چگونه باید با كودكان درباره خداوند و معارف الهی (مثلا لزوم عبادت خدا) صحبت كرد؟
تحول مفهوم خدا همگام با رشد شناختی كودك است. هر دوره دارای ویژگی های انحصاری است. بنابراین لازم است در هر دوره بنا به تناسب خصوصیات ذهنی و شناختی به فرزندان مان آموزش های دینی را ارائه داده و از طرح و تدریس عقاید پیچیده و مشكل برای آن ها خودداری كنیم، چرا كه قادر به درك آن نبوده و چه بسا موجب بدفهمی و گریز آن ها از دین مي شود.
بر اين اساس از آن جا كه كودكان يا نوجوانان ذهن محدودي داشته و نسبت به مفاهیم انتزاعی ذهنی و منطقی كم تر رغبت و علاقه نشان مي دهند، تصور موجودي فرا مادي و غير جسم براي آن ها غير ممكن و يا مشكل است .خدا را با اشيای موجود در اطراف خود مقایسه كرده و از خدا آن چیزی را می پذیرد كه متناسب با خواسته های او و مبتنی بر مشاهدات، تجارب و یافته های شخصی اوست. به همين جهت بهترين شيوه استفاده از تشبيه و بيان صفات و ويژگي هاي خدا از طريق مثال هاي متعدد و يا داستان است، مثلاً استفاده از موجودي مثل هوا براي گستردگي وجود خدا و يا تشبيه خدا به محبت ، گرسنگي براي غير قابل رويت بودن خدا و... بهتر است طرح بسیاری از مسائل اعتقادی تا دوره تفكر صوری به تأخیر افتاده ؛ كودك يا نوجوان به دلیل افزایش توانمندی های ذهنی و شناختی، مسائل اعتقادی را از روی تفكر و تدبر و تأمل بپذیرد.
با همين شيوه مي توان از نقش خدا در زندگي و در نتيجه لزوم عبادت و تشكر از خدا استفاده كرد . البته قرآن در آيات متعدد از لزوم و فلسفه عبادت سخن گفته و براي پاسخ به اين پرسش آمده:
1-چون خداوند خالق و مربّي شماست: "يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُمْ "(1)اي مردم! پروردگار خود را پرستش كنيد؛ آن كس كه شما، را آفريد".
2-چون تأمین كننده رزق و روزي و امنیت شماست:"فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ" الَّذِی أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَ آمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ؛(2)پس بايد پروردگار اين خانه را بپرستند.آن كه به هنگام گرسنگي طعام شان داد و از بيم در امان شان داشت".عبادت نوعي شكر از خدا در برابر نعمت هاي گوناگون است. حضرت سليمان (ع) مي فرمايد:"پروردگارا! شكر نعمت هايي را كه بر من و پدر و مادرم ارزاني داشتهاي، به من الهام كن، و توفيق ده تا عمل صالحي كه موجب رضاي توست انجام دهم".(3)
3- چون معبودي جز او نیست:"إِنَّني أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْني...؛(4)من «اللَّه» هستم .معبودي جز من نيست! مرا بپرست" .
4- بر طرف كننده گناهان است:" إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئات...؛(5) ...نيكي ها بدي ها را نابود ميكند...".
همين نكات بايد با زباني ساده آموزش داده شود. هيچ گاه سوالات مشكل، لزوماً پاسخ های مشكل طلب نمی كنند . مطمئناً برای این گونه سوالات جواب های و راهكارهاي ساده اي وجود دارد. البته در اين زمينه مي توانيد از كتب زير نيز استفاده كنيد :
1-خدا و قصه هايش ،اثر حجت الاسلام غلامرضا ابهري ،چ بهار دل ها.
2-خداشناسی قرآنی كودكان، پاسخ به 40 پرسش كودكان و نوجوانان درباره خدا، اثر غلامرضا حیدری ابهری، چ جمال .
3-بچه رو بذار توي گهواره خدا(روان شناسي تربيت معنوي كودك ) مهری رحمانی و حمیده رستمی، چ نسل نوانديش.
پي نوشت ها:
1. بقره (2)آيه 21 .
2. قريش(106)آيه 3 و 4 .
3. نمل(27)آيه 19.
4. طه(20)آيه 14 .
5. ابراهيم(14)آيه 8 .
