در قرآن و روايات بعضي از وظایف و يا اوصاف ملائكه بدون ذكر نام آورده شده است به طوري كه در قرآن فقط از دو ملك اسم برده شده و از بعضي ديگر با صفت ياد شده است.

جبرئيل (ع)به عنوان حامل وحي و پيام الهي بر انبياء (ع)(1) و حضرت ميكائيل(2) كه گفته شده ايشان به روزي ها و حكم و معرفت نفوس مأمور هستند. اين دو به عنوان اسم آن دو ملك در قرآن به شمار مي آيد و ديگر از ملائكه نامي در قرآن نيامده و فقط با صفات از آنها ياد شده است. مانند: كرام الكاتبين، رقيب و عتيد، سفرة، الكرام البررة كه صفات ملائكه نويسندگان اعمال و... هستند.(3)

ملك الموت(4)كه صفت ملائكه مسئول ميراندن مي باشد. «حَفَظَة»(5) صفت ملائكه انسان ها است. اينها به عنوان نام و يا صفات بعضي از ملائكه بود كه در قرآن آمده است اما در احاديث نيز از ملائكة ديگر نام برده شده است؛ مانند:

«اسرافيل و كرّوبين»كه نام دو ملك مي باشد كه با همكاري جبرئيل و ميكائيل براي عذاب قوم لوط نازل شدند.(6)و بعضي از ملائكه به عنوان مأموران انواع بادها شمارش شده اند. از آن جمله از امام صادق(ع) نقل شده كه الشّمال، الجنوب، الصّبا و الدبور، موكلان باد هستند.(7) و «راحيل» به عنوان يكي از خادمان بهشت شمرده شده است.(8)

در صحيفة سجاديه امام سجاد (ع)در سومين دعا راجع به ملائكه توصيفاتي دارند كه در ضمن، بعض اصناف ملائكه و اسماء بعضي از آنها را نيز ذكر فرموده اند: ايشان حضرت اسرافيل را ملكي كه در صور مي دمد تا مردگان را زنده كند، معرفي كرده اند. و «روح» را نيز از ملائكه اي كه بر بعضي فرشتگان گمارده شده شمرده اند. و از جمله اوصاف ديگري كه براي فرشتگان و انواع آن ها ذكر شده عبارتند از: فرشتگان ساكن آسمانها، امين بر رسالات الهي، فرشتگاني كه همواره در فعاليت و كار و كوشش هستند. روحانيين، فرشتگان اهل قرب و منزلت، ملائك خازن باران، حركت دهندگان ابر، ملكي كه از فرياد او غرّش رعد به وجود مي آيد، فرشتگان بدرقه كنندة دانه هاي برف و تگرگ، ملائكه اي كه همواره قطرات باران فرود مي آيند، موكلان باد، موكلان كوهها و نگه دارندة آنها، ملائكه اي كه وزن آبها و اندازة بارانهاي سيل آسا و رگبارهاي متراكم را مي دانند، موكلان گرفتاري و گشايش كارهاي مردم، رومان فرشته اي كه مردگان را در قبر آزمايش مي كند، نكير و منكر سؤال كنندگان در قبر، فرشتگان خازنان جهنم و بهشت، خدمتگزاران بهشت.(9)

 پي نوشت ها:

1. بقره(2)آيه 97.

2. همان،آيه 98.

3. ق(50)آيه 17 و 18، انفطار(82)آيه 10 و 12، عبس(80)آيه 11 ـ 16.

4. سجده(32)آيه 11.

5. انعام(6)آيه 61.

6. طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان)ترجمه)،انتشارات جامعه مدرسين، ج 10، ص 489.

7. «فَأَمَّا الرِّيَاحُ الْأَرْبَعُ الشَّمَالُ وَ الْجَنُوبُ وَ الصَّبَا وَ الدَّبُورُ فَإِنَّمَا هِيَ أَسْمَاءُ الْمَلَائِكَةِ الْمُوَكَّلِينَ بِهَا ...» كليني، الكافي، انتشارات اسلاميه، ج 8، ص 91، ح 63.

8. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء، بيروت،1404 هـ ق، ج 101، ص 87.

9. صحيفه سجاديه، مترجم: حسين انصاريان، انتشارات پيام آزادي، دعاي سوم، درود بر ملائكه، ص 43 ـ 48.