بهترین نوع صدقه چیست؟

برادر عزیز!

یكی از چیزهایی كه در اسلام مورد تأكید قرار گرفته است صدقه دادن می باشد، به طوری كه صدقه دادن به عنوان بهترین درهای نیكی شمرده شده است. پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) در این رابطه می فرمایند:«خير أبواب البرّ الصّدقه»(1) بهترین درهای نیكی صدقه دادن است.

دوست عزیز!

صدقه انواع و اقسام مختلفی دارد، ولی آنچه مسلم می باشد این است كه هر كار خیر و خوبی صدقه می باشد. در این خصوص از پیامبر اكرم (ص) روایت شده كه می فرمایند:«كل معروف صدقه»(2) هر كار خوبی صدقه است.

اما در خصوص اینكه بهترین نوع صدقه چیست؟ در روایات تعابیر مختلفی وارد شده كه ما به آنها اشاره می كنیم:

1. صدقه دادن به اقوام و خویشاوندان نیازمند؛

در این باره از حضرت علی (ع) روایت شده كه از رسول خدا  (ص) پرسیده شد:«يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ- فَقَالَ عَلَي ذِي الرَّحِمِ الْكَاشِح‏» (3) ای رسول خدا! بهترین صدقه كدام است؟ فرمودند: بر اقوام نیازمند آن هم خویشاوندی كه با تو دشمنی می كند.

در این روایت حضرت(ص) تأكید دارند كه انسان نباید نسبت به حال اقوام نیازمند خود حتی كسانی كه رابطه خوبی با انسان ندارند كوتاهی كند. البته در كمك به خویشاوندان باید اولویت را در نظر گرفت، كه در این خصوص در روایتی  امام حسین (ع) از پیامبر(ص) روایت كرده كه می فرمایند: از كسي شروع كن كه مخارج آنها را تأمين مي‏كني. مادرت، پدرت، خواهرت، برادرت. سپس هر كه نزديكتر است.(4) در روایت دیگری پیغمبر (ص) می فرمایند: صدقه پذيرفته نيست در حالي كه يكي از اقوام و خویشاوندان محتاج باشد.»(5)

2. صدقه دادن چیزی، در حالی كه انسان آن را دوست دارد و به آن نیاز دارد؛

از پیامبر اكرم(ص) روایت شده كه: بهترين صدقه‏ها آنست كه هنگامي كه سالم و تنگدستي و اميد ثروت و بيم فقر داري صدقه بدهي نه آنكه بگذاري تا وقتي جان به گلو رسيد، بگویي: اين مال فلاني و اين مال فلاني، زيرا آنها متعلق به فلاني شده است.(6)

3. بهترین صدقه، صدقه زبان است؛

پیامبر اكرم (ص) می فرمایند: بهترین صدقه، صدقه زبان است كه با آن خون ها حفظ شود و امور ناگوار دفع گردد و نفعی به برادر مسلمان برسد.  (7)

4. فراگیری علم و دانش؛

از پیامبر(ص) روایت شده:بهترین صدقه آن است كه مسلمانی علمی را بیاموزد، سپس آن را به برادر مسلمانش یاد دهد.(8)

5. كمك و یاری به ناتوان؛

از امام كاظم (ع) روایت شده كه می فرمایند: كمك و یاری كردن به ناتوان بهترین صدقه است.

و اما در خصوص قسمت دوم سؤال شما:

در رابطه با صدقه مالی، همانطوری كه از روایات استفاده می شود و همینطور از روایتی كه از امام حسین(ع) برای شما ذكر كردیم؛ انسان باید در صدقه دادن از اقوام نیازمند خود شروع كند و به فكر كمك كردن به آنها باشد، البته از این نكته نیز نباید غافل بود كه اگر كمك مالی به صورت پنهانی صورت بگیرد كه به آبرو و شخصیت و كرامت افراد لطمه ای وارد نشود و آنها خدای ناكرده خجالت نكشند بهتر است. در رابطه با صدقه پنهانی نیز روایات متعددی وارد شده كه دلالت بر این مطلب دارند كه صدقه پنهانی بهتر از صدقه آشكارا است. بنا بر این رعایت كردن این نكته نیز در كمك كردن به دیگران لازم است.

موفق باشید.

پی نوشت:

1. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، تهران، دنیای دانش، چاپ چهارم، 1382، حدیث1508 ، ص470.

2.محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، دار الحدیث، چاپ اول ، ج2، حدیث10375.

3. بحار الانوار، ج71، ص103.

4. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، ج2، حدیث10408، اولویه ذوی الرحم بالصدقه.

5. همان، حدیث10412.

6. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، حدیث406، ص231.

7. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه،  حدیث 10396.

8.همان، حدیث 10399.