رسول الله صلي الله عليه و آله : ثلاثة لا يكلمهم الله عز و جل يوم القيامة و لا ينظر إليهم و لا يزكيهم و لهم عذاب أليم : رجل بايع إماما لا يبايعه إلا للدنيا ، إن أعطاه منها ما يريد وفي له و إلا كف . و رجل بايع رجلا بسلعته بعد العصر فحلف بالله عز و جل لقد أعطي بها كذا و كذا فصدقه فأخذها و لم يعط فيها ما قال ، و رجل علي فضل ماء بالفلاة يمنعه ابن السبيل؛ (1)
سه كس اند كه خدا با آنان سخن نمي گويد و به آنان نظر نمي كند و پاك شان نمي سازد و عذاب دردناك در انتظار آنان است:
مردي كه با رهبري فقط به خاطر آمال دنيايي بيعت كند (نه به خاطر حقانيت او و انجام وظيفه ياري حق) ، اگر از اين رهبر به آمالش برسد ،به بيعت وفا كند و گرنه، از ياري او خودداري ورزد.
مردي كه بعد از عصر كالايش را به ديگري بفروشد و به خدا قسم بخورد كه آن را به فلان مقدار خريده است و خريدار هم قبول كند ،در حالي كه به آن مقدار نخريده باشد.
مردي كه در بيابان آب اضافي داشته باشد و آن را از مسافر بيابان دريغ كند.
اين حديث و آيات و احاديثي كه با اين مضمون وجود دارد، همه تهديد كافران و گناهكاران است تا از كفر و گناه باز گردند و ايمان آورند و نيكوكار گردند. تا زماني كه انسان در دنيا است، در توبه باز مي باشد . مي تواند با توبه از كفر و گناه ،مورد نظر خدا واقع شود و گذشته خود را پاك كند. اگر بدون توبه و با كفر و گناهان از دنيا برود، خدا به او نظر نمي كند. عفو و رحمت خود را از او دريغ مي كند. او را به كيفر كفر و گناهانش مي گيرد.
امام علي فرمود:
و لا ينظر إليهم ": يعني لا ينظر إليهم بخير لمن لا يرحمهم ، وقد يقول العرب للرجل السيد أو للملك : لا تنظر إلينا يعني أنك لا تصيبنا بخير وذلك النظر من الله إلي خلقه؛ (2)
"لا ينظر اليهم" يعني به آنان نگاره خير و رحمت نمي كند و خيري به آنان نمي رساند.
تا زماني كه در دنيا هستند، كفر و گناهان شان مانع توجه رحمت خدا به آنان مي شود. اگر با گناهان از دنيا بروند، در آن دنيا از رحمت خدا محرومند.
پس اين احاديث تشويق به توبه است و در كنار آيات و احاديث ديگر اين وجه تشويقي ظاهر تر است:
قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلي أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيم ؛(3)
بگو: «اي بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كردهايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را ميآمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَي اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسي رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ و ...؛ (4)
اي كساني كه ايمان آوردهايد! به سوي خدا توبه كنيد، توبهاي خالص اميد است (با اين كار) پروردگارتان گناهان تان را ببخشد و ...
كساني كه به اين خصلت ها مبتلا هستند، بايد قبل از اين كه فرصت از دست رود، توبه كنند. خود را در معرض عفو و رحمت خدا قرار دهند . از اصرار و پافشاري بر گناهان خودداري ورزند. اگر اصرار ورزند ، قهر خدا آنان را فرا خواهد گرفت:
وَ سارِعُوا إِلي مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقينَ الَّذينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ و... و الَّذينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ وَ لَمْ يُصِرُّوا عَلي ما فَعَلُوا وَ هُمْ يَعْلَمُونَ؛ (5)
شتاب كنيد براي رسيدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتي كه وسعت آن، آسمان ها و زمين است و براي پرهيزگاران آماده شده است. همان ها كه در توانگري و تنگدستي، انفاق ميكنند و... آن ها كه وقتي مرتكب عمل زشتي شوند، يا به خود ستم كنند، به ياد خدا ميافتند . براي گناهان خود، طلب آمرزش ميكنند.كيست جز خدا كه گناهان را ببخشد؟ و بر گناه، اصرار نميورزند، با اينكه ميدانند
كيفر مربوط به قيامت است. حضرت هم فرمود: يوم القيامه. آن هم به شرط اين كه بدون توبه از دنيا بروند.
پي نوشت ها:
1. شيخ صدوق، خصال، قم، انتشارات اسلامي، 1362 ش، ص 107.
2. مجلسي، بحار الأنوار، بيروت ، الوفا ، 1403 ق، ج 4، ص 10.
3. زمر (39) آيه 53.
4. تحريم (66) آيه 8.
5. آل عمران (3) آيه 133-135
