چگونه فردی را می توان نماز خوان نمود؟
با عرض سلام و تشکر از ارتباط تان با اين مرکز تلاش
شما براي آشنا ساختن افراد با نماز، کاري ارزشمند و مورد پسند است.
دعوت مردم به آشنايي با خداوند و عبادت او از برجسته‌ترين و متعالي‌ترين امور است. اما راهکارهاي عملي قابل ارائه به طور کلي و نسبت به افراد مختلف به قرار زير است:
1- براي ترغيب و تشويق به نماز، در آغاز بايستي زير بناهاي فکري فرد را مورد بررسي قرار داده و در اصلاح آن بکوشيد. ديدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستي، انسان، معاد و... اموري است که داراي نتيجه مستقيم بر عملکرد فرد است. پس بايد به تقويت و اصلاح اين مباني کوشيد.
2- نماز، عملي است که در مجموعة عقيدة توحيدي، داراي معنا و فلسفه خاصي است. انسان طبق فطرتش‌همواره به‌چيزي‌که برايش‌اهميت دارد، توجه‌و اهتمام‌مي‌ورزد. يکي از دلائل‌مهم اهمال‌در به جا آوردن‌نماز، عدم شناخت فلسفه نماز است. امام‌علي(ع) مي‌فرمايد:«الناس‌أعداء ما جهلوا؛(1) انسان‌دشمن‌چيزي‌است‌که به آن‌نادان است».
از اين‌رو لازم است با استفاده‌از آيات و روايات‌ايشان‌را به فلسفة‌نماز آشنا سازيد که عبارتند از:
1 - ياد خدا:
قرآن‌مجيد مي‌فرمايد: «أقم‌الصلاة لذکري؛(2) نماز را بر پا دار تا به‌ياد من باشي».
2 - مغفرت:
رسول‌خدا(ص) مي‌فرمايد: «نماز مانند آب‌جاري‌است که آلودگي‌ها را از بين‌مي‌برد. هر زمان که انسان نماز مي‌خواند گناهاني که ميان دو نماز انجام‌شده است، از ميان‌مي‌رود».(3)
3 - بازدارنده‌از گناه:
قرآن‌مجيد مي‌فرمايد: «نماز انسان‌را از زشتي‌ها و منکرات‌باز مي‌دارد».(4)
4-به دوست تان بگوييد: هيچ مي داني نماز کليد قبولي همه کارهاي خير است. اگر شخصي اهل نماز بود و نمازش مورد پذيرش خدا قرار گرفت ،ساير کارهاي خير او نيز قبول مي شود .در غير اين صورت هيچ عمل خير و به ظاهر خدا پسندانه بدون نماز قبول نمي شود و به درد قيامت اونمي خورد.
5 - پرورش‌فضائل:
نماز خودپرستي و آثار بد آن‌را محو مي‌کند:
امام‌علي(ع) مي‌فرمايد: «خداوند ايمان‌را براي‌پاک‌سازي انسان‌ها از شرک و نماز را براي پاک‌سازي از کبر واجب کرد».(5)
6 - شکر و سپاس‌از نعمت‌ها:
نماز عالي‌ترين شکل سپاس گزاري از منعم حقيقي‌است.
7 - تقويت‌اراده:
اقامة‌نماز در اوقات‌معين، روح‌انضباط و تسلط بر نفس‌را در انسان تقويت مي‌کند.
نمازگزار از طريق‌نماز از قدرت لايزال الهي مدد مي‌جويد و بر مشکلات‌فائق‌مي‌آيد. پس در آغاز بايستي اين مجموعه شناخته شود تا نماز جايگاه خود را در ذهن و انديشه فرد باز نمايد، از اين رو شناخت صحيح و سالم و واقعي را در ذهن شخص رقم بزنيد و او را به صورت مستقيم و غير مستقيم از اين واقعيت آگاه سازيد. مانند اين که گوشزد گردد در بينش توحيدي اسلام و ديگر اديان الهي، انسان موجودي است که به سوي کمال و لقاي پروردگار در حرکت است:
«إنّا لله و إنّا إليه راجعون؛ از خداييم و به سوي او باز مي‌گرديم». حال در اين مسير، ابزارهايي به مدد انسان مي‌آيد، تا او را از فراموش کردن مسير و هدف باز دارد که از مهم‌ترين آن ها «نماز» است.
آدمي بدون نماز راه را گم خواهد کرد. نمازهاي پنج گانه همانند چراغ هستند که مسيري طولاني و پر خطر را روشن کرده‌اند تا کسي راه را گم نکند و به بيراهه و سقوط کشانده نشود. آنچه که موجب مي‌گردد برخي از نماز، روي گردان باشند و يا نسبت به آن تنبلي کنند، ندانستن فلسفة نماز و يا بينش غلط از آن است.
برخي چنين مي‌پندارند که نماز انسان، نيازي را از خداوند برطرف مي‌کند که البته خيالي واهي است. خداوند نيازي به هيچ مخلوقي ندارد. از اين رو آنچه که به عنوان عبادات بر آن تأکيد شده، جملگي در جهت کمال انسان است.پس به طور خلاصه مي توان گفت :
- نماز، تقدير و سپاس‌گزاري از خداوند است. -موجب آرامش انسان است. موجب ياد خداست. نماز زمينة پرهيز از گناه را در انسان فراهم مي‌کند.
تأکيدي بر نظافت و سلامتي است. -موجب انضباط و وقت‌شناسي است. داراي آثار وحدت بخش اجتماعي است.
