آيا خدا را مي توان ديد ؟
قرآن مجيد ديدن‌خدا را غير ممكن مي‌داند و مي‌فرمايد:« چشم‌ها هرگز خدا را درك‌نمي‌كند.» (1)؛ علاوه بر اين‌دلايل‌عقلي نيز رؤيت‌خدا را امكان پذير نمي‌داند؛ زيرا لازمه‌رؤيت‌و ديده‌شدن‌يك چيز اموري‌است‌كه‌هيچ‌يك‌از آن‌ها در مورد خداوند ممكن نيست‌مانند جسم‌بودن، مكان‌داشتن، جهت‌داشتن؛ زيرا مي‌دانيم‌هر جسمي‌داراي‌اجزايي‌است. به‌علاوه‌همة‌اجسام‌دستخوش دگرگوني‌و تغييرند و داراي‌عوارضي مانند رنگ و حجم‌و ابعاد هستند در حالي كه‌خداوند نه‌جزء دارد و نه‌تغيير مي‌پذيرد و نه‌در معرض حوادث‌است.
علامه‌طباطبايي‌مي‌گويد: « رؤيت‌با چشم‌خواه‌به‌همين‌كيفيتي‌باشد كه امروز است‌و يا تحول به‌شكل‌ديگري پيدا كند، به‌هر حال‌يك‌امر مادي‌و طبيعي‌است‌كه‌با اندازه‌و شكل‌و رنگ‌و عمق سر و كار دارد و اين‌ها همه‌اموري‌مادي‌و طبيعي‌هستند و محال‌است به‌ذات‌پاك پروردگار چه‌در دنيا و چه در آخرت‌ارتباطي پيدا كند.» (2)
البته‌گروهي‌از دانشمندان‌اهل‌تسنن‌طرفدار رويت‌اند. گاه‌با صراحت‌مي‌گويند كه‌خداوند با چشم‌ظاهر ديده‌مي‌شود، ولي‌نه‌در دنيا بلكه‌در آخرت. آنان به آيه: صورت‌هايي‌در آن‌روز شاداب است‌و به‌سوي پروردگارش مي‌نگرد.» (3) استدلال‌كرده‌اند در حالي‌كه‌تعبير "ناظرة" هم‌به‌معناي نگاه‌كردن‌آمده‌و هم‌انتظار كشيدن. به‌قرينه‌آياتي‌كه‌نفي‌رويت مي‌كند بايد معناي انتظار كشيدن‌را پذيرفت. وقتي رؤيت‌خدا از نظر عقلي‌و نقلي‌محال‌شد فرقي‌نمي‌كند رؤيت‌در دنيا باشد يا در آخرت.
گفتني است رؤيت خداوند با چشم حسي محال است، ولي مشاهدة فراحسي و قلبي او ممكن است. لذا در كلام امير المونين آمده است:
«لا تدركه العيون بمشاهدة العيان، ولكن تدركه القلوب بحقائق الإيمان؛(4) چشم‌ها او را آشكار نبيند، لكن دل‌ها به حقيقت‌هاي ايمان دركش كند».
اما اين كه اين رؤيت قلبي و ايماني خدا براي همه انسان‌هاي ميسور است، در دعاي عرفه امام حسين(ع) به طور مطلق دربارة رؤيت قلبي خداوندآمده است:
«عَمِيَت عينٌ لا تراك عليها رقيباً؛(5 ) كور است چشمي كه تو را در عالم و جهان هستي نمي‌بيند».
پي نوشت ها:
1. انعام (6) آية 103.
2. ناصر مكارم، پيام قرآن، نشر دار الكتب الاسلاميه تهران بيروت، ج 4، ص 233.
3. قيامت (75) آية 22 و 23.
4. نهج البلاغه، نشر موسسه امير المومنين قم 1375 ش، خطبه 179.
5. شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، نشر بلاغت قم 1375 ش، دعاي امام حسين(ع) در روز عرفه، ص452.
