستان خانوادگي مقيد به اسلام نيستند،اشکال ندارد رفت وآمد کنيم؟ پاسخ :
پاسخ:
در صورتي كه امر به معروف در آنان اثر ندارد ،رابطه شما با ايشان بايد در حدي باشد كه شما را تحت تأثير قرار ندهد و آلوده به گناه نسازد.