اين اطلاعات را به دو روش مستقيم و يا غير مستقيم مي‌توان منتقل کرد. انتخاب روش به روحية مخاطب و توان روحي و علمي شما بستگي دارد. مانند اين که خود، اين گونه مطالب را گوشزد کنيد و در صورت عدم پذيرش از طرف مخاطب، به ديگران بگوييد و يا کتاب‌هاي معرفي شده را در اختيار او بگذاريد.
- پرتوي از اسرار نماز، قرائتي؛
- اسرار الصلاه، ملکي تبريزي؛
- آداب الصلاه، امام خميني؛
- صلاه الخاشعين، دستغيب؛
- اسرار الصلاه، جوادي آملي.
8- در هيچ يک از مراحل ارشاد و راهنمايي از برخورد نيک و ملاطفت‌آميز و احترام نهادن دور نشويد.
با فشار و اجبار کسي را نمي‌توان هدايت نمود و چه بسا تأثير منفي آن بيشتر از هدايت گردد.
9- تبليغ عملي داشته باشيد.
بايد آثار خواندن نماز، مانند دوري از گناهان، داشتن اخلاق نيکو، کمک به دوستان و وفاداري و فداکاري، پاکيزه بودن در ظاهر و باطن، اعمال نيک و شايسته و برخورد خوب و... در رفتار و کردار و گفتارتان نمايان باشد. بهترين روش تبليغ از يک عمل ديني و نيک، تبليغ عملي است.
10 - هر شخصي يک نقطه پذيرش و به قول معروف «رگ خوابي» دارد،
سعي کنيد رگ خواب و نقطه پذيرش را به دست آوريد و از اين کانال وارد شويد و هدف خود را تعقيب کنيد . به صرف اين که بايد شخصي را هدايت کرد بسنده نکنيد، بلکه با مطالعه روي خصوصيات وي راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آوريد و اقدام کنيد.
11- بيان تأثيرات منفي ترک نماز و روزه و استفاده از روايات بيان شده توسط اهل بيت (ع ) در اين زمينه بسيار مؤثر است.
اگر به روش غير مستقيم ارائه گردد و موجب آگاهي و موعظه کردن را فراهم سازد. يعني غير از ارائه شناخت بايد در صدد موعظه‌گري و آگاهي وي نيز برآييد . با ترس و بيم دادن از عذاب اخروي و پيامدهاي منفي ترک نماز و روزه ،دل او را از غفلت آزاد سازيم.
12- اين راه ها هم به صورت مستقل و هم به همراه يکديگر مي‌تواند مؤثر باشد . خوب تر آن است که روشنگري و موعظه و... همراه هم ارائه گردد تا نافذتر افتد.
13- جدي‌گرفتن‌نماز در محيط‌خانه:
اگر پدر و مادر انجام وظايف ديني از جمله نماز خواندن را جدي بگيرند، فرزندان نيز از همان ابتدا آن ها را جزئي مهم از زندگي‌خود به‌حساب خواهند آورد. اگر شما نيز اين مسئله را با جديت و ايمان و اعتقاد دنبال کنيد، در دوستان‌تان تأثير مي‌گذارد.
14- پرورش‌عواطف‌ديني:
به‌موازات آموزش تعاليم ديني، لازم است عواطف ديني‌را پرورش‌دهيد. شرکت‌در مراسم مذهبي از قبيل نماز جماعت مسجد، نماز جمعه، مراسم اعياد مذهبي‌و مراسم سوگوار در ماه محرم و جلسات ديني در پرورش عواطف‌ديني نوجوانان و دوستان بسيار مؤثر است.
حضور در اين‌قبيل‌برنامه‌ها پيوند قلبي آن ها را با دين و معنويات افزايش‌مي‌دهد و زمينه را براي‌شکوفايي ايمان فراهم مي‌سازد.
15- برقراري‌ارتباط با دوستان‌نمازخوان:
گروه‌هاي‌همسال‌و دوستان نوجوان در بازسازي شخصيت او نقش حياتي‌دارد، چون افراد تازه بالغ بر اساس يک نياز با ديگران ارتباط بر قرار مي‌کنند.
بر اين‌اساس‌براي‌تشويق‌برادر يا خواهرتان، از دوستان ايشان استمداد بجوييد . اگر دوست‌شايسته‌اي ندارد، زمينه ارتباط با دوستان نماز خوان و مؤمن را فراهم‌نماييد. جوان از جوان بهتر مي‌پذيرد. با لحن‌جوان، هيأت‌جوان، برخورد جوان به‌دليل‌نزديک بودن جهان احساسي، عاطفي و روحي‌دو جوان و مشترک‌بودن مشکلات، تفهيم و تفاهم‌سريع‌تر اتفاق‌مي‌افتد.
16 - تشويق:
براي برانگيختگي و بازدارنگي، تشويق‌نقش اساسي‌دارد. امام‌علي(ع) مي‌فرمايد:
«ضادّوا الشرّ بالخير؛(6) به‌وسيلة‌خوبي با بدي‌بستيزيد».
در مراحل‌نخست نمي‌توان توقع داشت همه افراد با انگيزة عالي به نماز و انجام‌تکاليف بپردازند. غالب مردم به چنان مرحله‌اي از کمال‌نرسيده‌اند که به تحسين و ستايش محتاج نباشند. از اين‌رو لازم است برادر يا خواهر يا دوست تان را با تشويق گفتاري يا عملي به نماز خواندن فرا خوانيد. بعضي‌از بزرگان براي تشويق فرزند تازه‌بالغ‌شان به نماز، مبلغ پولي را زير سجادة ايشان قرار مي‌دادند.
پي‌نوشت‌ها:
1. نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، قصار 163.
2. طه(20) آيه14.
3. وسائل‌الشيعه، ج3، ص 7.
4. عنکبوت(29) آيه45.
5. نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، قصار 252.
6. غرر الحکم، ج4، ص231.
