آیا در برخورد با یک حدیث باید متن آن را عیناً نقل معصوم بدانیم و یا اینکه چون ائمه اجازه داده بودند که افراد در صورت تحریف نشدن معنا با لفظ خودشان حدیث را روایت کنند، پس صرفاً احادیث را نقل مضمون بدانیم؟ آیا کتاب حدیثی‌ای وجود دارد که بتوان در موردش با قطعیت گفت که عین نقل معصوم را در بردارد؟
پاسخ :
معمولاً راویان حدیث سعی داشته‌اند روایت را عیناً نقل کنند. یکی از نشانه‌های اعتبار راوی قوه حفظ اوست. اگر راوی قوه حفظ قوی نداشت، به روایات او اعتبار چندانی نمی‌دادند.
از طرف دیگر، هر کس توان نقل به مضمون ندارد. نقل به مضمون از جانب راویانی جایز بوده و روایت را از اعتبار نمی‌اندازد که روایت را درک کرده و معنای آن را دریافته و با عبارت کم‌وبیش مشابه، همان معنا را به‌طور کامل یا نزدیک به کامل منتقل کنند. کسانی که فقط راوی و نقل‌کننده بوده و درایت کافی نداشتند، مجاز به نقل به مضمون نبودند. اگر در الفاظ حدیث دست می‌بردند، اقدامشان سبب ضعیف و بی‌صلاحیت شدن خودشان می‌گشت. حدیث شناسان و عالمان رجال در معرفی راویان نسبت به قوه حفظ آن‌ها و اینکه آیا روایاتشان غالباً نقل به مضمون است یا عین عبارات معصوم را نقل کرده‌اند، تذکر می‌دهند که در کتب روایی و رجالی کم‌وبیش آمده است.
اصل آن است که روایت عین عبارت معصوم است، مگر اینکه نشانه‌هایی بر نقل به مضمون وجود داشته باشد.
اما کتاب حدیثی که با قاطعیت بتوان گفت همه احادیثش نقل عین الفاظ است و نقل به معنا ندارد، در کتب روایی چنین کتابی نداریم. بله در کتاب‌هایی که خطبه‌ها یا نامه‌های امامان را نقل کرده‌اند، مثل نهج‌البلاغه یا کتاب‌هایی که دعاهای امامان را نقل کرده‌اند، مثل صحیفه سجادیه، می‌توان گفت که الفاظ امامان عیناً نقل‌شده و نقل به معنا نیست.
